1. Ɔdi gē lɛ abɔ kwu ācɛ alɛwa nōo gē wa ōjila ku alɔ eko aflɛyi a ɔtu a? (Má ifoto a.)

 LEYI yɛ ɔ ka ɔba mla ɔnyā éyi wa ōjila ku ujɔ eko aflɛyi ipu Agbla Ku Ajɔɔcɛ Ku Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa. Ɔwɛ néē ya uwa omaaba a mla ɛgɛ nɛ ayinɛ nōo yɔ ipu ujɔ a yɔ i mafu ihɔtu lɛ iyi uwa a lɛ abɔ kwu uwa ɔtu nɛɛnɛhi. Abɔ é yɔ i cigbihi gā ɔlɛ ŋma ōjila ku ujɔ a, ɔnyā a da ɔba nu kahinii: ‘Ācɛ nyā wɛ ɛyɛɛyɛyi gwu ācɛ nɛ alɔ humayi má a ta, n jɔɔnyɛ ō yɔ mla uwa nɛhi.’

2. Ɔdi cɛ lɛ ācɛ ōhī kéē gáā gwonu a?

² Ihɔtu nōo yɔ ipu ujɔ ku Ācɛ O Yɛce Ukraist a i lɛ ɛdɔ flu flu ŋ. Ku ɛlā ɔkwɛyi a ba, Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa i jila iyē nóó. (1 Ujɔ́n. 1:8) Ohigbu ɛnyā, abɔ alɔ gē ceyitikwu ō jé ācɛ nōo yɔ ipu ujɔ a fiyɛ a, ɛgɔɔma nɛ alɔ gáā má ɛga néē gē ya lɔhi ŋ ma fiyɛ duu a. (Uróm 3:23) Ó kē wɛ ɔdā ō kwiye nɛhi ka ācɛ ōhī jɛga lɛ ajila iyē ŋ ku ācɛ ɔhá kóō cɛ lɛ uwa gáā gwonu.

3. Ɔwɛ nyá nɛ ācɛ gē bi le jé Ācɛ O Yɛce Ukraist ɔkwɔɔkwɛyi a? (Ujɔ́ni 13:34, 35)

³ Leyi yɛ ikpɛyi ɛlā ku ó klɔcɛ nyā kpɔ ɛ. (Jé Ujɔ́ni 13:34, 35.) Ɛgɛnyá nɛ ācɛ gáā bi le jé Ācɛ O Yɛce Ukraist ɔkwɔɔkwɛyi a? Oŋma lɛ ō mafu ihɔtu lɛ iyi uwa. Ubáyíbu i da alɔ ka é géē jila iye nóó. Leyi bi ɔ duu, ka Ujisɔsi i ka kahinii: ‘Ɛgɛnyā nɛ a géē bi le jé ku aa wɛ ayikpo ku um ma ŋ.’ Ó kahinii: “Ācɛ géē jé ka aá wɛ ayíkpó kú um.” Ujisɔsi ka ɛnyā kóō mafu ka ó wɛ ācɛ nōo gē yɛce ɔ a foofunu ŋ, amáŋ ācɛ nōó yɔ ipu ujɔ ku Ācɛ O Yɛce Ukraist ŋ ma géē jé ayikpo ku nu, oŋma lɛ ihɔtu nōó lɛ ɛdɔ ŋ néē gē mafu lɛ iyi uwa a.

4. Ɔdi lɔfu ya ku ācɛ ōhī kéē dɔka ō wa gáā jé odee lɛyikwu Ācɛ O Yɛce Ukraist a?

