1. Ɔdi nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist cika ō ya, o ya ɛɛ kéē lɛ inya ku oyeeyi kwu gā ajaajɛ a?

ƐJƐƐJI Ācɛ O Yɛce Ukraist yɔ i kwinya ku oyeeyi. Ɔdaŋ nɛ alɔ kóō yɔ i gbɔɔ klɔɔdɔ, amāŋ ku alɔ humayi kwinya a ihayi alɛwa ɛ, ɛjɛɛji alɔ cika ō lɛ inya a kwu gā ajaajɛ. Ɔkpá nɛ Upɔlu ta gē lɛ ācɛ Ufilipayi a lɔfu ta alɔ ɔtu kwu ɔtu ku alɔ lɛ inya a kwu gā ajaajɛ. Eko nɛ Upɔlu ta ɔkpá gē lɛ ujɔ ku ācɛ Ufílipāyi a, ācɛ ōhī ku uwa humayi gba Ujehofa ɛ̄gbā ihayi alɛwa. É kē yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā ɔwɛ okpaakpa, amáŋ Upɔlu ta uwa ɛlá kwu ɔdā nōo ya ɛɛ nōó cɛgbá kéē lɔtu klla yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā a. Ó dɔka kéē yɔ i yɛce ocabɔ ku nu, kéē “cēyītīkwū nɛ̄hi lɛ inya ā kwu gaajɛ” bɛɛka anu a.—Ufíl. 3:14.

2. Ɔdiya nɛ ɛla ō ta ɔtu kwu ɔtu nɛ Upɔlu ta gē lɛ ācɛ Ufilipayi a cɛgbá nɛhi a?

² Ɛla ō ta ɔtu kwu ɔtu nɛ Upɔlu ta gē lɛ ujɔ nōo yɔ Ufílipāyi a cɛgbá nɛhi. Ŋma eko néē lɛ ujɔ a kwaajɛ a, ācɛ nōo yɔ Ufilipayi a humayi miya ayinɛ a owe nɛɛnɛhi. Ipu ihayi ofu ɛpa ce igwo (50) eko ku Ukraist a, Ɔwɔico da Upɔlu mɛmla Usayilasi ka é “le yɛ wā Umasɛdónīya.” É cɛ igwú a, anu é le yɛ gā Ufilipayi gbɔɔ ō tɔɔna ku ɔkoolɔhi á. (Ācot. 16:9) Abɔɔ a, é lɛ ɔnyā éyi má nɛ iye ku nu le ka Ulidiya, “Óndú ā lɛ [Ulidiya] ɔtū túkwu ɛlā” ku ɔkoolɔhi nɛ Upɔlu yɔ i ka a. (Ācot. 16:14) Ó gboji lɛ a ŋ, Ulidiya mla ɛjɛɛji apɔlɛ ku nu gáā lɛ ubatisim ya. Amáŋ, Ebilii gbɔɔ ō bi unwalu gē lɛ uwa boobu. Ācɛ ku igeli a lɛ Upɔlu mɛmla Usayilasi pi wa iyɔbu ka ācɛ ō hɛpɔ, klla lɛ ɛkɛmbgɛ ka ba uwa, ka é yɔ i junwalu ipu igeli ku ɔlɛ uwa. Ohigbu ɛnyā a, é lɛ Upɔlu mɛmla Usayilasi gɛ klla lɛ uwa kpo ta inu agba, igbihaajɛ a, é da uwa kéē nyɛɛ ŋma igeli ku uwa. (Ācot. 16:16-40) É je ɔtu tonu amāŋ cɛ lɛ ɛ̄jɛ̄ kóō jɛ uwa a? Ehee! Ɔdi nɛ ayinɛ nōo kē yɔ ipu ujɔ ɛpɛpɛ a ya a? É lɔtu duu, ɔɔma kē wɛ ocabɔ olɔhi lɛ alɔ icɛ! Ó lɛ aafu ŋ, ocabɔ olɔhi nɛ Upɔlu mɛmla Usayilasi je taajɛ lɛ uwa a ta uwa ɔtu kwu ɔtu nɛhi.

