1. Ɔdi nɛ ācɛ alɛwa gē gbɛla lɛyikwu uklɔ a?

ƐGƐNYÁ nɛ ācɛ gē má uklɔ ɛga nɛ a lā a? Ipu éwo alɛwa, ācɛ gē yuklɔ nɛɛnɛhi fiyɛ ɛgɛ néē tɛtɛ gē ya gbɔbu a. Igbalɛwa, ācɛ nōo gē yuklɔ nɛɛnɛhi i gē lɛ eko omlɛnyɔ, ō yɔ mla apɔlɛ ku uwa, mɛmla eko ō bi le nwu ɛlā lɛyikwu Ɔwɔico ŋ. (Ɔ̄cok. 2:23) Unwalu ɔhá wɛ kahinii, ācɛ ōhī i gē dɔka ō yuklɔ fluflu ŋ, é klla gē dɔka ɔdā néē géē lɛ abɔ ba ɔ, nōo géē ya kéē hii yuklɔ ŋ ma.—Aíit. 26:13, 14.

2-3. Ɛdɔ ocabɔ nyá nɛ Ujehofa mla Ujisɔsi je taajɛ lɛyikwu uklɔ a?

² Ācɛ alɛwa ipu ɛcɛ nyā gē yuklɔ fiyɛ ɔfu, ācɛ ɔhá kē yɔ abɔɔ nōó gē dɔka ō yuklɔ nwune ŋ. Amáŋ, gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ujehofa mla Ujisɔsi gē má uklɔ a. Ó lɛ aafu ŋ, alɔ jé ka uklɔ ō ya wɛ ɔdā nōo gē he Ujehofa ɔtu nɛhi. Ujisɔsi má ɛnyā fu eko nɛ ó kɛla kahinii: “Ádā um gē yúklɔ́ ojigógó, ɛ́gɔ́ɔmā nɛ̄ n kē í yá á.” (Ujɔ́n. 5:17) Gbɛla lɛyikwu ɛdɔ uklɔ nɛ Ujehofa ya, eko nɛ ó ya aalelekwu otɛhɔ alɛwa, ainyilɔwɔ mɛmla ɛjɛɛji ɛcɛ ku alɔ ɛ. Alɔ klla gē má aɔdā olɔhi alɛwa nɛ Ɔwɔico ya ipu ɛcɛ ku alɔ nyā. Ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛgbá kɛla ɔkwɛyi eko nɛ ó kahinii: “Óndú, a yá ɔdā alɛwa. Íjéeyī nɛ̄hi kú uwɔ ā nāa bī le yá uwā á. Ɛcɛ le mu mla ɔdā nāa yá ā.”—Aíjē 104:24.

³ Ujisɔsi gbla Ujehofa Adā nu ya. Ó ta ɔ abɔ “yá ɔkpáncō.” Ó klla wɛ “ɔ̄cɛ oyúklɔ́ mla” ɔ. (Aíit. 8:27-31) Igbihaajɛ, Ujisɔsi wa ipu ɛcɛ a, ó yuklɔ olɔhi alɛwa. Ujisɔsi ka ku uklɔ nɛ Adā nu je lɛ ɔ kóō ya a lɛbɛɛka ɔdole tu anuɔ a. Ɛjɛɛji ɔdā nɛ ó kē ya eko nɛ ó yɔ ipu ɛcɛ a mafu ka Ɔwɔico ta ɔ ɛhɔ a.—Ujɔ́n. 4:34; 5:36; 14:10.

