IKPƐYI ƐLĀ Ō KLƆCƐ ƆMƐ 20
Ɔkpá Ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni—Ɔdā Nōo Wɛ Ɛyi Nu Lɛ Aolɛla Ku Ɔwɔico A
“Aálelékwū ā lɛ aɔ́cɛ́ ā túbá ɛgéégée, ɛga nēé hī okónu Uhíbru ka, Amágɛ̄dɔn ā.”—MAFÚ 16:16.
IJÉ ƆMƐ 150 Kpɔtuce Ɔwɔico Kóō Géē Hɛ Uwɔ Ta
ƆDĀ NƐ ALƆ GÁĀ NWU A *
1. Ɔdi nɛ ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni mafu lɛyikwu ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico a?
ƆKPÁ ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni mafu ka Ajɔɔcɛ ku Ɔwɔico gáā kwaajɛ ɔkpanco, ka é klla lɛ Usetan nu ŋma ɔkpanco ɛ. (Mafú 12:1-9) Ɛnyā ya ku ɛbɔ kóō gā yɔ ɔkpanco, amāŋ ó lɛ unwalu bi gē lɛ alɔ. Ɔdiya a? Ohigbu ka Usetan ipu anyā ku nu, leyi hɛ kwu ācɛ nōo yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā kpaakpa ipu ɛcɛ nyā a.—Mafú 12:12, 15, 17.
2. Ɔdi gáā ta alɔ abɔ hayi kpaakpa a?
2 Ɛgɛnyá nɛ alɔ lɔfu hayi kpaakpa ipu unwalu mla o ya ŋmo nɛ Ustan yɔ i bi gē lɛ alɔ a? (Mafú 13:10) Odee nōo géē ta alɔ abɔ a wɛ ō jé ɔdā nōo géē ya ɛcɔbu a. Ocabɔ mafu, ipu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni, abɔɔ kɛla lɛyikwu aɔhā ōhī nōó nōo gboji gɛ ŋ nɛ alɔ géē jɔɔnyɛ nu. Eyī ku aɔhā ɔɔma wɛ ocataajɛ ku aolɛla ku Ɔwɔico. Babanya alɔ leyi yɛ ɛgɛnɛ ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni, cabɔ aolɛla ku Ɔwɔico mla ɔdā nōo géē ya da uwa a.
É BI ƆDĀ OCABƆ ƐYƐƐYƐYI LE MAFU AOLƐLA KU ƆWƆICO
3. Ɔdi wɛ ɔdocabɔ ōhī néē mafu ipu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni a?
3 Ɔgba aflɛyi ku ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni da alɔ, ku aɛlā nɛ alɔ gáā jé a, é bi aɔdā ocabɔ le yuklɔ ipu nu. (Mafú 1:1) E bi aɔdā ocabɔ ɛyɛɛyɛyi le yuklɔ lɛyikwu aolɛla ku Ɔwɔico, é kē bi aɛbɛ́ obɔbi ɛyɛɛyɛyi le yuklɔ ipu aya nyā. Ocabɔ mafu, ó lɛ “ɛbɛ́ [obɔbi] éyi [nōo] yɔ̄ ī bɛ̄cɛ ŋmá ísu.” Ɛbɛ́ obɔbi nyā lɛ “ajī igwó mɛ́mla īkpɛ̄yí ahāapa.” (Mafú 13:1) O gboce ɛbɛ́ obɔbi nyā, “ɛbɛ́ ɔhá . . . bɛ̄cɛ ŋmá ipú ajɛ.” Ɛbɛ́ obɔbi ɔɔma gē kɛla bɛɛka ɛbɛ́ obɔbi néē hi ka udragɔn a, ó klla gē ya “kú ɔlá kóō wāajɛ ŋmá ɔkpáncō.” (Mafú 13:11-13) Alɔ klla má ɛbɛ́ ɛyɛɛyi ɔhá, “ɛbɛ́ obɔ̄bí nɔ̄wá yōōō” nɛ akwuna éyi ciice ɛyi nu. Ó kē gboji nɛ aɛbɛ́ obɔbi ɛta nyā wɛ olɛla ku Ujehofa mla Ajɔɔcɛ ku nu ɛ. Ohigbu ɛnyā, ó cɛgbá ku alɔ lɛ ācɛ néē wɛ ɔkwɔɔkwɛyi a jé.—Mafú 17:1, 3.
