1. Ɔdi nɛ Upita da Ācɛ O Yɛce Ukraist kē cika ō ya a, ɔdiya nɛ ɔtu kē lɔfu ya alɔ ku alɔ i gáā yɛce ukɔ́ ɔɔma gla ŋ ma?

ƆDAŊ ku alɔ lɛ eyiyoce ō lā ɔkpanco amāŋ ipu ɛcɛ nyā, alɔ lɔfu lɛ itene ŋma ō leyi yɛ ukɔ́ nɛ Upita tu Ācɛ O Yɛce Ukraist ikee néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi a. Upita kahinii: “Aá lɛ iyī aá yá tīihɔ [ipu uce ku aa duudu] ɛ́gɛ́nɛ̄ anú nōo hī aá igwú ā tīihɔ ā. Ɔwɔicō da ācɛ ɔlɛ́ nū ipú ɛlɔ̄ɔwɔicō kahíníi: ‘Aá lɛ iyī aá yá tīihɔ ohígbū ka n kē tiihɔ.’” (1 Upít. 1:15, 16) Ŋma ipu aɛlā nyā, alɔ nwu ku alɔ lɔfu ya ɛgbla ku Ujehofa nōo wɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ ku ɔcɛ otiihɔ a. Alɔ lɔfu wɛ ācɛ otiihɔ, klla cika ō tiihɔ ipu uce ō ya ku alɔ piii. Ohigbu ku alɔ i jila iyē ŋ ma, ɛnyā lɔfu ya alɔ bɛɛka ō gáā tɔɔtɛ gla ŋ ma. Upita abɔyi nu wɛ ɔcɛ nōo ya inyileyi alɛwa, amáŋ ocabɔ ku nu mafu lɛ alɔ ku alɔ lɔfu je piya ācɛ “otīihɔ” gla.

2. Aɔka nyá nɛ alɔ gáā cila ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

² Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē cila ohi ku aɔka nyā: Ɔdi wɛ ɛyi ō lɛ iyi ɔcɛ ya tiihɔ a? Ɔdi nɛ Ubáyíbu nwu alɔ lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ujehofa tiihɔ lɛ a? Ɛgɛnyá nɛ alɔ kē lɔfu je piya ācɛ otiihɔ ipu uce ō ya ku alɔ a? Ɛgɛnyá nɛ otiihɔ ku alɔ tɛɛma kwu ɛma nɛ alɔ lɛ mla Ujehofa a?

3. Ɔdi nɛ ācɛ alɛwa gbɛla kóō má eyī ku ɔcɛ nōo tiihɔ cika ō lɛ mla ɔwɛ nōó cika ō bēē ya odee a, amáŋ imi nɛ alɔ kē gáā jé ɔkwɛyi a ŋma a?

³ Eko duuma nɛ ācɛ gbɛla lɛyikwu ɔcɛ otiihɔ, ɔtu ku ācɛ alɛwa gē gā ɛgiyi ɔcɛ nōó gē yɛhɛ ŋ, nōo gē lɛ ili ku ɛ̄gbā ō gba wiye, nōó klla gē hija fluflu ŋ. Amáŋ ó wɛ ɛgɛ nɛ ācɛ otiihɔ wɛ a ya abɔɔ a nóó. Ubáyíbu ka ku Ujehofa nōo tiihɔ a wɛ ‘Ɔwɔico ku eeye.’ (1 Utím. 1:11) É kē i hi ācɛ noō gē gba ɔ ɛ̄gbā a ku ācɛ ō “gweeye” duu. (Aíjē 144:15) Ujisɔsi lɛ ɛpɔbi ŋmo ācɛ nōo gē lɛ ili nōo wɛ ɛdɔ ɛyɛɛyi wiye, nōo klla gē ya ɔdā olɔhi o ya ɛɛ ku ācɛ ɔhá kéē má uwa a. (Umát. 6:1; Umák. 12:38) Ācɛ O Yɛce Ukraist ɔkwɛyi jé ɔdā nōó wɛ ku ɔcɛ kóō le tiihɔ ohigbu  ɔdā nɛ Ubáyíbu ka a. Alɔ jé ku Ɔwɔico yihɔtu alɔ, ó kē gáā da alɔ ku alɔ ya ɔdā nɛ ó jé ka ó gáā tɔɔtɛ lɛ alɔ ō ya ŋ. Ohigbu ɛnyā, abɔ Ujehofa da alɔ kahinii: “Aá lɛ iyī aá yá tīihɔ” a, alɔ jé kpɔcii ku ɛnyā tɔɔtɛ gla. Ó wɛ ɔkwɛyi, ka gbɔbu ɛɛ ku alɔ je piya ācɛ otiihɔ ipu uce ō ya ku alɔ, alɔ cika ō jé ɔdā nōó wɛ ku ɔcɛ kóō le tiihɔ a.

