1. Ɔdi lɔfu ya da alɔ, ɔdaŋ ku ɔtu le gbenyi lɛ alɔ a?

Ɛ̄CĪ doodu alɔ gē má unwalu ɛyɛɛyɛyi, klla gē ya ukpɛ ku alɔ ō lɔtu ku uwa. Amáŋ ó gē lɔnɔ ta alɔ ō lɔtu ku unwalu nɛ alɔ lɛ a, eko duu nɛ ɔtu le gbenyi lɛ alɔ. Ohigbu ɛnyā, alɔ cika ō bla ka ɔtu ogbenyi lɔfu ya ku ɔtu ka ó yɔ i ya alɔ bɛɛka alɔ i tiile ŋ ma. Ɛnyā kē lɔfu ya ku alɔ lɛ eeye ŋ. Aíita 24:10 kahinii: “Ɔdaŋ́ ka a le gege eko kú unwalu, ayíka a kwáhi ɔkwɔ̄ɔ̄kwɛyi.” Ohigbu ɛnyā, eko duuma nɛ ɔtu le gbenyi lɛ alɔ, alɔ gē kwahi, ɛnyā kē lɔfu ya kóō lɔnɔ ta alɔ ō lɔtu unwalu nɛ alɔ lɛ a.

2. Ɔdi lɔfu ya ku ɔtu kóō gbenyi lɛ alɔ a, ɔdi nɛ alɔ kē gáā kɛla lɛyikwu ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

² Ó lɛ aɔdā alɛwa nōó lɔfu ya ku ɔtu kóō gbenyi lɛ alɔ. Ōhī wɛ unwalu ku eyipu mla eyice. É kē lɛ ō ya mla inyileyi nɛ alɔ ya, ɔdā nɛ alɔ i lɔfu ō ya ŋ, amāŋ ōcē. Ɔtu klla lɔfu gbenyi lɛ alɔ, ɔdaŋ ku alɔ i miyɛ uklɔ nɛ alɔ dɔka ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa ŋ, amāŋ ohigbu ka alɔ géē tɔɔna ɔwɛ ɛga nɛ ɛyinɛhi ku ācɛ i gē jahɔ ta ɛlā ku alɔ ŋ ma. Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē kɛla lɛyikwu aɔdā ōhī nɛ alɔ lɔfu ya ō lɔtu ɔtu ogbenyi nɛ alɔ lɛ a.

3. Ɔdi gáā ta alɔ abɔ eko duu nɛ alɔ gbɔɔ ō má iyi alɔ ɔwɛ obɔbi ohigbu inyileyi nɛ alɔ ya a?

³ Ó tɔɔtɛ ku alɔ gbɔɔ ō má iyi alɔ ɔwɛ obɔbi ohigbu inyileyi nɛ alɔ ya a. Ɛnyā kē lɔfu ya ku alɔ gbɔɔ ō gbɛla ku Ujehofa i gáā dɔka ku alɔ yɔ ipu ɛcɛ ɛyipɛ a ŋ. Ó wɛ ɔdā obɔbi nɛhi ō gbɛla lɛ a. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu cika ō ya alɔ lɛ, eko duuma nɛ alɔ lɛ inyileyi ya a? Ubáyíbu ka ku Ujisɔsi foofunu wɛ ɔcɛ nōo biya íne ŋ ma, ó wɛ ɔɔma ŋ, “odúúdú ācɛ le íne bīya.” (Uróm 3:23) Amáŋ Ujehofa i gē lɛ ɔtu ku nu kwu ɛga nɛ alɔ gē ya bɔbi a ŋ, amāŋ leyice ku alɔ géē jila iyē ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, ó wɛ Adā  nōo lɛ ihɔtu nōo dɔka ō ta alɔ abɔ. Ó klla wɛ ɔcɛ nōo gē gbeyi cii. Ó jé ka ó tɔɔtɛ lɛ alɔ ō ya ɔdā nōo le kpaakpa ŋ, ó kē dɔka ku alɔ má iyi alɔ ɔwɛ obɔbi ŋ. Ó klla le tutu eko doodu ō ta alɔ abɔ.—Uróm 7:18, 19.

4-5. Ɔdi nɛ ɔkpá ku 1 Ujɔ́ni 3:19, 20 ka, nōo ta ayinɛ alɔ nɔnya ɛpa abɔ kéē lɛ ɔtu ogbenyi yale a?