3. Ɔdi nɛ Upɔlu gáā jé a, aɔka nyá nɛ alɔ gáā leyi yɛ ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

 ³ Upɔlu lɛ ɔtu ya ekpo ku anuɔ géē yɔ i lɔtu. (2 Ukɔ́r. 4:16) Ó gáā le jé, ka ɔdaŋ ka ó dɔka ō lɛ inya a kwu gā ajaajɛ, ó cika ō lɛ ɔtu ku nu kwu ule a. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Upɔlu a? Aocabɔ ku ɛpleeko ku alɔ nyā mafu ka alɔ lɔfu lɔtu naana nɛ alɔ yɔ i má unwalu ɛyɛɛyɛyi a? Ɛgɛnyá nɛ eyiyoce ku ɛcɔbu a gáā ta alɔ abɔ ku alɔ lɛ ɔtu ya ekpo ku alɔ i gáā je ɔtu tonu ŋ ma?

4. Ɛgɛnyá nɛ Upɔlu yuklɔ lɔfu lɔfu lɛ Ujehofa naana nɛ ó yɔ ipu ahɔ̄ olɔnɔ a?

⁴ Gbɛla lɛyikwu ɛjɛɛji aɔdā nōo yɔ i ya Upɔlu eko nɛ ó ta ɔkpá gē lɛ ācɛ Ufilipayi a. É lɛ ɔ ta agba ipu ɔlɛ nu nōo yɔ Urom a. É kē jɛga lɛ ɔ kóō gā ɛcɛ nyɔ i tɔɔna ŋ. Naana a, ó yuklɔ lɔfu lɔfu kpɔ, ó tɔɔna lɛ ācɛ nōo gē wa i má ɔ klla ta ɔkpá gē lɛ aujɔ nōo yɔ ɛga oligbo a. Ó géē yɛ i je ɔtu tonu ohigbu ahɔ̄ nōo yɔ ipu nu a, amáŋ ó ya lɛ a ŋ, ó ceyitikwu yuklɔ lɛ Ujehofa gɔbu. Ɔwɛ ekponu ɔɔma a, icɛ, ayinɛ alɔ alɛwa nōó bɛɛcɛ ŋma ɔlɛ gla ŋ ma, gē ceyitikwu bi ɛga duuma néē má a le tɔɔna ku ɔkoolɔhi lɛ ācɛ nōo gē wa i má uwa ɔlɛ a. É klla gē ta ɛlā ō ta ɔtu kwu ɔtu ipu ɔkpá gē lɛ ācɛ néē gā ɔlɛ uwa gáā tɔɔna lɛ uwa gla ŋ ma.