4. Ɔdi wɛ ɛyi ō lɛ iyi ɔcɛ ya tiihɔ a?

⁴ Ɔdi wɛ ɛyi ō lɛ iyi ɔcɛ ya tiihɔ a? Ipu Ubáyíbu, ɛlā nōo wɛ otiihɔ a wɛ ku ɔwɛ nɛ ɔcɛ gē lā oyeeyi klla gē gba Ɔwɔico ɛ̄gbā a cika ō lɛ yeŋee klla le kpaakpa. Ɛyi nu klla lɔfu wɛ ku ɔcɛ nōo lɛ iyi nu tu ɛyɛɛyi ō gba Ɔwɔico ɛ̄gbā. Ɔɔma wɛ kahinii, alɔ géē wɛ ācɛ otiihɔ ɔdaŋ ku ɔwɛ nɛ alɔ gē ya uce lɛ a le yeŋee, nɛ alɔ gē gba Ujehofa ɛ̄gbā ɔwɛ nōo he ɔ ɔtu, nɛ alɔ klla lɛ ɛnɛɛnɛ ɛma ku abɔyi alɔ mla ɔ. Ó wɛ ɔdā nōo gē hi alɔ idaago ku naana nɛ alɔ wɛ ācɛ nōó jila iyē ŋ, nɛ Ujehofa klla wɛ ɔcɛ otiihɔ a, ó dɔka ō je piya ɔya ku alɔ nōo kwu alɔ ajaajɛ kpɔ.

5. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu nwu lɛyikwu Ujehofa ŋma ɛgiyi aalelekwu otɛhɔ nōo hayi kpaakpa a?

⁵ Ujehofa le yeŋee ɔwɛ doodu. Ɛnyā wɛ ɔdā nɛ ausɛraf, amāŋ aalelekwu otɛhɔ nōo yɔ kwu akpa ku ɔcɛ́ ku Ujehofa ajaajɛ a ka a. Ōhī ku uwa ka tɛɛcɛ gboomgboom kahinii: “Ihɔ, ihɔ, Óndú ā nōo wɛ ɔwɔico nōo lɔfu fíyɛ́ dúú ā tīihɔ̄.” (Mafú 4:8) Ɔdā éyi foofunu nōo ya ɛɛ nɛ aalelekwu otɛhɔ nyā lɛ ɛnɛɛnɛ ɛma mla Ɔwɔico ku uwa nōo tiihɔ gla a, wɛ ku uwa abɔyi uwa le tiihɔ. Ɔɔma ya ɛɛ nɛ ɛga nɛ aalelekwu otɛhɔ a bi olɛhɔ ku ɔkoolɔhi a nyɔ ipu ɛcɛ nyā je piya ɛga otiihɔ a ya abɔɔ a. Ɔdā nōo kē ya yiili eko nɛ Umosisi yɔ ɛgiyi igblɛnyi ɔla nōo yɔ i bɛɛcɛ ŋma ɔtahɛ ací a ya abɔɔ duu a.​—Oyɛb. 3:2-5; Ujós. 5:15.

6-7. (a) Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Oōyɛbɛ̄ɛcɛ 15:1, 11 a, ɛgɛnyá nɛ Umosisi lɛ ɔ teyi peee ku Ɔwɔico tiihɔ a? (b) Ɔdi gē ta acɛ Isrɛlu a ɛlá kwu ɔ ka Ɔwɔico tiihɔ a? (Má ifoto nōo yɔ iyɔbu ku Ɔda Ō Gbaajɛ nyā a.)

