1. Ɛlā ɔkwɛyi nyá nɛ alɔ jé lɛyikwu ayinɛ alɔ nōo wɛ ayipɛ oklobiya a?

AYIPƐ oklobiya, aa cɛgbá ipu ujɔ nɛhi. Ɛyinɛhi ku aa lɔfu iyē klla gē yuklɔ nɛhi. (Aíit. 20:29) Aa klla gē ya ɔdā alɛwa ō bi le ta ayinɛ nɔnya mla ayinɛ nɔnyilɔ abɔ. Ó lɛ aafu ŋ, aa yɔ i leyice ō je piya ācɛ ō ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ. Naana, ācɛ ōhī lɔfu leyi má aa ka aa wɛ ayipɛ, amāŋ ka aa tutu néē géē je uklɔ o cɛgbá lɛ aa ɛ ŋ. Naana nɛ a wɛ ɔyipɛ oklobiya a, ó lɛ aɔdā ōhī nɛ a lɔfu ya babanya, nōo géē ya ku ɛjɛɛji ayinɛ ipu ujɔ kéē kpɔtuce uwɔ klla lɛ ojilima ce uwɔ.

2. Ɔdi nɛ alɔ gáā kɛla lɛyikwu ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nyā?

² Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē kɛla lɛyikwu Udefidi nōo wɛ Ɔcɛ́ a. Alɔ klla géē leyi yɛ aɔdā ōhī nōo ya ipu oyeeyi ku Asa mla Ujɛhossafati nōo wɛ ɔcɛ́ ku ācɛ Ujuda a. Alɔ géē kɛla lɛyikwu unwalu ɛyɛɛyɛyi nɛ acɛnyilɔ ɛta nyā má, ɔdā néē ya ku unwalu a kóō mɛ, mla ɔdā nɛ ayipɛ oklobiya lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku uwa a.

3. Ɔdi wɛ ɔwɛ éyi, nɛ ayipɛ oklobiya lɔfu je otabɔ lɛ ācɛ nōo le hilokplici ipu ujɔ a?

³ Eko nɛ Udefidi wɛ ɔyipɛ oklobiya a, ó lɛ aɔdā nɛ ó nwu ō ya nɛ ācɛ alɛwa gbɛla ka ó cɛgbá nɛhi. Ó lɛ ɛma olɔhi mla Ujehofa.  Ó klla yuklɔ lɔfu lɔfu kóō kwu piya ɔcɛ nōo jé ō gwiijē lɔɔlɔhi. Ó kē bi ɔdā nɛ ó nwu nyā le je otabɔ lɛ Usɔlu nɛ Ujehofa fu kóō wɛ ɔcɛ́ a. (1 Usám. 16:16, 23) Aa nōo wɛ ayipɛ oklobiya a, ó lɛ ɔdā nɛ aa jé ō ya amāŋ uklɔ abɔ nɛ aa lɛ, nɛ aa lɔfu bi le je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá ipu ujɔ? Alɛwa ku aa lɛ. Ocabɔ mafu, ó gē jɛ ācɛ nōo le hilokplici ɛ ma eyī nɛhi, ɔdaŋ ka ayipɛ oklobiya ta uwa abɔ kéē jé ō bi ɔdā ō le gwo uwaya, mla ukɔmputa ku uwa le ya oklɔcɛ ku abɔyi uwa mla eko néē yɔ ipu ōjila. A lɔfu je otabɔ lɛ ācɛ nōo le hilokplici nyā, ohigbu ku a jé odee lɛyikwu ukɔmputa.