⁴ Ācɛ ōhī nōó wɛ Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa ŋ ma lɔfu hidaago kahinii: ‘Ɛgɛnyá nɛ ihɔtu gē ta alɔ abɔ jé ācɛ nōo wɛ ācɛ o yɛce Ukraist ɔkwɔɔkwɛyi a? Ɛgɛnyá nɛ Ujisɔsi mafu ihɔtu lɛ ayikpo ku nu a? Ɛgɛnyá nɛ alɔ kē lɔfu yɛce ocabɔ ku Ujisɔsi icɛ a?’ Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa cika ō gbɛla tu ohi ku aɔka nyā lɔɔlɔhi. Ō ya ɛnyā géē ta alɔ abɔ ō mafu ihɔtu fiyɛ, ofiyɛ duu eko nɛ alɔ yɔ i lɔtu ku ajila iyē ŋ ku ācɛ ɔhá.—Āfi. 5:2.

5. Lɛyi ɛlā ku Ujisɔsi nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ujɔ́ni 15:12, 13 a teyi peee.

⁵ Ujisɔsi lɛ ɔ teyi peee ka ayikpo ku nu géē yihɔtu tu iyi uwa ɔwɛ nōó lɛ ɛdɔ ŋ. (Jé Ujɔ́ni 15:12, 13.) Leyi bi ɔ ka Ujisɔsi je ɔ́da lɛ uwa kahinii: “Aá yíihɔtū tá ɔ́mpa aá ɛ́gɛ́nɛ̄ n yíihɔtū tū aá lɛ ā.” Ɔdi wɛ ɛyi ɛlā nyā a? Ujisɔsi gɔbu lɛ ɔ teyi peee ka ɛdɔ ihɔtu nyā wɛ ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ ācɛ ɔhá fiyɛ iyi alɔ, ihɔtu nyā kóō lɔfu ya ku alɔ kwū ohigbu Ācɛ O Yɛce Ukraist ɔmpa alɔ ɔdaŋ ka ó tɔɔtɛ. b

6. Ɛgɛnyá nɛ Ɛlā ku Ɔwɔico mafu ɛgɛ nɛ ihɔtu cɛgbá nɛhi lɛ a?

⁶ Ɛlā ku Ɔwɔico nwu alɔ ka ihɔtu cɛgbá nɛhi. Ocabɔ mafu, lɛ ācɛ ōhī ɛnyā wɛ ipu aɛga ku Ubáyíbu nōo he uwa ɔtu fiyɛ duu a: “Ɔwɔicō wɛ ihɔtū.” (1 Ujɔ́n. 4:8) “Yíhɔtū tū ɔ́mpa uwɔ ɛ́gɛ́nɛ̄ a he iyī uwɔ ɔtū ā.” (Umát. 22:39) “Ihɔtū gē cɛ̄ lɛ ɔ̄cɛ ī je ínoōbīya yɛ́ɛhi.” (1 Upít. 4:8) “Ihɔtū í gē mɛ gbóógbóō ŋ́.” (1 Ukɔ́r. 13:8) Aɛga ku Ubáyíbu nyā mla ɛga ku Ubáyíbu ɔhá lɛ ɔ teyi peee ka ó cɛgbá nɛhi ō mafu ɛnɛɛnɛ uce ō ya nyā.

7. Ɔdiya nōó tɔɔtɛ lɛ Usetan kóō nwu ācɛ kéē yihɔtu ɔkwɛyi tu iyi uwa klla piya uwa tɔha gla ŋ ma?