⁴ Leyi yɛ ocabɔ mafu ku Deborah mla Maria. * Eko nɛ ó wɛ ɔyipɛ a, ācɛ apɔlɛ ku Deborah ya uce mla ɔ ɔwɛ nōó mafu ihɔtu ŋ, klla ya ka ó gbɔɔ ō gbɛla obɔbi lɛyikwu iyi nu. Ó gē lɔnɔ kéē cɛtra ɔ. Eko nɛ ó kwu piya ijinkpa a, ó gē lɛ ɛlá ō gbo obɔbi lɛyikwu iyi nu. Eko duuma nɛ ó lɛ inyileyi ligii ya, ó gē ya ɔ bɛɛka ō ya ɔdā duuma lɔhi gla ŋ ma. Maria lɛ ɛdɔ unwalu ekponu nyā duu. Aɔmaapu nu gē ya ku uweyi kóō kwu ɔ nɛɛnɛhi. Ohigbu ɛnyā, ó gbɔɔ ō má iyi nu ka ó tiile ŋ. Igbihi nɛ ó kóō lɛ ubatisim ya a, ó gbɛla ka anuɔ i cika jɛ ō wɛ éyi ku Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa ŋ!

⁵ Naana a, ayinɛ alɔ nɔnya ɛpa nyā i lɛ abɔ ci ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa ŋ. Ɔdiya? É gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa, klla da ɔ ɛgɛ nɛ ɔtu ya uwa lɛ a. (Aíjē 55:22) É gáā le nwu ku Adā alɔ nōo yɔ ɔkpanco nōo yihɔtu alɔ a, jé ku aɔdā obɔbi nōo gē ya da alɔ a, lɔfu ya ku alɔ gbɔɔ ō má iyi alɔ ɔwɛ obɔbi. Amáŋ, ó gē má auce olɔhi nɛ alɔ lɛ a, naana nɛ alɔ gē gbɛla ku alɔ i lɛ uce olɔhi duuma ŋ ma.—Jé 1 Ujɔ́ni 3:19, 20.

6. Ɔdi nɛ ɔcɛ lɔfu ya, ɔdaŋ ka ó lɛ inyileyi nōó ya gbɔbu a ya kpɔ a?

⁶ Ɔcɛ lɔfu yɔ i ceyitikwu kóō lɛ abɔ ci ɔdā obɔbi nɛ ó gē ya a. Amáŋ, ó kē lɔfu ya ɛdɔ inyileyi ɔɔma kpɔ, cɛɛ ɔtu kē le gbenyi lɛ ɔ. Igbalɛwa, ɔtu gē biya lɛ alɔ eko duuma nɛ alɔ lɛ íne biya. (2 Ukɔ́r. 7:10) Amáŋ ɔtu kóō i biya lɛ alɔ fiyɛ ɔfu ohigbu inyileyi nɛ alɔ ya, nōo géē cɛ lɛ alɔ gbɛla kahinii: ‘Ń tiile fluflu ŋ. Ujehofa i gáā je íne nɛ um biya a ya um ɛhi gla ŋ.’ Ɛnyā i wɛ ɔkwɛyi ŋ, ó kē lɔfu ya ku alɔ lɛ abɔ ci ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa. Bla ku alɔ jé ŋma ipu ɔkpá ku Aíita 24:10, ka ɔdaŋ ku alɔ le gege eko ku unwalu, ayíka alɔ kwahi ɔkwɔɔkwɛyi. Ikɔkɔ ɔɔma, “alɔ gba ojuju” mla Ujehofa ku alɔ ba ɔ ɛba kóō kwu íne nɛ alɔ biya a u ya alɔ ɛhi. (Ayis. 1:18) Ɔdaŋ ku Ujehofa má ku ɔda nɛ a ya a kwu uwɔ iyē nɛhi, nɛ a klla yɔ i ceyitikwu ku a ya opiyabɔ, ó géē je ya uwɔ ɛhi. Ó klla géē lɔhi ku a lɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ má. É géē gbeyi cii mla uwɔ, abɔɔ é gáā je otabɔ gā uwɔ ka gbɔɔ ō ya lɔhi ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa kpɔ a.—Ujɛ́m. 5:14, 15.

7. Ɔdiya nɛ ɔtu i cika ō gbenyi lɛ a ŋ, ɔdaŋ ka ó yɔ i lɔnɔ ta alɔ ō ya ɔdā okpaakpa a?