4. Bɛɛka Udefidi a, auce o ya nyá nɛ ayipɛ oklobiya cika ō lɛ a? (Má ifoto nōo yɔ iyɔbu a.)

⁴ Udefidi mafu ka ó wɛ ɔcɛ néē géē kpɔtuce ɔ ɛ̄cī doodu ipu oyeeyi ku nu. Ocabɔ mafu, eko nɛ ó wɛ ɔyipɛ oklobiya a, ó gē yuklɔ lɔfu lɔfu kóō leyi kwu aala ku adā nu. Uklɔ nyā lɛ oyeeyi ku nu kwu ikwū ajaajɛ. Udefidi lɛ ɛlā nyā teyi peee lɛ Usɔlu nōo wɛ Ɔcɛ́ a kahinii: “Anúɔ nɔ́ɔ wɛ ɔ̄cocɛ̄hɔ̄ kú nū ā kē le unu nu mla ágágbá mɛ́mla aɔ́gwú eko nɛ̄ anúɔ gē gbāálá kú ádā anúɔ ā dúú ɛɛ́. Ó ka anúɔ gē nū uwā jāā gbéeko nɛ̄ anúɔ le uwá ŋmó klla mīyɛ álá kú anúɔ ŋmá okónu kú uwā.” (1 Usám. 17:34, 35) Udefidi jé ku anuɔ cika ō leyi kwu aala a. Ohigbu ɛnyā, ó lɛ ɔtu lɛ gē nuunu o ya ɛɛ kóō gbo uwa tu. Ayipɛ oklobiya cika ō yɛce ocabɔ ku Udefidi ŋma lɛ ō lɛ ɛjɛɛji uklɔ néē je lɛ uwa a ya kwɛyi.

5. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā 25:14 ka a, ɔdi wɛ ɔdā ō cɛgbá fiyɛ duu nɛ ayipɛ oklobiya cika ō ya a?

⁵ Naana nɛ Udefidi wɛ ɔyipɛ oklobiya a, ó lɛ ɛma olɔhi mla Ujehofa. Ɛma nɛ Udefidi lɛ mla Ujehofa nyā cɛgbá lɛ ɔ fiyɛ ɔtu nɛ ó lɛ mla ijé nɛ ó jé ō gwo a. Ujehofa i wɛ Ɔwɔico ku Udefidi foofunu ŋ, amáŋ ó wɛ ɔkpa ku nu nōo kwu ɔ ajaajɛ. (Jé Aíjē Kú Ɛ̄gbā 25:14.) Ayipɛ oklobiya, ɔdā ō cɛgbá fiyɛ duu nɛ a cika ō ya a, wɛ ō lɛ ɛma olɔhi mla Ujehofa. Ɔdaŋ ku aa ya lɛ a, é lɔfu je uklɔ alɛwa lɛ aa tōōtɔ̄ɔ̄ ipu ujɔ.

6. Ɔdi nɛ ācɛ ōhī gbɛla lɛyikwu Udefidi a?

⁶ Unwalu éyi nɛ Udefidi lɛ a wɛ ka ācɛ gē leyi má ɔ, kóō wɛ ɔyipɛ klla lɔfu iyē ŋ. Ocabɔ mafu, eko nɛ Udefidi je iyi nu tɛɛcɛ kóō nuunu mla Ugoliyati a, Usɔlu nōo wɛ Ɔcɛ́ a ceyitikwu ya ku abɔ kóō hɛ ɔ iyē ŋma lɛ ō da ɔ kahinii: “Á gáā lɔfú nuunu mla ɔ̄cɛ ɔ́ɔmā glá ŋ́, ohígbū ka a wɛ ɔyípɛ̄.” (1 Usám. 17:31-33) Ɔyinɛ ku Udefidi piii a da Udefidi ka ó lɔfu iyē ŋ. (1 Usám. 17:26-30) Naana a, Ujehofa i  má Udefidi ka ó wɛ ɔyipɛ amāŋ kóō lɔfu iyē ŋ nɛɛ ŋ. Ujehofa jé Udefidi lɔɔlɔhi. Udefidi kē lɛ Ugoliyati ŋmo, abɔ ó gbolo ce Ujehofa a.—1 Usám. 17:45, 48-51.

7. Ɔdi nɛ a lɔfu nwu ŋma ɔdā nōo ya da Udefidi a?

