1-2. Aɔdā olɔhi nyá ya nɛ alɔ cika ō yɔ i mafu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a lɛ iyi alɔ a?

ALƆ lɛ ɔdā olɔhi alɛwa nōo ya nɛ alɔ cika ō yɔ i mafu ihɔtu opiyoo lɛ iyi alɔ. Ɔdi wɛ aɔdā ōhī nōo ya a? Má ɛgɛ nɛ aɔgba ōhī ipu ɔkpá ku Aíita cila ohi ku ɔka ɔɔma a. Ó kahinii: “Ā híī cɛ̄ lɛyí ō táájɛ mɛ́mla ō cɛ̄ lɛ ācɛ kpɔtūce uwɔ [amāŋ ō mafu ihɔtu opiyoo] nyɔ̄ ŋmá ipú oyēeyī kú uwɔ nó n. . . . Ɔ́dāŋ́ ka a lɛ ɛ̄nyā yá, Ɔwɔicō mɛ́mla alɛɛcɛ géē hɔ́hā ce uwɔ.” “Ɔ̄cɛ ogbonɛnɛ gē má itene kú ogbonɛnɛ.” “Ɔ̄cɛ dúúmā nōo gbonɛnɛ klla ī yá ucē ɔkwɔ̄ɔ̄kwɛ̄yi, géē lɛ́ɛcɛ nɛ̄hi.”​—Aíit. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

² Ɔkpá ku Aíita nyā ka ɔdā ɛta, nōo ya ɛɛ nɛ alɔ cika ō gɔbu yɔ i mafu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo lɛ ayinɛ alɔ a. Aflɛyi, ɔdaŋ ku alɔ mafu ɛdɔ ihɔtu nyā lɛ ayinɛ alɔ, alɔ géē je piya ācɛ ō cɛgbá nɛhi ipu éyi ku Ɔwɔico. Ɔmpa, ɔdaŋ ku alɔ mafu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo, alɔ géē miyɛ aɔdā olɔhi babanya. Ocabɔ mafu, ó géē ya ku alɔ wɛ ɛnɛɛnɛ ɔya ku ācɛ ɔhá nōo géē lɛɛcɛ piyoo. Ɔmɛta, ɔdaŋ ku alɔ mafu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo, alɔ géē miyɛ aɔdā olɔhi ɛcɔbu, kwu oyeeyi opiyoo. Ó lɛ aafu ŋ, ó lɛ ɔdā ɛyɛɛyɛyi nōo ya nɛ alɔ cika ō lɛyitaajɛ lɛ ɛlā nɛ Ujehofa ka a. Ó kahinii: “Aá kɛpɔ̄ okpaakpa, aá gbonɛnɛ, aá ményinyi ayínɛ́ aá.”​—Usak. 7:9.

3. Aɔka nyá nɛ alɔ gáā leyi yɛ ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

³ Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē leyi yɛ ohi ku aɔka ɛnɛ nōo ba  nyā. Anyɛ nɛ alɔ cika ō ma ihɔtu nōo gē yɔ piyoo fu lɛ uwa a? Ɔdi nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɔkpá ku Urutu lɛyikwu ō mafu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a? Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā lɔfu mafu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo icɛ a? Ɔdā olɔhi nyá gáā ya da alɔ ɔdaŋ ku alɔ ma ɛdɔ ihɔtu nyā fu a?

4. Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā gbla Ujehofa ya ō bēē mafu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a? (Umáki 10:29, 30)

⁴ Ikpɛyi ɛlā nɛ alɔ klɔcɛ gáā yɛ a, ta alɔ abɔ ō jé ku Ujehofa gē ma ihɔtu nōo gē yɔ piyoo fu lɛ ācɛ nōo yihɔtu ku nu foofunu, nōo klla gē gba ɔ ɛ̄gbā a. (Udán. 9:4) Alɔ dɔka ō “gbla Ɔwɔicō yá abɔ̄ [alɔ] wɛ ayípɛ̄ ɔlɛ́ unú ā.” (Āfi. 5:1) Ohigbu ɛnyā, alɔ dɔka ō bēē ma ihɔtu nōo gē yɔ piyoo fu lɛ ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu ujɔ a.​—Jé Umáki 10:29, 30.