4. Ocabɔ nyá nɛ Ujehofa mla Ujisɔsi je taajɛ lɛ alɔ lɛyikwu ō bēē mlɛnyɔ a?

⁴ Ocabɔ nɛ Ujehofa mla Ujisɔsi je taajɛ lɛyikwu uklɔ a,  mafu ka omlɛnyɔ i cɛgbá ŋ nɛɛ? Ó lɛ a nóó. Ɛ̄jɛ̄ i gē jɛ Ujehofa a ŋ, ohigbu ɔɔma, ɔdaŋ ka ó lɛ uklɔ duuma ya, ó gáā cɛgbá omlɛnyɔ ŋ. Amáŋ Ubáyíbu da alɔ ka eko nɛ Ujehofa ya ɔkpanco mla ɛcɛ a, ó ‘mā uklɔ́ ō yá tá, anɔ́ɔ ó le mlɛ́nyɔ́ a.’ (Oyɛb. 31:17) Ɛnyā mafu ka Ujehofa lɛ abɔ ci uklɔ nɛ ó yɔ i ya a, anu ó lɛ eko taajɛ, o ya ɛɛ kóō bēē leyi yɛ uwa a. Naana nɛ Ujisɔsi abɔyi nu kóō yuklɔ lɔfu lɔfu eko nɛ ó yɔ ipu ɛcɛ a, ó lɛ eko taajɛ kóō mlɛnyɔ, ó klla lɛ eko taajɛ ō bi le jɔɔnyɛ ɔdole ō lé mla aɔya ku nu.—Umát. 14:13; Ulúk. 7:34.

5. Ɔdi wɛ ɔdā nōo gē lɔnɔ ta ācɛ alɛwa nōo gē gba Ɔwɔico ɛ̄gbā a?

⁵ Ubáyíbu ta ācɛ nōo gē gba Ɔwɔico ɛ̄gbā ɔtu kwu ɔtu, kéē wɛ ācɛ nɛ uklɔ ō ya cika ō bēē he uwa ɔtu. É cika ō wɛ ācɛ ō kwahi ŋ, amáŋ é cika ō wɛ ācɛ nōo gē ceyitikwu yuklɔ lɔfu lɔfu. (Aíit. 15:19) Á jé ŋ, a lɛ uklɔ nɛ a gē ya nōo gē ta uwɔ abɔ ku a ya ɛgbá ku apɔlɛ ku uwɔ lɛ uwa. Ɛjɛɛji Ācɛ O Yɛce Ukraist klla lɛ uklɔ ō tɔɔna ku ɔkoolɔhi a. A kē cɛgbá eko ō bi le mlɛnyɔ duu. Ó gē lɔnɔ ta uwɔ ekoohi ō lɛ eko nōo géē jɛ uwɔ ō bi le yuklɔ ku uwɔ, ō yuklɔ ku ɔna ō ta mɛmla omlɛnyɔ? Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā jé eko ɛmula nɛ alɔ cika ō bi le yuklɔ mla ɛ̄nɛ̄ alɔ cika ō bi le mlɛnyɔ a?

6. Ɛgɛnyá nɛ ɔkpá ku Umáki 6:30-34 mafu ka Ujisɔsi gē má uklɔ mla omlɛnyɔ ɔwɛ okpaakpa a?

⁶ Ó cɛgbá nɛɛnɛhi ku alɔ kóō bēē má uklɔ ɔwɛ okpaakpa. Usolomɔn nōo wɛ ɔcɛ́ a ta ɔkpá kahinii: ‘Ɔdā dóódu nēe i yā ipú ɛcɛ nya ā . . . lɛ eko.’ Ó kɛla lɛyikwu eko ō nyi ɔdɛhɔ, eko ku ɔdā ō gwo gico, eko nɛ ɔcɛ gē jikwu, eko nɛ ɔcɛ gē yɛɛhɛ, eko nɛ ɔcɛ gē jiije, mɛmla aɔdā ɔhá. (Ɔ̄cok. 3:1-8) Ó teyi peee ka ɔdā ɛpa kpɔcii ipu oyeeyi ku alɔ a wɛ uklɔ ō ya mla omlɛnyɔ. Ujisɔsi má uklɔ mla omlɛnyɔ ɔwɛ okpaakpa. Ó lɛ eko éyi nɛ ayikpo ku Ujisɔsi nyɔ i yuklɔ ku ɔna ō ta. É kóō “má ɛga lé ɔdōlé ŋ́.” Eko néē piyɛyi a, Ujisɔsi da uwa kahinii: “Ālɔ̄ ga ɛga nɛ̄ alɔ géē bá ōfōōfū alɔ, cɛ́ɛ́ kú aá le mlɛ́nyɔ́ lígíí.” (Jé Umáki 6:30-34.) Naana nɛ Ujisɔsi mla ayikpo ku nu i gē lɛ eko omlɛnyɔ ɛgɛ néē dɔka ŋ ma, Ujisɔsi jé ka ɛjɛɛji uwa cɛgbá omlɛnyɔ kpɔ.