⁶ Igbihi nɛ Umosisi le éwo ku Isrɛlu bi behe Isu Igwɛbɛ a, ó lɛ ɔ tu uwa eyī peee ku Ɔwɔico ku uwa nōo wɛ Ujehofa a tiihɔ. (Jé Oōyɛbɛ̄ɛcɛ 15:1, 11.) Ācɛ ku Ijipiti nōo gē gba aɔwɔ ɛkɛmgbɛ ɛ̄gbā a i wɛ ācɛ otiihɔ fluflu ŋ. Ɛgɔɔma nōó kē lɛ mla ācɛ Ukenan nōo gē gba aɔwɔ ɛkɛmgbɛ ɛ̄gbā duu a. Ɔwɛ ō gba ɛ̄gbā ku uwa lɛ ō ya mla ō bi ayipɛ nɛ̄ŋcɛ́ le gwɛɛya, mla uce ku aja ō gbo amāŋ ikpo ɔnyā ō ce obɔbi ɛyɛɛyɛyi. (Ulīf. 18:3, 4, 21-24; Obla. 18:9, 10) Amáŋ Ujehofa wɛ ɛyɛɛyi gwu aɔwɔ ɛkɛmgbɛ nyā ta. Ó gáā da ācɛ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā a kéē ya ɔdobɔbi gboogboo ŋ. Ó le tiihɔ ɔwɛ doodu. O ya ɛɛ kóō ta ācɛ Isrɛlu a ɛlá kwu ɔ kóō wɛ ɔcɛ otiihɔ a, ó lɛ umɛdalu ku ugoolu néē gē ya playi iyɔbu ɔlawuni nɛ aotrɛyi ku acogwɛɛya gē le wu ɛyi a. Ɛlā néē ta tu ɔ a wɛ kahiniii: “Otīihɔ lɛ Óndú” a.​—Oyɛb. 28:36-38.

⁷ Ɛlā néē ta ikpɛyi ku umɛdalu ku ugoolu a gē je ɔ ta ɔcɛ duuma nōo gē má ɔ a eyī peee, ka Ujehofa tiihɔ ɔkwɔɔkwɛyi. A jé ŋ, ó gáā tɔɔtɛ lɛ ɔcɛ Isrɛlu éyi kóō má umɛdalu ku ugoolu a ŋ, ohigbu ka ó tɔɔtɛ lɛ ɔ ō gā ɛgiyi otrɛyi ku acogwɛɛya a ajaajɛ gla ŋ. Ó géē tɔɔtɛ lɛ ɔ ō jé ku Ujehofa wɛ ɔcɛ otiihɔ kpɔ ɛ? Ii gboo! Eyeeye ku ācɛ Isrɛlu gē po ɛlā ɔɔma eko néē gē jé ɔ tɛɛcɛ iyɔbu acɛnyilɔ, acɛnya, mla ayipɛ nɛ̄ŋcɛ́ a. (Obla. 31:9-12) Ɔdaŋ ku a gē yɛ i ya abɔɔ nɛɛ, a gē yɛ i po aɛlā nyā nōo kahinii: “Ami, Óndú ā, nōo wɛ Ɔwɔicō kú aá tīihɔ . . . aá géē tīihɔ ohígbū ka ami abɔ̄yī um tīihɔ.” “Aá géē wɛ ācɛ otīihɔ kú aá wɛ ācɛ ɔlɛ́ um ofōōfu um, ohígbū ka ami Óndú ā tīihɔ.”​—Ulīf. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Ɔdi nɛ alɔ nwu ŋma ɔkpá ku Ulīfayi 19:2 mla ɔkpá ku 1 Upíta 1:14-16 a?

⁸ Babanya, alɔ géē leyi yɛ odee nɛ Ujehofa  ka kéē jé lɛ ɛjɛɛji ācɛ Isrɛlu nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ulīfayi 19:2 a. Ujehofa da Umosisi kahinii: “Le ka lɛ ójīla kú Ísrɛ̄lu ā kahíníī, ‘Aá le īyī aá tīihɔ, ohígbū ka ami Óndú ā, nōo wɛ Ɔwɔicō kú aá ā tīihɔ.’” Upita lɔfu yɔ i kɛla ŋma ɛga ku Ubáyíbu nyā eko nɛ ó ta Ācɛ O Yɛce Ukraist ɔtu kwu ɔtu kahinii: “Aá lɛ iyī aá yá tīihɔ” a. (Jé 1 Upíta 1:14-16.) Icɛ, alɔ i cɛgbá ō lɛyitaajɛ lɛ Íne ku Umosisi a gɛ ŋ. Naana a, ɛlā nɛ Upita ta a ya ku alɔ cɛ mla ɛlā nɛ alɔ nwu ŋma ɔkpá ku Ulīfayi 19:2 nōo ka ku Ujehofa tiihɔ, ku ācɛ nōo kē yihɔtu ku nu cika ō ceyitikwu ō wɛ ācɛ otiihɔ a. Ɛnyā kē wɛ ɔkwɛyi, ɔdaŋ ku alɔ kóō lɛ eyiyoce ō lā ɔkpanco, amāŋ ō lā ipu ɛcɛ nyā nōo géē je piya uparadais a.​—1 Upít. 1:4; 2 Upít. 3:13.

9. Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā lɛ itene ŋma lɛ ō leyi yɛ ɔkpá ku Ulīfayi ɛyi 19 a?

⁹ Ohigbu ku alɔ dɔka ō ya ɔdā nōo géē he Ɔwɔico ku alɔ nōo tiihɔ ɔtu a, alɔ le tutu ō nwu ɛgɛ nɛ alɔ géē je piya ācɛ otiihɔ a. Ujehofa tu alɔ ɛnɛɛnɛ ukɔ́, o ya ɛɛ ku alɔ jé ɛgɛ nɛ alɔ lɔfu ya ɔɔma a. Alɔ lɔfu má ɛnɛɛnɛ ukɔ́ ɔɔma ipu ɔkpá ku Ulīfayi ɛyi 19. Ɔcɛ Uhibru éyi nōo jé ɔkpá nɛɛnɛhi nōo le ku Marcus Kalisch a kahinii: “A jé ŋ, Ulīfayi ɛyi 19 wɛ ɛga ku Ubáyíbu ɛ̄nɛ̄ ó cɛgbá fiyɛ duu ŋma ipu ɔkpá ɛhɔ aflɛyi ku Ubáyíbu a.” Alɔ bla, ku ɔkpá ku Ulīfayi ɛyi 19 gbɔɔ mla ɛlā nōo kahinii: “Aá le īyī aá tīihɔ.” Babanya, alɔ géē kɛla lɛyikwu aɔgba ōhī ŋma ɔkpá ku Ulīfayi ɛyi 19, nōo nwu alɔ ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi nɛ alɔ lɔfu je piya ācɛ otiihɔ ipu oyeeyi ku ɛ̄cī doodu nɛ alɔ gē lā a.

10-11. Ɔdi nɛ ɔkpá ku Ulīfayi 19:3 ka ku alɔ cika ō ya a, ɔdiya ɛɛ nɛ ɔɔma kē cɛgbá a?

¹⁰ Igbihi nɛ Ujehofa le ka ku ācɛ Isrɛlu cika ō lɛ iyi uwa ya tiihɔ a, ó klla kahinii: “Odúúdú aá géē lɛ ojīlīma ce ɛ́nɛ́ aá mɛ́mla ádā aá . . . Ami wɛ Óndú, Ɔwɔicō kú aá á.”​—Ulīf. 19:2, 3. 

¹¹ Ó teyi peee, ka ó wɛ ɔdā nōo cɛgbá nɛhi ō lɛyitaajɛ lɛ ɔwɛ nɛ Ɔwɔico tine ku alɔ lɛ ojilima ce ɛ́nɛ́ mɛmla adā alɔ a. Blakwu ɔdā nɛ Ujisɔsi da adā éyi eko nɛ adā a da ɔ ɔka kahinii: “Ɔdā olɔhi nyá nɛ̄ n géē yá ká n̄ lɛ oyēeyī opiyóó lɛ āa?” Aya ōhī ku ohi nɛ Ujisɔsi ta adā ɔɔma a, wɛ ku adā a cika ō lɛ ojilima ce adā mɛmla ɛ́nɛ́ nu. (Umát. 19:16-19) Ujisɔsi kóō lɛ ɛpɔbi ŋmo ācɛ Ufarisii mla aitica ku íne a, ohigbu kē ya ɔdā néē ya gla o ya ɛɛ kē hii teyi  tu ɛ́nɛ́ mɛmla adā uwa ŋ. O bu ɔwɛ nyā, é “le eyī gwū íne kú ɔwɔicō bónú.” (Umát. 15:3-6) “Íne kú Ɔwɔicō” a kē lɛ ō ya mla íne ɔmɛ ɛhɔ nōo yɔ ipu Íne Igwo, mla ɛ̄nɛ̄ alɔ jé ipu ɔkpá ku Ulīfayi 19:3 a. (Oyɛb. 20:12) Bi ipu ɔtu kpɔ, ku íne nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ulīfayi 19:3 nōo ku alɔ lɛ ojilima ce adā mɛmla ɛ́nɛ́ alɔ a, wa igbihi ɛlā nōo kahinii: “Aá le īyī aá tīihɔ, ohígbū ka ami Óndú ā, nōo wɛ Ɔwɔicō kú aá ā tīihɔ” a.

12. Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā yuklɔ mla íne nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ulīfayi 19:3 a?

¹² Eko duuma nɛ alɔ gbɛla lɛyikwu ɔ́da nɛ Ujehofa je lɛ alɔ ō lɛ ojilima ce ɛ́nɛ́ mɛmla adā alɔ a, alɔ lɔfu da iyi alɔ ɔka kahinii: ‘N gē lɛ ojilima ce ɛ́nɛ́ mɛmla adā um?’ Ɔdaŋ ku ɔtu ya uwɔ ku a gē yɛ i ya lɔhi fiyɛ ŋma igbihi, babanya wɛ eko nɛ a cika ō ya lɔhi fiyɛ a. A piya ɔdā nɛ a ya ŋma igbihi a abɔ gla ŋ, amáŋ a lɔfu ya ɔdā nɛ a ya gla babanya ō lɛ eko taajɛ ō yɔ mla ɛ́nɛ́ mɛmla adā uwɔ, mla ō je otabɔ lɛ uwa fiyɛ. A jé ŋ, a lɔfu ya ōmiya ō lɛ eko taajɛ ō yɔ mla uwa fiyɛ. Amāŋ ó lɛ ɔdā alɛwa nɛ a lɔfu ya ō ta uwa abɔ ō lá ɔdā néē cɛgbá, amāŋ ō ta uwa abɔ kéē yɔ kwu Ujehofa ajaajɛ kē klla gɔbu yɔ i gba ɔ ɛ̄gbā. Amāŋ a lɔfu ta uwa ɔtu kwu ɔtu amāŋ ō tu uwa ɔtu lé fiyɛ. Ɔdaŋ ku a lɛ aɔdā nōo ba nyā ya, a gē yɔ i lɛyitaajɛ lɛ íne nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ulīfayi 19:3 a.

13. (a) Íne ɔhá nyá nɛ alɔ má ipu ɔkpá ku Ulīfayi 19:3 a? (b) Ɛgɛ néē ta ɔ ipu ɔkpá ku Ulúku 4:16-18 a, ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā ya ɛgbla ku uce ō ya ku Ujisɔsi icɛ a?

¹³ Ɔkpá ku Ulīfayi 19:3 nwu alɔ ɔdā ɔhá lɛyikwu ō lɛ iyi alɔ ya tiihɔ. Ó kɛla lɛyikwu ō lɛ ɛ̄cī ku Usabati a tu. Ācɛ O Yɛce Ukraist i yɔ ɛhaajɛ ku Íne a gɛ ŋ, ohigbu ɛnyā, alɔ i gē lɛyitaajɛ lɛ Usabati ku alaadi doodu a ŋ. Naana a, alɔ lɔfu nwu ɔdā alɛwa ŋma ɛgɛ nɛ ācɛ Isrɛlu lɛ ɛ̄cī ku Usabati a tu, mla ɛgɛ néē lɛ itene abɔ é ya lɛ a. Ɛ̄cī ku Usabati a wɛ eko néē géē mlɛnyɔ ŋma uklɔ ku uwa, néē klla géē gba Ɔwɔico ɛ̄gbā. * Ɔɔma ya ɛɛ nɛ Ujisɔsi gē nyɔ gā ɛga néē ma ɔ ɛ̄cī ku Usabati, o ya ɛɛ kóō jé Ɛlā ku Ɔwɔico a. (Oyɛb. 31:12-15; jé Ulúku 4:16-18.) Ɔ́da nɛ Ɔwɔico je lɛ alɔ nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ulīfayi 19:3 nōo kahinii: “Aá géē lɛ ɛ̄cī Usábāti kú um ā tū” a, cika ō lɛ abɔ kwu alɔ ɔtu ō lɛ eko taajɛ ipu oyeeyi ku alɔ ɛ̄cī doodu ō gba Ɔwɔico ɛ̄gbā. Ɔtu gē ya uwɔ ku a lɔfu ya fiyɛ, o ya ɛɛ ku a lɛyitaajɛ lɛ ɔ́da ɔɔma? Ɔdaŋ ku a gē lɛ eko taajɛ ojigogo ō gba Ujehofa ɛ̄gbā, a géē wa i lɛ ɛma olɔhi mla Ujehofa nōo wɛ ɔdā nōo cɛgbá nɛhi, o ya ɛɛ ku alɔ kwu piya ācɛ otiihɔ a.