⁷ Ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ éyi nɛ iye nu le ku Jean-Luc nōo yɔ éwo ku France a, ka ɛlā nyā lɛ ācɛ nōo gē nyileyi ekoohi a kahinii:  “Ɔcɛ ō kpaakpa ipeyi ku Ujehofa, i wɛ ɔcɛ nōó gē biya íne ŋ ma nóó, amáŋ ɔcɛ nɛ íne nōo biya a kwu ɔ iyē nɛhi, klla yɔ i ceyitikwu nɛhi kóō ya opiyabɔ.” (Uróm 7:21-25) Ohigbu ɛnyā, ɔdaŋ ku a gē nyileyi ekoohi, a hii má iyi uwɔ ku a tiile ŋ. Ohigbu ku abɔɔ ɛjɛɛji alɔ gē nyileyi a, alɔ cɛgbá ogbonɛnɛ ku Ujehofa nɛ ó je lɛ alɔ oŋma lɛ ikwū nɛ Ujisɔsi kwū a.—Āfi. 1:7; 1 Ujɔ́n. 4:10.

8. Ɔdaŋ ku ɔtu le gbenyi lɛ alɔ, ɛgiyi anyɛ nɛ alɔ cika ō nyɔ ka otabɔ a?

⁸ Ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu ujɔ a géē ta alɔ ɔtu kwu ɔtu! É géē jahɔ ta alɔ eko duu nɛ alɔ cɛgbá ō kɛla, klla géē je ɔtu ō ta kwu ɔtu lɛ alɔ. (Aíit. 12:25; 1 Utes. 5:14) Ɔyinɛ alɔ nɔnya Joy nōo yɔ Nigeria, nōo má owe nɛhi ohigbu ɔtu ogbenyi a kahinii: “Ɔdaŋ ku ayinɛ i gē yɛ i ta um abɔ ŋ nɛ, ɔdi nɛ um gē yɛ i ya? Ɔtu ō ta kwu ɔtu nɛ ayinɛ alɔ je gā um a, mafu gā um ku Ujehofa lɛ ɔkɔ ō gba ku um po. N klla le nwu ŋma ɛgiyi uwa, ɛgɛ nɛ um géē je ɔtu ō ta kwu ɔtu lɛ ācɛ nɛ ɔtu le gbenyi lɛ uwa a.” Alɔ kē cika ō bi ɔtu, ka ayinɛ alɔ i gáā jé eko nɛ alɔ cɛgbá ɔtu ō ta kwu ɔtu a eko doodu ŋ. Ohigbu ɛnyā, alɔ cika ō gā ɛgiyi ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ amāŋ ɔyinɛ alɔ nɔnya nōo jikoko ku alɔ da uwa ku alɔ cɛgbá otabɔ.

9. Ɛgɛnyá nɛ ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā 41:3 mla 94:19 ta alɔ ɔtu kwu ɔtu a?

⁹ Gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō ta ɔ abɔ. Eko duuma nɛ alɔ yɔ i doōcē, ó fiyɛ duu, ɔdaŋ ka alɔ yɔ i doōcē a gboji ajɛ ɛ, ó géē lɔnɔ ku alɔ gbɛla ɔwɛ okpaakpa. Naana nɛ Ujehofa i gáā hɛ alɔ ta ɔwɛ ohidaago babanya ŋ ma, ó gē ta alɔ ɔtu kwu ɔtu, klla gē je ɔfu nɛ alɔ cɛgbá ō lɔtu a lɛ alɔ. (Jé Aíjē Kú Ɛ̄gbā 41:3; 94:19.) Ocabɔ mafu, ó lɔfu lɛ abɔ kwu ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu ujɔ a ɔtu kéē i wa i ta alɔ abɔ ɔlɛ, amāŋ ō ta alɔ abɔ gáā la aɔdā ōhī nɛ alɔ cɛgbá a. Ó lɔfu lɛ abɔ kwu ayinɛ alɔ ɔtu kéē wa i gbɔɔkɔ mla alɔ. Amāŋ ó lɔfu ta alɔ abɔ ku alɔ bla kwu ɛlā ō ta ɔtu kwu ɔtu nōo yɔ ipu ɛlā ku nu, bɛɛka ɛnɛɛnɛ eyiyoce ku ɛcɔbu nɛ alɔ i gáā doōcē amāŋ jɔɔnɔ ŋ, ipu ɛcɛ ɛyipɛ nōo i wa a.—Uróm 15:4.