5-6. Bi ocabɔ éyi le mafu ɔdā nɛ ihɔtu ō mafu lɛ ɛjɛɛji ācɛ a wɛ a?

⁵ Ó lɛ aafu ŋ, alɔ géē cɛ ka ɔdaŋ ku alɔ jé ɔdā nɛ ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a wɛ peee, ó géē ta alɔ abɔ ō ma ɔ fu lɛ ayinɛ alɔ lɔɔlɔhi fiyɛ. O ya ɛɛ ku ɔdā nɛ ihɔtu nōo gē yɔ piyoo wɛ piii a kóō ta alɔ eyī peee fiyɛ a, alɔ ma ɛgɛ nɛ ó wɛ ɛyɛɛyi gwu ō ma ihɔtu anca fu lɛ ɛjɛɛji a ta ɛ. Alɔ leyi yɛ ocabɔ nyā.

⁶ Gbɛla lɛyikwu eko nɛ ugbeenyi ku Upɔlu ca ta enyi a. Isu a lɛ anu mɛmla ācɛ ohile nōo yɔ ipu ugbeenyi a kpo gā okonu isu a, iye ku abɔɔ kē lé ka ɔliidɔ ku Umalta. Naana nɛ ācɛ ku Umalta a i jé uwa amáŋ lɛ ɛma duuma mɛmla uwa gbɔbu ŋ ma a, é miyɛ uwa ta ɔlɛ klla ya uwa ɔga lɔɔlɔhi. (Ācot. 28:2, 7) Ó teyi peee ku ācɛ Umalta nyā mafu ihɔtu, amáŋ ɛdɔ ihɔtu néē mafu a wɛ ihɔtu nɛ ɔcɛ lɔfu mafu lɛ ɔcɛ duuma nōo yɔ ipu unwalu a gla. Ohigbu ɛnyā alɔ lɔfu ka ka ihɔtu a wɛ ɛ̄nɛ̄ ɔcɛ gē mafu lɛ ɛjɛɛji ācɛ a nɛ, ó wɛ ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a ŋ.

7-8. (a) Ɔdi gē lɛ abɔ kwu ɔcɛ kóō mafu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a? (b) Ɔdiya nɛ alɔ gáā leyi yɛ aɔgba ōhī ŋma ipu ɔkpá ku Urútu a?

⁷ Babanya alɔ kɛla lɛyikwu ocabɔ ku Udefidi mla Ujonatan, ku alɔ bi ɔ le jɛyi ku ɔdā nɛ ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a wɛ a. Udefidi mafu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a lɛ Ujonatan, naana nɛ adā ku Ujonatan dɔka ō ŋmo ɔ a. Ihayi alɛwa igbihi nɛ Ujonatan kóō gekwu naana, Udefidi gɔbu yɔ i mafu ɛdɔ ihɔtu nyā lɛ Umefibossɛti nōo wɛ ɔyi ku Ujonatan a. Ó teyi peee ka Udefidi i gáā ya ɛjɛɛji aɔdā nyā lɛ ɔcɛ duuma ɛgɔɔma ŋ ma. Ó ma ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a fu, ohigbu ka ó lɛ ɛnɛɛnɛ ɛma mla ihɔtu nɛhi lɛ Ujonatan.​—1 Usám. 20:9, 14, 15; 2 Usám. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7

⁸ Alɔ lɔfu nwu ɔdā alɛwa lɛyikwu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo, ŋma lɛ ō leyi yɛ aɛga ōhī ŋma ipu ɔkpá ku Urútu. Ɛlā ō cɛgbá nyá lɛyikwu ō mafu ihɔtu nyā, nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɛgiyi eyeeye ku ācɛ néē kɛla lɛyikwu uwa ipu ɛga ku Ubáyíbu ɔɔma a? Ɛgɛnyá nɛ alɔ kē lɔfu bi ɛlā nɛ alɔ nwu a le yuklɔ ipu ujɔ nɛ alɔ yɔ a? *

9. Ɔdi cɛ lɛ Unaomi gbɛla ka Ujehofa yɔ i ya kóō má ōwē a?