 ⁷ Ācɛ alɛwa gē dɔka kahinii: ‘Ɛgɛnyá nɛ um lɔfu bi le jé ɔwɛ ō gba ɛ̄gbā ku ɔkwɛyi a? Ɛjɛɛji ɔwɛ ō gba ɛ̄gbā gē ka ka aa gē nwu ɛlā ɔkwɛyi, amáŋ ɛjɛɛji uwa gē nwu ɛlā ɛyɛɛyɛyi lɛyikwu Ɔwɔico.’ Usetan lɛ ɔwɛ ō gba ɛ̄gbā ɛkɛmgbɛ ɛyɛɛyɛyi kwaajɛ icɛ, ɛnyā ya kóō le lɔnɔ tu ācɛ ō jé ɛnyā nōo wa ɔwɛ ō gba ɛ̄gbā ku ɔkwɛyi a. Amáŋ, Usetan i gáā piya ācɛ ŋma ipu oduudu ɛcɛ tɔha kéē yihɔtu ta iyi uwa gboogboo gla ŋ. Ujehofa foofunu lɔfu ō ya ɔɔma gla a. Alɔ kē jé ɛnyā ohigbu ka ihɔtu wa ŋma ɛgiyi Ujehofa. Ācɛ foofunu nōo lɛ alelekwu ihɔ ku Ujehofa mla ɔhā ku nu a, lɔfu lɛ ihɔtu ɔkwɔɔkwɛyi a ɔtahɛ ku iyi uwa gla a. (1 Ujɔ́n. 4:7) Ɔɔma ya ɛɛ nɛ Ujisɔsi ka ācɛ nōo gē yɛce anuɔ a foofunu gáā lɛ ihɔtu ɔkwɔɔkwɛyi a lɛ iyi uwa a.

8-9. Ɛgɛnyá nɛ ihɔtu nɛ ācɛ ōhī má ɔtahɛ ku Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa a lɛ abɔ kwu uwa ɔtu a?

⁸ Ɛgɛ nɛ Ujisɔsi kē ka a, ācɛ alɛwa gáā lɛ ācɛ o yɛce Ukraist ɔkwɔɔkwɛyi a jé ɛ, ohigbu ihɔtu ɔkwɛyi néē gē mafu ɔtahɛ ku iyi uwa a. Ocabɔ mafu, ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Ian blakwu ojileyi nɛhi aflɛyi nɛ ó nyɔ néē ya ɛga ohija nōo yɔ kwu ɔwɛ ɛga nɛ ó lā a ajaajɛ a. Ipu ɔya ōhī gbɔbu, Ian wa ɛga ohija ɔɔma kóō gáā má ija ō he. Ó kahinii: “Uce ō ya ku ācɛ nōo wa ojileyi nɛhi ɔɔma a, wɛ ɛyɛɛyɛyi gwu ācɛ nōo wa gáā má ija ō he ɔɔma a. Ācɛ Ocijali a ya uce ɔwɛ kpaakpa klla ya ifa ɔwɛ olɔhi, ayipɛ ɔlɛ uwa klla gē ya uce ɔwɛ olɔhi duu.” Ó klla ka kpɔ kahinii: “Ofiyɛ duu a, ācɛ a lɛ eeye klla lɛ ɛbɔ. Ɔdā nɛ um kē yɔ i dɔka ipu oyeeyi ku um yɔ abɔ a. Ń blakwu ɛlā ō ka tɛɛcɛ duuma néē ya ɛ̄cī ɔɔma a gɛ ŋ, amáŋ n blakwu ɛgɛ nɛ Ācɛ Ocijali a ya uce ɛ̄cī ɔɔma kpɔ.” c Ɛdɔ uce ō ya ɛgɛnyā tɔɔtɛ ohigbu ihɔtu ɔkwɔɔkwɛyi nɛ alɔ lɛ lɛ iyi alɔ a. Ohigbu ka alɔ yihɔtu ku ayinɛ alɔ nɔnya mla ayinɛ alɔ nɔnyilɔ a, alɔ gē ya ɛlā mla uwa ɔwɛ ogbonɛnɛ mla ojilima.

⁹ Ɔtu ya ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ John lɛ a duu eko nɛ ó gbɔɔ ō gā ōjila ku ujɔ a. Ó kahinii: “Ɔwɛ néē ya ɛlā mla um a lɛ abɔ kwu um nɛɛnɛhi. Uce ō ya ku uwa kóō yɛ um bɛɛka é jila iye a. Ihɔtu ɔkwɔɔkwɛyi néē lɛ lɛ iyi uwa a cɛ gā um gáā le jé peee ka um lɛ ɔwɛ ō gba ɛ̄gbā ku ɔkwɛyi a má ɛ.” d Ocabɔ nyā mla alɛwa ɔhá mafu ka ācɛ ɔlɛ Ujehofa wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist ɔkwɔɔkwɛyi a.