5. Oŋma ɛlā nɛ Upɔlu ka ipu ɔkpá ku Ācɛ Ufílipāyi 3:12-14 a, ɔdi ta ɔ abɔ kóō lɛ ɔtu ku nu kwu ule nɛ ó gáā miyɛ a?

⁵ Upɔlu i cɛ ku aɔdā olɔhi amāŋ aɔdobɔbi nɛ ó ya gbɔbu a, kéē je ɔ ɛlá ŋma ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa ŋ. Ó kóō ka ka anuɔ i “lɛ ɛlá wu aɔ́dā nēe bá igbīhi ā gɛ ŋ́,” o ya ɛɛ kóō bi ɛjɛɛji ɔfu ku nu “lɛ inya ā kwu gaajɛ ɔdā nōo yɔ̄ iyɔbū ā,” amāŋ kóō lɔfu lɛ inya a kwu gā ajaajɛ. (Jé Ācɛ Ufílipāyi 3:12-14.) Ɔdi wɛ aɔdā ōhī nōo géē yɛ i je Upɔlu ɛlá ŋma ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa a? Aflɛyi, Upɔlu wɛ ɔcɛ nōo yɔ i ya lɔhi nɛɛnɛhi ɔtahɛ ku ācɛ Ujiyu gbɔbu ɛɛ nōó gáā je piya Ɔcɛ O Yɛce Ukraist á. Naana a, ó má ɛjɛɛji aɔdā nōó lɛ eko ɔɔma bɛ̄ɛka “īmū icííci ā.” (Ufíl. 3:3-8) Ɔmpa, naana nɛ ó lɔfu wɛ ka ɔtu ku nu ŋmo ɔ ɛpɔbi lɛyikwu ɛgɛ nɛ ó miya Ācɛ O Yɛce Ukraist owe a, ó cɛ lɛ ɔɔma kóō ci ɔ ŋma ō gba Ujehofa ɛ̄gbā ŋ. Ɔmɛta, ó má ka ɛjɛɛji aɔdā olɔhi nōó ya lɛ Ujehofa a jɛ ɛ, ka ohigbu ɔɔma ó cika ō yuklɔ lɔfu lɛ Ujehofa gɛ ŋ. Upɔlu yuklɔ ku ɔna ō ta a lɔɔlɔhi, naana nɛ ó lɔtu unwalu alɛwa a, bɛɛka é lɛ ɔ ta inu agba, é ŋmo ɔ ije, é ta ɛcɔ kla ɔ, ugbeenyi ku nu le ca ta eŋkpɔ, ó klla lɛ eko nɛ ɛmiyɛ mɛmla ijenyi eŋkpɔ ŋmo ɔ duu. (2 Ukɔ́r. 11:23-27) Amáŋ, naana nɛ ó ceyitikwu kóō ta ācɛ alɛwa abɔ kéē tubla Ɔwɔico klla má owe nɛhi a, ó jé ka anuɔ cika ō yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā gɔbu. Alɔ cika ō gbla ɔ ya.

6. Ɔdi wɛ “aɔ́dā nēe bá igbīhi” nɛ alɔ i cika ō lɛ ɛlá wu uwa ŋ ma?

⁶ Bɛɛka Upɔlu a, ɛgɛnyá nɛ alɔ géē ya ku alɔ kóō hii “lɛ ɛlá wu aɔ́dā nēe bá igbīhi ā gɛ ŋ́” ma? Ó lɛ ācɛ ōhī ku alɔ nɛ ɔtu lɔfu yɔ i ŋmo alɔ ɛpɔbi ohigbu aɔdobɔbi nɛ alɔ ya gbɔbu a. Ɔdaŋ ka ó lɛ a, ó géē lɔhi ku a gbɔɔ ō ya oklɔcɛ ku abɔyi uwɔ lɛyikwu ikwū ku Ujisɔsi. Ɔdaŋ ku alɔ ya oklɔcɛ ku ikpɛyi ɛlā ɔɔma, gbɛla tu ɔ, klla gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa, ɔtu i gáā bēē ŋmo alɔ ɛpɔbi iciici. Alɔ i klla gáā bēē junwalu lɛ iyi alɔ nɛhi lɛyikwu aɔdobɔbi nɛ alɔ ya, nɛ Ujehofa kwu ya alɔ ɛhi ɛ ma ŋ. Leyi yɛ ɔdā ɔhá nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɛgiyi Upɔlu a. Ācɛ ōhī lɔfu habɔ uklɔ néē gē ya a ta ɛ, uklɔ nōo lɔfu ya kéē lɛ ije nɛhi, ohigbu ka é dɔka ō yuklɔ nwune lɛ Ujehofa. Ó lɛ a, alɔ géē mafu ka alɔ i lɛ ɛlá wu aɔdā nōo ba igbihi a gɛ ŋ, ɔdaŋ ka alɔ ta ō ya unwu ku aɔdā nɛ alɔ leyi gwu uwa bonu a. (Áluk. 11:4-6; Ɔ̄cok. 7:10) “Aɔ́dā nēe bá igbīhi ā” klla lɛ ō ya mla aɔdā nɛ alɔ ya gbɔbu ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa, amāŋ ojama alɛwa nɛ alɔ lɔtu nu gbɔbu a. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, eko duuma nɛ alɔ gbɛla lɛyikwu  ɛgɛ nɛ Ujehofa ta alɔ abɔ ŋmiifi ihayi nōo gáā yɛ ɛ ma, ó géē ya ku alɔ tubla Ujehofa Adā alɔ ajaajɛ. Amáŋ, alɔ kóō hii gbɛla ka aɔdā nɛ alɔ ya lɛ Ujehofa a jɛ ɛ nóó.—1 Ukɔ́r. 15:58.

7. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku 1 Ācɛ Ukɔ́rīnti 9:24-27 a, ɔdā ō cɛgbá nyá nɛ alɔ cika ō ya, o ya ɛɛ ku alɔ lɛ inya ku oyeeyi a kwu gā ajaajɛ a? Ɔdi nɛ a gáā bi le gbla ɛlā nyā a.

⁷ Upɔlu jɛyi ɛlā ku Ujisɔsi nyā peee, nōo kahinii: “Aá píyɛga ku aá . . . nya cidaa.” (Ulúk. 13:23, 24) Bɛɛka Ujisɔsi a, Upɔlu jé ka ó cika ō nya cidaa ɛjɛɛji oyeeyi ku nu. Ɔɔma ya ɛɛ nɛ ó lɛ oyeeyi ku Ācɛ O Yɛce Ukraist gbla inya ō kwu á. (Jé 1 Ācɛ Ukɔ́rīnti 9:24-27.) Ɔcɛ nōo gē kweyi inya géē lɛ ɔtu ku nu kwu ɔgba oŋmɛyi a, ó gáā cɛ lɛ ɔdā duuma kóō je ɔ ɛlá ŋ. Ocabɔ mafu, ɔwɛ nɛ ācɛ nōo gē kweyi inya icɛ gē kwinya anu a, ācɛ ō je ɔ́la lá mla aɔdā ɔhá nōo lɔfu je uwa ɛlá gē yɔ ɔwɛ a. Amáŋ, a gbɛla ka ɔcɛ nōo yɔ i kweyi inya gē mahayi kóō má aɔdā nɛ ācɛ a kpo ba yɔ i je lá nɛɛ? Ɔdaŋ ka ó dɔka ō yale, ó gáā ya lɛ a ŋ ma! Ipu inya ō kwu ku oyeeyi, alɔ a i cika ō cɛ ku ɔdā duuma kóō je alɔ ɛlá ŋ. Ɔdaŋ ku alɔ lɛ ɔtu ku alɔ kwu ule a, klla gba Ujehofa ɛ̄gbā mla ɔtu caca bɛɛka Upɔlu, alɔ géē miyɛ ule a!

8. Unwalu ɛta nyá nɛ alɔ gáā kɛla lɛyikwu ɔ a?

⁸ Babanya, alɔ géē kɛla lɛyikwu aɔdā ɛta nōo lɔfu ya ku ɛ̄jɛ̄ kóō jɛ alɔ. Éyi, ɔdaŋ ku ɔdā nɛ alɔ tine a i ya eko nɛ alɔ leyice a ŋ. Ɔmpa, ɔdaŋ ku abɔ gbɔɔ ō hɛ alɔ iyē abɔ alɔ gē hila okplici a. Ɔmɛta, ɔdaŋ ku alɔ gē má unwalu nōo cɛ ō mɛ ŋ. Ō nwu ɛgɛ nɛ ācɛ ɔhá lɔtu ipu ahɔ̄ ɛta nōo ba nyā géē ta alɔ abɔ nɛhi.—Ufíl. 3:17.

9. Ɔdi lɔfu gbɔɔ ō ya alɔ, ɔdaŋ ku ɔdā nɛ alɔ tine a i ya eko nɛ alɔ leyice a ŋ?