⁹ Ipu ɔkpá ku Urútu, alɔ jé ɔ̄kā ku Unaomi, ɔnyā ɔyi nu Urutu mla adā éyi néē hi ku Ubowasi a. Ubowasi a wɛ ɔcɛ nōo yihɔtu ku Ɔwɔico, klla wɛ ɔmaapu ku ɔba Unaomi. Ohigbu ɔkpɛta éyi nōo ŋmo ajɛ ku Isrɛlu a, Unaomi, ɔba nu, mla ayinɔnyilɔ ku uwa ɛpa le yɛ gā ajɛ ku Umowabu. Abɔ é yɔ abɔɔ a, ɔba Unaomi gáā gekwu. Igbihaajɛ a, ayinɔnyilɔ ɛpa ku Unaomi a gáā lɛ ɔnyā lɛ, amáŋ ó wɛ ɔdā ō kwiiye nɛhi ku uwa ɛplɛɛpa gáā gekwu duu.  (Urút. 1:3-5; 2:1) Aɔdā okwiiye nōo ya nyā, ya ku ɔtu kóō le gbenyi lɛ Unaomi nɛɛnɛhi. Ɔtu gbenyi lɛ Unaomi jaa gbeeko nɛ ó gbɔɔ ō gbɛla ku Ujehofa yɔ i ya anuɔ a. Má ɛlā nɛ ó ka lɛyikwu ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya ɔ lɛyikwu Ɔwɔico a. Ó kahinii: “Óndú . . . lɛ igbīhi cēkwu [um] ɛɛ́.” “Ɔwɔicō nōo lɔfú fíyɛ́ kpɛ́mm ā le ɔdā ohɔ́nɔ nɛ̄hi yá [um] ɛɛ́.” Ó klla ka kpɔ kahinii: “Óndú ā . . . le [um] ŋmɛ́pɔ̄bí klla le unwalu bī wā í klá [um].”​—Urút. 1:13, 20, 21.

10. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu ya Ujehofa lɛyikwu ɛlā nɛ Unaomi ka a, ɔdi nɛ ó kē ya o ya ɛɛ kóō ta ɔ abɔ a?

¹⁰ Ɔdi nɛ Ujehofa ya lɛyikwu ɛlā ō kwiiye nɛhi nyā nɛ Unoami ka a? Ujehofa i ma Unaomi ta ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, Ujehofa meyinyinyi nu. Ujehofa jé ka “opiyatu lɔfu ya ku ɔcɛ ō jeeyi kóō je jɛɛlɛ.” (Ɔ̄cok. 7:7, NWT) Naana kpɔ a, Unaomi cɛgbá otabɔ nōo géē cɛ lɛ ɔ jé kpɔcii ka Ujehofa i habɔ ta ɛ ŋ. Otabɔ nyá nɛ Ɔwɔico kē je lɛ ɔ a? (1 Usám. 2:8) Ujehofa lɛ abɔ kwu Urutu ɔtu, o ya ɛɛ kóō lɛ ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a mafu lɛ Unaomi. Urutu gbonɛnɛ lɛ ɔ klla bi ɔwɛ ɛmɛɛma ŋma ɔtu ekponu le ta ɔ abɔ, o ya ɛɛ ku abɔ kóō hɛ ɔ iyē fiyɛ ɔfu ŋ. Ó klla ta ɔ abɔ kóō jé ka Ujehofa yihɔtu nu kpɔ. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Urutu a?

11. Ɔdiya nɛ ayinɛ alɛwa gē ceyitikwu mla ɔtu ogbonɛnɛ ō je otabɔ lɛ ayinɛ nɛ ɔtu biya amāŋ gbenyi lɛ uwa a?