AƐBƐ́ NƐHI ƐNƐ
É le “pɛ́ bɛ̄cɛ ŋmá ipú itekwú.” (Udán. 7:1-8, 15-17) É kwɛyi ku aigɔmɛnti nōo cɔcɛ́ ku oduudu ɛcɛ nōo lɛ abɔ kwu ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico iyē ɔwɛ okpɔcii o gbɔɔ ŋma eko ku Udaniyɛlu (ogwotu ɔmɛ 4, 7)
4-5. Ɛgɛnyá nɛ ɛlā nōo yɔ Udánīyɛlu 7:15-17 a, ta alɔ abɔ jɛyi ku ɔdā nɛ ɔdā ō cabɔ a kwɛyi nu a?
4 Gbɔbu ɛɛ ku alɔ jé ācɛ nɛ aolɛla nyā wɛ a, ó cɛgbá ku alɔ jé ɛyi ku ɔdā ō cabɔ néē bi le yuklɔ kwɛyi uwa a. Ɔdā o kpɔcii nōo gáā ta alɔ abɔ jɛyi nu a, wɛ ō jɛga cɛɛ ku Ubáyíbu abɔyi nu kóō kwu ɔ ta alɔ eyī peee. É lɛ aɔdā ocabɔ alɛwa néē bi le yuklɔ ipu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni a, teyi peee ipu aɛga ku Ubáyíbu ɔhá gbɔbu ɛ. Ocabɔ mafu, ɔcomɛɛbɛ́ Udaniyɛlu nɔna nɛ ó má “aɛ́bɛ́ nɛ̄hi ɛnɛ kwú pɛ́ bɛ̄cɛ ŋmá ipú itekwú.” (Udán. 7:1-3) Udaniyɛlu kē lɛ ɔdā nōo wɛ ɛyi ku uwa a ta duu. Aɛbɛ́ obɔbi nɛhi nyā kwɛyi ku “ajɔ̄ɔ̄cɛ́,” amāŋ igɔmɛnti ɛnɛ. (Jé Udánīyɛlu 7:15-17.) Ɛlā ō teyi peee nyā géē ta alɔ abɔ cɛɛ ku alɔ jé, ka aɛbɛ́ obɔbi néē kɛla lɛyikwu ɔ ipu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni a, géē kwɛyi aigɔmɛnti amāŋ ācɛ ku imeli.
5 Babanya alɔ leyi yɛ aɔdā ōhī néē bi le yuklɔ ipu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni a. Abɔ alɔ yɔ i ya ɛnyā a, alɔ géē má ɛgɛ nɛ Ubáyíbu géē ta alɔ abɔ jɛyi ku ɔdā nɛ aɔdā ocabɔ a kwɛyi nu a. Aflɛyi, alɔ géē jé ɔdā néē kwɛyi nu a. Cɛɛ alɔ klla i má aɔdā nōo géē ya du aɛbɛ́ obɔbi a. Amoomɛ, alɔ géē leyi yɛ ɔdā nɛ ɛyi ku ɛnyā wɛ lɛ alɔ a.
Ō JE TEYI PEEE KU ĀCƐ NŌO WƐ AOLƐLA KU ƆWƆICO A
ƐBƐ OBƆBI NŌO LƐ IKPƐYI AHAAPA A
O yɔ i “bɛ̄cɛ ŋmá ísu.” Ó lɛ ikpɛyi ahaapa, aji igwo, mla ukata igwo. (Mafú 13:1-4) Ó kwɛyi ku ɛjɛɛji aigɔmɛnti ɛyɛɛyɛyi nōo humayi le ɔcɛ́, ikpɛyi ku alɛɛcɛ jaa wa i kwu obabanya a. Aikpɛyi ahaapa a kwɛyi ku aigɔmɛnti nōo lɛ íkwu ku ɔcɛ́ ō ce ku oduudu ɛcɛ, nōo lɛ abɔ kwu ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico iyē ɔwɛ okpɔcii (ogwotu ɔmɛ 6-8)
6. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 13:1-4 mafu a, ɔdi nɛ ɛbɛ́ obɔbi nōo lɛ ikpɛyi ahaapa a kwɛyi nu a?