10. Ɛpleeko nyá nɛ alɔ lɛ ɛnɛɛnɛ ɛga ō mafu uce ō ya ku Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo wɛ ihɔtu a fiyɛ duu a? (Má ɛlā néē ta ɛhaajɛ a.)

¹⁰ Ɛgɛ nɛ alɔ ka gbɔbu a, ó lɛ oduuma ku ayinɛ alɔ nōo jila iyē ŋ. Ekoohi, ayinɛ alɔ lɔfu kɛla amāŋ ya odee nōo lɔfu ya alɔ cɔnu. e (Ujɛ́m. 3:2) Eko duuma nɛ ɛnyā le ya, alɔ lɛ ɛnɛɛnɛ ɛga ō mafu uce ō ya ku Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo wɛ ihɔtu a ŋma lɛ uce ō ya ku alɔ. Ipu āhɔ̄ ɛgɛnyā, ɔdi nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ocabɔ nɛ Ujisɔsi le taajɛ a?—Ujɔ́n. 13:15.

11. Uce obɔbi nyá nɛ Ujɛmisi mla Ujɔni mafu a? (Má ifoto a.)

¹¹ Ujisɔsi i leyice ka ayikpo ku nu géē ya ɛjɛɛji odee ɔwɛ okpaakpa ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, o bu ɔwɛ ku ihɔtu ó ta uwa abɔ kéē ceyitikwu ya lɔhi fiyɛ ɛga nɛ abɔ gē hɛ uwa iyē a, cɛɛ kéē lɛ opiyabɔ ya o ya ɛɛ kéē ya ɔdā nōo he Ujehofa ɔtu a. Ipu āhɔ̄ éyi lɛ a, ayikpo ku nu ɛpa, Ujɛmisi mla Ujɔni, da ɛ́nɛ́ uwa kóō lɛ ɔkɔ gba lɛ Ujisɔsi o ya ɛɛ kóō lɛ  ɛnɛɛnɛ ɛga je lɛ uwa ipu Ajɔɔcɛ Ku Ɔwɔico. (Umát. 20:20, 21) Ɔdā nɛ Ujɛmisi mla Ujɔni ya nyā mafu ka é wa ācɛ oyɔbɔcɛ klla dɔka ō kwu piya ācɛ ocɛgbá fiyɛ ācɛ ɔhá.—Aíit. 16:18.

12. Ujɛmisi mla Ujɔni foofunu mafu uce obɔbi a nɛɛ? Lɛ ɔ teyi peee.

¹² Ó wɛ Ujɛmisi mla Ujɔni foofunu mafu ɛdɔ uce obɔbi nyā a ŋ. Leyi yɛ ɔdā nɛ ayikpo ohile a ya a: “Eko nɛ̄ ayíkpó igwó ohile ā le pó ā, ɔtū le wú uwā lɛyíkwu ayínɛ́ nɔ̄nyīlɔ ɛpa ā.” (Umát. 20:24) Alɔ leyi yɛ ɛgɛ nɛ Ujɛmisi mla Ujɔni mla ayikpo ohile a géē yɔ i taafu mla iyi uwa lɛ a. Á jé ŋ, ayikpo ohile a yɔ i ka kahinii: ‘Aa gbɛla ku aa cɛgbá fiyɛ alɔ nɛɛ? Ɔɔma ya ɛɛ nɛ aa yɔ i dɔka ɛnɛɛnɛ ɛga lɛ iyi aa fiyɛ alɔ a? Ó wɛ aa ofoofu aa yuklɔ lɔfu lɔfu mla Ujisɔsi a ŋ. Alɔ cika jɛ ō lɛ ɛnɛɛnɛ ɛga bɛɛka aa duu!’ Ɔdā duuma néē gbɛla amāŋ ka, ipu āhɔ̄ ɔɔma é kwu mlanyi ku aa cika ō yɔ i mafu ihɔtu mla ogbonɛnɛ lɛ iyi aa eko doodu.