¹¹ Ɔdaŋ ku alɔ lɛ ihɔtu opiyoo, alɔ géē ceyitikwu je otabɔ lɛ ācɛ nɛ ɔtu biya amāŋ gbenyi lɛ uwa a. Ɛgɛ nɛ Urutu yɔ kwu Unaomi a, ayinɛ alɔ alɛwa icɛ yɔ i ceyitikwu je otabɔ lɛ ayinɛ ipu ujɔ nɛ ɔtu biya amāŋ gbenyi lɛ uwa a. É yihɔtu ayinɛ uwa nɛhi, é kē dɔka ō ya ɔdā duuma néē ya gla, o ya ɛɛ kéē je otabɔ lɛ uwa. (Aíit. 12:25; 24:10) Ɛnyā kē cɛtɔha mla ukɔ́ ku ɔyikpo Upɔlu nōo kahinii: “Aá tá ācoyúúfi [nɛ ɔtu gbenyi lɛ uwa a] ɔtū kwu ɔtū, aá tá ācɛ nēe cɛgbá ō tábɔ̄ ā abɔ̄. Aá gbēyīcíí mla ācɛ dóódu.”​—1 Utes. 5:14.

12. Ɔdi wɛ ɔwɛ olɔhi fiyɛ duu ō bi le je otabɔ lɛ ɔyinɛ nɛ ɔtu gbenyi lɛ ɔ a?

¹² Ɔwɛ éyi nōo gē yuklɔ igbalɛwa, nɛ a lɔfu bi lɛ je otabɔ lɛ ɔcɛ nɛ ɔtu gbenyi lɛ ɔ a, wɛ ō jahɔ ta ɔ lɔɔlɔhi klla cɛ lɛ ɔ jé ku a yihɔtu nu. Aɔdā nɛ a yɔ i ya, o ya ɛɛ ku a je otabɔ lɛ ācɛ nōo gē gba Ujehofa ɛ̄gbā a, wɛ ɔdā nōo jɛ ɔ eyī nɛhi. (Aíjē 41:1) Ɔkpá ku Aíita 19:17 kahinii: “Eko nāa gē je ɔdā lɛ aógbɛhá, ó lɛbɛ̄ɛka a yɔ̄ ī lɛ odée kplá Óndú ā nɛ. Óndú ā gē cílá awɔ ulé nū igbīhāajɛ.”

13. Ɛgɛnyá nɛ Urutu wɛ ɛyɛɛyi gwu Ɔrpa ta a, ɛgɛnyá nɛ Urutu kē mafu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a? (Má ifoto nōo yɔ iyɔbu ku Ɔda Ō Gbaajɛ nyā a.)

¹³ Ɔdaŋ ku alɔ gbɛla lɛyikwu ɔdā nōo ya da Unaomi, igbihi nɛ ɔba nu mla ayinɔnyilɔ ɛpa ku nu gekwu a, ó géē ta alɔ abɔ ō jé ɔdā nɛ ihɔtu opiyoo wɛ a lɔɔlɔhi fiyɛ. Eko nɛ Unaomi gáā le po ka “Óndú ā ɔ́ɔ le ɔhā hɛ́ ce ācɛ ɔlɛ́ anúɔ, o ŋmá lɛ īkpɔ̄dɛ̄hɔ̄ kú uwā nōo yá nɛ̄hi nēé klla cē ɔdɛ̄hɔ̄ nɛ̄hi ā,” ó gáā le cigbihi gā ɔlɛ. (Urút. 1:6) Eko nɛ ó gbɔɔ ō cigbihi gā Isrɛlu a, anyā ku ayi nu ɛpa a gbɔɔ ō nyɔ mla ɔ. Abɔ é yɔ i nyɔ ɔwɛ a, Unaomi da uwa igbɛta kéē le cigbihi gā Umowabu. Ɔdi gáā ya mɛɛ a?  Ubáyíbu da alɔ kahinii: “Ɔ́rpa lɛ ɔtū má ɛ́nɛ́ ɔbá nū ɔtū, lɛ ɔ́ tá úŋmóō. Amáŋ, Urútu í cē nyɛ̄ɛ̄ hɛ̄ ɛ́nɛ́ ɔbá nū tá ŋ́.” (Urút. 1:7-14) Ɔrpa lɛ ɔdā nɛ Unaomi da ɔ a ya, ó le cigbihi gā Umowabu. Amáŋ Urutu a ya fiyɛ ɔdā nɛ Unaomi da ɔ kóō ya a. Urutu a lɔfu cigbihi gā ɔlɛ gla duu, amáŋ ohigbu ihɔtu opiyoo nɛ ó lɛ lɛ Unaomi a, ó le je ō yɔ mla ɔ. (Urút. 1:16, 17) Urutu le miya ō yɔ kwu Unaomi gā ajaajɛ ɛgɛ nɛ unɛ gē ba odee a. Ó wɛ ohigbu ka é kwu ɔ ba ɔ nóó, amáŋ ohigbu ka ó wɛ ɔdā nɛ ó dɔka ō ya. Urutu mafu ihɔtu opiyoo, ɛ̄nɛ̄ ō wɛ ɔkwɛyi. Ɔdi nɛ alɔ nwu ŋma ɔ̄kā ku Urutu nyā a?

