1. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku 1 Upíta 5:2 ka a, uklɔ ō cɛgbá nyá nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ cika ō ya piii a?

 UJEHOFA kwu uklɔ kóō leyi kwu aala ku nu nɛ ó yihɔtu uwa nɛhi a u lɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ ku Ācɛ O Yɛce Ukraist. Ó jɛ uwa eyī nɛhi ka Ujehofa kwu uklɔ ō ce ayinɛ uwa ɛhɔ u lɛ uwa kéē ‘gbo uwa klla leyi kwu uwa’ (Ujɛr. 23:4; jé 1 Upíta 5:2.) Alɔ kē gweeye nɛhi ō lɛ ɛdɔ ayinɛ ɛgɛnyā ipu ujɔ ku alɔ!

2. Unwalu nyá nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ ōhī lɔfu má a?

² Ipu ō yuklɔ néē je lɛ uwa nyā, anyakwɔcɛ ku ujɔ gē má unwalu ɛyɛɛyɛyi. Ɔdā éyi wɛ kahinii, anyakwɔcɛ ku ujɔ cɛgbá ō yuklɔ lɔfu lɔfu ō teyi kwu ɛgbá ku ujɔ. Tony nōo wɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ ipu United States a le miya, ō lɛ ɛji tu ku uklɔ nɛ ó géē miyɛ ō ya a. Ó kahinii: “Eko nɛ ōcē ku Corona nōo tu ipu oduudu ɛcɛ a gbɔɔ a, n ceyitikwu lɔfu lɔfu ku um ya ōmiya ku ɛgɛ nɛ ōjila ku ujɔ mla uklɔ ku ɔna ō ta géē yɔ i nyɔ lɛ a. Amáŋ ɛgɛ duuma nɛ um ceyitikwu nɛhi lɛ naana a, uklɔ alɛwa yɔ ō ya kpɔ. Ohigbu ɛnyā, n gē lɛ ɔdā alɛwa ō ya nɛ ń gē lɛ eko nwune taajɛ ō jé Ubáyíbu, ō ya oklɔcɛ ku abɔyi um, mla ō gbɔɔkɔ gɛ ŋ.” Ilir nōo wɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ ipu Kosovo a má unwalu ɛyɛɛyi. Eko nɛ ó yɔ ɛga nɛ ɛfú gē kpo a, ó gē tɔɔtɛ lɛ ɔ ō lɛyitaajɛ lɛ ōmiya nōo gē ŋma ɛgiyi ɔwa ku alɔ a ŋ. Ó kahinii: “N má āhɔ̄ olɔnɔ lɛyikwu ɔtu ō lɛ ku um eko nɛ abɔ ku ɛga ō yuklɔ ku alɔ je uklɔ gā um ō je otabɔ lɛ ayinɛ nōo yɔ ɛga nɛ āhɔ̄ ku abɔɔ bɔbi nɛhi a. Ufi gbɔɔ ō ya um, ó klla ya um bɛɛka ōmiya ɔɔma i wɛ ōmiya ku ijeeyi ŋ ma.” Tim nōo wɛ ɔcɛ ō tɔɔna ipu éwo ɔhá nōo yɔ Asia a, gáā le má ka ó gē tɔɔtɛ lɛ ɔ ō ya ɛjɛɛji ɔdā nɛ ó cɛgbá ō ya ɛ̄cī doodu a ŋ. Ó kahinii: “Ekoohi, ɛ̄jɛ̄ gē je um nɛɛnɛhi ō leyi kwu ɛgbá ku ayinɛ a.” Ɔdi lɔfu ta anykwɔcɛ ku ujɔ nōo yɔ i má ɛdɔ unwalu ekponu nyā abɔ a?

3. Ɛgɛnyá nɛ ɛjɛɛji alɔ lɔfu lɛ itene ŋma ō leyi yɛ ocabɔ ku Ugidiyɔn nōo wɛ ɔcɛ ohɛpɔ a?