13. Ɛgɛnyá nɛ Ujisɔsi ya ɛlā lɛyikwu ajila iyē ŋ ku ayikpo ku nu a? (Umátiyu 20:25-28)

¹³ Ɔdi nɛ Ujisɔsi ya a? Ujisɔsi i gbɔɔ ō cɔnu ŋ. Ó kē ka ku anuɔ géē nyɔ gáā dɔka aɛnɛɛnɛ ayikpo ɔhá, nōo ta iyi waajɛ nɛɛnɛhi klla géē yɔ i mafu ihɔtu lɛ iyi uwa eko doodu ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, Ujisɔsi kɛla mla uwa ɔwɛ ogbonɛnɛ ohigbu ka ó jé ka acɛnyilɔ nyā dɔka ō ya ɔdā okpaakpa a. (Jé Umátiyu 20:25-28.) Ujisɔsi ya ɛlā mla ayikpo a ɔwɛ  ogbonɛnɛ eko doodu, naaana néē gē taafu mla iyi uwa igbalɛwa lɛyikwu ɔcɛ nōo nwune fiyɛ a.—Umák. 9:34; Ulúk. 22:24.

14. Ipu ɛdɔ āhɔ̄ nyá nɛ ayikpo ku Ujisɔsi jɛ a?

¹⁴ Ó lɛ aafu ŋ, Ujisɔsi géē bla ka uculo ku ɛga nɛ ayikpo ku nu a jɛ a, lɛ abɔ kwu uce ō ya ku uwa. (Ujɔ́n. 2:24, 25) Ācɛ Ujiyu mla ācɛ Ufarasii gē nwu ka ācɛ nōo lɛ ɛga nɛhi a foofunu wɛ ācɛ o cɛgbá fiyɛ a. Aotrɛyi ku ɛga ō gba ɛ̄gbā ku ācɛ Ujiyu klla gē nwu ku aa lɔhi fiyɛ ācɛ ɔhá a. f (Ulúk. 18:9-12) Ujisɔsi jé ka ɛdɔ ɛlá ō gbo ɛgɛnyā lɔfu lɛ abɔ kwu ayikpo ku nu ɔwɛ néē gē leyi má iyi uwa mla ācɛ ɔhá a. (Aíit. 19:11) Ó leyice ka ayikpo ku nu géē nyileyi, ohigbu ɔɔma ó gē ya ɛlā mla uwa ɔwɛ ogbonɛnɛ eko duuma néē le nyileyi. Ó jé ka é dɔka ō ya ɔdā okpaakpa a. Ohigbu ɔɔma, ó gbonɛnɛ nwu uwa kéē ta iyi uwa waajɛ klla mafu ihɔtu lɛ ācɛ ɔhá, ikɔkɔ ō yɔ i taafu mla iyi uwa eko doodu lɛyikwu ɔcɛ nōo cɛgbá fiyɛ a.

15. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɛlā nōo ya ɔtahɛ ku Ujɛmisi mla Ujɔni mla ayikpo ohile a?