⁹ Ɔdaŋ ku ɔdā nɛ alɔ tine a i ya eko nɛ alɔ leyice a ŋ. Alɔ yɔ i leyice aɔdā olɔhi nɛ Ujehofa cokonu ku anuɔ géē ya lɛ alɔ a. Eko nɛ Uhabakuku nōo wɛ ɔcomɛɛbɛ ku Ujehofa kɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ ó yɔ i ŋmo ɔ unwu ku Ujehofa kóō bi oŋmɛyi wa lɛ ɛjɛɛji aɔdobɔbi nōo yɔ i ya ipu Ujuda a, Ujehofa da ɔ ka ō “gbēyī eko nɛ̄ ó í yá ā.” (Uháb. 2:3) Eko duuma nōó gbɔɔ ō ya alɔ bɛɛka ɔdā nɛ alɔ  leyice a yɔ i pi ɔkwu ajɛ ō ya jila nɛɛ, ó lɔfu cɛ lɛ ɔtu caca ku alɔ kóō gbɔɔ ō waajɛ. Ó kóō lɔfu ya ku alɔ je ɔtu tonu gla. (Aíit. 13:12) Ɔdā nɛ alɔ i ka nyā ya da ayinɛ alɔ ōhī ɛpleeko ku ihayi ku 1914 a. Eko ɔɔma, ayinɛ alɔ alɛwa néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi a yɔ i leyice ka é géē gā ɔkpanco ipu ihayi ku 1914. Amáŋ, abɔ ó ya ɛgɛ néē leyice ŋ ma a, ɔdi nɛ ācɛ nōo yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā kpaakpa a ya a?

10. Ɔdi nɛ ɔba mla ɔnyā éyi ya eko nɛ ɔdā néē gbɛla a i ya eko néē leyice ŋ ma?

¹⁰ Leyi yɛ ocabɔ ku ayinɛ alɔ ɛpa nōo lɔtu hayi kpaakpa ipu ahɔ̄ ɛgɔɔma a. Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Uroyal Spatz ya ubatisim ipu ihayi ku 1908 eko nɛ ó wɛ ihayi ofu (20) a. Ó kpɔtuce ka ó gáā gboji ɛɛ kóō gā ɔkpanco gɛ ŋ. Ohigbu ɛnyā, eko nɛ ó da ɔyinɛ alɔ nɔnya Upearl kóō lɛ ɔ a, ó da Upearl kahinii: “A jé ɔdā nōo géē ya ipu ihayi ku 1914 a nɛ. Ɔdaŋ ku alɔ géē lɛ iyi alɔ, ó géē lɔhi ku alɔ ya ɔ fiya a!” Abɔ ɔba mla ɔnyā nyā i gā ɔkpanco ipu ihayi ku 1914 ɛgɛ néē leyice ŋ ma, ó ya kéē je ɔtu tonu ipu inya ō kwu ku oyeeyi nɛɛ? Ehee, ohigbu ka é lɛ ɔtu ku uwa kwu ō gba Ujehofa ɛ̄gbā kpaakpa, ó wɛ ō nyɔ gā ɔkpanco ŋ. É lɛ ɔtu ya ekpo ka é géē lɔtu ipu inya ō kwu a. Uroyal mla Upearl hayi kpaakpa ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa jaa gbeeko néē gáā gekwu igbihaajɛ ku ihayi alɛwa a. Ó lɛ aafu ŋ, a yɔ i leyice eko nɛ Ujehofa géē ya ku iyē ku nu kóō le tiihɔ, eko nɛ ó géē mafu ka anuɔ foofunu lɛ íkwu ō wɛ ɔcɛ́ ku alɔ á, mɛmla eko nɛ ó géē ya ɛjɛɛji aɔdā nɛ ó cokonu nu a. Le jé kpɔcii ku aɔdā nōo ba nyā géē ya eko nɛ Ujehofa bi ɔtu a yiili. Jaa gbeeko ɔɔma a, alɔ kóō yɔ i yuklɔ lɔfu lɔfu lɛ Ujehofa, alɔ kóō hii cɛ ku aɔdā nɛ alɔ tine nōó ya eko nɛ alɔ leyice ŋ ma kóō cɛ lɛ alɔ je ɔtu tonu ŋ.

11-12. Ɔdiya nɛ alɔ cika ō yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā naana nɛ alɔ i lɔfu iyē bɛɛka otɛtɛ gɛ ŋ ma? Lɛ ocabɔ éyi da alɔ.