10. Ɔdiya nɛ ɔtu i gbenyi lɛ Isang piyoo, igbihi nɛ ɔdā aciigili éyi le ya ɔ ŋ ma?

¹⁰ Ó lɛ ɔdā aciigili éyi nōo ya Isang nōo yɔ Nigeria a, nōo cɛ lɛ ɔ le nyɔnyi. Idɔkitɔ ku nu da ɔ ka ó gáā yiyawu gla gɛ ŋ. Isang kahinii: “Ɔtu le biya klla le gbenyi gā um.” Amáŋ ó yɔ ipu ɔtu ogbenyi a piyoo nɛ? Ehee! Ɔdi ta ɔ abɔ a? Isang klla kahinii: “Ami mla ɔnyā um i gē lɛ abɔ ci ō gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa mla ō klɔcɛ ɛlā ku nu ŋ. Aɔdā olɔhi nɛ alɔ lɛ a je alɔ eyī nɛhi, eyiyoce ō la oyeeyi ipu ɛcɛ ɛyipɛ ka Ɔwɔico a kē je alɔ eyī duu.”

11. Ɛgɛnyá nōó tɔɔtɛ ku Cindy kóō lɛ eeye eko nɛ ó yɔ i doōcē nɛhi a?

¹¹ Idɔkitɔ éyi le da Cindy nōo lā ipu éwo ku Mexico a, ka ó lɛ ōcē obɔbi éyi nōo lɔfu je ɔ ŋmo. Ɔdi nɛ ó ya, o ya ɛɛ kóō lɔtu a? Eko nɛ ó yɔ inɛci a, ó lɛ ɔ ya ōmiya ku nu ō tɔɔna ɛ̄cī doodu. Ó kahinii: “Ɛnyā ta um abɔ ku um lɛ ɔtu ku um kwu ācɛ ɔhá, ikɔkɔ ku ɔparesɔn néē gáā ya um, ɛdɔ ɔnɔ nɛ um gē je, amāŋ ɛgɛ nɛ ōcē nɛ um gē du a bɔbi lɛ a. Ɔdā nɛ um gē ya a yɔ a: Eko duu nɛ um gē kɔɔka mla adɔkitɔ nōo yɔ inɛci a, n gē da uwa ɔka lɛyikwu ācɛ apɔlɛ ku uwa. Cɛɛ n gē da uwa ɔka lɛyikwu ɔdā nōo ya, néē miya ō ya ɛdɔ uklɔ olɔnɔ ɛgɔɔma a. Igbihi ɔɔma, ó gē tɔɔtɛ ō kɛla lɛyikwu odee nōo géē lɛ abɔ kwu uwa ɔtu. Alɛwa ku uwa ka ku igbalɛwa, ācɛ nōo gē wa inɛci a i gē da uwa ɔka ka ‘Abɔɔ yɔ lɛ ŋ?’ Alɛwa ku uwa kē ta um ahinya ɛgɛ nɛ um lɛ ɛlá wu uwa lɛ a. Ōhī ku uwa kóō je inɔmba ku ɛga néē lā amāŋ inɔmba ku ɔdā ō le gwo uwaya ku uwa gā um. N jé ku Ujehofa géē ta um abɔ ku um lɔtu āhɔ̄ olɔnɔ nyā. Amáŋ ó hɛ um hidaago  o má ɛdɔ eeye nɛ ó ya ku um gwo a!”—Aíit. 15:15.

12-13. Ɛgɛnyá nōó tɔɔtɛ ku ācɛ nōo yɔ i doōcē amāŋ nōo le nyɔnyi kē lɔfu yuklɔ ku ɔna ō ta a, itene nyá néē kē lɛ a?