¹⁵ Alɔ lɔfu nwu ɛlā alɛwa ŋma ɔdā nōo ya ɔtahɛ ku Ujɛmisi mla Ujɔni a. Ujɛmisi mla Ujɔni i ya lɔhi flu flu ō da Ujisɔsi ɔka kóō je ɛnɛɛnɛ ɛga lɛ uwa ipu Ajɔɔcɛ Ku Ɔwɔico ŋ. Amáŋ ayikpo ohile a ya bɔbɔi duu. É ceyitikwu ya kéē piyatɔha ŋ. Amáŋ Ujisɔsi gbonɛnɛ klla ya ɛlā ɔwɛ ku ihɔtu mla ɛjɛɛji uwa. Ɔdi wɛ ɛlā ō nwu lɛ alɔ a? Ɔdā nōo cɛgbá fiyɛ a i wɛ ɔdā nɛ ācɛ ɔhá ya a ŋ, amáŋ ɔwɛ nɛ alɔ ya ɛlā ohigbu inyileyi mla ɛga néē cɛgbá ō ya lɔhi a nɛ. Ɔdi lɔfu ta alɔ abɔ a? Eko duuma nɛ alɔ yɔ i cɔnu mla ɔyinɛ duuma, alɔ lɔfu da iyi alɔ aɔka kahinii: ‘Ɔdiya nɛ ɔdā nōó ya a tu um icɔnu nɛɛnɛhi a? Ɛnyā yɔ i mafu uce ō ya obɔbi éyi nɛ um cɛgbá ō ya lɔhi fiyɛ? Ó lɔfu wɛ ka ɔcɛ nōo ya um cɔnu a yɔ i lɔtu āhɔ̄ olɔnɔ éyi? Naana nɛ ɔdā nōó ya a cika ō tu um icɔnu ɔkwɔɔkwɛyi a, n lɔfu mafu ihɔtu ŋma lɛ ō leyi gwu ɛlā a bonu gla a?’ Eko duuma nɛ alɔ mafu ihɔtu lɛ iyi alɔ, alɔ gē mafu ku alɔ wɛ ācɛ o yɛce Ukraist ɔkwɔɔkwɛyi.

16. Ɔdi ɔhá nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Ujisɔsi a?

¹⁶ Ocabɔ ku Ujisɔsi klla nwu alɔ ku alɔ cɛgbá ō ceyitikwu o ya ɛɛ ku alɔ jé ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ ayinɛ alɔ gē ya ɔdā ōhī a. (Aíit. 20:5) Ɔkwɛyi a wɛ ka Ujisɔsi lɔfu ō jé ipu ɔtu ku ɔcɛ. Amáŋ alɔ a i ya lɛ a gla ŋ. Amáŋ alɔ lɔfu gbonɛnɛ lɛ ayinɛ alɔ eko duuma néē lɛ alɔ ya cɔnu. (Āfi. 4:1, 2; 1 Upít. 3:8) Ó géē lɔfu tɔɔtɛ lɛ alɔ ō ya ɔɔma fiyɛ ɔdaŋ ku alɔ ceyitikwu ku alɔ jé uwa lɔɔlɔhi. Leyi yɛ ocabɔ nyā.

17. Ɛgɛnyá nɛ ɔcɛ ō leyi kwu usɛkut éyi lɛ itene ŋma ō lɛ eko taajɛ kóō jé ɔyinɛ éyi lɔɔlɔhi fiyɛ a?