6 Ɔdi nɛ ɛbɛ́ obɔbi nōo lɛ ikpɛyi ahaapa a kwɛyi nu a? (Jé Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 13:1-4.) Ō má eyī ku ɛbɛ́ obɔbi a lɛbɛ́ɛka ɛjɛ a, amáŋ ó lɛ ikpo ku ɔgwu, ó lɛ okonu ku agaba, anu ó klla lɛ aji igwo a. Ipu ɔwɛ éyi amáŋ ɔhá, ō má eyī ku ɛbɛ́ obɔbi ɛnɛ néē kɛla lɛyikwu ɔ ipu ɔkpá ku Udánīyɛlu ɛyi 7 a lɛ a duu. Amáŋ ipu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni, ō má eyī ku aɛbɛ́ obɔbi ɛnɛ nyā mla uce ō ya ku uwa, gáā kwu piyatɔha ipu ɛbɛ́ ekponu. Ɛbɛ́ obɔbi nyā i kwɛyi igɔmɛnti ekponu ŋ. Ó wɛ ɔɔma ofoofunu ŋ, Ujɔni klla ka ku ɛbɛ́ obɔbi nyā yɔ i le ɔcɛ́ ikpɛyi “ipɔ́ɔma dóódu, éwo dóódu, ucē dóódu mɛ́mla ācɛ dóódu.” Ohigbu ɛnyā a, ó géē nwune fiyɛ igɔmɛnti ku éwo ekponu foofunu. (Mafú 13:7) Ó lɛ a, ayika ɛbɛ́ obɔbi nyā kwɛyi ku ɛjɛɛji aigɔmɛnti ɛyɛɛyɛyi nōo humayi le ɔcɛ́, ikpɛyi ku alɛɛcɛ jaa wa i kwu obabanya a. *—Ɔ̄cok. 8:9.
7. Ɔdi nɛ eyeeye ku aikpɛyi ahaapa ku ɛbɛ́ obɔbi a kwɛyi nu a?
7 Ɔdi nɛ eyeeye ku aikpɛyi ahaapa a kwɛyi nu a? Ɔdā éyi nōo lɔfu ta alɔ abɔ jɛyi nu a yɔ ipu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni ɛyi 17, abɔɔ cabɔ ku ɛbɛ́ obɔbi néē kɛla lɛyikuw ɔ ipu Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni ɛyi 13 a. Ipu Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 17:10, abɔɔ da alɔ kahinii: “Īkpɛ̄yí ahāapa ā kwɛyí aɔ́cɛ́ ahāapa dúú. Ɛhɔ̄ kú uwā le pɛ́ gekwú ɛɛ́. Éyi kú uwā cɔɔcɛ́ abālɔbányā, ɔhá ā í kē hɛ́wɛ̄ɛcɛ ɛ́ ŋ́. Eko nōó gā ó gáā cɔɔcɛ́ gbojī ajɛ ŋ́.” Oŋma ipu ɛjɛɛji ɔfu ku imeli nɛ Usetan bi le yuklɔ ipu ɛcɛ nyā ɛ ma, ó lɛ ahaapa nōo lɔfu nɛhi nōo kwɛyi ku “ikpɛyi” a gla. Uwa kē wɛ aajɔɔcɛ nōo le ɔcɛ́ ku oduudu ɛcɛ nōo lɛ abɔ kwu ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico lɔɔlɔhi a. Ɛpleeko ku ɔyikpo Ujɔni a, ɛhɔ ku uwa gáā lɛ ɔcɛ́ le gáā yɛ ɛ, é wɛ u: Ijipiti, Asiriya, Ubabilɔn, Umédes mɛ́mla Upɛ́siya, mla Ugriisi. Ācɛ nōo cɔcɛ ku oduudu ɛcɛ ɔmɛhilii nōo wɛ Urom a, yɔ i le ɔcɛ́ eko néē ma ɛbɛ́ a fu lɛ Ujɔni a. Igɔmɛnti ku anyɛ gáā kwɛyi ku ikpɛyi ɔmahaapa amāŋ amoomɛ ku aɔcɛ́ ku oduudu ɛcɛ a?
8. Igɔmɛnti ku anyɛ nɛ ikpɛyi ɔmahaapa ku ɛbɛ́ obɔbi a kwɛyi nu a?
8 Abɔ alɔ yɔ i gɔbu a akacɛ nōo yɔ ipu ɔkpá ku Udaniyɛlu a, géē ta alɔ abɔ jé ācɛ nōo géē wɛ ɔcɛ́ ku oduudu ɛcɛ ɔmahaapa, klla wɛ ikpɛyi amoomɛ ku ɛbɛ́ obɔbi a. Igɔmɛnti ku anyɛ yɔ i le ɔcɛ́ ku oduudu ɛcɛ ɛpleeko ku amoomɛ nyā, nōo wɛ “ɛ̄cī kú Óndú ā” nɛ alɔ yɔ anu babanya a? (Mafú 1:10) É wɛ igɔmɛnti ku éwo olɔfu ɛpa nōo gē yuklɔ tɔha, é wɛ United Kingdom mla United States of America. Ɔcɛ kē lɔfu hi uwa ku Íkwu Ku Ɔcɛ́ Ō Ce Ku America mla u Britain. Ohigbu ɔɔma alɔ lɔfu ka ku ɔɔma kwɛyi ikpɛyi ɔmahaapa ku ɛbɛ́ obɔbi a, néē kɛla lɛyikwu ɔ ipu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 13:1-4.