¹² Ācɛ nōo yɔ i doōcē amāŋ le nyɔnyi lɔfu lɛ ɔtu ogbenyi, ohigbu kē tɔɔna ɛgɛ néē dɔka ipu uklɔ ku ɔna ō ta a gla gɛ ŋ. Naana a, alɛwa ku uwa dɔka ɔwɛ néē géē bi tɔɔna. Ipu éwo ku United State, ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nɛ iye nu le ku Laurel a, cɛgbá ō gwuta ipu umachine éyi nōo gē ta ɔ abɔ fu owu ihayi ofu ce igwo ahaapa! Ó lɛ ōcē ku cancer, é lɛ ɔparesɔn alɛwa yɔ ɛ, klla lɛ ōcē ku ɔkpiye ɔhá kpɔ. Amáŋ unwalu nɛhi nɛ ó lɛ nyā, i ci ŋma ō tɔɔna ŋ. Ó gē tɔɔna lɛ aidɔkitɔ mla ācɛ ɔhá nōo gē wa ɔlɛ nu gáā jila ɔ má a. Itene nyá nɛ ó lɛ a? Ó je otabɔ lɛ ācɛ bɛɛka igwo ahaapa a kē wa i nwu ɛlā lɛyikwu Ujehofa! *

¹³ Richard, ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ éyi nōo lā ipu éwo ku France, lɛ ɛnɛɛnɛ ɛlá ō gbo lɛ ācɛ nōó lɔfu ŋma ɔlɛ uwa gla ŋ, amāŋ yɔ ɛga néē gē teyi kwu uwa a. “N gbɛla kē lɔfu kpo aɔkpá ku alɔ tu ipu ucarti ku ācɛ kéē má ɔ. Eko duu nɛ ācɛ gē wa yɛ é géē má uwa, cɛɛ é lɔfu gbɔɔ ɔka o ka. Ɔka o ka nyā lɔfu ta ayinɛ alɔ nōó ŋma ɔlɛ uwa gla gɛ ŋ ma ɔtu kwu ɔtu.” Ācɛ nōó ŋma ɔlɛ uwa gla ŋ, lɔfu yuklɔ ku ɔna ō ta ō bu ipu uleta ō ta, amāŋ mla ɔdā ō le gwo uwaya ku uwa.

14. Ɛnɛɛnɛ ocabɔ nyá nɛ Udefidi nōo wɛ ɔcɛ́ a lɛ taajɛ lɛ alɔ a?

¹⁴ Ó lɛ aɔdā alɛwa nōo ya nɛ alɔ i gáā lɔfu miyɛ ɛdɔ uklɔ nɛ alɔ dɔka ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa ŋ. Ocabɔ mafu, ó wɛ ɔda nōo gē yɛ i he Udefidi nōo wɛ ɔcɛ́ a ɔtu nɛhi ō lɛ Agblihɔ ku Ɔwɔico a gwo, amáŋ Ujehofa kē lɛ ɔcɛ ɔhá fu kóō ya ɛnyā. Udefidi je ɛjɛɛji otabɔ ku nu lɛ ɔcɛ néē je uklɔ nyā lɛ ɔ kóō ya a. Ó kōó je ije nɛhi ku oje ɔdɔ mla oje nɛhɛ le je otabɔ lɛ uklɔ a. Udefidi wɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ lɛ alɔ ɔkwɛyi!—2 Usám. 7:12, 13; 1 Uklɔ. 29:1, 3-5.

15. Ɛgɛnyá nɛ Hugues ya ɔtu ogbenyi lé a?

¹⁵ Ohigbu unwalu ka ōcē, ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi nɛ iye nu le ku Hugues nōo lā ipu éwo ku France a, lɛ abɔ ci ō yuklɔ ku ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ. Ó kóō yuklɔ ligii nɛ ó lɛ ɔlɛ a gla ŋ. Ó kahinii: “Eko aflɛyi a, ó ya um bɛɛka um tiile ŋ, ɔtu klla le gbenyi gā um nɛhi. Amáŋ abɔɔ eko le gla ligii a, n má ka ó cɛgbá ku um lɛ abɔ ci ɔtu nōo gē biya gā um lɛyikwu aɔdā nɛ um ya gla gɛ ŋ ma. Ɛnyā ya kóō tɔɔtɛ gā um ō lɛ eeye ŋma ɔdā nɛ um lɔfu ya ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa a. N lɛ ɔtu ku um ya ekponu ku um gáā cɛ lɛ ɛjɛ jɛ um. Bɛɛka Ugidiyɔn mla  aicɔɔja ofu igwɛɛhɔ ku nu nɛ ɛjɛ lɛ oduudu uwa jɛ a, N géē ceyitikwu yɔ i nya kpɔ!”—Ācoh. 8:4.

16. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ocabɔ mafu ku aalelekwu otɛhɔ a?