 ³ Anyakwɔcɛ ku ujɔ lɔfu nwu ɛlā ŋma ocabɔ ku Ugidiyɔn nōo wɛ ɔcɛ ohɛpɔ a. (Uhíb. 6:12; 11:32) Ó wɛ ɔcɛ nōo je ogbotu lɛ ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico klla leyi kwu uwa. (Ācoh. 2:16; 1 Uklɔ. 17:6) Bɛɛka Ugidiyɔn a, é lɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ fu ō leyi kwu ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico eko olɔnɔ nɛhi nyā. (Ācot. 20:28; 2 Utím. 3:1) Ohigbu ɛnyā, anyakwɔcɛ ku ujɔ lɔfu ŋwu ɛlā ŋma ɛgɛ nɛ Ugidiyɔn tu iyi nu waajɛ, lɛyitaajɛ, klla lɔtu a. Ayinɛ alɔ nōó kē wɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ ŋ ma lɔfu ya ku uklɔ nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ gē ya a kóō jɛ uwa eyī, ka é klla ta uwa abɔ ŋma lɛ ō yɛce ocabɔ ku Ugidiyɔn.—Uhíb. 13:17.

4. Ɛgɛnyá nɛ Ugidiyɔn mafu ka ó wɛ ɔcɛ ō tu iyi nu waajɛ a?

⁴ Ugidiyɔn wɛ ɔcɛ ō tu iyi nu waajɛ. b Eko nɛ alelekwu otɛhɔ ku Ujehofa wa gáā da Ugidiyɔn ka é lɛ ɔ fu kóō lɛ ācɛ ku Isrɛlu hɛta ŋma ipu abɔ ku ācɛ Umidiya nōo lɔfu nɛhi a, ó tu iyi nu waajɛ kahinii: “Ipɔ́ɔma kú um í lɔfú ŋ́ fíyɛ́ dúú ipú aípɔ́ɔma kú Umanásɛ á. Ami í kē cɛgbá ŋ́ fíyɛ́ dúú ipɔ́ɔnū kú ɔlɛ́ ádā um á.” (Ācoh. 6:15) Ɔtu ya ɔ bɛɛka ó cika jɛ lɛ uklɔ néē je lɛ ɔ a ŋ ma, amáŋ Ujehofa jé ka ó ya ɔ gla. Mla otabɔ ku Ujehofa, Ugidiyɔn lɛ uklɔ néē je lɛ ɔ a ya mɛɛlɛ.

5. Āhɔ̄ ōhī nyá lɔfu ya kóō lɔnɔ tu ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ ō tu iyi nu waajɛ a?

⁵ Anyakwɔcɛ ku ujɔ gē ceyitikwu lɔfu lɔfu ō tu iyi uwa waajɛ ipu ɛjɛɛji ɔdā doodu. (Umáy. 6:8; Ācot. 20:18, 19) É gē gwo ohigbu ɔdā néē lɔfu ya amāŋ ya ɛ ma ŋ. É kē i gbɛla ka é tiile gɛ ŋ ohigbu inyileyi ōhī néē ya a ŋ. Amáŋ, ekoohi ó gē lɔnɔ lɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ ō tu iyi nu waajɛ. Ocabɔ mafu, ó lɔfu miyɛ uklɔ alɛwa, cɛɛ igbihaajɛ ó gáā le má ka ó gáā tɔɔtɛ lɛ ɔ ō ya ɛjɛɛji uwa mɛ ŋ. Amāŋ, ó lɔfu lɔnɔ tu ɔ ō tu iyi nu waajɛ eko duuma nɛ ācɛ yɔ i cɛtra ɔ ohigbu odee nɛ ó ya, amāŋ lɔnɔ tu ɔ ō tu iyi nu waajɛ eko nɛ ācɛ ɔhá yɔ i ŋmo ɔ okonu ku ɔwɛ ɛgɛ nɛ ó bi le ya odee lɛ a. Ɔdi nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Ugidiyɔn nōo géē lɔfu ta uwa abɔ ipu ɛdɔ āhɔ̄ ɛgɛnyā a?