⁷ Ɔdi nɛ a lɔfu nwu ŋma ɔdā nōo ya da Udefidi a? A lɔfu nwu ku a cɛgbá ɔtoole. Ó gē je eko nɛhi gbɔbu ɛɛ ku ācɛ nōo jé uwɔ, eko nɛ a wɛ ɔyipɛ a kéē gbɛla ku a kwu piya oklobiya ɛ. Amáŋ le jé kpɔcii ka uce ō ya ku uwɔ nɛ Ujehofa gē má á. Ujehofa jé uwɔ lɔɔlɔhi klla jé ɔdā nɛ a lɔfu ya gla a. (1 Usám. 16:7) Ɔdā ɔhá nɛ a lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Udefidi a, wɛ ō ya ku ɛma ku uwɔ mla Ɔwɔico kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. Udefidi ya ɛnyā ŋma lɛ ō má aɔdā nɛ Ujehofa ya a. Ó gē gbɛla lipu lipu lɛyikwu ɛlā nɛ aɔdā nɛ ó má a nwu ɔ, lɛyikwu ɔcɛ nōo ya uwa a. (Aíjē 8:3, 4; 139:14; Uróm 1:20) Ɔdā ɔhá nɛ a cɛgbá ō ya a, wɛ ō da Ujehofa kóō je ɔfu nɛ a cɛgbá a gā uwɔ. Ocabɔ mafu, ayipɛ inɔkpá ku uwɔ gē ŋmo uwɔ okonu abɔ a wɛ Ɔcɛ Ocijáli Ku Ujehofa a? Ɔdaŋ ka ó lɛ a, gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō ta uwɔ abɔ lɔtu ku unwalu a. Bi aukɔ́ nōo yɔ ipu Ɛlā ku nu a le yuklɔ, mla ɛ̄nɛ̄ ō yɔ ipu aɔkpá mla auvidio ku alɔ a. Ɔdaŋ ka má ɛgɛ nɛ Ujehofa ta uwɔ abɔ ipu unwalu ɔɔma, ó géē ya ku a kpɔtuce ɔ fiyɛ ka ó géē ta uwɔ abɔ ipu ɛjɛɛji unwalu ku uwɔ. O fiyɛ duu a, abɔ ācɛ ɔhá yɔ i má uwɔ ku a gbolo ce Ujehofa a, ó géē ya kéē kpɔtuce uwɔ.

8-9. Ɔdi ta Udefidi abɔ kóō gbeyi cii jāā gbeeko nɛ ó je piya ɔcɛ́ a, ɔdi nɛ ayipɛ oklobiya kē lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku nu a?

⁸ Leyi yɛ unwalu ɔhá nɛ Udefidi má a. Naana néē lɛ anɔ tu Udefidi ɛyi kóō kwu piya ɔcɛ́ a, Udefidi cɛgbá ō gbeyi ihayi alɛwa gbɔbu ɛɛ kóō je piya ɔcɛ́ ku ācɛ Ujuda. (1 Usám. 16:13; 2 Usám. 2:3, 4) Ɛjɛɛji eko nyā kpɛmm a, ɔdi ta ɔ abɔ kóō gbeyi cii a? Ikɔkɔ ō lɛ ɛlá kwu aɔdā nōo géē ya ku abɔ kóō hɛ ɔ iyē a, Udefidi bi ɛjɛɛji eko a le ya ɔdā nɛ ó ya gla a. Ocabɔ mafu, eko nɛ ó kwinya oyeeyi ku nu gā ajɛ ku Ufilistiya a, Udefidi bi ɛjɛɛji eko ɔɔma kóō le nuunu ta aolɛla ku ācɛ Isrɛlu. Oŋma lɛ ō ya ɛnyā, ó le tɔɔtɛ lɛ ɔ kóō lɛ ɛji ku ajɛ ku ācɛ Ujuda gbotu.—1 Usám. 27:1-12.

