1. Ɔdi nɛ Ubáyíbu lɛ ihɔtu ɔkwɛyi gbla ɔ a?

 IHƆTU ‘gē hɛ́ wulu bɛ̄ɛka ígblɛ́nyī ɔlá, nōo gē yi bɛ̄ɛka ɔlá nɛ Ujehofa ya kóō yi ā. Éŋkpɔ̄ í nyí ɔlá kú ihɔtū glá ŋ́, ɛ́ɛ́ nɛ̄ éŋkpɔ̄ o cēenyi í lɔfú gwu ɔ́ bónū glá ŋ́.’ b (Usól. 8:6, 7) Ɛnyā wɛ ɔwɛ ɛnɛɛnɛ ō bi le gbla ɛgɛ nɛ ihɔtu ɔkwɛyi lɛ a! Aɛlā nyā wɛ ɛlā ō ta ɔtu kwu ɔtu lɛ ɔba mla ɔnyā. Aa lɔfu lɛ ihɔtu ɔkwɛyi a lɛ iyi a gla.

2. Ɔdi nɛ ɔba mla ɔnyā cika ō ya piii o ya ɛɛ ku ihɔtu néē lɛ lɛ iyi uwa a kóō hii waajɛ ŋ ma?

² Ó cɛgbá ō ceyitikwu nɛhi ku ɔba mla ɔnyā kéē gɔbu yɔ i yihɔtu iyi uwa ipu ɛjɛɛji oyeeyi ku uwa. Ocabɔ mafu, ɔla géē gɔbu yɔ i cɛ ɔdaŋ ka ó lɛ ɔcɛ éyi nōo yɔ abɔɔ nōo géē yɔ i kpo ɛfu tu ɔ. Ɔdaŋ ka ɔcɛ duuma i yɔ nōo géē yɔ i ya ɔɔma ŋ, ayika ɔla ɔɔma géē nyi piii. Ɔwɛ ekponu ɔɔma, ihɔtu nōo yɔ ɔtahɛ ku ɔba mla ɔnyā a géē yɔ i lɔfu, ɔdaŋ ka é ya ku ɛma ku uwa kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. Ekoohi ó lɔfu ya ɔba mla ɔnyā bɛɛka ihɔtu néē lɛ lɛ iyi uwa a gbɔɔ ō waajɛ ɛ, ofiyɛ duu eko néē yɔ i má unwalu ku ije, unwalu ku ōcē amāŋ unwalu kóō bi ayipɛ jɛ. Ohigbu ɛnyā ɔdaŋ ku a lɛ ɔba amāŋ ɔnyā lɛ ɛ, ɛgɛnyá nɛ a lɔfu ya ku ‘ɔlá nɛ Ujehofa ya kóō yi ā’ kóō yɔ i cɛ gɔbu ipu obatɔha ku aa? Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē kɛla lɛyikwu ɔwɛ ɛta nɛ aa lɔfu ya ku ɛma ku aa kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄, cɛɛ ku aa jɔɔnyɛ obatɔha ku aa nɛ aa géē lɛ eeye. c

3. Ɛgɛnyá nōo lɛ ɛma olɔfu mla Ujehofa lɔfu ta ɔba mla ɔnyā abɔ ku ihɔtu néē lɛ lɛ iyi uwa a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a? (Ɔ̄cokóītá 4:12) (Má ifoto a.)