14. (a) Ɛgɛnyá nɛ ayinɛ alɔ alɛwa yɔ i gbla Urutu ya icɛ a? (b) Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Ācɛ Uhíbru 13:16 ka a, ɛdɔ ɛya ō gwo nyá gē he Ɔwɔico ɔtu a?

¹⁴ Ihɔtu nōo gē yɔ piyoo gē ya ku ɔcɛ kóō ya fiyɛ ɔdā nɛ ācɛ leyice a. Oŋma ɛgɛ nōó lɛ eko ikee a, icɛ ayinɛ alɔ alɛwa le miya ō yɔ i mafu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo lɛ ayinɛ ɔhá, kwu ayinɛ ōhī néē kóō jé piii ŋ ma. Ocabɔ mafu, boobu néē le jé ka amiya le ya ɛga duuma, é gē ceyitikwu dɔka ɔwɛ néē géē lɔfu bi le je otabɔ a. Eko nɛ ɔyinɛ duuma kē yɔ i lɛ unwalu ku ije ipu ujɔ, é gē ceyitikwu kéē jé ɔdā nɛ ɛgbá a wɛ a fiyaa, o ya ɛɛ kéē je otabɔ lɛ ɔ. Bɛɛka ayinɛ ku ikee nōo yɔ Umasɛdoniya a, ayinɛ icɛ gē je fiyɛ ɔdā nɛ ācɛ leyice a. É gē leyi gwu ɔdā abɔyi uwa bonu, gē “je fíyɛ́ ɛ́gɛ́nɛ́ é má abɔ̄ lɛ ā,” o ya ɛɛ kéē je otabɔ lɛ ayinɛ. (2 Ukɔ́r. 8:3) Ujehofa gē gweeye nɛhi, eko duuma nɛ ó má ɛgɛ néē yɔ i mafu ɛdɔ ihɔtu nyā!​—Jé Ācɛ Uhíbru 13:16.

15-16. Ɔdi nɛ Urutu ya nōo mafu ka ó yɔ i ceyitikwu kóō je otabɔ lɛ Unaomi a?

¹⁵ Alɔ lɔfu nwu ɛlā ɛyɛɛyɛyi ŋma ō leyi yɛ ɛgɛ nɛ Urutu ta Unaomi abɔ a. Alɔ leyi yɛ ōhī ku uwa ɛ.

¹⁶ Ceyitikwu ku a bēē je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá. Eko nɛ Urutu cɛ ō yɛce ɛ́nɛ́ ɔba nu gā ajɛ ku Ujuda a, aflɛyi Unaomi ta. Amáŋ Urutu i cɛ ku ɛ̄jɛ̄ kóō jɛ ɔ ŋ, ó ceyitikwu kóō je otabɔ lɛ ɔ. Ɔdi bɛɛcɛ ŋma anu a? “Eko nɛ̄ Unaómi má ka Urútu ɔ́ɔ lɛ abɔ̄ kwu ɔtū kóō nyɔ̄ mla anúɔ piíí ā, ó klla ka dúúmā ɔhá gɛ ŋ́.”​—Urút. 1:15-18.

