Ŋmifi ihayi alɛwa nōo gáā yɛ a, ācɛ alɛwa jé ka ɔkpá nɛ ācɛ Ijipiti lɛ gē ta ɔkpá tu ɔ a, wɛ ɛnyā néē ya ŋma ɔcí ku upapirɔsi a. Ācɛ Ugriisi mla ācɛ Urom ta ɔkpá tu ɔkpá néē ya ŋma ɔcí ku upapirɔsi * nyā duu. Amáŋ ācɛ alɛwa i jé ka é gē bi ɔcí nyā le ya ugbeenyi ŋ.

Ihayi nōo fiyɛ ula ɛhili ce ofu ɛhɔ (2,500) nōo gā yɛ a, ɔcomɛɛbɛ Ayisaya kɛla lɛyikwu ācɛ nōo lā “ogbeé kú ísu kú Itiyópīya ā,” ka é géē tu ‘acokwɛyi ācɛ ɛhɔ wa nōo géē yɛ ipu ugbeenyi néē bi ɔcí ku upapirɔsi le ya a.’ Igbihaajɛ, ɔcomɛɛbɛ Ujɛrɛmiya ka ku eko nɛ ācɛ Umedes mla Upɛsiya gáā wa Ubabilɔn a, é géē je “augbeenyi nēé ya ŋma ɔcí ku upapirɔsi a i tu ɔlá,” o ya ɛɛ ku ó duuma ku uwa kóō má ɛga kwu ŋ.​—Ayis. 18:​1, 2; Ujɛr. 51:​32, NWT.

Ubáyíbu wɛ ɛlā ku Ɔwɔico, ohigbu ɛnyā ācɛ oklɔcɛ ku Ubáyíbu jé ka ācɛ o bɔkwu ɔdā nōo ya igbele a, lɔfu má odee nōo géē mafu ka ācɛ nōo yɔ ɛpleeko néē ta Ubáyíbu a, bi ɔcí néē hi ka upapirɔsi a le ya ugbeenyi ɔkwɔɔkwɛyi. (2 Utím. 3:16) Ɔdi néē má a? Ācɛ o bɔkwu ɔdā nōo ya igbele a, má ugbeenyi néē bi ɔcí ku upapirɔsi ya ipu éwo ku Ijipiti.

Ipu éwo ku Ijipiti, upenti amāŋ ɛgɛ néē pi odee tu ipu unoji ku uwa lɛ a, mafu ɛgɛ nɛ ācɛ hɛ ɔcí ku upapirɔsi nyā klla ya ugbeenyi ŋma anu a. Acɛnyilɔ gē hɛ ɔcí ku upapirɔsi nyā waajɛ a, cɛɛ é lɛ ɔ kpo gbo ígwiigwu. O ŋma ɔɔma é lɛ oduudu kpo gbo tɔha lɔfu lɔfu. Ɔcí ku upapirɔsi i le koolo ŋ, ó lɛ eyī ɛta. Ohigbu ɛnyā eko duuma néē lɛ ɔ gbo tɔha ká, ó gē je gbɛnu klla kwu lɔfu iyē nɛhi. Ɔkpá ku ɔka ku ācɛ Ijipiti éyi kahinii: Olikpo ku ugbeenyi néē ya ŋma ɔcí ku upapirɔsi nyā gē wɛ ikpo ofu ɛpa ce igwɛɛhɔ (55). Ɛga klla gē yɔ anu nɛ aya ku aklo ku nu éyi lɔfu bi ācɛ nōo gē pɛ ɔ a bɛɛka igwo gā igwɛɛpa a.

Ipu éwo ku Ijipiti, ɔcí ku upapirɔsi alɛwa jɛ ɛga nɛ eŋkpɔ ku Unayilu gē pɛ nyɔ a. Ɔdā ɔhá nōo ya a wɛ ka ɔcí ku upapirɔsi klla tɔɔtɛ ō le ya ugbeenyi. Naana nɛ ācɛ gbɔɔ ō bi ɔcí ɔhá le ya ugbeenyi a, ācɛ o kwu ɛbeenyi mla ācɛ o tɔtɛ yɔ i bi ɔcí ku upapirɔsi le ya ugbeenyi kpɔ.

Ihayi alɛwa, ācɛ yɔ i bi ɔcí ku upapirɔsi nyā le ya ugbeenyi kpɔ. Ɔcɛ o ta ɔkpá ku Ugriisi éyi, néē hi ka Plutarch nōo lā ɛpleeko ku ayikpo a, ka ācɛ ōhī bi ugbeenyi néē ya ŋma ɔcí ku upapirɔsi nyā le yuklɔ jaa gáā kwu eko ɔɔma.