7. Ō nwu ɛlā lɛyikwu ɛ̄cī ku usabati géē ta alɔ abɔ ku alɔ ya ɔdi?

⁷ Ɛjɛɛji alɔ cɛgbá omlɛnyɔ ekoohi amāŋ ō lɛ aɔdā nɛ alɔ gē ya ɛ̄cī doodu a piyabɔ. Alɔ lɔfu má ɛnyā ŋma ōmiya éyi nɛ Ɔwɔico le kwaajɛ lɛ ācɛ ɔlɛ nu eko igble a. Ōmiya ō cɛgbá nɛhi ɔɔma lɛ ō ya mla ō lɛ ɛ̄cī ku Usabati tu ipu alaadi doodu. Naana nɛ alɔ i gē lɛyitaajɛ lɛ íne ku Umosisi icɛ gɛ ŋ ma a, alɔ lɔfu lɛ itene ŋma ō nwu aɔdā nōó ka lɛyikwu ɛ̄cī ku Usabati a. Ɔdā nɛ alɔ gáā nwu ŋma anu a géē ta alɔ abɔ ku alɔ gáā má, ɔdaŋ ku alɔ gē má uklɔ mla omlɛnyɔ ɔwɛ okpaakpa.

8. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Oōyɛbɛ̄ɛcɛ 31:12-15 a, ɛ̄cī ku usabati wɛ ɛ̄cī ku ɔdi?

⁸ Ubáyíbu da alɔ ka abɔ Ɔwɔico le odee ya ipu “ɛ̄cī” ɛhilii a, ó gáā lɛ abɔ ci odee ō ya ipu ɛcɛ nyā. (Ohút. 2:2) Amáŋ, Ujehofa dɔka uklɔ ō ya nɛhi, ó klla humayi “yúklɔ́ ojigógó” ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi. (Ujɔ́n. 5:17) Ujehofa yuklɔ “ɛ̄cī” ɛhilii, amáŋ “ɛ̄cī” ɔmahaapa ó gáā mlɛnyɔ, ó klla da ācɛ Isrɛlu kéē bēē mlɛnyɔ ɛ̄cī ɔmahaapa doodu. Ɔwɔico ka ɛ̄cī ku Usabati wɛ ɔdā ocabɔ amāŋ ojumɛla lɛ anu mɛmla ācɛ Isrɛlu. Ó wɛ ɛ̄cī néē “cíká ō yúklɔ ŋ.” Ó wɛ ɛ̄cī néē cika ō “le tū lɛ Óndú á.” (Jé Oōyɛbɛ̄ɛcɛ 31:12-15.) Ɔcɛ duuma i gáā yuklɔ duuma ɛ̄cī ɔɔma ŋ, ayipɛ nɛ̄ŋcɛ́ o, aɔfiyɛ, kwu aɛbɛ nōo gē yuklɔ ipu ɛhɔ a i gáā yuklɔ duuma ɛ̄cī ɔɔma ŋ.  (Oyɛb. 20:10) Ɛnyā jɛga lɛ ācɛ a kéē lɛ ɔtu ku uwa kwu ɛ̄gbā ō gba ku Ɔwɔico fiyɛ.

9. Ɛpleeko ku Ujisɔsi a, ɔdi wɛ ɔdā nɛ ācɛ ōhī gbɛla lɛyikwu ɛ̄cī ku Usabati nōó kpaakpa ŋ ma?