³ O ya ɛɛ ku ‘ɔlá nɛ Ujehofa ya kóō yi ā’ kóō yɔ i cɛ gɔbu a, ɔba mla ɔnyā cɛgbá ō yuklɔ tɔha o ya ɛɛ kéē lɛ ɛma olɔfu mla Ujehofa. Ɛgɛnyá nɛ ɛma olɔfu néē lɛ mla Ujehofa a gáā ta uwa abɔ ipu obatɔha ku uwa a? Eko duuma nɛ ɔba mla ɔnyā mafu ka ɛma néē lɛ mla Adā uwa nōo yɔ ɔkpanco a jɛ uwa eyī, ó géē ya kéē le tutu eko doodu ō bi aukɔ́ ku nu le yuklɔ. Ɛnyā kē géē ta uwa abɔ kéē ya unwalu duuma nōo lɔfu ya ku ihɔtu néē lɛ lɛ iyi uwa a kóō gbɔɔ ō waajɛ a lé. (Jé Ɔ̄cokóītá 4:12.) Ācɛ nōo lɛ ɛma olɔfu mla Ujehofa a gē ceyitikwu ō yɛce ocabɔ ku nu oŋma lɛ ō mafu auce bɛɛka ō gbonɛnɛ, ō lɛ ɔtu lé, mla ō je ya ɛhi. (Āfi. 4:32–5:1) Ɔdaŋ ka ɔba mla ɔnyā gē mafu ɛdɔ uce ō ya ɛgɛnyā, ó géē ta uwa abɔ ku ihɔtu néē lɛ lɛ iyi uwa a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. Ɔyinɛ alɔ nɔnya Lena nōo lɛ ɔba nōo fiyɛ ihayi ofu ce ɛhɔ ɛ ma kahinii: “Ó gē tɔɔtɛ ō yihɔtu klla lɛ ojilima ce ɔcɛ nōo yihɔtu ku Ujehofa.”

4. Ɔdiya nɛ Ujehofa fu Ujosɛfu mla Umeri kéē wɛ ɛ́nɛ́ mla adā ku Umesayiya a?

⁴ Leyi yɛ ocabɔ éyi nōo yɔ ipu Ubáyíbu a. Eko nɛ Ujehofa má ka ó cɛgbá ō fu ɔcɛ nōo géē wɛ ɛ́nɛ́ amāŋ adā ku Umɛsayiya nōo géē wa ɛcɔbu a, Umeri mla Ujosɛfu nɛ ó fu ŋma ipu ɛjɛɛji ayaayi ku Udefidi a. Ɔdiya a? Ohigbu ka uwa ɛplɛɛpa lɛ ɛma olɔfu ku abɔyi uwa mla Ujehofa. Ujehofa klla jé duu ka é géē jɛ ɔ ta aflɛyi ipu obatɔha ku uwa. Ɔba mla ɔnyā, ɛlā nyá nɛ aa lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Ujosɛfu mla Umeri a?

5. Ɛlā nyá nɛ aɔba lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Ujosɛfu a?

⁵ Ujosɛfu i pi ɔkwu ajɛ ō yɛce ɔwɛ nɛ Ujehofa mafu lɛ ɔ a ŋ, ɛnyā ya kóō wɛ ɔba olɔhi. Ó lɛ āhɔ̄ ɛta nɛ ó miyɛ ukɔ́ ŋma ɛgiyi Ɔwɔico lɛyikwu apɔlɛ ku nu. Ipu āhɔ̄ ɛyɛɛyɛyi a, ó gē lɛyitaajɛ ya ɛlā nɛ Ɔwɔico ka a boobu, naana nɛ ó tɔɔtɛ lɛ ɔ ŋ ma. (Umát. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Oŋma lɛ ō lɛyitaajɛ lɛ ɔwɛ nɛ Ɔwɔico mafu lɛ ɔ a, Ujosɛfu lɛ ogbotu je lɛ Umeri klla leyikwu ɔ lɔɔlɔhi. Gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ ɔdā nɛ Ujosɛfu ya ɔɔma géē ya ku Umeri kóō yihɔtu nu klla lɛ ojilima ce ɔ fiyɛ a! Aɔba, aa lɔfu yɛce ocabɔ ku Ujosɛfu oŋma lɛ ō dɔka aukɔ́ nōo yɔ ipu Ubáyíbu a, o ya ɛɛ ku aa leyikwu apɔlɛ ku aa. d Ɔdaŋ nɛ aa bi aukɔ́ nyā le yuklɔ nōó kóō cɛgbá nɛ aa géē ya opiyabɔ ōhī naana, ó géē mafu lɛ ɔnyā aa ku aa yihɔtu uwa, ɛnyā kē géē ya ku obatɔha ku aa kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. Ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo yɔ Vanuatu nōo lɛ ɔba fiyɛ ihayi ofu ɛ ma kahinii: “Eko duuma nɛ ɔba um dɔka aukɔ́ klla bi ɔwɛ nɛ Ujehofa mafu lɛ ɔ a le yuklɔ, n gē lɛ ojilima ce ɔ fiyɛ. N gē lɛ ogbotu klla gē kpɔtuce ōmiya nɛ ó gē ya a.”