17. Ɔdi gáā ta alɔ abɔ ku ɛ̄jɛ̄ kóō hii jɛ alɔ ɔdaŋ ku ɔcɛ i cɛ ku alɔ je otabɔ lɛ ɔ ŋ ma?

¹⁷ Ɔwɛ nɛ alɔ géē bi ɔ le yuklɔ a: Alɔ cɛgbá ɔtu ō lé, o ya ɛɛ ku alɔ ta ācɛ nɛ ɔtu ku uwa le gbenyi a abɔ. Amáŋ ɛ̄jɛ̄ kóō yɔ i ceyitikwu ta uwa abɔ a kóō hii jɛ alɔ ŋ. Ekoohi ɔyinɛ nɔnya nōo cɛgbá otabɔ lɔfu ta, eko aflɛyi nɛ alɔ gáā je otabɔ lɛ ɔ a. * Naana a, ihɔtu nōo gē yɔ piyoo nɛ alɔ lɛ a, kóō lɛ abɔ kwu alɔ ɔtu ku alɔ yɔ kwu ɔ gā ajaajɛ. (Ugal. 6:2) Alɔ leyice ka ɛ̄cī éyi, ó géē cɛ ku alɔ je otabɔ mla ɔtu ō tu kwu ɔtu nɛ ó cɛgbá a lɛ ɔ.

18. Ɔdi lɔfu ya ku Urutu kóō cɔnu a?

¹⁸ A hii cɔnu fiyaa ŋ. Eko nɛ Unaomi faajɛ Ubɛtulɛhɛm a, ó gáā lɛ aoladogbe ku nu tɛɛtɛ a má. Ó da uwa ka “eko nɛ̄ anúɔ ŋmá amānyā ā, anúɔ wɛ omōōmu, amáŋ Óndú ā ɔ́ɔ lɛ anúɔ cīgbīhi wā ɔlɛ́ abɔ̄ áncā.” (Urút. 1:21) Leyi yɛ ɛgɛ nɛ ɔtu géē yɔ i ya Urutu lɛ, abɔɔ Unaomi yɔ i ka aɛlā nyā a! Naana a, Urutu ya ɔdā duuma nɛ ó ya gla, o ya ɛɛ kóō ta Unaomi abɔ. Urutu lɔfu jikwu tɔha mla ɔ klla ta ɔ ɔtu kwu ɔtu ɛ̄cī alɛwa gbɔbu ɛ. Naana kpɔ a, Unaomi klla ka “Óndú ā ɔ́ɔ lɛ anúɔ cīgbīhi wā ɔlɛ́ abɔ̄ áncā.” Naana nɛ Urutu ceyitikwu yɔ mla Unaomi ɛpleeko olɔnɔ kpɛmm a, ŋma ɛlā nɛ Unaomi ka a, ó mafu ka ɛjɛɛji otabɔ nɛ Urutu je lɛ ɔ a i jɛ ɔ eyī ŋ. Ɛnyā lɔfu ya ku Urutu kóō cɔnu nɛhi gla, amáŋ ó yɔ kwu Unaomi ajaajɛ kpɔ.

19. Ɔdi gáā ta alɔ abɔ ɔdaŋ ku ɔcɛ nōo yɔ i má unwalu ɛyɛɛyɛyi a ya alɔ cɔnu a?

 ¹⁹ Ɔwɛ nɛ alɔ géē bi ɔ le yuklɔ a: Icɛ duu, ɔyinɛ nɔnya nōo yɔ i má unwalu ɛyɛɛyɛyi lɔfu ka ɔdā ō kwu alɔ iyē amāŋ ya alɔ cɔnu eko aflɛyi gla, naana nɛ alɔ kóō humayi yɔ i je otabɔ lɛ ɔ ɛ ma. Ɔdaŋ ka ɛnyā le ya da alɔ, alɔ kóō hii cɔnu fiyɛ ɔfu ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, alɔ ceyitikwu yɔ kwu ɔyinɛ alɔ nɔnya ɔɔma gā ajaajɛ, klla gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō ta alɔ abɔ má ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi nɛ alɔ lɔfu je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ɔ a.​—Aíit. 17:17.