6. Ɔdi nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ lɔfu nwu lɛyikwu ō tu iyi ɔcɛ waajɛ ŋma ocabɔ ku Ugidiyɔn a? (Má ifoto a.)

⁶ Dɔka otabɔ. Ugidiyɔn mafu ka ó wɛ ɔcɛ ō tu  iyi nu waajɛ ohigbu ka ó dɔka otabɔ ŋma ɛgiyi ācɛ ɔhá. (Ācoh. 6:27, 35; 7:24) Anyakwɔcɛ ku ujɔ nōo jeeyi gē ya lɛ a duu. Tony nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ gbɔbu a kahinii: “Ohigbu ɛgɛ néē bi um jɛ a, n gē miyɛ uklɔ fiyɛ ɛgɛ nɛ um lɔfu ya a. Ohigbu ɛnyā, n le miya ō lɛ ikpɛyi ɛlā kóō tu iyi ɔcɛ waajɛ ta ipu ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ ku alɔ, klla da ɔnyā um ɔka kóō da um lɛyikwu ɛgɛ nɛ um yɔ i ya lɛ ipu aya ɔɔma a. N klla leyi yɛ uvidio nyā ipu jw.org nōo kahinii: Train, Trust, and Empower Others, as Jesus Does.” Ohigbu ɛnyā, Tony gbɔɔ ō je uklɔ nɛ ó lɛ a lɛ ācɛ ɔhá kéē ta ɔ abɔ. Ɔdi kē bɛɛcɛ ŋma anu a? Tony kahinii: “Ɛjɛɛji uklɔ nōo yɔ ipu ujɔ a yɔ i nyɔ lɔɔlɔhi ɛgɛ nōó cika ō lɛ a, n klla gbɔɔ ō lɛ eko nwune ō ya ku ɛma ku um mla Ujehofa kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄.”

7. Eko duuma néē yɔ i ŋmo anyakwɔcɛ ku ujɔ okonu, ɛgɛnyá néē lɔfu gbla ocabɔ ku Ugidiyɔn ya a? (Ujɛ́mīsi 3:13)

⁷ A hii cɔnu eko nɛ ācɛ ɔhá yɔ i ŋmo uwɔ okonu ŋ. Unwalu ɔhá nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ gē má a wɛ eko néē yɔ i ŋmo uwa okonu. Ocabɔ ku Ugidiyɔn klla lɔfu ta uwa abɔ kpɔ. Ó jé ku anuɔ i jila iyē ŋ, ohigbu ɔɔma ó yɔ cii eko nɛ ācɛ Ɛfrem yɔ i ŋmo ɔ okonu amāŋ yɔ i cɔnu mla ɔ a. (Ācoh. 8:1-3) Ugidiyɔn i ta uwa ohi ipu icɔnu ŋ. Ó mafu ka ó wɛ ɔcɛ ō tu iyi nu waajɛ ŋma lɛ ō jahɔ tu ɛlā nōo kwu uwa iyē néē yɔ i ka a, klla kɛla lɛ uwa ɔwɛ ogbonɛnɛ. Ɛnyā ya ku ɔtu ku uwa kóō gaajɛ. Anyakwɔcɛ ku ujɔ nōo jeeyi gē gbla ocabɔ ku Ugidiyɔn ya, ŋma lɛ ō jahɔ lɔɔlɔhi klla toohi ɔwɛ ogbonɛnɛ eko duuma néē yɔ i ŋmo uwa okonu. (Jé Ujɛ́mīsi 3:13.) Oŋma lɛ ō ya ɛgɛnyā, é gē tabɔ ya ku ɛbɔ nōo yɔ ipu ujɔ a kóō yɔ i gɔbu.

8. Ɔdi nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ cika ō ya eko néē yɔ i cɛtra uwa a? Je ocabɔ mafu.