6. Ɔdi nɛ aɔnyā lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Umeri a?

 ⁶ Umeri lɛ ɛma ku abɔyi nu mla Ujehofa. Ó kē ya ku ɛma ɔɔma kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. Umeri jé Ɔkpiihɔ lɔɔlɔhi. Ó klla má ka ó yɔ i lɛ eko taajɛ ō gbɛla lipu lipu tu aɛlā nɛ ó nwu a. (Ulúk. 2:19, 51) Ó lɛ aafu ŋ, alɔ kē jé kpɔcii ka ɛma nɛ Umeri lɛ mla Ujehofa a ya kóō wɛ ɛnɛɛnɛ ɔnyā a. Icɛ duu, aɔnyā alɛwa gē ceyitikwu kéē yɛce ocabɔ ku Umeri. Ocabɔ mafu, ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo lé ka u Emiko a kahinii: “Eko nɛ ń lɛ ɔba ɛ ŋ ma, n gē yɛce ɛjɛɛji ōmiya ku ɛ̄gbā ō gba. Amáŋ igbihi nɛ um lɛ ɔba lɛ a, ɔba um gē gbɔɔkɔ klla gē gbɔbu ipu ɛ̄gbā ō gba ku alɔ a. Ohigbu ɔɔma, n gáā le má ka um gbɔɔ ō gbolo ce ɔ kóō ya aɔdā nōo ba nyā gā um. N cɛgbā ō ya ku ɛma nɛ um lɛ mla Ujehofa a kóō le lɔfu iyē. Babanya, n gē lɛ eko taajɛ ō yɔ foofu um mla Ɔwɔico ku um, gē gbɔɔkɔ, gē klɔcɛ ku Ɛlā ku nu, klla gē gbɛla lipu lipu tu aɛlā nɛ um nwu a.” (Ugal. 6:5) Aɔnyā, abɔ aa gɔbu yɔ i ya ku ɛma nɛ aa lɛ mla Ujehofa a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a, ó géē ya ku aɔba aa kéē lɛ ɔdā alɛwa ō cɛtra aa mla ō yihɔtu aa tōōtɔ̄ɔ̄.—Aíit. 31:30.

7. Ɔdi nɛ ɔba mla ɔnyā lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Ujosɛfu mla Umeri lɛyikwu ō gba Ujehofa ɛ̄gbā tɔha a?

⁷ Ujosɛfu mla Umeri klla yuklɔ tɔha lɔfu lɔfu o ya ɛɛ ku ɛma néē lɛ mla Ujehofa a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. É jé ɛgbá kóō yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā tɔha abɔ é wɛ apɔlɛ a. (Ulúk. 2:22-24, 41; 4:16) Ɛnyā i gáā lɔfu tɔɔtɛ lɛ uwa fluflu ŋ ofiyɛ duu abɔ é gbɔɔ ō ma ayi a, naana kpɔ a, é ceyitikwu ya lɛ a. Ɛnyā wɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ lɛ aɔba mla aɔnyā icɛ! Ɔdaŋ ku aa lɛ ayi bɛɛka Ujosɛfu mla Umeri a, ó géē lɔfu lɔnɔ ta aa nɛhi ō bēē gā ōjila eko doodu mla ō lɛ eko taajɛ ō ya ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ. Ó klla géē lɔnɔ tu aa fiyɛ ō lɛ eko taajɛ oklɔcɛ amāŋ ō gbɔɔkɔ tɔha. Naana kpɔ a, bla ka ɔdaŋ ku aa ceyitikwu ku aa gba Ujehofa ɛ̄gbā tɔha, ó géē ya ku aa tubla ɔ mla iyi aa ajaajɛ fiyɛ. Ohigbu ɔɔma, aa kwu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa i piya ɔdā ocɛgbá fiyɛ duu ipu obatɔha ku aa.