20. Ɔdi je ɔfu nɛ Urutu cɛgbá a lɛ ɔ, o ya ɛɛ kóō gɔbu yɔ i ta Unaomi abɔ a?

²⁰ Je ɔtu ō tu kwu ɔtu eko nɛ a má ka ɔcɛ cɛgbá nu. Urutu ma ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a fu lɛ Unaomi ɛ, amáŋ babanya Urutu abɔyi nu cɛgbá ɔtu ō tu kwu ɔtu. Ujehofa kē ya ku Ubowasi kóō lɛ ɔtu ō tu kwu ɔtu nɛ ó cɛgbá a je lɛ ɔ. Ubowasi da Urutu kahinii: ‘Óndú ā géē cíla uwɔ ulé kú ɔdā olɔhi nɛ̄ a yá ā. Ɔwɔicō kú Ísrɛ̄lu nɛ a wā ɛgiyí nū ā kóō gbō uwɔ cɛ́ɛ́ ká ō cíla uwɔ ulé olɔhi ā omōōmu.’ Aɛlā nɛ ó ka nyā je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ Urutu nɛhi. Anɔɔ Urutu ta Ubowasi ohi kahinii: ‘A gbonɛnɛ gā um, nááná nɛ̄ um kōō gaajɛ éyi kú ɔ̄cocɛ̄hɔ̄ nɔ̄nyā kú uwɔ ŋ́ mā ā.’ (Urút. 2:12, 13) Ubowasi ta Urutu ɔtu kwu ɔtu eko nɛ ó cɛgbá nu a, ɛnyā kē je ɔfu nɛ ó cɛgbá a lɛ ɔ, o ya ɛɛ ku ɛ̄jɛ̄ kóō hii jɛ ɔ ŋ.

21. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Ayisáya 32:1, 2 ka a, ɔdi nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ nōo gē lɛ ɛlá wu ācɛ ɔhá lɔfu ya a?

²¹ Ɔwɛ nɛ alɔ géē bi ɔ le yuklɔ a: Ācɛ nōo gē je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ācɛ ɔhá a, cɛgbá ɔtu ō tu kwu ɔtu ekoohi duu. Ubowasi ta Urutu ɔtu kwu ɔtu abɔ ó má ɛgɛ nɛ ó gbonɛnɛ lɛ Unaomi lɛ a. Icɛ duu, anyakwɔcɛ ku ujɔ gē je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ayinɛ nɔnya mla ayinɛ nɔnyilɔ eko duuma néē má ɛgɛ néē gbonɛnɛ, yɔ i je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá a. Ɔtu ō tu kwu ɔtu ɛgɛnyā gē je ɔfu nɛ ayinɛ a cɛgbá a lɛ uwa, o ya ɛɛ kéē gɔbu ku ɛ̄jɛ̄ kóō hii jɛ uwa ŋ.​—Jé Ayisáya 32:1, 2.

22-23. Ɔdi mafu ka ɔwɛ nɛ Unaomi gē gbɛla a kwu piyabɔ a, ɔdiya nɛ ɔwɛ nɛ ó gē gbɛla a kē piyabɔ a? (Aíjē Kú Ɛ̄gbā 136:23, 26)