⁹ Ɔdi nɛ ayipɛ oklobiya lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Udefidi a? Ya ɔdā duuma nɛ a ya gla a ku a cɛ Ujehofa mla ayinɛ uwɔ ɛhɔ. Gbɛla tu ɔdā nōo ya da ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Ricardo a. * Ŋma eko nɛ ó wɛ ɛdrɔ a, nɛ ó gbɛla ō je piya ɔcɛ ō gbɔbu ɔna ō ta eko doodu a. Amáŋ anyakwɔcɛ ku ujɔ ku nu ka ɔ cɛgbá ō tutu kpɔ ɛ. Ikɔkɔ nɛ abɔ géē hɛ ɔ iyē amāŋ nɛ ó géē gbɔɔ ō cɔnu a, Ricardo ceyitikwu yuklɔ tōōtɔ̄ɔ̄ ipu uklɔ ku ɔna ō ta a. Ó kahinii: “Eko duuma nɛ um gbɛla kwu ɔdā nōo ya ŋma igbihi a, n má ka ó lɛ ɛga ōhī nɛ um cɛgbá klla lɔfu ya lɔhi fiyɛ. N gē ceyitikwu cigbihi nyɔ gā ɛgiyi ācɛ doodu nōo mafu kē dɔka ō jahɔ, klla gē ya otutu lɔɔlɔhi lɛyikwu oklɔcɛ a gbɔbu ɛɛ ku um nyɔ. N kóō gáā lɛ oklɔcɛ ku Ubáyíbu ya eko aflɛyi. Abɔɔ um gē tɔɔna tōōtɔ̄ɔ̄ a, ó gē cɛ gā um yuufi gɛ ŋ.” Babanyā Ricardo wɛ ɔcɛ ō gbɔbu ɔna ō ta eko doodu, mla ɔcɛ ō ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ.

10. Ɔdi nɛ Udefidi ya ipu āhɔ̄ éyi, gbɔbu ɛɛ kóō ya ōmiya nōo cɛgbá a?

¹⁰ Gbɛla tu ɔdā ɔhá nōo ya da Udefidi a. Eko nɛ ó kwinya oyeeyi ku nu ŋma ɛgiyi Usɔlu gā Ufilistiya a, Udefidi mla acocɛhɔ ku nu habɔ apɔlɛ ku uwa ta le yɛ gā ɔgbɛfu. Eko néē yɔ ɔgbɛfu a, aolɛla ōhī gā ɔlɛ uwa acigilii gáā kwu apɔlɛ ku uwa u kpo ɔfiyɛ gā ɔlɛ uwa. Udefidi lɔfu gbɛla ka abɔ ó wɛ icɔɔja nōo jé ō kpɛfu lɔɔlɔhi a, ó géē lɔfu ya ōmiya olɔhi ō nyɔ gáā hɛ ācɛ néē kpo ɔfiyɛ a ta. Amáŋ Udefidi i ya lɛ a ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, ó gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa  kóō ta ɔ abɔ. Mla otabɔ ku ɔcogwɛɛya néē hi ka Abiyata a, Udefidi da Ujehofa ɔka kahinii: “Anúɔ nū ācɛ nēe wā í je ɔlɛ́ anúɔ yɔlá tāajɛ ā nyɔ̄ kɛ̄ɛ?” Ujehofa da Udefidi kóō nyɔ, ka ó klla géē hɛ ācɛ néē kpo ɔfiyɛ a ta. (1 Usám. 30:7-10) Ɔdi nɛ a lɔfu nwu ŋma ɛlā nōo ya nyā?

11. Ɔdi nɛ a lɔfu ya gbɔbu ɛɛ ku a ya ōmiya a?

¹¹ Da ācɛ ɔhá ɔka gbɔbu ɛɛ ku a ya ōmiya duuma. Nyɔ gā ɛgiyi ɛ́nɛ́ uwɔ mla adā uwɔ kéē da uwɔ ɔdā nɛ a cika ō ya a. A klla lɔfu miyɛ ɛnɛɛnɛ ukɔ́ ŋma lɛ ō kɛla lɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ nōo jikoko. Ujehofa kpɔtuce uwa nɛɛnɛhi, a kē ya lɛ a gla duu. Ujehofa gē má uwa ka é wɛ “ɛhi” ipu ujɔ. (Āfi. 4:8) A géē ya ōmiya olɔhi ɔdaŋ ku a gbla ɔtu okpoce ku uwa ya, klla jahɔ tu ɛnɛɛnɛ ukɔ́ néē tu uwɔ a. Babanyā alɔ leyi yɛ ɔdā nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɛgiyi Asa nōo wɛ Ɔcɛ́ a.