14. Ɔkwɛyi ocɛgbá nyá néē kɛla lɛyikwu ɔ igbalɛwa ipu ɔkpá ku Ulīfayi ɛyi 19 a?

¹⁴ Ɔkpá ku Ulīfayi ɛyi 19 kɛla igbalɛwa lɛyikwu ɔkwɛyi ocɛgbá, nōo lɔfu ta alɔ abɔ o ya ɛɛ ku alɔ gɔbu ō wɛ ācɛ otiihɔ a. Ɔgba 4 ŋmɛyi mla ɛlā nōo kahinii: “Ami wɛ Óndú ā, nōo wɛ Ɔwɔicō kú aá á.” Ɛlā nyā bɛɛcɛ igbo igwo ɛhili ipu ɔkpá ku Ulīfayi ɛyi 19 nyā. Ɛnyā ta alɔ ɛlá kwu íne aflɛyi nōo kahinii: “Ami wɛ Óndú ā, Ɔwɔicō kú aá . . . Aá gáā lɛ aɔ́wɔ ɔhá gwū um tá ŋ́.” (Oyɛb. 20:2, 3) Eyeeye ku Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo dɔka ō je piya ācɛ otiihɔ a, cika ō bi ɔtu kē cika ō cɛ lɛ ɔdā duuma, amāŋ ɔcɛ duuma je piya ɔdā nōo cɛgbá lɛ uwa fiyɛ ɛma ku uwa mla Ɔwɔico ŋ. Abɔ alɔ kē wɛ Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa a, alɔ lɛ ɔtu ya ekponu ō lɛ abɔ ci uce ō ya duuma nōo géē bi uweyi gē lɛ Ujehofa.​—Ulīf. 19:12; Ayis. 57:15.

15. Ɔdi nɛ aɔgba nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ulīfayi ɛyi 19 lɛyikwu ɛya ō gwo cika ō lɛ abɔ kwu alɔ ɔtu ō ya a?

¹⁵ Ācɛ Isrɛlu a mafu kē miyɛ Ujehofa ka ó wɛ  Ɔwɔico ku uwa, ŋma lɛ ō lɛyitaajɛ lɛ aíne ku nu. Ulīfayi 18:4 kahinii: “Aá lɛyítáajɛ lɛ aíne kú um, cɛ́ɛ́ ká aá yá ɔdā nɛ̄ n tū aá ukɔ́ nū ā. Ami wɛ Óndú ā, nōo wɛ Ɔwɔicō kú aá á.” Ɛyi 19 lɛ ō ya mla “aíne” nyā lɛ ācɛ Isrɛlu. Ocabɔ mafu, ɔgba 5-8, 21, 22 kɛla lɛyikwu ō bi aɛ́bɛ́ le gwɛɛya. Ācɛ Isrɛlu a cɛgbá ō gwo aɛya nyā ɔwɛ nōó gáā ‘bi uweyi gē lɛ Ɔwɔico’ ɔwɛ duuma ŋ. Ō jé aɛga ku Ubáyíbu nyā cika ō ya ku alɔ ya ɔdā nōo géē he Ujehofa ɔtu, mla ō je owoofu lɛ ɔ nōo lɛbɛɛka ɛya ō gwo nɛ ó miyɛ, ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Ācɛ Uhíbru 13:15 ta alɔ ɔtu kwu ɔtu ō ya a.

16. Ukɔ́ nyá yɔ ipu ɔkpá ku Ulīfayi ɛyi 19 nōo tu alɔ ɛlá kwu ɔdā nōo wɛ ɛyɛɛyi ɔtahɛ ku ācɛ nōo gē gba Ɔwɔico ɛ̄gbā, mla ācɛ nōó gē gba ɔ ɛ̄gbā ŋ ma?