ƐBƐ́ OBƆBI NŌO LƐ AJI ƐPA BƐƐKA OMLEDE A
Ɛbɛ́ obɔbi nyā “bɛ̄cɛ ŋmá ipú ajɛ,” ó kē i “kɛlā bɛ̄ɛka ɛbɛ́ obɔ̄bí nɛ̄hi éyi [néē hi ka udragɔn] ā.” Ó gē ya “kú ɔlá kóō wāajɛ ŋmá ɔkpáncō” klla wɛ “ɔ̄comɛ́ɛbɛ ɛ̄kɛ̄mgbɛ̄” oŋma lɛ ɔdā idaago nɛ ó gē ya a. (Mafú 13:11-15; 16:13; 19:20) Ɛbɛ́ obɔbi nōo kwɛyi ku íkwu ku ɔcɛ́ ō ce ku America mla u Britain a lɛ aji ɛpa, é klla hi ɔ ka ɔcomɛɛbɛ ɛkɛmgbɛ. Ɛnyā lɛ a ohigbu ka ó gē plla ācɛ ku ipu ɛcɛ klla da uwa kéē “lɛ ojíbó gbā” gbla “ɛbɛ́ obɔ̄bí ɔ́mpā” nōo lɛ ikpɛyi ahaapa mla ukata igwo a (ogwotu ɔmɛ 9)
9. Ɔdi nɛ ɛbɛ́ obɔbi nōo lɛ “ajī ɛpa bɛ̄ɛka ajī kú omlede ā” kwɛyi nu a?
9 Ipu ɛyi ɔmɛ 13 ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni a, alɔ má ku ikpɛyi ɔmahaapa nōo wɛ Íkwu Ku Ɔcɛ́ Ō Ce Ku America mla u Britain a, gē ya bɛɛka ɛbɛ́ obɔbi nōo lɛ “ajī ɛpa bɛ̄ɛka ajī kú omlede ā, ó kē kɛlā bɛ̄ɛka ɛbɛ́ obɔ̄bí nɛ̄hi éyi [néē hi ka udragɔn] ā.” Ɛbɛ́ obɔbi nyā kóō “yá ɔdā o hídáagó nɛ̄hi. Ó kōō yá kú ɔlá kóō wāajɛ ŋmá ɔkpáncō wā ipú ɛcɛ ipéyī kú ɛjɛ̄ɛ̄jī ācɛ.” (Mafú 13:11-15) Ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni Ɛyi 16 mla 19 cabɔ ka ɛbɛ́ obɔbi nyā wɛ “ɔ̄comɛ́ɛbɛ́ ɛ̄kɛ̄mgbɛ̄.” (Mafú 16:13; 19:20) Udaniyɛlu kɛla nōo tɛɛma kwu ɛnyā, ku Íkwu Ku Ɔcɛ́ Ō Ce Ku America mla u Britain “géē bīya ɔdā alɛwa nɛ̄hi.” (Udán. 8:19, 23, 24) Ɔɔma kē ya yilii eko néē kpo ɛfú ku oduudu ɛcɛ ɔmpa a. Ubombu ɛpa nōo ya ku ɛfú ɔɔma kóō mɛ a, ācɛ usayɛnsi ku Britain mla America yuklɔ tɔha ɛɛ néē ya ɔ a. Ɛgɛnɛ ɔcɛ i kɛla a, oŋma lɛ ubombu ɛpa nyā Íkwu Ku Ɔcɛ́ Ō Ce Ku America mla u Britain ya “kú ɔlá kóō wāajɛ ŋmá ɔkpáncō wā ipú ɛcɛ.”