12. Auce nyá nɛ Asa nōo wɛ Ɔcɛ́ a lɛ eko nɛ ó gbɔɔ ō lé ɔcɛ́ a?

¹² Eko nɛ Asa nōo wɛ Ɔcɛ́ a wɛ ɔyipɛ oklobiya a, ó wɛ ɔcɛ ō tu iyi nu waajɛ klla wɛ ɔcɛ nōo lɛ ɔtu nɛhi. Ocabɔ mafu, igbihi nɛ adā nu Abija gekwu a, Asa kwu piya ɔcɛ́ klla gbɔɔ ō ca aede ku ikpɛci nōo yɔ Ujuda a taajɛ. Ó klla kahinii: “Da ācɛ kú Ujúda kéē yá ɔdā nōo wɛ ɔtū kú Óndú ā, Ɔwɔicō kú aádáádā uwá ā. Ó klla da uwá kéē lɛyí táajɛ lɛ íne mla ɔdā nɛ̄ ó gē nwū ā dóódu.” (2 Úklɔ́ 14:1-7) Eko nɛ Usɛra ɔcɛ́ ku ācɛ Ɛtiyopiya wa gáā kpɛfu ta ācɛ Ujuda mla aicɔɔja nōo wɛ umiliyɔn éyi (1,000,000) a, Asa bi ijeeyi ba Ujehofa ɛba kahinii: “Kócōō, Óndú, Ɔwɔicō kú um, ó tɔ́ɔtɛ́ gā awɔ ká ā lɔfú tá aícɔ́ɔja okwáhi mɛ́mla aícɔ́ɔja o lɔfú nɛ̄hi iyē glá. Tá alɔ abɔ̄ abālɔbányā, Óndú, Ɔwɔicō kú alɔ, ohígbū ka alɔ lɔtūce uwɔ.” Ɛnɛɛnɛ ɛlā nɛ Asa ka nyā mafu ka ó kpɔtuce ɔfu nɛ Ujehofa lɛ, ō nya anu mla ācɛ ɔlɛ nu ta a nɛhi. Asa kpɔtuce Adā nu nōo yɔ ɔkpanco a ‘Ujehofa kē lɛ aicɔɔja ku Ɛtiyopiya a yale.’—2 Úklɔ́. 14:8-12.

13. Ɔdi ya da Asa igbihaajɛ a, ɔdi kē ya a?

¹³ Ó géē wɛ ɔdā ō tuufi nɛhi eko nɛ aicɔɔja nōo wɛ umiliyɔn éyi (1,000,000) wa gáā kpɛfu ta ɔ a. Abɔɔ Asa gbolo ce Ujehofa a, ó le yale. Amáŋ, ó wɛ ɔdā ō kwiiye nɛhi ku eko nɛ Asa gáā lɛ ɛdɔ unwalu ɔhá a, ó gbolo ce Ujehofa gɛ ŋ. Eko nɛ Ubassa nōo wɛ Ɔcɛ́ ku ācɛ Isrɛlu nōo bɔbi nɛhi a wa gáā kpɛfu ta ɔ a,  Asa le yɛ gā ɛgiyi ɔcɛ́ ku ācɛ Usiriya kéē ta ɔ abɔ. Ōmiya ɔɔma i ŋmɛyi lɔhi fluflu ŋ! Ujehofa bi ɔcɛ omɛɛbɛ ku nu Uhanani le da Asa kahinii: “Abɔ̄ a le gboló ce ɔcɛ́ kú Usiríya klla kwú ɔtū ú kpó ce ɔ́, nɛ̄ á klla kpɔ́tū ce Óndú, Ɔwɔicō kú uwɔ gɛ ŋ́ mā, aícɔ́ɔja kú ɔcɛ́ kú Usiríya le pɛ́ kwu ŋmá ɛgiyí uwɔ ɛɛ́.” Ku ɛlā ɔkwɛyi a, ŋma eko ɔɔma gɔbu, Asa yɔ i kpɛfu eko doodu. (2 Úklɔ́. 16:7, 9; 1 Aɔ́cɛ́ 15:32) Ɔdi nɛ ɛnyā nwu alɔ a?