⁸ Je ɛjɛɛji owoofu a lɛ Ujehofa. Eko nɛ ācɛ ɔhá yɔ i cɛtra Ugidiyɔn ku ɛgɛ nɛ ó ya ācɛ Umidiya a lé a, ó kwu ɛjɛɛji owoofu a u lɛ Ujehofa. (Ācoh. 8:22, 23) Ɛgɛnyá nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ lɔfu yɛce ocabɔ ku Ugidiyɔn a? É cika ō je ɛjɛɛji owoofu ku ɔdā néē ya a lɛ Ujehofa. (1 Ukɔ́r. 4:6, 7) Ocabɔ mafu, eko duuma néē yɔ i cɛtra ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ ku ɛgɛ nɛ ó gē bi le nwu ɛlā a, ó lɔfu ka ku ɛlā a ŋma ipu Ubáyíbu, ku ɛjɛɛji alɔ kē yɔ i nwu ɛlā ŋma ipu ɔwa ku Ujehofa. Anyakwɔcɛ ku ujɔ lɔfu gbɛla kéē má ɔdaŋ ka ɔwɛ néē gē bi le nwu ɛlā a gē bi owoofu gē lɛ Ujehofa, amāŋ ɔdaŋ ka é yɔ i ya ɔ ɔwɛ nɛ ɛlā ku uwa géē he ācɛ ɔtu foofunu. Leyi yɛ ocabɔ ku ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ éyi nōo lé ka u Timothy a. Eko néē fu ɛpɛpɛ kóō wɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ a, ó gē he u Timothy ɔtu nɛhi ō ya ɛlā ō ka tɛɛcɛ. Ó kahinii: “Aɛlā ō bi gbɔɔ ŋmaajɛ ku ɛlā ō ka tɛɛcɛ ku um mla aciije nɛ um gē ta a gē likpo, ó klla gē lɔnɔ lɛ ācɛ kéē jɛyi nu fiyaa. Ɛnyā kē i ya ku ācɛ ɔhá kéē cɛtra um igbalɛwa. Amáŋ, ó wɛ ɔdā ō kwiiye nɛhi ku ɛnyā gē ya ku ayinɛ a kéē lɛ ɔtu kwu um fiyɛ, ikɔkɔ Ubáyíbu amāŋ Ujehofa.” Abɔ eko yɔ i nyɔ a, Timothy gáā le má ka ó cɛgbá ō ya opiyabɔ ipu ɔwɛ nɛ ó gē nwu ɛlā a, o ya ɛɛ ku ācɛ ka ó hii lɛ ɔtu kwu ɔ fiyɛ ɔfu ŋ. (Aíit. 27:21) Ɔdi bɛɛcɛ ŋma ɛnyā a? Ó kahinii: “Babanya, ayinɛ ɛyɛɛyɛyi gē da um ɛgɛ nɛ ɛlā ō ka tɛɛcɛ ku um a ta uwa abɔ kéē ya unwalu éyi lé, kéē lɔtu ku unwalu, amāŋ tubla Ujehofa ajaajɛ fiyɛ a. Ō po aɛlā ɛgɛnyā gē cɛ gā um lɛ eeye fiyɛ ɛgɛ nɛ um gē lɛ gbɔbu eko néē gē cɛtra um a.”

9. Ɔdi lɔfu ya kóō lɔnɔ ta Ugidiyɔn ō lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa amāŋ ō mafu ɔtu ō lɛ a? (Má ifoto nōo yɔ iyɔbu ku Ɔdā Ō Gbaajɛ nyā a.)

⁹ Igbihi néē kwu uklɔ kóō gbo ācɛ ku Isrɛlu a u lɛ Ugidiyɔn a, ó cɛgbá ō lɛyitaajɛ mla ō mafu ɔtu ō lɛ. É kwu uklɔ olɔnɔ nɛhi éyi u lɛ ɔ kóō lɛ ede nɛ adā nu gē bi le gba Ubaalu ɛ̄gbā u cataajɛ. (Ācoh. 6:25, 26) Igbihaajɛ, igbihi nɛ Ugidiyɔn lɛ aicɔɔja ku nu tuba a, Ujehofa da ɔ igbo  ɛpa kóō lɛ aluka ku uwa tu waajɛ. (Ācoh. 7:2-7) Amoomɛ, Ujehofa da ɔ kóō nyɔ gáā kpo ɛfú tu aolɛla ku nu ahaapa otu.—Ācoh. 7:9-11.