ƐBƐ́ OBƆBI NƆWA YOOO A
Akwuna éyi ciice ɛyi nu yɔ i ce ɔ bɛɛka ɔnya a. Akwuna ɔɔma kwɛyi ku Ubabilɔn Nɛhi a. É klla ka ɛbɛ́ nyā ɔɔ wɛ ɔcɛ́ ɔmahata. (Mafú 17:3-6, 8, 11) Aflɛyi a, ɛbɛ́ a gē ya ɔdā doodu nɛ akwuna a dɔka a, amāŋ igbihaajɛ ó kwu akwuna a u ŋmo. Akwuna a kwɛyi ku ɛjɛɛji ɔwɛ ō gbā ɛ̄gbā ɛkɛmgbɛ ipu oduudu ɛcɛ. Icɛ, ɛbɛ́ obɔbi nɔwa yooo a kwɛyi ku United Nations, nōo gē ya ku ɔdā néē dɔka lɛyikwu ɛlā imeli ipu oduudu ɛcɛ a kóō yɔ i gɔbu (ogwotu ɔmɛ 10, 14-17)
10. Ɔdi nɛ ‘ojíbó ku ɛbɛ́ obɔ̄bí ɔ́mpā a’ kwɛyi nu a? (Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 13:14, 15; 17:3, 8, 11)
10 Oŋma ɔɔma alɔ klla má ɛbɛ́ obɔbi ɔhá kpɔ. Ɔɔma le ka ɛnyā mla ɛbɛ́ obɔbi nōo lɛ ikpɛyi ahaapa a wɛ ekponu. Ɛyɛɛyi a wɛ ka ɛnyā wɛ ɔnɔwa yoo. É hi ɔ ka ‘ojíbó ku ɛbɛ́ obɔ̄bí ɔ́mpā a,’ é klla hi ɔ ka ‘ɔcɛ́ ɔmahātá.’ * (Jé Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Ujɔni má ka ‘ɔcɛ́’ nyā yɔ, ó gā yɔ gɛ ŋ, igbihaajɛ ó klla gáā yɔ kpɔ. Ó teyi peee ka ɛnyā yɔ i kɛla lɛyikwu ɔwa ku United Nation, nōo gē ya ku ɔdā néē dɔka lɛyikwu imeli ipu oduudu ɛcɛ a kóō yɔ i gɔbu a! Eko néē lɛ ɔ kwaajɛ aflɛyi a, é hi ɔ ka u League of Nations. Amáŋ ó gáā gebi taajɛ ɛpleeko ku ɛfú ɔmpa ku oduudu ɛcɛ a. Igbihi ɛnyā, ó klla gáā kwu bɛɛcɛ kpɔ, igbɛnya é hi ɔ ku United Nation.
11. Ɔdi nɛ aɛbɛ́ obɔbi a ya a, ɔdiya nɛ alɔ i kē cika ō yuufi uwa ŋ ma?
11 O bu ipu ɛlā ɛkɛmgbɛ ku uwa, ɛbɛ́ obɔbi a gē ta ācɛ ɔtu kwu ɔtu kéē ya ikpɛyi olɔfu ta Ujehofa klla ya acɛ ɔlɛ nu ŋmo. Ujɔni ka ku ó lɛbɛ́ɛka é géē “gɛcɛ ɛgiyí odúúdú aɔ́cɛ́ kú ɛcɛ ā,” cɛɛ kéē lɛ uwa kpo wa i jila tɔha ohigbu ɛfu ku Amagɛdɔn, nōo kē wɛ “ɛ̄cī [ku] Ɔwɔicō nōo lɔfú fíyɛ́ dúú” a. (Mafú 16:13, 14, 16) Ɔdā duuma i cika ō tu alɔ ufi ŋ. Ujehofa, Ɔwɔico ku alɔ nōo lɔfu fiyɛ duu a, géē ma canjɛ fiya fiya kóō lɛ ācɛ nōo cɛtra ɔcɛ́ o lé ku nu a gbotu.—Isík. 38:21-23.
12. Ɔdi gáā ya ɛjɛɛji aɛbɛ́ obɔbi a?
12 Ɔdi ya da ɛjɛɛji aɛbɛ́ obɔbi a? Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 19:20 toohi kahinii: “É lɛ ɛbɛ́ obɔ̄bí ā mɛ́mla ɔ̄comɛ́ɛbɛ́ ɛ̄kɛ̄mgbɛ̄ nōo yúklɔ́ o hídáagó ipēeyī nū ā kpó kwú. Úklɔ́ o hídáagó nyā nōó bī le plla ācɛ nēé fukɔ̄ lɛ ɛbɛ́ obɔ̄bí ā mɛ́mla ācɛ nēe gbā ojíbó kú ɛbɛ́ obɔ̄bí ā ɛ̄gbā ā á. É lɛ ɛbɛ́ obɔ̄bí ā mɛ́mla ɔ̄comɛ́ɛbɛ́ ɛ̄kɛ̄mgbɛ̄ kú nū tɛ́cɔ̄ oyēeyī tū ipú ɔlíkɔtɔ nōo gē yi mla ɛcōwō ā.” Abɔɔ ɔcɛ́ ō le ku uwa yɔ i gɔbu a, é géē má ocataajɛ ku uwa nōo géē yɔ ogboogboo ɛcɛ a.