8. Ɔdi nɛ ɔba mla ɔnyā nōo yɔ i má unwalu ipu obatɔha ku uwa lɔfu ya, o ya ɛɛ kéē lɛ itene fiyɛ ŋma ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ ku uwa a?

⁸ Ɔdi nɛ aa lɔfu ya ɔdaŋ ku aa yɔ i má unwalu ipu obatɔha ku aa a? Ō lɛ eko taajɛ ku aa ya ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ tɔha aa i gáā lɔfu he aa ɔtu ŋ. Ɔdaŋ ka ó lɛ a, aa gbɔɔ mla ō bi eko kpii le ya odee nɛ aa géē jɔɔnyɛ nu tɔha, odee nɛ aa ɛplɛɛpa géē lɛ ocɛtɔha ō kɛla lɛyikwu ɔ. Ɛnyā géē tu aa abɔ ō yihɔtu ku iyi aa fiyɛ, klla géē ya kóō he aa ɔtu ō gba Ujehofa ɛ̄gbā tɔha.

9. Ɔdiya nōó cɛgbá ku ɔba mla ɔnyā kóō yɔ i lɛ eko taajɛ ō yɔ tɔha mla iyi uwa a?

⁹ Ɔba mla ɔnyā, aa lɔfu ya ku ihɔtu nɛ aa lɛ lɛ iyi aa kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ oŋma lɛ ō yɔ i lɛ eko taajɛ ō yɔ tɔha. Ɔdaŋ ku aa ya lɛ a, ó géē ta aa abɔ ō jé ɔdā nɛ obiye ku aa gē gbɛla mla ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya ɔ lɛ a. (Ohút. 2:24) Leyi yɛ ɔdā nɛ u Lilia mla u Ruslan gáā jé igbihi néē lɛ iyi uwa lɛ ihayi igwɛɛhɔ nōo gáā yɛ a. Lilia kahinii: “Alɔ gáā le jé ku alɔ i gáā lɛ eko nwune ō yɔ tɔha ɛgɛ nɛ alɔ gbɛla a ŋ. Uklɔ nɛ alɔ gē ya néē gē gba ije lɛ alɔ mla uklɔ ku ɔlɛ i gē jɛga lɛ alɔ ŋ, mla abɔ alɔ gáā lɛ ayi lɛ igbihaajɛ duu a. Alɔ gáā le má ka ɔdaŋ ka alɔ i gē lɛ eko taajɛ ō yɔ tɔha bɛɛka ɔba mla ɔnyā ŋ, alɔ i gáā lɔfu yɔ kwu iyi alɔ ajaajɛ ŋ.”

10. Ɛgɛnyá nɛ ɔba mla ɔnyā lɔfu bi ukɔ́ nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ācɛ Ɛ́fēsɔsi 5:15, 16 a le yuklɔ a?

¹⁰ Ɔdi nɛ ɔba mla ɔnyā lɔfu ya o ya ɛɛ kéē má ka é lɛ eko ō yɔ tɔha mla iyi uwa a? Aa géē cɛgbá ō ya eko taajɛ amāŋ ya ōmiya ku eko nɛ aa géē yɔ i bi ō le yɔ tɔha mla iyi aa a. (Jé Ācɛ Ɛ́fēsɔsi 5:15, 16.) Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi nōo ŋma u Nigeria nɛ iye ku nu lé ka Uzondu a kahinii: “Eko nɛ um yɔ i ya ōmiya ku aɔdā ɛyɛɛyɛyi  nɛ um géē ya a, n lɛ eko nɛ ami mla ɔnyā um géē yɔ tɔha a ta ipu ōmiya a duu. Ń kē i bi eko ɔɔma hija fluflu ŋ.” (Ufíl. 1:10) Leyi yɛ ɛgɛ nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnya Anastasia nōo wɛ ɔnyā ku ɔcɛ o leyikwu usɛkut nōo ŋma u Moldova a, bi eko ku nu yuklɔ ɔwɛ olɔhi fiyɛ duu a. Ó kahinii: “N gē ceyitikwu ya aɔdā nɛ um cɛgbá ō ya a eko nɛ ɔba um yɔ i ya auklɔ ɛyɛɛyɛyi nɛ ó lɛ ō ya a. Oŋma lɛ ō ya ɛgɛnyā ó gē tɔɔtɛ lɛ alɔ ō yɔ tɔha igbihaajɛ.” Amáŋ ɔdaŋ ka ōmiya ku uwɔ gē ya kóō lɔnɔ tu aa ō yɔ tɔha bɛɛ?