²² Abɔ eko yɔ i nyɔ a, Ubowasi lɛ ɛhi ku ɔdole je lɛ Unaomi mla Urutu. (Urút. 2:14-18) Ɔdi nɛ Unaomi ya abɔɔ Ubowasi lɛ ɛhi nyā je lɛ ɔ a? Ó kahinii: ‘Ɔwɔicō kóō hɔ́hā ce ɔ. Ɔwɔicō nōo gē ya okónu nɛ ó ce mla ācɛ nēe pɛ́kwú mɛ́mla ācɛ nēe yēeyī ā.’ (Urút. 2:20a) Ó lɛ aafu ŋ, ɛnyā mafu ka ɔwɛ nɛ Unaomi gē gbɛla a kwu piyabɔ nɛhi ɛ! Eko aflɛyi a, ó jikwu ka, “Óndú ā ɔ́ɔ lɛ anúɔ cígbīhi wā ɔlɛ́ abɔ̄ áncā.” Amáŋ babanya ó ka mla eeye ka ‘Ɔwɔicō ɔ́ɔ gē ya okónu nɛ ó ce mla ācɛ nēe pɛ́kwú mɛ́mla ācɛ nēe yēeyī ā.’ Ɔdi lɔfu wɛ ɔdā nōo ya, ku ɔwɛ nɛ Unaomi gē gbɛla a kóō piyabɔ a?

²³ Babanya ó gáā le ta Unaomi eyī peee ka Ujehofa i habɔ ɔ ta ŋ. Ujehofa bi Urutu le je otabɔ nɛ ó cɛgbá a lɛ ɔ ipu iyawu ku uwa wa Ujuda. (Urút. 1:16) Unaomi klla gáā le jé ka Ujehofa bi Ubowasi nōo “wɛ ɔmaapu [ku uwa] ajaajɛ” a, le je otabɔ lɛ anu mla Urutu a. * (Urút. 2:19, 20b) Ó lɔfu gbɛla da iyi nu kahinii: ‘Ó gáā ta um eyī peee babanya ka Ujehofa i habɔ um ta ɛ ŋ. Ó humayi yɔ mɛmla um jaa kwu obabanya!’ (Jé Aíjē Kú Ɛ̄gbā 136:23, 26.) Ó lɛ aafu ŋ, Unaomi géē gweeye nɛhi ka Urutu mla Ubowasi i habɔ ɔ ta ŋ! Ɛjɛɛji uwa kē i gweeye ka Unaomi lɛ ɔfu mla eeye nɛ ó cɛgbá a lɛ, o ya ɛɛ kóō gɔbu yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā.

24. Ɔdiya nɛ alɔ dɔka ō gɔbu yɔ i ma ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a fu lɛ ayinɛ alɔ a?

²⁴ Ɔdi nɛ alɔ nwu ŋma ɔkpá ku Urutu lɛyikwu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a? Ihɔtu nōo gē yɔ piyoo géē ta alɔ abɔ, ku alɔ hii habɔ ayinɛ alɔ nōo yɔ i má unwalu ɛyɛɛyɛyi a ta fiyaa ŋ. Ó klla gē ya ku alɔ leyi gwu aɔdā ōhī bonu, o ya ɛɛ ku alɔ je otabɔ néē cɛgbá a lɛ uwa. Anyakwɔcɛ ku ujɔ cɛgbá ō je ɔtu ō tu kwu ɔtu eko kpaakpa, lɛ ācɛ nōo gē ma ihɔtu nōo gē yɔ piyoo a fu lɛ ācɛ ɔhá. Ɔdaŋ ku alɔ má ku ācɛ nōo cɛgbá otabɔ ipu ɛ̄gbā ō gba Ujehofa a, gbɔɔ ō lɛ eeye klla gbɔɔ ō lɔfu iyē ipu ɛ̄gbā ō gba ku uwa kpɔ, ó wɛ ɔdā nōo gē cɛ lɛ alɔ lɛ eeye ipiipu ɔtu. (Ācot. 20:35) Amáŋ ɔdi wɛ ɔdā ō cɛgbá fiyɛ duu nōo ya, nɛ alɔ cika ō yɔ i mafu ihɔtu nōo gē yɔ piyoo lɛ ācɛ ɔhá a? Ohigbu ku alɔ dɔka ō gbla Ujehofa ya klla ya ku ɔtu kóō he ɔ, abɔ ó wɛ Ɔwɔico nōo le ‘mu mla ihɔtū nōo gē yɔ piyoo a.’​—Oyɛb. 34:6; Aíjē 33:22, NWT.