13. Unwalu nyā nɛ aigɔmɛnti ōhī gē hɛ taajɛ lɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist a?
13 Ɔdi wɛ ɛyi ku ɛnyā lɛ alɔ a? Abɔɔ alɔ wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist a, alɔ cɛgbá ō yɔ kwu Ɔwɔico mla Ajɔɔcɛ ku nu gā ajaajɛ. (Ujɔ́n. 18:36) O ya ɛɛ ku alɔ ya ɛnyā, alɔ i cɛgbá ō lɛ abɔ ipu aya duuma ku ɛlā imeli ku ɛcɛ nyā ŋ. Ō hii lɛ abɔ ipu ɛlā imeli ŋ lɔfu lɔnɔ nɛhi, ohigbu ku aigɔmɛnti ku ɛcɛ nyā dɔka ku alɔ yɔ aya ku uwa, ipu ɛlā ō ka mla uce ō ya. (Mafú 13:16, 17) Ācɛ nōo cɛ gbɔɔ ō lɛ abɔ ipu ɛlā imeli a, géē miyɛ ofukɔ ku ɛbɛ́ obɔbi a. (Mafú 14:9, 10; 20:4) Ohigbu ɛnyā, ó cɛgbá nɛhi ku alɔ mahayi kli, ipu ō ta ō lɛ abɔ ipu ɛlā imeli, ɔdaŋ nɛ aigɔmɛnti kóō yɔ i kwu alɔ ba ɔ!
AKWUNA NƐHI A GÉĒ WA OŊMƐYI NŌO TU UWEYI
14. Ɛgɛ nɛ ɔkpá Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 17:3-5 ka a, ɔdā ohidaago ɔhá nyá nɛ ɔyikpo Ujɔni má a?
14 Ɔyikpo Ujɔni ka ó lɛ odee ɔhá nɛ anuɔ má nōo cɛ lɛ anuɔ “le hídáagó dúúdú.” Ɔdi nɛ ó má a? Ó má ɔnyā éyi yɔ i ce éyi ku aɛbɛ́ obɔbi a. (Mafú 17:1, 2, 6) Ó wɛ “akwuna olōofu nɛ̄hi,” iyē nu kē le ka “Ubábīlɔn Nɛ̄hi.” Ó gē jɛga cɛɛ ku “aɔ́cɛ́ kú ɛcɛ ā” kéē yɔ i “cikpó” nu. —Jé Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 17:3-5.
15-16. Ɔnyɛ nɛ “Ubabilɔn Nɛhi,” a kwɛyi nu a, ɛgɛnyá nɛ alɔ kē bi le jé a?
15 Ɔnyɛ nɛ “Ubábīlɔn Nɛ̄hi” a kwɛyi nu a? Ɔnyā nōo yɔ nyā i kwɛyi ku ɔwa ku imeli duuma gla ŋ, ohigbu ka ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni ka ó gē gbaaja ta aɔcɛ́ ku ɛcɛ nyā. (Mafú 18:9) Abɔɔ akwuna nyā yɔ i ce ɛbɛ́ obɔbi a ɛgɛ nɛ ɔcɛ gē ce ɔnya a, ó mafu ka ó gē ceyitikwu ya ku aɔcɛ́ ku ɛcɛ a kéē ya ɔdā nɛ ó dɔka a. Ɔnyā nyā i klla kwɛyi ku aya ku ɔhi ō ta, ku ɛcɛ ku Usetan nyā nōo ya unwu ije nɛhi a gla ŋ. Ohigbu ka ɛga ɔhá ipu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni, é hi uwa ka “ācotɔ́sú kú odúúdú ɛcɛ ā.”—Mafú 18:11, 15, 16.
16 Ipu Ubáyíbu, ɛlā néē hi ka “akwuna” a lɔfu kwɛyi ku ācɛ nōo ka aa gē gba Ɔwɔico ɛ̄gbā amāŋ gē lɛ abɔ ipu ɛcí ō pa. Ó klla lɔfu kwɛyi ācɛ nōo gē bi ɔwɛ éyi amāŋ ɔhá, je iyi uwa piya ɔya ku ɛcɛ nyā. (1 Uklɔ. 5:25; Ujɛ́m. 4:4) Amāŋ ācɛ nōo gē gba Ɔwɔico kpaakpa a, Ubáyíbu ka ɛɛ lɛbɛ́ɛka “ɔyípɔ̄nɔ̄nyā nōó jé ɔ̄cɛnyílɔ jéjéé ŋ́ mā” amāŋ bɛɛka ɔcɛ nōó “ciikpɔ́nyā jééjé ɛ́ ŋ́” ma. (2 Ukɔ́r. 11:2; Mafú 14:4) Ubabilɔn ku eko igble a, wɛ ɔlɛ ɔtahɛ ku ɛ̄gbā ō gba ɛkɛmgbɛ a. Ohigbu aɛlā nyā, ó lɛ aafu ŋ Ubabilɔn Nɛhi a géē kwɛyi ku oduudu ɔwɛ o gba ɛ̄gbā nōo wɛ ɛkɛmgbɛ a. Ɔkwɛyi a wɛ ka anu kwɛyi ku ɛjɛɛji ɔwɛ ō gbā ɛ̄gbā ɛkɛmgbɛ ipu oduudu ɛcɛ a.—Mafú 17:5, 18; má ikpɛyi ɛlā nyā ipu jw.org nōo kahinii, “What Is Babylon the Great?”