¹¹ Ɔdaŋ ku abɔ gbɔɔ ō hɛ alɔ iyē abɔ alɔ gē hila okplici. Ɔcɛ ō kwinya cɛgbá ɔfu iyē gbɔbu ɛɛ kóō lɔfu kweyi inya, amáŋ á cɛgbá ɔfu iyē gbɔbu ɛɛ ku a kpɔtuce Ujehofa lɔfu lɔfu, amāŋ lɛ ɔtu caca ipu uklɔ ku ɔna ō ta a ŋ. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, ācɛ alɛwa nōó kóō lɔfu iyē gɛ ŋ ma gē ceyitikwu ya ɛjɛɛji ɔdā néē ya gla a lɛ Ujehofa kpɔ. (2 Ukɔ́r. 4:16) Ocabɔ mafu, eko nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Arthur Secord wɛ ihayi ofu ɛnɛ ce ahata (88) a, ó lɛ uklɔ ya ipu Ubɛtɛlu gaajɛ ihayi ofu ɛpa ce igwo ɛhɔ (55) ɛ, ó kē lɔfu iyē gɛ ŋ. Ɛ̄cī éyi, unɔsi éyi nōo gē leyi kwu ɔ a gā ɛga nɛ ó gwuta a kóō gáā teyi ta ɔ. Ó má ɔ, anu ó da ɔ ɛmɛɛma kahinii: “Ɔyinɛ alɔ Secord, a lɛ ɔdā alɛwa ya lɛ Ujehofa ɛ n.” Amáŋ, ɔyinɛ alɔ Arthur i lɛ ɔtu ku nu kwu aɔdā nɛ ó ya gbɔbu a ŋ. Ó leyi má unɔsi a, lɛ ɛhɛ yɛ anu ó da ɔ kahinii: “Ii, ɔkwɛyi nɛ a ka a. Amáŋ, ó wɛ ɔdā nɛ alɔ ya gbɔbu a cɛgbá a ŋ, ɔdā nōo cɛgbá a wɛ ka alɔ hayi kpaakpa babanya.”

¹² Ó lɔfu wɛ ku a humayi gba Ujehofa ɛ̄gbā ihayi alɛwa ɛ, amáŋ babanya ōcē i cɛ gā uwɔ  yuklɔ ɛgɛ nɛ a tɛtɛ gē ya lɛ ɔ a gɛ ŋ. Ó lɛ a, a hii je ɔtu tonu ŋ. Le jé kpɔcii ka Ujehofa blakwu aɔdā nɛ a tɛtɛ ya ipu ɛ̄gbā ō gba ku nu a, ó kē jɛ ɔ eyī nɛhi. (Uhíb. 6:10) Amáŋ, babanya a hii mlanyi nóó, ó wɛ ɛgɛ nɛ aɔdā nɛ alɔ ya lɛ Ujehofa nwune lɛ a, gē mafu ɛgɛ nɛ alɔ yihɔtu nu a ŋ. Amáŋ, alɔ gē mafu ku alɔ yihɔtu ku Ujehofa, ɔdaŋ ku alɔ gē gweeye kpɔ, bi eyiyoce ku alɔ ɔtu, klla yɔ i ya ɔdā duuma nɛ alɔ jé ku alɔ ya gla a lɛ ɔ. (Ukól. 3:23) Ujehofa jé ɔdā nɛ alɔ lɔfu ya gla a, ɔɔma ya ɛɛ nɛ ó gē dɔka ɔdā nōo fiyɛ alɔ ɔfu a ŋma ɛgiyi alɔ ŋ ma.—Umák. 12:43, 44.

13. Ɔdi ya Anatoly mla Ulidiya a, ɛgɛnyá nɛ ɔ̄kā ku uwa ta alɔ ɔtu kwu ɔtu ku alɔ yɔ i gba Ujehofa, naana nɛ alɔ kóō humayi lɔtu ojama alɛwa a?