14. Ɛgɛnyá nɛ a lɔfu gbolo ce Ujehofa a, ɛgɛ nɛ ɔkpá ku 1 Utímōti 4:12 ka a, itene nyá nɛ a gáā lɛ ɔdaŋ ka aa ya lɛ a?

¹⁴ Tu iyi uwɔ waajɛ ku a klla gbolo ce Ujehofa eko doodu. Eko duuma nɛ a kwu ubatisim ya, ó mafu ku a kpɔtuce Ujehofa nɛhi. Ujehofa kē gweeye nɛhi ō miyɛ uwɔ wa apɔlɛ ku nu. Ɔdā nɛ a cɛgbá ō ya babanya wɛ ō gbolo ce Ujehofa. Ó gē lɛbɛɛka ó tɔɔtɛ ō gbolo ce Ujehofa, eko duuma nɛ a dɔka ō ya ōmiya nōo cɛgbá nɛhi. Amáŋ ɔdi nɛ gáā ya eko nɛ a cɛgbá ō ya ōmiya ɔhá a? Ó cɛgbá nɛhi ku a gbolo ce Ujehofa. Ó kóō lɛ ō ya mla ɔdā nɛ a fu ō bi le jɔɔnyɛ iyi uwɔ naana, amāŋ ɛdɔ uklɔ nɛ a lɔfu ya, mla ɔdā nɛ a miya ō ya ipu oyeeyi ku uwɔ! A hii gbolo ce ijeeyi ku uwɔ ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, dɔka aukɔ́ ku Ubáyíbu nōo géē ta uwɔ abɔ ya ōmiya nɛ a tine ō ya a, cɛɛ ku a bi ɔ le yuklɔ. (Aíit. 3:5, 6) Ɔdaŋ ku a ya lɛ a, a géē ya ku ɔtu kóō he Ujehofa, ācɛ nōo kē yɔ ipu ujɔ ku uwɔ a kéē i kpɔtuce uwɔ.—Jé 1 Utímōti 4:12.

15. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku 2 Úklɔ́ kú Aɔ́cɛ́ 18:1-3; 19:2 ka a, inyileyi nyá nɛ Ujɛhossafati nōo wɛ Ɔcɛ́ a ya a?

¹⁵ Ó lɛ aafu ŋ, bɛɛka ɛjɛɛji alɔ a, aa jila iyē ŋ. Ohigbu ɛnyā, aa lɔfu nyileyi ekoohi. Amáŋ, ɛnyā i cika ō ci uwɔ ŋma ō ya ɔdā nɛ a ya gla ipu ɛ̄gbā ō gbā ku Ujehofa ŋ. Leyi yɛ ocabɔ mafu ku Ujɛhossafati nōo wɛ ɔcɛ́ a. Ó wɛ ɔcɛ nōo lɛ auce olɔhi ō ya alɛwa. Oŋma eko nɛ ó gbɔɔ ō lé ɔcɛ́ a, “ó gē gbā Ɔwɔicō kú ádā nū ā ɛ̄gbā klla gē lɛyí táajɛ lɛ odúúdú íne kú nū.” Ó klla ta aigabɔ ɛhɔ kéē yɛ gā oduudu igeli ku Ujuda kéē nwu ācɛ a ɛlā lɛyikwu Ujehofa. (2 Úklɔ́. 17:4, 7) Naana nɛ Ujɛhossafati lɛ ɔtu olɔhi a, ekoohi ó gē ya ōmiya obɔbi. Ohigbu ōmiya obɔbi éyi nɛ Ujɛhossafati ya a, ó miyɛ ahɔ̄ ō pi ŋma ɛgiyi ɔcocɛhɔ ku Ujehofa éyi. (Jé 2 Úklɔ́ kú Aɔ́cɛ́ 18:1-3; 19:2.) Ɔdi nɛ a lɔfu nwu ŋma ocabɔ mafu nyā a?

16. Ɔdi nɛ a lɔfu nwu ŋma ɔ̄kā ku Rajeev a?