17. Ɔdi gáā ya du Ubabilɔn nɛhi a?
17 Ɔdi gáā ya du Ubabilɔn Nɛhi a a? Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 17:16, 17 cila ohi ku ɔka ɔɔma ɛgɛnyā: “Aájī igwó nɛ̄ a má ā mɛ́mla ɛbɛ́ obɔ̄bí ā géē wɔ́tū akwuna ā, géē kpó ɛjɛ̄ɛ̄jī ɔdā nōó lɛ ā, cɛ́ɛ́ é habɔ̄tá tóohɛ́ɛwa. É géē je ɛbɛ́ nū lé, klla géē je ɔ́ tɔ́lá bónū. Ɔwɔicō kwú ɔtū í lɛ uwá nēé géē cɛ̄ tɔ̄há kéē yá ɔdā nōo he ɔ́ ɔtū ā.” Abɔ o lɛ a, Ujehofa géē je ɔtu lɛ aéwo a kéē bi ɛbɛ́ obɔbi nɔwa yooo nōo wɛ United Nations a, kéē bɛyikwu otrɛyi ku ɛ̄gbā ō gbā ɛkɛmgbɛ ipu oduudu ɛcɛ, cɛɛ kéē lɛ ɔ yiifi duudu.—Mafú 18:21-24.
18. Ɛgɛnyá nɛ alɔ géē ya ku alɔ le jé kpɔcii, ku alɔ i lɛ ɔdā duuma ō ya mla Ubabilɔn Nɛhi a ŋ ma?
18 Ɔdi wɛ ɛyi ku ɛnyā lɛ alɔ a? “Ɔdā nɛ̄ Ɔwɔicō ádā je kóō wɛ ɛ̄gbā-ōgbā olɔhi dúúdú nōó lɛ ɛnyá ŋ́ mā” nɛ alɔ cika ō yɔ i yɛce a. (Ujɛ́m. 1:27) Alɔ i cika ō jama jɛga ku aɛlā onwu ɛkɛmgbɛ, ucɛ mla uculo ku acopɛɛci, uce ō ya ku aja o gbo mla uklɔ imabɔ ku Ubabilɔn Nɛhi a kóō lɛ abɔ kwu alɔ iye ŋ! Alɔ klla géē yɔ i da ācɛ kahinii: “Le bɛ̄cɛ” ŋma ipu Ubabilɔn Nɛhi a, o ya ɛɛ ku Ɔwɔico kóō hii má uwa ka é le ɛpɔbi ku íne ō biya ku nu duu ŋ.—Mafú 18:4.
ƐPƆ Ō KA TU OLƐLA ONWUNE FIYƐ DUU KU ƆWƆICO
ƐBƐ́ OBƆBI ƆNƆWA NÉĒ HI KA UDRAGƆN A
Usetan gē je íkwu lɛ ɛbɛ́ obɔbi a. (Mafú 12:3, 9, 13; 13:4; 20:2, 10) Usetan wɛ olɛla ofiyɛ duu ku Ujehofa a, é kē i je ɔ tu agba ipu ɔgɔ nōó lɛ oŋmɛyi ŋ ma kóō yɔ abɔ ihayi 1,000. Igbihi ɔɔma, é géē je Usetan “tɛ́cɔ̄ ga ipú ókpoó kú ɔlá mɛ́mla ɛcōwō.” (ogwotu ɔmɛ 19-20)
19. Ɔnyɛ nɛ “ɛbɛ́ obɔ̄bí nɛ̄hi éyi . . . , nōo wɛ ɔnɔ̄wá” a wɛ a?
19 Ɔkpá ku ɔdā néē mafu lɛ Ujɔ́ni cabɔ ku “ɛbɛ́ obɔ̄bí nɛ̄hi éyi . . . , nōo wɛ ɔnɔ̄wá.” (Mafú 12:3) Ɛbɛ́ obɔbi nyā gē nuunu ta Ujisɔsi mla aalelekwu otɛhɔ ku nu. (Mafú 12:7-9) O gē nuunu ta ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico, klla gē je ɔfu lɛ aɛbɛ́ obɔbi nōo kwɛyi igɔmɛnti ku alɛɛcɛ a. (Mafú 12:17; 13:4) Ɔnyɛ nɛ ɛbɛ́ obɔbi nyā kwɛyi nu a? Anu “wɛ ‘ɛgwā kú ígblé ɔ́ɔmā’, nēé hī ka Ebilíi ámāŋ ka Usétan” a. (Mafú 12:9; 20:2) Anu yɔ igbihi ɛjɛɛji aolɛla ohile ku Ujehofa a.