⁹ Ɛ̄cī ku Usabati wɛ ɛ̄cī ō lɔɔnyɛ lɛ ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico. Amáŋ ɛpleeko ku Ujisɔsi a, aotrɛyi ku ɛ̄gbā ō gba alɛwa lɛ aíne nōó cɛgbá ŋ ma kwaajɛ, lɛyikwu ɛgɛ nɛ ācɛ a cika ō lɛyitaajɛ lɛ íne ku Usabati a. É ka ó wɛ íne ō biya ku ɔcɛ kóō ce ikpɔda lé amāŋ nya ɔcɛ ō doōcē ta ɛ̄cī ku Usabati. (Umák. 2:23-27; 3:2-5) Amáŋ ó wɛ ɔdā nɛ Ɔwɔico dɔka a yɔ abɔɔ a ŋ, Ujisɔsi kē lɛ ɔ ta ācɛ eyī peee lɛ a.

10. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɔkpá ku Umátiyu 12:9-12 lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ujisɔsi gē má ɛ̄cī ku Usabati a?

¹⁰ Ujisɔsi mla ayikpo ku nu nōo wɛ ācɛ Ujiyu a gē mlɛnyɔ ɛ̄cī ku Usabati, ohigbu ka é gē lɛyitaajɛ lɛ íne nɛ ācɛ Isrɛlu a miyɛ ŋma ɛgiyi Ɔwɔico o bu ipu Umosisi a. * Amáŋ, Ujisɔsi mafu ka ó wɛ íne ō biya ō yuklɔ ogbonɛnɛ mla ō ta ācɛ ɔhá abɔ ɛ̄cī ku Usabati a ŋ. Ó kē ma ɛnyā fu oŋma lɛ aɔdā alɛwa nɛ ó ka klla ya a. Ujisɔsi kɛla peee kahinii: “Íne ā cɛ̄ ka ācɛ kɛ́ɛ yá ɔdōolɔhi ɛ̄cī Usábāti.” (Jé Umátiyu 12:9-12.) Ujisɔsi i je ɔ ka ó wɛ ɔdobɔbi ō yuklɔ ogbonɛnɛ mla ō ta ācɛ ɔhá abɔ ɛ̄cī ku Usabati a ŋ. Aɔdā nɛ Ujisɔsi ya a mafu ka ó jé ɔdā ō cɛgbá nɛhi, nōo ya nɛ Ɔwɔico da ācɛ ɔlɛ nu kéē mlɛnyɔ ɛ̄cī ku Usabati a. Abɔ ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico gē bi ɛ̄cī ɔɔma le mlɛnyɔ ŋma ɛjɛɛji uklɔ néē gē ya a, ó gē jɛga lɛ uwa kéē lɛ eko taajɛ ō gba Ɔwɔico ɛ̄gbā lɔɔlɔhi. Ujisɔsi jɛ ipu apɔlɛ  nōo gē bi ɛ̄cī ku Usabati le gba Ɔwɔico ɛ̄gbā a. Alɔ jé ɛnyā ohigbu ɛlā nɛ alɔ jé lɛyikwu Ujisɔsi eko nɛ ó yɔ Unasareti ɛga néē bi ɔ jɛ a: “Ó le yɛ tá ɛgogbɔ̄ɔkɔ ɛ̄cī usábati, ɛ́gɛ́nɛ̄ ucē kú nū lɛ ā. Ó cāŋjɛ kóō jé ɔkpíihɔ tɛ́ɛcɛ.”—Ulúk. 4:15-19.

11. Ɔnyɛ lɛ ocabɔ olɔhi taajɛ lɛ Ujisɔsi lɛyikwu uklɔ a?