¹³ Ɔdaŋ ku alɔ gē má unwalu nōo cɛ ō mɛ ŋ. Ācɛ ōhī nōo gē gba Ujehofa ɛ̄gbā humayi lɔtu ojama, owe, mɛmla o ya ŋmo ihayi alɛwa ɛ. Bɛɛka Anatoly Melnik a. Ó wɛ ihayi igwo ɛpa (12) eko néē lɛ adā nu ta inu agba klla kwu ɔ u nu gā Usiberia, ɛga nōo ligbo fiyɛ ukilomita ula igwo ahaapa ce ofu igwo (7,000) ŋma ajɛ ku Umoldova ɛga nɛ apɔlɛ ku nu yɔ a. Abɔ ihayi éyi gáā le yɛ a, é kwu Anatoly, ɛ́nɛ́ nu, mla ācɛ nōo ma ɛ́nɛ́ nu a i nu gā Usiberia duu. Igbihaajɛ, ó gáā tɔɔtɛ lɛ uwa ō gā ōjila ku ujɔ ipu ipɔlɛ ɔhá, amáŋ é gē yɛ ukilomita ofu ce igwo (30) ipu usuno, klla gē lɔtu ofu nɛhi. Igbihaajɛ, Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Melnik lɛ ihayi ɛta ya ipu inu agba ŋma ɛgiyi ɔnyā nu Ulidiya, mla ɔyi uwa nɔnya nōo wɛ ihayi éyi a. Ipu ɛjɛɛji unwalu néē má nyā, Anatoly mla apɔlɛ ku nu hayi kpaakpa ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa kpɔ. Babanya, Anatoly wɛ ihayi ofu ɛnɛ ce ɛpa (82). Ó kē wɛ ipu Ígwu Nōo Gē Leyi Kwu Abɔ Ku Ɛga Ō Yuklɔ Ku Alɔ nōo yɔ Central Asia a. Alɔ kóō gbla Anatoly mla ɔnyā nu Ulidiya ya, alɔ ya ɛjɛɛji ɔdā nɛ alɔ ya gla ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa, alɔ kóō yɔ i lɔtu ɛgɛ nɛ alɔ humayi ya gbɔbu a.—Ugal. 6:9.

14. Ɔdi nɛ Upɔlu má ku anuɔ cika ō ya, o ya ɛɛ kóō miyɛ ule a?

¹⁴ Upɔlu lɛ ɔtuce ku anuɔ géē lɛ inya a kwu gā oŋmɛyi klla miyɛ ule a. Abɔ ó wɛ ɔcɛ néē lɛ anɔ tu ɔ ɛyi a, ó leyice ō “mīyɛ ɛhi nōo yɔ̄ ɔkpáncō nɛ̄ Ɔwɔicō hī [ɔ] igwú nū” a. Amáŋ, o ya ɛɛ kóō miyɛ ule ɔɔma a, ó má ka anuɔ cika ō “bī ɛjɛ̄ɛ̄jī ɔfú kú [nu] cēyītīkwū nɛ̄hi.” (Ufíl. 3:14) Upɔlu bi ɛnɛɛnɛ ocabɔ éyi le ta ācɛ Ufilipayi abɔ kéē yɔ i lɛ ɔtu ku uwa kwu ule néē gáā miyɛ a.

15. Ɛgɛnyá nɛ Upɔlu bi ocabɔ ō wɛ ɔyi ku ajɛ le ta ācɛ Ufilipayi ɔtu kwu ɔtu kéē yɔ i “bī ɛjɛ̄ɛ̄jī ɔfú kú [uwa] cēyītīkwū nɛ̄hi” a?

¹⁵ Upɔlu ta ācɛ Ufilipayi ɛlá kwu ɔ, ka igbihaajɛ é géē lā ɔkpanco. (Ufíl. 3:20) Ɔdiya ɛɛ néē cika ō bi ɛlā ɔɔma ipu ɔtu a? Ɛpleeko  ɔɔma, ācɛ alɛwa gē dɔka ō ya kéē wɛ ayi ajɛ ku Urom, ohigbu ka ó géē jɛga lɛ uwa kéē lɛ itene alɛwa. * Amáŋ ācɛ néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi a wɛ ayi ku ɛga nɛ igɔmɛnti ku uwa mla itene néē gáā lɛ a kóō lɔhi fiyɛ. Ɔdaŋ ku a lɛ uwa ɛplɛɛpa miya, a géē má, ka ō wɛ ɔcɛ ajɛ ku Urom i kóō ba lɛ ō wɛ ɔcɛ ku igɔmɛnti nōo yɔ ɔkpanco a ŋ! Ohigbu ɛnyā, Upɔlu ta ācɛ Ufilipayi ɔtu kwu ɔtu kahinii: “Aá yēeyī ɔwɛ nɛ̄ ɔ̄kōolɔhi lɛyíkwu Ohɔ́nyɛtá dɔɔ̄kā kú aá yɔ̄ ā.” (Ufíl. 1:27.) Ācɛ néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi a gē ceyitikwu nɛhi, o ya ɛɛ kéē miyɛ ule ku oyeeyi opiyoo ipu ɔkpanco, ɔɔma kē wɛ ocabɔ olɔhi lɛ alɔ.