¹⁶ O ya ɛɛ ku alɔ kwu piya ācɛ otiihɔ, alɔ cika ō le tutu ku ācɛ kéē má alɔ ku alɔ wɛ ɛyɛɛyi gwu ācɛ nōó gē gba Ɔwɔico ɛ̄gbā ŋ ma ta. Ō ya ɔɔma lɔfu lɔnɔ. Ekoohi ayipɛ inɔkpa ku alɔ, ācɛ nɛ alɔ gē yuklɔ tɔha mla uwa, aɔmaapu alɔ nōó gē gba Ujehofa ɛ̄gbā ŋ, mla ācɛ ɔhá lɔfu kwu alɔ abɔfu ō ya aɔdā nōo géē ci alɔ ŋma ō gba Ujehofa ɛ̄gbā ɔwɛ nɛ ó dɔka ku alɔ ya a. Eko duuma néē lɛ ɔɔma ya, alɔ lɛ ɛnɛɛnɛ ōmiya ō ya. Ɔdi gáā ta alɔ abɔ ō ya ɛnɛɛnɛ ōmiya a? Leyi yɛ ɛnɛɛnɛ ukɔ́ nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ulīfayi 19:19 nōo kahinii: “Aá kóō híī lɛ úwé nēé bī ɛdɔ kú īlī ɛyɛ́ɛyɛ́yí ɛpa le gɔ́ ɔ̄ ā wiyē ŋ́.” Íne ɔɔma tabɔ ō lɛ ācɛ Isrɛlu tu ɛyɛɛyi gwu aéwo ɔhá nōo yɛ jila uwa ta a. Abɔ alɔ i kē yɔ ɛhaajɛ íne a gɛ ŋ ma, ó gáā wɛ ɔdobɔbi ku Ɔcɛ O Yɛce Ukraist kóō lɛ uwe néē bi ili ɛyɛɛyɛyi le gɔ a wiye, bɛɛka ili owu amāŋ ɔnwu ku ɛ́bɛ́ ŋ. Amáŋ alɔ gē ta ō lɛbɛɛka ācɛ nɛ ɔdā néē kpɔtuce amāŋ uce ō ya ku uwa i cɛtɔha mla aɛlā ō nwu ku Ubáyíbu ŋ, ɔdaŋ ku ācɛ nōo ba nyā kóō wɛ ayipɛ inɔkpa ku alɔ, ācɛ nɛ alɔ gē yuklɔ tɔha mla uwa, amāŋ aɔmaapu alɔ naana. Ó wɛ ɔkwɛyi ku alɔ yihɔtu aɔmaapu alɔ, alɔ kē i ma ihɔtu fu lɛ ācɛ ɔhá duu. Amáŋ, ōmiya nɛ alɔ gē ya ipu oyeeyi ku alɔ a gē mafu ku alɔ géē lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa, ɔdaŋ ku ɔɔma kóō i ya ku alɔ wɛ ɛyɛɛyi gwu ācɛ nōo yɛ jila alɔ ta a. Ɔɔma cɛgbá nɛhi, ohigbu ku ɔdaŋ ku alɔ dɔka ō je piya ācɛ otiihɔ, alɔ cika ō wɛ ācɛ nōo le tu ɛyɛɛyi ō wɛ aku Ɔwɔico foofunu.​—2 Ukɔ́r. 6:14-16; 1 Upít. 4:3, 4.

17-18. Ɛlā ocɛgbá nyá nɛ alɔ nwu ŋma ɔkpá ku Ulīfayi 19:23-25 a?

¹⁷ Ɛlā nōo kahinii: “Ami wɛ Óndú ā, nōo wɛ Ɔwɔico kú aá á,” cika ō tu ācɛ Isrɛlu a ɛlá kwu ɔ kē cika ō ya ku ɛma néē lɛ mla Ujehofa a kóō wɛ ɔdā nōo cɛgbá fiyɛ duu ipu oyeeyi ku uwa a. Ɛgɛnyá néē gáā lɔfu ya ɔɔma a? Ɔkpá ku Ulīfayi 19:23-25 mafu ɔwɛ éyi néē géē lɔfu ya ɔɔma a. (Jé.) Gbɛla lɛyikwu ɔdā nōo géē wɛ ɛyi ɛlā nyā lɛ ācɛ Isrɛlu, igbihi néē le yɛ gā  ajɛ nɛ Ɔwɔico cokonu ō je lɛ uwa a. Ɔdaŋ ku ɔcɛ lɛ ikpo ɔcí nyi ku ɔdole, ó cika ō lé ikpo ku ɔci a duuma ŋ ihayi ɛta. Ipu ihayi ɔmɛnɛ a, é géē lɛ ikpo ku ɔcí a tu ɛyɛɛyi kéē bi ɔ yuklɔ ipu agbliihɔ ku Ɔwɔico. Ipu ihayi ɔmɛhɔ nɛ ɔcɛ nōo nyi ikpo ku ɔcí a gáā lé ikpo ɔci a klɔɔdɔ a. Íne nyā cika ō ta ācɛ Isrɛlu a abɔ kéē wa i jé, kē cika ō lɛ ɛgbá ku uwa ta aflɛyi ŋ. Ujehofa dɔka kéē kpɔtuce ɔ ka ó géē ya ɔdā nōo wɛ ɛgbá ku uwa a, kē klla cika ō lɛ ɛ̄gbā ō gba ku nu ta aflɛyi ipu oyeeyi ku uwa. Ó géē ya kéē lɛ ɔdā néē géē lé a caba caba. Ɔwɔico kē tu uwa ɔtu kwu ɔtu kéē je ɛhi ŋma ɔtu, ɛga néē gē gba ɔ ɛ̄gbā a.