¹¹ Ujosɛfu nwu Ujisɔsi ɛgɛ nɛ ó géē wɛ ɔcogbɔci a. Ó klla nwu ɔ lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ɔwɔico gē má uklɔ a. (Umát. 13:55, 56) Ujisɔsi kē géē yɛ i má ɛgɛ nɛ Ujosɛfu gē yuklɔ nɛhi ɛ̄cī doodu, ō ya ɛɛ kóō ya ɛgbá ku apɔlɛ nɛhi ku nu lɛ uwa a. Igbihaajɛ, Ujisɔsi gáā da ayikpo ku nu kahinii: “Ɔ̄coyúklɔ́ cíkā ō mīyɛ ulé kú nū.” (Ulúk. 10:7) Ó teyi peee ka Ujisɔsi jé ɛgɛ nɛ ɔcɛ gē yuklɔ lɔfu lɔfu a.

12. Ɛga ku Ubáyíbu nyá mafu ɛgɛ nɛ Upɔlu gē má uklɔ ō ya lɔfu lɔfu a?

¹² Upɔlu nōo wɛ ɔcocɛhɔ a klla jé ɛgɛ nɛ ɔcɛ gē yuklɔ lɔfu lɔfu a. Uklɔ okpɔcii ku nu wɛ ō da ācɛ ɔhá lɛyikwu Ujisɔsi mla ɔdā nɛ Ujisɔsi nwu a. Naana a, Upɔlu yuklɔ ɔhá duu, o ya ɛɛ kóō lɛ ije nɛ ó géē bi le ya ɛgbá ku nu a. Ācɛ Utesalonika jé ɛgɛ nɛ Upɔlu “lɛyí nyaajɛ yúklɔ́ nɛ̄ɛ̄nɛ̄hi,” ɛgɛ nɛ ó “yúklɔ́ eko dóódu” o ya ɛɛ kóō hii wɛ “iyó” lɛ ɔcɛ duuma ŋ ma. (2 Utes. 3:8; Ācot. 20:34, 35) Eko nɛ Upɔlu yɔ i kɛla lɛyikwu uklɔ ku nu a, ó lɔfu yɔ i kɛla lɛyikwu uklɔ ku ili ku aklɔkpɛ ō gɔ. Eko nɛ ó yɔ Ukɔrinti a, ó kla ɔlɛ Akwila mla Uprisila, ó klla ‘yúklɔ́ mla uwá, ohígbū ka é wɛ ācɛ ō ‘yúklɔ́ ku īlī ku aklɔkpɛ ō gɔ́ bɛɛka anu a.’ Eko nɛ Upɔlu ka ku ó gē yuklɔ “eko dóódu” a, ɔɔma i wɛ ka ó gē lɛ abɔ ci uklɔ a nóó. Ó gē lɛ abɔ ci ɔ ekoohi, bɛɛka ɛ̄cī ku Usabati a. Ó gē bi ɛ̄cī ɔɔma le tɔɔna lɛ ācɛ Ujiyu. Ācɛ Ujiyu a i kē i yuklɔ ɛ̄cī ɔɔma ŋ duu.—Ācot. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Upɔlu a?

¹³ Upɔlu nōo wɛ ɔcocɛhɔ a lɛ ocabɔ olɔhi taajɛ lɛ alɔ. Naana nɛ ó lɛ uklɔ ku abɔyi nu nɛ ó gē ya a, ó klla gē yuklɔ “ipú ɔna kú ɔkōōlɔhi nōo ŋmá ɛgiyí Ɔwɔicō” a eko doodu. (Uróm. 15:16; 2 Ukɔ́r. 11:23) Ó klla ta ācɛ ɔtu kwu ɔtu kéē ya ɛgɔɔma duu. Upɔlu hi Akwila mla Uprisila kéē wɛ ‘ācɛ o yúklɔ́ ku ɛhɔ̄ ō cɛ̄ lɛ Ohɔ́nyɛtá Ujísɔ̄si’ mla anu. (Uróm. 12:11; 16:3) Upɔlu ta ayinɛ nōo yɔ Ukɔrinit a ɔtu kwu ɔtu kéē lɛ abɔ bi ‘odée alɛwa yɔ̄ gē yá ipú úklɔ́ nēé i yá lɛ Óndú ā.’ (1 Ukɔ́r. 15:58; 2 Ukɔ́r. 9:8) Ujehofa kóō bi alelekwu ihɔ ku nu le ya ku Upɔlu kóō ta ɔkpá kahinii: “Ɔ̄cɛ dúúmā nōó yúklɔ́ ŋ́, í cíkā ō lé ɔdōlé ŋ́.”—2 Utes. 3:10.