11. Ɛdɔ uklɔ nyá nɛ Akwila mla u Uprisilai ya tɔha a?

¹¹ Ɔba mla ɔnyā lɔfu nwu ɛlā ŋma ocabɔ ku Akwila mla Uprisilai, nōo wɛ ɔba mla ɔnyā nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist ku eko aflɛyi a yihɔtu uwa nɛhi a. (Uróm 16:3, 4) Naana nɛ Ubáyíbu i kɛla alɛwa lɛyikwu obatɔha ku uwa ŋ ma, ó kɛla lɛyikwu ɛgɛ néē yuklɔ, tɔɔna klla ta ācɛ ɔhá abɔ tɔha a. (Ācot. 18:2, 3, 24-26) Ku ɛlā ɔkwɛyi a, eko duuma nɛ Ubáyíbu kɛla lɛyikwu Akwila mla Uprisilai, ó gē hi iye ku uwa ɛplɛɛpa.

12. Ɔdi nɛ ɔba mla ɔnyā lɔfu ya o ya ɛɛ kéē lɛ eko ō yɔ tɔha fiyɛ a? (Má ifoto a.)

¹² Ɛgɛnyá nɛ ɔba mla ɔnyá lɔfu yɛce ocabɔ ku Akwila mla Uprisilai a? Gbɛla lɛyikwu aɔdā nɛ awɔ mla obiye ku uwɔ lɔfu ya tɔha a. Aa ɛplɛɛpa lɔfu ya uklɔ a tɔha, ikɔkɔ nɛ ɔnyɔɔnyɛ géē yɔ i ya ɔ abɔyi nu? Ocabɔ mafu, Akwila mla Uprisilai yuklɔ ku ɔna ō ta tɔha. A gē ya ōmiya lɛ a eko doodu o ya ɛɛ ku aa ya lɛ a? Akwila mla Uprisilai klla yuklɔ tɔha. Awɔ mla obiye ku uwɔ i lɔfu yɔ i ya ɛdɔ uklɔ ekponu ŋ, amáŋ ó lɔfu tɔɔtɛ ku aa yuklɔ ɔlɛ tɔha gla a? (Ɔ̄cok. 4:9) Ɔdaŋ ku aa ɛplɛɛpa ta iyi aa abɔ yuklɔ ōhī tɔha, ɔtu géē ya aa bɛɛka aa wɛ ekponu klla géē je ɛnɛɛnɛ ɛga lɛ aa ō kɛla tɔha. Robert mla u Linda lɛ iyi uwa fiyɛ ihayi ofu ɛpa ce igwo ɛ. Robert kahinii: “Ku ɛlā ɔkwɛyi a, alɔ i lɛ eko alɛwa ō bi le jɔɔnyɛ iyi alɔ ŋ. Amáŋ eko duuma nɛ um yɔ i na ocibu nɛ ɔnyā um kē yɔ i nya ɔ, amāŋ nɛ um yɔ i yuklɔ ɔlɛ nɛ ó kē wa gáā gbɔɔ ō yuklɔ tɔha mla um, ɔtu gē he um nɛɛnɛhi. Ō ya odee tɔha ya ku alɔ kwu iyi alɔ ajaajɛ fiyɛ. Ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ iyi alɔ a kē gɔbu yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄.”