¹⁶ Aalelekwu otɛhɔ nōo hayi kpaakpa a wɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ. Ocabɔ mafu, ó le eko éyi nɛ Ujehofa da aalelekwu ɔtɛhɔ a ɔka, kéē ka ɔdā néē gbɛla lɛyikwu ɔwɛ néē lɔfu plla Ahabu ɔcɛ́ nōo bɔbi nɛhi a. Aalelekwu otɛhɔ ōhī ka ɔdā néē gbɛla a. Amáŋ Ɔwɔico fu alelekwu otɛhɔ éyi, klla da ɔ ka anu nɛ ɛlá ō gbo ku nu gáā yuklɔ a. (1 Aɔ́cɛ́ 22:19-22) Ɔtu le gbenyi lɛ aalelekwu otɛhɔ ɔhá nōo hayi kpaakpa, nɛ a jé ŋ, néē gbɛla ka, ‘Ɔdiya nɛ um kóō kpo eko ku um bonu ka ɔdā nɛ um gbɛla a?’ Ku ɛlā ɔkwɛyi a ba, é gbɛla lɛ a ŋ. Aalelekwu otɛhɔ a tu iyi uwa waajɛ ɔkwɔɔkwɛyi, klla dɔka ku ɛjɛɛji owoofu a kóō gā ɛgiyi Ujehofa.—Ācoh. 13:16-18; Mafú 19:10.

17. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu ya, ɔdaŋ ka ɔtu le biya lɛ alɔ ohigbu ka ó lɛ auklɔ ōhī ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa nɛ alɔ i lɛ ŋ?

¹⁷ Bla ku ojilima nōo fiyɛ duu nɛ alɔ lɔfu lɛ a, wɛ ō wɛ éyi ku Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa mla ō tɔɔna lɛyikwu Ajɔɔcɛ ku nu. Alɔ lɔfu lɛ ɛnɛɛnɛ uklɔ ō ya ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa, uklɔ a kē hɛ alɔ abɔ gla. Amáŋ ó wɛ uklɔ nɛ alɔ gē ya, ya ɛɛ nɛ alɔ cɛgbá lɛ Ɔwɔico a ŋ. Ɔdaŋ ku alɔ wɛ ācɛ ō tu iyi alɔ waajɛ, alɔ géē cɛgbá lɛ Ujehofa mla ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu ujɔ a. Ó lɛ a, gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō ta uwɔ abɔ wɛ ɔcɛ nōo gē tu iyi nu waajɛ. Gbɛla lɛyikwu ocabɔ olɔhi ku ācɛ ō gba Ujehofa ɛ̄gbā nōo tu iyi waajɛ nōo yɔ ipu Ubáyíbu a. Je uwɔ tɛɛcɛ mla ɔtu ekponu, ku a yuklɔ duuma nɛ a ya gla kwɛyi ayinɛ uwɔ a.—Aíjē 138:6; 1 Upít. 5:5.

18-19. Ɛgɛnyá nɛ a lɔfu lɛ eeye ipu uklɔ ku ɔna ō ta ku uwɔ, ɔdaŋ ku ɔkoolɔhi i he ācɛ ɔtu ɔwɛ ɛga nɛ a gē tɔɔna a ŋ?

¹⁸ Ɔtu gē gbenyi gā uwɔ ekoohi, ohigbu ku ācɛ i gē jahɔ ta ɔkoolɔhi a ŋ, amāŋ ohigbu ku ācɛ ligii nɛ a gē má ɔlɛ ɔwɛ ɛga nɛ a gē tɔɔna a? Ɛgɛnyá nɛ alɔ lɔfu yɔ i lɛ eeye tōōtɔ̄ɔ̄? É cɔɔci ku aɔdā ōhī nɛ alɔ lɔfu ya ipu ikpati nōo kahinii: “ Ɔwɛ Nɛ A Lɔfu Ya Lɔhi Ipu Uklɔ Ku Ɔna Ō Ta Tōōtɔ̄ɔ̄ A.” Ó klla cɛgbá ku alɔ leyi má uklɔ ku ɔna ō ta a ɔwɛ olɔhi. Ɔdi wɛ ɛyi ɛlā ɔɔma a?