14. Ɔdi wɛ ɛyi ɛlā nɛ Ujisɔsi ka ipu ɔkpá ku Ujɔ́ni 14:12 a?

¹⁴ Ō tɔɔna mla ō lɛ ācɛ piya ayikpo ku Ukraist wɛ uklɔ nōo cɛgbá fiyɛ duu nɛ alɔ lɔfu ya babanya a. Ujisɔsi kóō ka ka ayikpo ku nu géē yuklɔ nɛhi fiyɛ ɛ̄nɛ̄ anu abɔyi nu kóō ya a! (Jé Ujɔ́ni 14:12.) Ɛyi ɛlā ku Ujisɔsi i wɛ ku alɔ géē lɔfu yuklɔ idaago bɛɛka anu a nóó. Amáŋ, ó yɔ i ka ka ayikpo ku nu géē tɔɔna klla nwu ācɛ ɛlā ɛga alɛwa fiyɛ. É kē i tɔɔna lɛ acɛ alɛwa. Eko néē klla géē bi le yuklɔ a géē nwune fiyɛ aku nu duu.

15. Aɔka nyá nɛ alɔ cika ō da iyi alɔ a, ɔdiya nɛ alɔ kē cika ō ya lɛ a?

¹⁵ Ɔdaŋ ku a lɛ uklɔ nɛ a gē ya, da iyi uwɔ aɔka nōo ba nyā kahinii: ‘É jé um ɛga nɛ um gē yuklɔ ku um wɛ ɔcɛ ō yuklɔ lɔfu lɔfu? N gē yuklɔ ku um teeko klla gē yuklɔ lɔɔlɔhi ɔwɛ nɛ um ya gla a?’ Ɔdaŋ ku ohi ku uwɔ wɛ u ii, ayika ɔkpani ku uwɔ géē lɛ ɔtuce uwɔ. Ɛnyā kē lɔfu ya ku ācɛ nōo gē yuklɔ tɔha mla ɔ a kéē gáā lɛ ɔtu ku uwa nwula ō jahɔ tu ɔkoolɔhi a. Ɔdaŋ ka ó gā aya ku ɛgɛ nɛ a gē yuklɔ ku ɔna ō ta mla ō nwu ācɛ ɛlā, da iyi uwɔ aɔka nōo ba nyā kahinii: ‘Ācɛ jé um ku um wɛ ɔcɛ ō yuklɔ ku ɔna ō ta a lɔfu lɔfu? N gē tutu lɔɔlɔhi eko duuma nɛ um dɔka ō gáā tɔɔna eko aflɛyi? N gē cigbihi  fiya fiya nyɔ i má ācɛ nɛ um kɛla lɛ uwa nɛ ɛlā a he uwa ɔtu? N gē yuklɔ eko doodu ipu aya ɛyɛɛyɛyi ku uklɔ ku ɔna ō ta a?’ Ɔdaŋ ku ohi ku uwɔ lɛyikwu aɔka nōo ba nyā wɛ u ii, ɔɔma wɛ ku a géē lɛ eeye ipu uklɔ ku ɔna ō ta ku uwɔ.

16. Ɛgɛnyá nɛ Ujisɔsi mla ayikpo ku nu gē má omlɛnyɔ a, ɛgɛnyá nɛ ɔɔma kē wɛ ɛyɛɛyɛyi gwu ɛgɛ nɛ ācɛ alɛwa gē má ɔ icɛ a?