13. O ya ɛɛ kéē jɔɔnyɛ ō yɔ tɔha mla iyi uwa a, ɔdi nɛ ɔba mla ɔnyā cɛgbá ō ya a?

¹³ Amáŋ bla ka ō yɔ tɔha eko doodu aŋca, ɔɔma i wɛ ka ó géē ya ku ɔba mla ɔnyā kéē yɔ kwu iyi uwa ajaajɛ ŋ. Ɔnyā éyi ŋma ipu éwo ku Brazil kahinii: “Icɛ ohigbu ku alɔ lɛ ɔdā alɛwa ō ya ipu oyeeyi ku alɔ a, ɔɔma lɔfu ya ku alɔ gbɔɔ ō gbɛla ka ohigbu ka alɔ lā ɔlɛ ekponu a alɔ yɔ i bi eko le yɔ tɔha. N gáā le nwu ɛ, ka ɔcɛ cɛgbá ō ya fiyɛ ō yɔ tɔha foofunu. N cɛgbá ō je eko nɛ obiye ku um cɛgbá a lɛ ɔ.” Leyi bi ɔdā nɛ u Bruno mla ɔnyā nu Tays ya, o ya ɛɛ kéē je eko néē cɛgbá a lɛ iyi uwa a. Ó kahinii: “Eko nɛ alɔ gē lɛ ō yɔ tɔha a, alɔ gē lɛ aɔdā ō le gwo uwaya ku alɔ kpo ba ɛga ɔhá, o ya ɛɛ ku alɔ bi eko ɔɔma le jɔɔnyɛ iyi alɔ.”

14. Ɔdaŋ ka ɔba mla ɔnyā i gē jɔɔnyɛ eko néé gē bi le yɔ tɔha a ŋ, ɔdi néé lɔfu ya a?

 ¹⁴ Amáŋ ɔdaŋ ka awɔ mɛmla obiye ku uwɔ i gē jɔɔnyɛ eko nɛ aa gē bi le yɔ tɔha a ŋ bɛɛ? Á jé ŋ ohigbu ka ɔdā ekponu i gē he iyi aa ɔtu ŋ amāŋ ka ó gē he iyi aa ɔtu ō yɔ tɔha ŋ. Ɔdi nɛ aa lɔfu ya a? Leyi yɛ ocabɔ ku ɔla ō yi nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ gbɔbu a. Ɔla a i gē gbɔɔ ō yi nɛɛnɛhi eko nōó gbɔɔ boobu nóó. Á géé cɛgbá ō gɔbu yɔ i kpo aɛfu nɛhi nɛhi tu ipu nu. Ɔwɛ ekponu ɔɔma, ó lɔfu ta abɔ ɔdaŋ ku aa gē bi eko ligii ligii yɔ tɔha mla iyi aa ɛ̄cī doodu ŋ? Ceyitikwu ku aa ya ɔdā nɛ aa ɛplɛɛpa géē jɔɔnyɛ ku nu, ó wɛ ɔdā nōo géē bi cɔnu wa ŋ. (Ujɛ́m. 3:18) Oŋma lɛ ō gbɔɔ ɛmɛɛma, aa géē wa i má ka ihɔtu nɛ aa ɛplɛɛpa lɛ lɛ iyi aa géē gbɔɔ ō lɔfu kpɔ.

15. Ɔdiya nɛ ojilima cɛgbá nɛhi o ya ɛɛ ku ihɔtu nɛ ɔba mla ɔnyā lɛ lɛ iyi uwa a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a?