¹⁸ Íne nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ulīfayi 19:23-25 tu alɔ ɛlá kwu ɛlā ku Ujisɔsi nɛ ó ka ɛyi ɛfu ku olifu a. Ó kahinii: “Aá híīī junwalu lɛ īyī aá nɛ̄hi . . . ohígbū ɔdā nɛ̄ aá géē lé mɛ́mla ɔdā nɛ̄ aá géē gwá ā ŋ́.” Ujisɔsi klla kahinii: “Adā kú aá nōo yɔ̄ ɔkpáncō ā tɛtɛ jé ka aɔ́dā nēe bá abɔ́ɔ ā ce aá ɛgbá.” Ɔwɔico géē ya ɛgbá ku alɔ lɛ alɔ, ɛgɛ nɛ ó gē ya ɛgbá ku aigbaanɔ lɛ uwa a. (Umát. 6:25, 26, 32) Alɔ kpɔtuce Ujehofa ka ó géē teyi tu alɔ. Alɔ kē i ‘je ɛhi’ ɔwɛ ijeeyi lɛ ācɛ nɛ ɛgbá ce uwa nɛ alɔ i gáā ya ku ɛjɛɛji ācɛ kéē jé ŋ. Alɔ klla gē gweeye ō je ɔdā duuma nōo tɔɔtɛ lɛ alɔ, o ya ɛɛ kéē bi ɔ le teyi kwu ɛgbá ku ujɔ. Ujehofa gē má alɔ eko duuma nɛ alɔ je ɛhi ŋma ɔtu o ya ɛɛ ku alɔ je otabɔ lɛ ɛ̄gbā ō gba ku nu, ó kéē i cila alɔ ule. (Umát. 6:2-4) Ɔdaŋ ku alɔ wɛ ācɛ ō nwula abɔ, alɔ gē mafu ku alɔ jɛyi ɛlā nɛ alɔ nwu ŋma ipu ɔkpá ku Ulīfayi 19:23-25 a.

19. Itene nyá nɛ a lɛ ŋma ō leyi yɛ ɔkpá ku Ulīfayi nyā ɛ ma?

¹⁹ Alɔ leyi yɛ aɔgba ligii ōhī ŋma ipu ɔkpá ku Ulīfayi ɛyi 19 ɛ, é kē ta alɔ abɔ ō jé ɛgɛ nɛ alɔ lɔfu lɛbɛɛka Ɔwɔico ku alɔ nōo tiihɔ a. Ɔdaŋ ku alɔ ya ɛgbla ku nu, ó mafu ku alɔ yɔ i ceyitikwu ō je ‘piya ācɛ otiihɔ ipu uce ō ya ku alɔ duudu.’ (1 Upít. 1:15) Ācɛ alɛwa nōó kóō i gba Ɔwɔico ɛ̄gbā ŋ ma, kóō wɛ ijali ku uce olɔhi ku ācɛ nōo gē gba Ɔwɔico ɛ̄gbā a. Ku ɛlā ɔkwɛyi a ba, uce ō ya ɔɔma lɛ abɔ kwu ācɛ alɛwa ɔtu kéē je owoofu lɛ Ujehofa ɛ. (1 Upít. 2:12) Amáŋ ó lɛ ɔdā alɛwa ɔhá nɛ alɔ lɔfu nwu ipu ɔkpá ku Ulīfayi ɛyi 19 a. Ipu ikpɛyi ɛlā nōo gboce ɛnyā, alɔ géē kɛla lɛyikwu aɔgba ɔhá nōo yɔ ipu ɛyi 19 ɔɔma, ó kéē i ta alɔ abɔ ku alɔ jé ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi ɔhá nɛ alɔ lɔfu lɛ ‘iyi alɔ ya tiihɔ,’ ɛgɛ nɛ Upita tu alɔ ɔtu kwu ɔtu lɛ a.