¹⁹ Bla ku ɔdā okpɔcii nōo ya, nɛ alɔ gē tɔɔna a wɛ ō ya ku ācɛ kéē lɛ iye ka Ɔwɔico jé, mla ō da ācɛ lɛyikwu Ajɔɔcɛ ku nu. Ujisɔsi  lɛ ɔ ka teyi peee, ku ācɛ ligii gáā yɛce ɔ a. (Umát. 7:13, 14) Eko duu nɛ alɔ gē yuklɔ ku ɔna ō ta, alɔ lɛ ɛnɛɛnɛ ɛga ō yuklɔ mla Ujehofa, Ujisɔsi, mla aalelekwu otɛhɔ a. (Umát. 28:19, 20; 1 Ukɔ́r. 3:9; Mafú 14:6, 7) Ujehofa yɔ i dɔka ācɛ nōo dɔka ō gba ɔ ɛ̄gbā a. (Ujɔ́n. 6:44) Ohigbu ɛnyā, ɔdaŋ ku ɔcɛ i dɔka ō jahɔ ta ɔkoolɔhi ku alɔ babanya ŋ, ó lɔfu jahɔ eko ɔhá nɛ alɔ dɔka ō kɛla lɛ ɔ.

20. Ɔdi nɛ ɔkpá ku Ujɛrɛmíya 20:8, 9 lɔfu nwu alɔ, lɛyikwu ō ya ɔtu ogbenyi lé a?

²⁰ Alɔ lɔfu nwu ɔdā alɛwa ŋma ɛgiyi Ujɛrɛmiya nōo wɛ ɔcomɛɛbɛ a. Ācɛ nōo yɔ ɔwɛ ɛga nɛ ó gē tɔɔna a i jahɔ ta ɔ ŋ. Ācɛ a gē ŋmo okonu klla gē dɛgba tu ɔ “eko dóódu.” (Jé Ujɛrɛmíya 20:8, 9.) Eko éyi, ɔtu le gbenyi lɛ ɔ nɛhi nɛ ó dɔka ō lɛ abɔ ci uklɔ ku ɔna ō ta a. Amáŋ, ó ya lɛ a ŋ. Ɔdiya nɛ ó ya lɛ a ŋ ma? “Ɛlā kú Óndú ā” lɛbɛɛka ɔla ipu Ujɛrɛmiya a, ó kóō bi ɔ gla ŋ! Alɔ lɔfu lɛbɛɛka anu a, ɔdaŋ ku alɔ gē klɔcɛ ku Ubáyíbu ɛ̄cī doodu, klla gē gbɛla ta ɔ lɔɔlɔhi. Ɛnyā géē ce lɛ alɔ lɛ eeye tōōtɔ̄ɔ̄ ipu uklɔ ku ɔna ō ta, ācɛ alɛwa kē lɔfu jahɔ ta alɔ.—Ujɛr. 15:16.

21. Ɔdaŋ ka ó lɛ ɔdā duuma nōo cɛ lɛ ɔtu gbenyi lɛ alɔ, ɛgɛnyá nɛ alɔ lɔfu ya ɔtu ogbenyi a lé a?

²¹ Deborah nɛ alɔ kɛla lɛyikwu gbɔbu a kahinii: “Ɔtu ogbenyi wɛ iyo ɛfú olɔfu nɛ Ebilii gē bi le nuunu ta alɔ.” Amáŋ Ujehofa lɔfu nɛhi fiyɛ Ebilii mla ɛjɛɛji iyo ɛfú ku nu. Ohigbu ɛnyā, ɔdaŋ ka ó lɛ ɔdā duuma nōo cɛ lɛ ɔtu gbenyi gā uwɔ, ba Ujehofa ɛba kóō ta uwɔ abɔ. Ó géē ta uwɔ abɔ ku a lɔtu ku ajila iyē ŋ ku uwɔ, mla ɔdā nɛ a ya gla gɛ ŋ ma. Ó géē ta uwɔ abɔ bu ipu ōcē nōo yɔ i da uwɔ a. Ó géē ta uwɔ abɔ leyi má uklɔ ō ya duuma ipu ɛ̄gbā ō gba ku nu ɔwɛ olɔhi. Ó klla géē ta uwɔ abɔ leyi má uklɔ ku ɔna ō ta a ɔwɛ olɔhi. Gbɔɔkɔ lɛ Adā uwɔ nōo yɔ ɔkpanco a, ku a da ɔ ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya uwɔ lɛ a. Mla otabɔ ku nu, a lɔfu ya ɔtu ogbenyi lé.