16. Ɔdaŋ nɛ eyiyoce ku alɔ wɛ ō lā ipu ɔkpanco amāŋ ipu ɛcɛ nyā, ɔdi nɛ ɔkpá ku Ācɛ Ufílipāyi 4:6, 7 ku alɔ kóō yɔ i ya a?

¹⁶ Ɔdaŋ nɛ eyiyoce ku alɔ wɛ ō lā ɔkpanco, amāŋ ō lā ipu uparadais ipu ɛcɛ nyā, ɛjɛɛji alɔ cika ō ceyitikwu mla ɛjɛɛji ɔfu ku alɔ, o ya ɛɛ ku alɔ miyɛ ule a. Ɛgɛ duuma nɛ ahɔ̄ ku alɔ kóō lɛ naana, alɔ kóō hii lɛ ɔtu ku alɔ kwu aɔdā nōo ba igbihi a ŋ, alɔ kóō hii cɛ lɛ ɔdā duuma kóō ci alɔ ŋma ō gba Ujehofa ɛ̄gbā ŋ duu. (Ufíl. 3:16) Alɔ lɔfu humayi gbeyi gboji gboji ɛ, ku alɔ má eko nɛ Ujehofa géē ya okonu ō ce ku nu jila, amāŋ, á jé ŋ, ohigbu ku alɔ gbɔɔ ō hila okplici ɛ ma, alɔ i lɔfu iyē gɛ ŋ. Ó kē lɔfu wɛ ku alɔ humayi lɔtu ajɛ ō kwu ɔla nɛɛnɛhi, mla o ya ŋmo ihayi alɛwa ɛ. Oduuma nōo kóō wɛ ahɔ̄ ku uwɔ naana, ‘ɛlā ɔdā dúú kóō hii kwú ɔ ɔtū ŋ́.’ Ikɔkɔ ɔɔma, gbɔɔkɔ lɛ Ɔwɔico ku a ba ɔ ɛba ku ɔdā nōo ce uwɔ ɛgbá a, a géē má ka ó géē je ɛbɔ ku nu nōo lɔhi fiyɛ ɔdā duuma nɛ a lɔfu gbɛla nu a gā awɔ.—Jé Ācɛ Ufílipāyi 4:6, 7.

17. Ɔdi nɛ alɔ géē kɛla lɛyikwu ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nōo gboce ɛnyā a?

¹⁷ Ɛgɛ nɛ ɔcɛ ō kwinya gē ceyitikwu kwinya mla ɛjɛɛji ɔfu ku nu eko nɛ ó le ba ɔgba oŋmɛyi a, ɛgɔɔma nɛ alɔ cika ō lɛ ɔtu ku alɔ kwu aokonu ō ce olɔhi ku ɛcɔbu, eko nɛ alɔ le ba oŋmɛyi ku inya ku oyeeyi nɛ alɔ yɔ i kwu á. Alɔ kóō yɔ i ya lɛ a babanya ɛgɛ duuma nɛ alɔ lɔfu ya gla a. Ɛgɛnyá nɛ alɔ géē yɔ i lɔtu a? Ikpɛyi ɛlā nōo gboce ɛnyā a géē ta alɔ abɔ ku alɔ jé ɔdā nɛ alɔ cika ō je ta ɔdā aflɛyi ipu oyeeyi ku alɔ, mla ɛgɛ nɛ alɔ géē “je ɔdā nōo lɔhi fíyɛ́ dúú ā.”—Ufíl. 1:9, 10.