¹⁷ Ɔcɛ ō leyi kwu usɛkut éyi blakwu ɔyinɛ nɔnyilɔ nɛ ó má ipu ujɔ éyi nōo yɔ aya ku ɛnɔɔci ku Africa a. Eko aflɛyi a, ɔcɛ ō leyi kwu usɛkut a gbɛla ku ɔyinɛ nɔnyilɔ a i wɛ ɔcɛ ō gbonɛnɛ ŋ. Ɔdi nɛ ɔcɛ ō leyi kwu usɛkut a ya a? Ó kahinii: “Ikɔkɔ ō habɔ ɔyinɛ a ta a, n le miya ō jé ɔ fiyɛ.” Abɔ ɔcɛ ō leyi kwu usɛkut a lɛ eko taajɛ yɔ tɔha mla ɔyinɛ a fiyɛ a, ó gáā le nwu ɛgɛ néē bi ɔyinɛ a jɛ a mla ɛgɛ nɛ ɔɔma kē lɛ abɔ kwu ɔwɛ nɛ ó gē ya ɛlā mla ācɛ ɔhá a. Ɔcɛ ō leyi kwu usɛkut a gɔbu kahinii: “Eko nɛ um gáā le jé ɛgɛ nōó lɔnɔ tu ɔyinɛ  a nɛhi ō ya opiyabɔ nɛ ó dɔka ō ya o ya ɛɛ kóō yɔ tɔha mla ācɛ a mla opiyabɔ ōhī nɛ ó ya ɛɛ ma, ó cɛ gā um gbɔɔ ō yihɔtu ɔyinɛ a fiyɛ. Alɔ kwu piya ɛnɛɛnɛ oklobiya.” Ku ɛlā ɔkwɛyi a ba, eko duuma nɛ alɔ lɛ eko taajɛ ō jé ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ ayinɛ alɔ gē ya ɛlā ōhī a, ó géē tɔɔtɛ lɛ alɔ fiyɛ ō mafu ihɔtu lɛ uwa.

18. Aɔka ōhī nyá nɛ alɔ lɔfu da iyi alɔ eko nɛ alɔ má ka ɔyinɛ éyi lɛ alɔ ya cɔnu a? (Aíita 26:20)

¹⁸ Ekoohi, ɔtu lɔfu ya alɔ ka ó cɛgbá ku alɔ nyɔ gáā kɛla mla ɔyinɛ éyi nōo ya alɔ cɔnu a. Naana nɛ ɔɔma i wɛ ɔdobɔbi ŋ ma, aflɛyi, ó géē lɔhi nɛhi ku alɔ da iyi alɔ aɔka nōo ba nyā kahinii: ‘N jé ɛjɛɛji ɔdā nōo ya a lɔɔlɔhi?’ (Aíit. 18:13) ‘Ó lɔfu wɛ ka ɔyinɛ a i kweyigee gbɔbu ɛɛ nɛ ó ya um cɔnu a ŋ?’ (Ɔ̄cok. 7:20) ‘N ya ɛdɔ inyileyi ɛgɔɔma gbɔbu ɛɛ?’ (Ɔ̄cok. 7:21, 22) ‘Ɔdaŋ ku um lɛ ɛlā a ka mla ɔcɛ a, ó géē ya ku unwalu a kóō bɔbi tōōtɔ̄ɔ̄ fiyɛ?’ (Jé Aíita 26:20.) Ɔdaŋ ku alɔ lɛ eko taajɛ leyi yɛ aɔka nōo ba nyā, ihɔtu lɔfu lɛ abɔ kwu alɔ ɔtu ō ma ō gbɛla lɛyikwu ɔdā nōo ya a.

19. Ɔdi nɛ a lɔtu ya ekponu ō ya a?

¹⁹ Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa le mafu ka uwa wɛ ācɛ o yɛce Ujisɔsi ɔkwɔɔkwɛyi a, oŋma lɛ ihɔtu néē gē mafu lɛ iyi uwa a. Eyeeye ku alɔ klla gē mafu ku alɔ wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist ɔkwɔɔkwɛyi eko duuma nɛ alɔ mafu ihɔtu nōó lɛ ɛdɔ ŋ ma lɛ ayinɛ alɔ nōó jila iyē ŋ ma. Eko duuma nɛ alɔ mafu ihɔtu nōó lɛ ɛdɔ ŋ ma, ó lɔfu ya ku ācɛ ɔhá kéē wa gáā jé ɛlā ɔkwɛyi a klla ba alɔ iyē ō gba Ujehofa nōo wɛ Ɔwɔico ku ihɔtu a ɛ̄gbā. Ohigbu ɔɔma, alɔ lɔtu ku alɔ ya ekponu ō gɔbu yɔ i mafu ihɔtu lɛ iyi alɔ nōo mafu ku alɔ wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist ɔkwɔɔkwɛyi a.