10. Āhɔ̄ ɛyɛɛyɛyi nyá lɔfu ya kóō lɔnɔ tu anyakwɔcɛ ku ujɔ ō lɛyitaajɛ a?

¹⁰ Anyakwɔcɛ ku ujɔ cika ō le tutu ‘ō lɛyitaajɛ.’ (Ujɛ́m. 3:17, NWT) Ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ nōo gē lɛyitaajɛ gē tutu eko doodu ō yɛce ɛlā nɛ Ubáyíbu ka mla ɔwɛ nɛ ɔwa ku alɔ gē mafu lɛ alɔ a. Oŋma lɛ ō ya ɛgɛnyā, ó gē lɛ ocabɔ olɔhi taajɛ lɛ ācɛ ɔhá. Amáŋ, ó lɛ ekoohi nōó lɔfu lɔnɔ tu ɔ ō lɛyitaajɛ. Ocabɔ mafu, ó lɔfu miyɛ ɛlā ō nwu alɛwa ku ɛgɛ nɛ ó géē lɔfu ya odee, amáŋ ó gboji ŋ ó kwu piyabɔ. Ɛnyā lɔfu ya kóō lɔnɔ tu ɔ ō lɛyitaajɛ lɛ ɔwɛ ɛpɛpɛ a. Ipu āhɔ̄ ōhī, ó lɔfu gbɛla ɔdaŋ ku ɔwɛ ō bi le ya odee ɛpɛpɛ néē mafu a cɛgbá amāŋ wɛ ɔwɛ ku ijeeyi. Amāŋ, é lɔfu je uklɔ lɛ ɔ nōo lɔfu ya kéē kwu ɔ gā inu agba gla. Ɛgɛnyá nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ lɔfu yɛce ocabɔ ku Ugidiyɔn ō lɛyitaajɛ ipu ɛdɔ āhɔ̄ ɛgɛnyā a?

11. Ɔdi gáā lɔfu ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ kéē lɛyitaajɛ a?

¹¹ Jahɔ lɔɔlɔhi lɛ ɔwɛ néē mafu gā uwɔ a, cɛɛ ku a bi ɔ le yuklɔ. Ɔwɔico da Ugidiyɔn ɛgɛ nɛ ó géē bi le ca ede ku adā nu taajɛ, ɛga nɛ ó géē gwo ɛpɛpɛ lɛ Ujehofa, mla ɛbɛ́ nɛ ó géē bi le gwɛɛya a. Ugidiyɔn i lɛ aafu ipu ɔtu lɛyikwu ɔwɛ nɛ Ujehofa mafu lɛ ɔ a ŋ, ó lɛ ɔdā nɛ Ujehofa da ɔ a ya yiili. Icɛ, anyakwɔcɛ ku ujɔ gē miyɛ ɛlā ō nwu ŋma ɛgiyi ɔwa ku Ujehofa o bu ipu uleta, aɛlā ō ka tɛɛcɛ mla aɛlā ɛyɛɛyɛyi ɔhá, nōo gē ta alɔ abɔ ku alɔ lɛ ogbotu klla yɔ kwu Ujehofa ajaajɛ a. Alɔ yihɔtu ku anyakwɔcɛ ku ujɔ nɛhi, ohigbu ka é gē lɛyitaajɛ kpaakpa lɛ ɛjɛɛji ɔwɛ nɛ ɔwa ku alɔ gē mafu lɛ uwa a. Ɛjɛɛji ujɔ a kē i lɛ itene ŋma anu.—Aíjē 119:112.

12. Ɛgɛnyá nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ gáā bi ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ācɛ Uhíbru 13:17 a le yuklɔ, eko duuma nɛ ɔwa ku Ujehofa da uwa kéē lɛ ɔwɛ néē gē ya aɔdā ōhī a piyabɔ a?