¹⁶ Ujisɔsi jé ka anu mla ayikpo ku nu cɛgbá omlɛnyɔ ekoohi. Amáŋ, ācɛ alɛwa ɛpleeko ɔɔma mla eko ku alɔ nyā, lɛbɛɛka adā ō lɛ agbenu nɛ Ujisɔsi kɛla lɛyikwu ɔ ipu aciije ku nu a. Adā ɔɔma da iyi nu kahinii: “N géē yá oyēēyī ɛmɛɛma, n géē lé í gwá cɛ́ɛ́ kú ɔtū kóō he um.” (Ulúk. 12:19; 2 Utím. 3:4) Adā a má ka omlɛnyɔ mɛmla ō jɔɔnyɛ iyi nu wɛ aɔdā nōo cɛgbá fiyɛ duu ipu oyeeyi ku nu a. Amáŋ Ujisɔsi mla ayikpo ku nu i lɛbɛɛka adā ɔɔma ŋ. Ɔdā néē je kóō cɛgbá fiyɛ duu ipu oyeeyi ku uwa i wɛ ō jɔɔnyɛ iyi uwa ŋ.

17. Ɔdi nɛ alɔ gē bi eko nɛ alɔ i gē yuklɔ ŋ ma le ya a?

¹⁷ Icɛ, alɔ gē gbla Ujisɔsi ya. Alɔ i gē bi eko nɛ alɔ i gē yuklɔ ŋ ma le mlɛnyɔ foofunu ŋ, amáŋ alɔ gē bi ɔ le ya aɔdā olɔhi ɔhá duu. Aɔdā olɔhi bɛɛka ō tɔɔna lɛ ācɛ mɛmla ō gā ōjila ku ujɔ. Ku ɔkwɛyi a ba, ō lɛ ācɛ piya ayikpo ku Ukraist mla ō gā ōjila ku ujɔ, wɛ ɔdā ō cɛgbá nɛhi lɛ alɔ. Ɔɔma ya nɛ alɔ gē ya ɔdā duuma nɛ alɔ jé ku alɔ ya gla, o ya ɛɛ ku alɔ kóō yɔ i ya aɔdā olɔhi nyā lɛ Ujehofa a. (Uhíb. 10:24, 25) Ɔdaŋ nɛ alɔ kóō yɔ i gā iyawu naana, alɔ gē ceyitikwu gā ōjila ku ujɔ ɛga duuma nɛ alɔ yɔ a. Alɔ klla gē dɔka ɔwɛ nɛ alɔ géē da ācɛ nɛ alɔ gē má a lɛyikwu aɛlā nōo yɔ ipu Ubáyíbu a.—2 Utím. 4:2.

18. Ɔdi nɛ Ujisɔsi Ukraist nōo wɛ Ɔcɛ́ ku alɔ a dɔka ku alɔ ya a?

¹⁸ Ó jɛ alɔ eyī nɛɛnɛhi ka Ujisɔsi Ukraist nōo wɛ Ɔcɛ́ ku alɔ a, i cɛgbá ɔdā nōo géē fiyɛ alɔ ɔfu a ŋma ɛgiyi alɔ ŋ. Ó kóō gē ta alɔ abɔ ku alɔ má uklɔ mla omlɛnyɔ ɔwɛ okpaakpa! (Uhíb. 4:15) Ó dɔka ku alɔ lɛ omlɛnyɔ nɛ alɔ cɛgbá a. Ó klla dɔka ku alɔ yuklɔ lɔfu lɔfu, o ya ɛɛ ku alɔ ya ɛgbá ku iyi alɔ klla yuklɔ ō lɛ ācɛ piya ayikpo ku nu. Uklɔ nōo wɛ uklɔ nōo lɔɔnyɛ fiyɛ duu a. Ipu ikpɛyi ɛlā nōo gboce ɛnyā, alɔ géē kɛla lɛyikwu ɔdā nɛ Ujisɔsi ya, o ya ɛɛ kóō lɛ alɔ nyata ŋma íne ō biya a.