¹⁵ Ojilima cɛgbá nɛhi ipu obatɔha ku ɔba mla ɔnyā. Ojilima lɛbɛɛka ɛfu néē gē kpo tu ɔla o ya ɛɛ kóō yi tōōtɔ̄ɔ̄ a. Ɔdaŋ ka ɛfu i yɔ ɔla ŋ, ɔla ɔɔma géē nyi fiyaa. Ɔwɛ ekponu ɔɔma, ɔdaŋ ka ɔba mla ɔnyá i gē lɛ ojilima ce iyi uwa ŋ, ɔɔma lɔfu ya ku ihɔtu néē lɛ lɛ iyi uwa a kóō gbɔɔ ō waajɛ. Abɔ ɔhá ku nu, ɔba mla ɔnyā nōo gē ceyitikwu ō lɛ ojilima ce iyi uwa, yɔ i yuklɔ lɔfu lɔfu o ya ɛɛ ku ihɔtu néē lɛ lɛ iyi uwa a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. Amáŋ bi ipu ɔtu, ka ó wɛ ō gbɛla ku a gē lɛ ojilima ce obiye ku uwɔ ŋ, amáŋ obiye ku uwɔ a kóō má ku a gē lɛ ojilima ce ɔ ɔkwɔɔkwɛyi. Penny mla u Aret lɛ iyi uwa fiyɛ ihayi ofu ce ɛhɔ ɛ. Penny kahinii: “Ohigbu ku alɔ gē lɛ ojilima ce iyi alɔ a, ihɔtu yɔ ipu apɔlɛ ku alɔ nɛhi. Alɔ gē kɛla ŋma ɔtu eko duuma gla, ohigbu ku alɔ gē lɛ ojilima ce ɛlā nɛ alɔ gē ka a.” Ó lɛ a, ɔdi nɛ a lɔfu ya o ya ɛɛ ku a ta obiye ku uwɔ abɔ, kóō má ku a lɛ ojilima ce ɔ ɔkwɔɔkwɛyi a? Leyi yɛ ocabɔ ku Ebraham mla Usara.

16. Ɔdi nɛ aɔba lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Ebraham a? (1 Upíta 3:7) (Má ifoto a.)

¹⁶ Ebraham ya ɛlā mla Usara ɔwɛ ojilima. Ó gē jahɔ tu Usara lɔɔlɔhi eko duuma nɛ ó gē kɛla mla ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya ɔ ipu āhɔ̄ ōhī a. Ó lɛ āhɔ̄ éyi lɛ a nɛ ɔtu biya lɛ Usara nɛhi, ó kē le da Ebraham lɛyikwu ɛgɛ nɛ ɔtu biya lɛ ɔ nɛhi lɛ a, ó kóō ŋmo Ebraham ɛpɔbi ku unwalu a duu. Ebraham le cɔnu klla gbɔɔ ō kɛla lɛ ɔ ipu icɔnu ɔɔma nɛɛ? Ehee. Ó jé ka Usara wɛ ɔnyā nōo ta iyi nu waajɛ klla gē yɛce ōmiya duuma nɛ ó ya a. Ebraham jahɔ tu ɔ lɔɔlɔhi klla ceyitikwu ya ku unwalu ɔɔma kóō mɛ. (Ohút. 16:5, 6) Ɔdi nɛ alɔ nwu ŋma ɛnyā a? Aɔba, aa lɛ íkwu ō ya ōmiya lɛ apɔlɛ ku aa. (1 Ukɔ́r. 11:3) Naana kpɔ a, odee nɛ a gáā ya nōo géē mafu ku a yihɔtu ɔnyā uwɔ nɛɛnɛhi a, wɛ ō da ɔ ɔka lɛyikwu ɔdā nɛ ó gbɛla lɛyikwu ōmiya nɛ a gáā ya a, ofiyɛ duu ɔdaŋ ka ōmiya ɔɔma géē lɛ abɔ kwu ɔ. (1 Ukɔ́r. 13:4, 5) Ó klla lɛ eko ɔhá nɛ ɔtu lɔfu biya lɛ ɔnyā uwɔ nɛ ó géē cɛgbá ō  ka ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya ɔ lɛ a. A géē mafu ku a lɛ ojilima ce ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya ɔ lɛ a, ŋma lɛ ō jahɔ tu ɔ lɔɔlɔhi? (Jé 1 Upíta 3:7.) Ó le ba ō faajɛ ihayi ofu ce igwo nɛ Angela mla u Dmitry lɛ iyi uwa ɛ. Ó ka ɛgɛ nɛ ɔba nu gē ya ɛlā mla ɔ ɔwɛ ojilima a. Ó kahinii: “Ɔba um gē tutu eko doodu ō jahɔ ta um kwu eko nɛ um yɔ i cɔnu amāŋ eko nɛ um dɔka ō kɛla. Ó gē lɔtu mla um eko nɛ um kóō yɔ i kɛla ipu icɔnu naana.”