¹² Le tutu ō ya opiyabɔ. Bla ka Ujehofa da Ugidiyɔn kóō lɛ alɛwa ku aicɔɔja ku nu nu cigbihi gā ɔlɛ. (Ācoh. 7:8) Ó lɔfu gbɛla kahinii, ‘Opiyabɔ nyā cɛgbá ɔkwɔɔkwɛyi? Ó géē yuklɔ gla a?’ Naana kpɔ a, Ugidiyɔn lɛyitaajɛ. Icɛ, anyakwɔcɛ ku ujɔ gē yɛce ocabɔ ku Ugidiyɔn, ŋma lɛ ō lɛyitaajɛ eko duuma nɛ ɔwa ku alɔ da uwa kéē ya odee nōo wɛ ɛyɛɛyi gwu ɛ̄nɛ̄ é gbɛla a ta. (Jé Ācɛ Uhíbru 13:17.) Ocabɔ mafu, ipu ihayi ku 2014, Ígwu Nōo Gē Leyi Kwu Ɔwa Ku Alɔ a lɛ opiyabɔ ya lɛyikwu ɛgɛ néē gē bi ije le gwo Agbla ku Ajɔɔcɛ mla Agbla ku Ojileyi a. (2 Ukɔ́r. 8:12-14) Eko ikee a, ɔwa ku alɔ gē lɛ ije kpla aujɔ o ya ɛɛ kéē bi ɔ le gwo ɔlɛ, cɛɛ aujɔ a lɛ ije a gba cigbihi. Amáŋ babanya, ɔwa ku alɔ gē bi ɛhi nɛ ujɔ ɛyɛɛyɛyi gē je ŋma ipu oduudu ɛcɛ a le gwo Agbla ku Ajɔɔcɛ mla Agbla ku Ojileyi ɛga duuma nɛ ɛgbá ku nu yɔ, ɔdaŋ nɛ ujɔ i kóō lɛ ije nwune ō bi le je ɛhi ŋ naana. Eko nɛ u José po lɛyikwu opiyabɔ nyā a, ó gbɔɔ ō lɛ ɔtu ō bɛɛpa ŋma lɛ ō gbɛla kahinii: ‘Ó gáā tɔɔtɛ kéē gwo Agbla ku Ajɔɔcɛ ekponu gla gboogboo ŋ. Ohigbu ka ɔwɛ ɛpɛpɛ ō bi ije le gwo gbla ku Ajɔɔcɛ mla Agbla ku ojileyi a i jé alɔ iyē ŋ.’ Ɔdi ta u José abɔ kóō yɛce ōmiya nyā a? Ó kahinii: “Ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Aíita 3:5, 6 a ta um abɔ  ku um lɔtuce Ujehofa. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, ɔdā olɔhi alɛwa kē bɛɛcɛ ŋma ōmiya nyā! Alɔ i yɔ i gwo Agbla ku Ajɔɔcɛ alɛwa foofunu ŋ, amáŋ alɔ gáā lɛ ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi nɛ alɔ géē bi le je ɛhi, o ya ɛɛ ku uklɔ ku ɔlɛ ō gwo nyā kóō yɔ i gɔbu a má duu.”

13. (a) Ɔdi nɛ Ugidiyɔn jé kpɔcii a? (b) Ɛgɛnyá nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ kē lɔfu yɛce ocabɔ ku Ugidiyɔn a? (Má ifoto a.)