 ¹⁶ Bēē miyɛ ukɔ́ néē gē tu uwɔ a, ku a klla bi uwa le yuklɔ. Á jé ŋ bɛɛka ayipɛ oklobiya alɛwa a, ó gē lɔnɔ tu uwɔ ō lɛ ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa piya ɔdā aflɛyi ipu oyeeyi ku uwɔ. Abɔ kóō hii hɛ uwɔ iyē ŋ. Gbɛla lɛyikwu ɔdā nōo ya ipu oyeeyi ku ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Rajeev a. Ó kɛla lɛyikwu eko nɛ ó wɛ ɛdrɔ a kahinii: “Ekoohi, ń jé ɔdā nɛ um dɔka ō ya mla oyeeyi ku um a ŋ. Bɛɛka alɛwa ku aɛdrɔ ɔhá, ɔdā nōo gē he um ɔtu ō ya fiyɛ duu a wɛ ija ō he bɛɛka ubɔlu ō ta mla ō jɔɔnyɛ iyi um, fiyɛ ō nyɔ gā ōjila ku ujɔ mla ō gɛɛcɛ ku uklɔ ku ɔna ō ta a.” Ɔdi ta u Rajeev abɔ a? Ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ éyi nōo gbonɛnɛ lɛ ukɔ́ tu ɔ. Rajeev kahinii: “Ó ta um abɔ ku um gbɛla lɛyikwu ukɔ́ nōo yɔ ipu ɔkpá ku 1 Utímōti 4:8 a.” Rajeev ta iyi nu waajɛ yuklɔ mla ukɔ́ nɛ ó miyɛ a, klla gbɛla tu ɔdā nōo cɛgbá fiyɛ duu ipu oyeeyi ku nu a. Ó kahinii: “N gáā le miya ō je ō gba Ujehofa ɛ̄gbā ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi piya ɔdā nōo cɛgbá fiyɛ duu, ipu oyeeyi ku um.” Ɔdā olɔhi nyá bɛɛcɛ ŋma anu a? Rajeev kahinii: “Abɔ ihayi ōhī gā le gla abɔ um miyɛ ukɔ́ ɔɔma a, n le jɛ fu ō kwu piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ.”

17. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu gē ya ayinɛ ipu ujɔ lɛyikwu ayipɛ oklobiya nōo gē gba Ujehofa ɛ̄gbā a?

¹⁷ Ó gē jɛ ayinɛ ipu ujɔ eyī nɛhi, eko duuma nɛ ayipɛ oklobiya yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā “ŋmá ɔtū ékpónú” mla uwa! (Usɛf. 3:9) Ɛgɛ nɛ a gē yuklɔ néē je gā uwɔ mla ɔtu caca a jɛ uwa eyī nɛhi. Ɛlā ku uwɔ he uwa ɔtu i bi.—1 Ujɔ́n. 2:14.

18. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Aíita 27:11 ka a, ɛgɛnyá nɛ ɔtu gē ya Ujehofa lɛyikwu ayipɛ oklobiya nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā a?

¹⁸ Ayipɛ oklobiya, aa hii je mlanyi ku Ujehofa yihɔtu aa klla kpɔtuce aa ŋ. Ó ka taajɛ ku ɛpleeko amoomɛ a, ayipɛ oklobiya ku ɔlɛ nu géē wa ɛgiyi nu ɛyi ɛfu otiihɔ bɛɛka ebu ku ofulɔci a. (Aíjē 110:1-3) Ó jé ku a yihɔtu nu klla dɔka ō gba ɔ ɛ̄gbā mla ɛjɛɛji ɔfu ku uwɔ. Ó lɛ a lɛ ɔtule lɛ ācɛ ɔhá, ku a klla lɛ ɔtule mla iyi uwɔ duu. Ɔdaŋ ku a le nyileyi, yɛce ɛlā ō nwu mla itala nɛ a miyɛ a. Leyi má ɔ kóō yɔ i wa ŋma ɛgiyi Ujehofa. (Uhíb. 12:6) Ceyitikwu ku a leyi kwu uklɔ duuma néē je gā uwɔ a lɔɔlɔhi. Ɔdā nōo cɛgbá fiyɛ duu a wɛ ka ipu ɔdā doodu nɛ a gē ya a, ya ku Adā uwɔ nōo yɔ ɔkpanco a kóō gweeye.—Jé Aíita 27:11.