17. Ɔdi nɛ aɔnyā lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Usara a? (1 Upíta 3:5, 6)

¹⁷ Usara lɛ ojilima ce Ebraham oŋma lɛ ō yɛce ōmiya nɛ ó ya a. (Ohút. 12:5) Ó lɛ eko éyi lɛ a, Ebraham le miya ō mafu ogbonɛnɛ lɛ augbɔga nɛ ó leyice ō wa ku uwa ŋ. Ó da Usara kōó habɔ ɔdā nɛ ó yɔ i ya a ta kóō nyɔ i lɛ igbo ya lɛ uwa nwune. (Ohút. 18:6) Usara lɛ ɔdā néē Ebraham da ɔ kóō ya a ya boobu. Aɔnyā, aa lɔfu yɛce ocabɔ ku Usara ŋma lɛ ō yɛce ōmiya nɛ aɔbā aa gē ya a. Ɔdaŋ ku aa ya lɛ a, aa géē ya ku obatɔha ku aa kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. (Jé 1 Upíta 3:5, 6.) Dmitry nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ gbɔbu a, ka ɛgɛ nɛ ɔnyā nu gē mafu ka ó lɛ ojilima ce ɔ a. Ó kahinii: “Ó jɛ um eyī nɛhi ɛgɛ nɛ Angela gē ceyitikwu yɛce ōmiya nɛ um gē ya a, ɔdaŋ nɛ ɛlá ō gbo ku alɔ i kóō cɛtɔha ŋ naana. Ɔdaŋ nɛ ōmiya ɔɔma nɛ um kóō ya a i ŋmɛyi lɔhi ŋ, ó gē ŋmo um okonu ŋ.” Ó wɛ ɔdā ō tɔɔtɛ nɛhi ō yihɔtu ɔcɛ nōo gē lɛ ojilima ce uwɔ nɛɛnɛhi!

18. Ɛgɛnyá nɛ ɔba mla ɔnyā gē lɛ itene oŋma lɛ ō yuklɔ tɔha o ya ɛɛ ku ihɔtu ku uwa kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a?

¹⁸ Icɛ, Usetan dɔka ku aɔba mla aɔnyā ku Ācɛ Ō Yɛce Ukraist kéē ma ō yihɔtu ta iyi uwa. Ó jé ka ɔdaŋ ka ɔba mla ɔnyā ma ō yihɔtu ta iyi uwa, é géē gbɔɔ ō habɔ ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa ta ɛmɛɛma. Amáŋ ihɔtu ɔkwɛyi i gáā mɛ gboogboo ŋ! Ohigbu ɔɔma ihɔtu nɛ aa lɛ ipu obatɔha ku aa a, kóō lɛbɛɛka ihɔtu néē kɛla lɛyikwu ɔ ipu ɔkpá ku Ijē kú Usólōmɔn a. Ohigbu ɔɔma aa lɛ ɔtu ku aa ya ekponu ō kwu Ujehofa i ta aflɛyi ipu obatɔha ku aa, ō lɛ eko taajɛ lɛ iyi aa, mla ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya eyeeye ku aa mla ɔdā nōo wɛ ɛ̄gbā ku aa a. Ɔdaŋ ku aa ya lɛ a, obatɔha ku aa géē bi owoofu gē lɛ Ujehofa nɛ ihɔtu ŋma ɛgiyi nu a. Bɛɛka ɔla nōo gē cɛ eko doodu ohigbu ka é gē kpo ɛfu tu ɔ a, ihɔtu nɛ aa lɛ lɛ iyi aa géē yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ piyoo.