¹³ Ya ococɛ ku Ujehofa mla ɔtu ō lɛ. Ugidiyɔn lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa kpɔ naana nɛ ufi yɔ i ya ɔ, nɛ uklɔ a klla lɛ oyeeyi ku nu kwu ikwū ajaajɛ a. (Ācoh. 9:17) Igbihi nɛ Ugidiyɔn miyɛ aɛlā ō ta ɔtu kwu ɔtu ŋma ɛgiyi Ujehofa a, Ugidiyɔn gáā le jé kpɔcii ka Ɔwɔico géē ta ɔ abɔ ō je ogbotu lɛ ācɛ ɔlɛ nu. Anyakwɔcɛ ku ujɔ nōo lā ɔwɛ ɛga néē lɛ uklɔ ku alɔ ci a gē yɛce ocabɔ ku Ugidiyɔn. É lɛ ɔtu lɛ gē gbɔbu ipu ōjila ku ujɔ mla uklɔ ku ɔna ō ta, naana néē gē ta uwa ufi ka é géē kwu uwa gā inu agba, géē kwu uwa da uwa ɔka, géē nu uwa ŋma uklɔ, amāŋ ya ikpɛla tu uwa a. c Ɛpleeko ku owe nɛhi a, anyakwɔcɛ ku ujɔ géē cɛgbá ō mafu ɔtu ō lɛ ō lɛyitaajɛ lɛ ɛjɛɛji ɔwɛ néē gáā mafu lɛ uwa a, ɔdaŋ nōó kóō géē je oyeeyi ku uwa kwu ikwū ajaajɛ. Ocabɔ mafu, é lɔfu mafu ɔwɛ lɛ alɔ lɛyikwu ɛgɛ nɛ alɔ géē bi le tɔɔna nōo lɛbɛɛka ɛcɔ ɔwɔ a, mla ɔdā nɛ alɔ géē cɛgbá ō ya piii o ya ɛɛ ku alɔ le wi eko nɛ Ugɔgu ku Umagogu géē wa i kpo ɛfú tu ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico a.—Isík. 38:18; Mafú 16:21.

14. Ɔdiya nōó lɔfu lɔnɔ tu Ugidiyɔn ō lɔtu a?

¹⁴ Ugidiyɔn cɛgbá ō ceyitikwu lɔfu lɔfu o ya ɛɛ kóō yuklɔ ku ɔcɛ ohɛpɔ a. Eko nɛ ācɛ Umidiya kwu ŋma ɔgbɛfu ahaapa otu a, Ugidiyɔn nu uwa ŋma Ɔpɛ ku Ujɛsril gā isu ku Ujɔdan, á jé ŋ, aaci mla aɔcí alɛwa kē yɔ ɔwɛ ɔɔma. (Ācoh. 7:22) Ugidiyɔn gáā mahayi ɛgiyi isu ku Ujɔdan a nɛɛ? Ehee! Naana nɛ ɛ̄jɛ̄ le jɛ ɔ a, anu mla aicɔɔja ofu igwɛɛhɔ (300) nōo yɛce ɔ a le behe isu a gɔbu yɔ i nu uwa inya. Oŋmɛyi ku nu a, é lɛ ācɛ Umidiya a kwu klla lɛ uwa yale.—Ācoh. 8:4-12.

15. Ɔdi lɔfu ya kóō lɔnɔ tu ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ ekoohi ō lɔtu a?

¹⁵ Ekoohi, ɛ̄jɛ̄ lɔfu je ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ nɛɛnɛhi  ohigbu ō leyi kwu ɛgbá ku ujɔ mla ācɛ apɔlɛ ku nu. Ipu āhɔ̄ ɛgɛnyā, ɛgɛnyá nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ lɔfu yɛce ocabɔ ku Ugidiyɔn a?

16-17. (a) Ɔdi ta Ugidiyɔn abɔ kóō lɔtu a? (b) Ɛgɛnyá nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ kē lɔfu gbla ɔ ya a? (Ayisáya 40:28-31) (Má ifoto a.)