20. Ɔdi gáā ya du ɛbɛ́ obɔbi a néē hi ka Udragɔn a?
20 Ɔdi ya da ɛbɛ́ obɔbi a néē hi ka Udragɔn a? Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 20:1-3 mafu ku alelekwu otɛhɔ éyi géē je ebilii ta gā ipu ɔgɔ nóō lɛ oŋmɛyi ŋ ma. Ɔɔma kē i lɛbɛ́ɛka inu agba lɛ ɔ a. Ɛpleeko ɔɔma, Usetan i gáā “plla ācɛ glá gɛ ŋ́ jāā gbéeko nɛ̄ iháyí úlā ɛpa cofigwó (1,000) le yā.” Oŋmɛyi ku nu, é géē je Ebilii mla aalelekwu obɔbi ku nu kpo “tɛ́cɔ̄ ga ipú ókpoó kú ɔlá mɛ́mla ɛcōwō” a. Ɛnyā kē mafu ka é géē je uwa cataajɛ ogboogboo ɛcɛ. (Mafú 20:10) Leyi yɛ ɔ, ku a yɔ ipu ɛcɛ nɛ Usetan mla aalelekwu obɔbi ku nu i yɔ ŋ. Eko ɔɔma géē lɔnyɛ akpabana!
21. Ɔdiya nɛ alɔ lɔfu gweeye ohigbu ɔdā nɛ alɔ jé ŋma ipu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni a?
21 Ó wɛ ɔdā ō ta ɔtu kwu ɔtu nɛhi, o jɛyi ku aɔdocabɔ nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni a! Alɔ lɛ ācɛ nōo wɛ aolɛla ku Ujehofa a jé, klla lɛ ɔdā nōo gáā ya uwa a má ɛɛ. Ó wɛ ɔkwɛyi ka, “ɛyí kú ɔ̄cɛ nōo géē jé olɛhɔ̄ nyā nōo ŋmá ɛgiyí Ɔwɔicō ā tɛ́ɛcɛ ā kóō le lɔhi. Ákú ācɛ nēe kē í jāhɔ̄ lɛ ɔ́” a duu! (Mafú 1:3) Amāŋ, boobu néē lɛ aolɛla ku Ɔwɔico cataajɛ, aɔhā nyá nɛ ācɛ nōo hayi kpaakpa a gáā jɔɔnyɛ nu a? Alɔ géē kɛla lɛyikwu ɔɔma ipu ikpɛyi ɛlā nōo gboce ɛnyā a.
IJÉ ƆMƐ 23 Jehovah Begins His Rule
^ Ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni bi aɔdā ɛyɛɛyɛyi le cabɔ aolɛla ku Ɔwɔico. Ɔkpá ku Udaniyɛlu kwu ɔ ta alɔ eyī peee, ɔdā nōo wɛ ɛyi ku aɔdā ocabɔ nyā a. Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē lɛ aakacɛ nōo yɔ ipu ɔkpá ku Udaniyɛlu mla ɔkpá ku Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni nōo gbla iyi uwa a miya ɔhá. Ɛnyā géē ta alɔ abɔ jé ācɛ nōo wɛ aolɛla ku Ɔwɔico a. Cɛɛ, alɔ leyi yɛ ɔdā nōo géē ya du uwa a.
^ Ɔdā ɔhá nōo klla mafu ka ɛbɛ́ obɔbi nōo lɛ ikpɛyi ahaapa a, kwɛyi ku ɛjɛɛji aigɔmɛnti nōo humayi le ɔcɛ́ ipu ɛcɛ a, wɛ aji ku nu nōo wɛ “igwó” a. Igbalɛwa Ubáyíbu gē bi aluka nōo wɛ igwo a, le mafu ka odee le joojila.
^ Ɛbɛ́ obɔbi ɛnyā i lɛ “ukata” aji ku nu, ɛgɛ nɛ ɛbɛ́ obɔbi aflɛyi a lɛ a ŋ. (Mafú 13:1) Ɛnyā lɛ a ohigbu ka ‘ó bɛɛcɛ ŋma aɔcɛ́ ahaapa’ ɔhá a, ó kē gbolo ce uwa kéē je íkwu lɛ ɔ.—Má ikpɛyi ɛlā nyā ipu jw.org nōo kahinii: “What Is the Scarlet-Colored Beast of Revelation Chapter 17?”