¹⁶ Lɔtuce ka Ujehofa géē lɔfu ta uwɔ iyē. Ugidiyɔn lɔtuce ka Ujehofa géē je ɔfu nɛ ó cɛgbá a lɛ ɔ, Ujehofa i kē lɛ ɔ abɔ gaajɛ ŋ. (Ācoh. 6:14, 34) Ó lɛ eko éyi nɛ Ugidiyɔn mla aicɔɔja ku nu bi ikpo yɔ i nu aɔcɛ́ ku Umidiya ɛpa inya, aɔcɛ́ ɛpa a kē cɛyi ainyankwulumi. (Ācoh. 8:12, 21) Amáŋ, Ɔwɔico ta ācɛ Isrɛlu abɔ kéē lɛ uwa kwu klla le yale. Ɔwɛ ekponu ɔɔma, anyakwɔcɛ ku ujɔ lɔfu gbolo ce Ujehofa nɛ “ɛ̄jɛ̄ í gē jɛ̄ ɔ̄, ɛ́ɛ́ nɛ̄ abɔ̄ gē gbogwú lɛ ɔ́ ŋ́” ma. Ó géē je ɔfu lɛ uwa eko néē cɛgbá nu a.—Jé Ayisáya 40:28-31.

¹⁷ Leyi yɛ ocabɔ ku Matthew nōo wɛ ipu ígwu ku Hospital Liaison Committee a. Ɔdi ta ɔ abɔ kóō lɔtu a? Matthew kahinii: “N má ō ya jila ku ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ācɛ Ufílipāyi 4:13 a. Ekoohi nɛ ɛ̄jɛ̄ le jɛ um nɛɛnɛhi nɛ ɔtu ya um bɛɛka um gɔbu gla gɛ ŋ, n gē gbɔɔkɔ lɛ Ɔwɔico ŋma ipu ɔtu, n gē ba ɔ ɛba kóō je ɔfu nɛ um cɛgbá a gā um, o ya ɛɛ ku um je otabɔ nɛ ayinɛ um cɛgbá a lɛ uwa. Ipu ɛdɔ āhɔ̄ ɛgɛnyā, n má ɛgɛ nɛ Ujehofa lɛ ɔfu ta um iyē, o ya ɛɛ kóō ta um abɔ ō lɔtu a.” Bɛɛka Ugidiyɔn a, anyakwɔcɛ ku ujɔ ku alɔ gē ceyitikwu ō leyi kwu ācɛ ɔlɛ Ujehofa, naana nōó gē tɔɔtɛ lɛ uwa eko doodu ŋ ma. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, é cɛgbá ō tu iyi uwa waajɛ kéē jé ka ó wɛ eko doodu nōó gáā tɔɔtɛ lɛ uwa ō ya ɛjɛɛji ɔdā néē géē dɔka ō ya a ŋ. Amáŋ, é cɛgbá ō lɔtuce kpɔcii ka Ujehofa géē po ɔkɔ ku otabɔ néē gē gba lɛ ɔ a, ó kē géē je ɔfu néē cɛgbá a lɛ uwa o ya ɛɛ kéē yɔ i lɔtu.—Aíjē 116:1; Ufíl. 2:13.

18. Ŋma ɛlā nɛ alɔ nwu ɛ ma, ɛgɛnyá nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ lɔfu yɛce ocabɔ ku Ugidiyɔn a?

¹⁸ Anyakwɔcɛ ku ujɔ lɔfu nwu ɛlā alɛwa ŋma ocabɔ ku Ugidiyɔn. Anyakwɔcɛ ku ujɔ cɛgbá ō tu iyi uwa waajɛ lɛyikwu ɛdɔ uklɔ néē géē miyɛ ō ya, mla ɛgɛ néē gē ya ɛlā lɛ eko nɛ ācɛ yɔ i cɛtra uwa amāŋ ŋmo uwa okonu a. É géē cɛgbá ō lɛyitaajɛ klla mafu ɔtu ō lɛ, ofiyɛ duu abɔ ɛcɛ nyā yɔ i wa oŋmɛyi a. É klla cɛgbá ō lɔtuce kpɔcii ku ɛdɔ unwalu duuma néē lɔfu má naana, Ɔwɔico géē lɛ ɔfu ta uwa iyē. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, uklɔ nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ gē ya ō leyi kwu alɔ a jɛ alɔ eyī nɛhi, alɔ gɔbu yɔ i lɛ ‘ojilima ce uwa.’—Ufíl. 2:29.