1-2. Aɔdā ɛyɛɛyɛyi nyá lɔfu ya ku alɔ jikwu a?

 ƐJƐƐJI alɔ jikwu jejee ɛ. Ekoohi alɔ gē jikwu ohigbu ku alɔ yɔ i gweeye. Ocabɔ mafu, á jé ŋ, a lɔfu jikwu eko nɛ ɛnɛɛnɛ odee ya ipu oyeeyi ku uwɔ bɛɛka eko nɛ a ma ɔyi uwɔ a. Amāŋ a lɔfu jikwu eko nɛ a blakwu ɛnɛɛnɛ odee nōo ya nōo cɛ gā uwɔ gweeye nɛɛnɛhi, amāŋ a má ɔkpa ku uwɔ éyi nɛ á humayi má ŋ ihayi alɛwa a.

² Amáŋ alɔ gē jikwu igbalɛwa ohigbu ka ɔtu le biya lɛ alɔ nɛ alɔ klla yɔ i má owe. Ocabɔ mafu, alɔ lɔfu jikwu eko duuma nɛ ɔcɛ éyi lɛ alɔ abɔ gaajɛ nɛɛnɛhi. Alɔ lɔfu jikwu eko duuma nɛ alɔ yɔ i doōcē klla yɔ i jé ɔnɔ nɛhi gboji ajɛ, amāŋ eko nɛ ɔcɛ nɛ alɔ yihɔtu ku nu nɛhi a gekwu. Alɔ lɔfu yɔ i jé ɔnɔ nɛɛnɛhi nōó géē lɛbɛɛka alɔ i gáā lɛ abɔ ci ō jikwu gla ŋ ma. Ɛnyā ya da Ujɛrɛmiya eko nɛ ācɛ Ubabilɔn je Ujerusalɛm cataajɛ a. Ujɛrɛmiya kahinii: “Eyī kú um le cēenyi mla agīje . . . Agīje kú um géē yɔ̄ ī pɛ́ bɛ̄ɛka ɔkpá nɛ̄ ó gē ŋmó ŋ́ mā.”—Ikwū. 3:​48, 49.

3. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu gē ya Ujehofa eko duuma nɛ ó má ācɛ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā a yɔ i má owe a? (Ayisáya 63:9)

³ Ujehofa je igbo ɛmula nɛ alɔ jikwu ipu oyeeyi ku alɔ ɛ, ohigbu āhɔ̄ ɛyɛɛyɛyi nōo biya alɔ ɔtu nɛɛnɛhi a. Ubáyíbu da alɔ ka ó jé eko nɛ eyeeye ku alɔ yɔ i má owe, ó kē i po ɔkɔ ō gba ku alɔ eko duuma nɛ alɔ ba ɔ ɛba ku otabɔ. (Aíjē 34:15) Amáŋ Ujehofa gē ya fiyɛ ō má alɔ amāŋ ō jahɔ tu alɔ. Ó wɛ Adā alɔ klla yihɔtu  alɔ nɛhi. Ohigbu ɛnyā, eko duuma nɛ ó má alɔ yɔ i jikwu ó gē biya ɔ ɔtu nɛɛnɛhi, ó kē i kpo eko bonu ō gáā ta alɔ abɔ ŋ.—Jé Ayisáya 63:9.

4. Aocabɔ ku Ubáyíbu nyá nɛ alɔ gáā kɛla lɛyikwu ɔ a, ɔdi nɛ alɔ kē gáā nwu lɛyikwu Ujehofa a?

⁴ Ujehofa da alɔ ipu Ɛlā ku nu ɛgɛ nɛ ɔtu ya ɔ lɛ eko nɛ ācɛ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā a jikwu, mla ɛgɛ nɛ ó ta uwa abɔ a. Ocabɔ mafu, alɔ lɔfu nwu ɛlā ŋma ɔdā nōo ya da Uhana, Udefidi, mla Uhɛsikiya nōo wɛ Ɔcɛ a. Alɔ géē nwu ɛlā lɛyikwu ɔdā nōo ya ɛɛ néē jikwu a. Alɔ kē géē kɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ujehofa je otabɔ lɛ uwa a. Oŋma ɔɔma, alɔ géē má ɛgɛ nɛ Ujehofa gē tu alɔ ɔtule eko duuma nɛ alɔ yɔ ipu ɔtu nobi, eko néē lɛ alɔ abɔ gaajɛ, amāŋ eko duuma nɛ ɔtu ya alɔ bɛɛka alɔ i lɛ eyiyoce gɛ ŋ ma.

IKWU Ō JE OHIGBU ƆTU NOBI

5. Ɛgɛnyá nɛ āhɔ̄ nɛ Uhana yɔ anu a cɛ lɛ ɔtu ya ɔ lɛ a?

⁵ Uhana má unwalu alɛwa nōo ya ku ɔtu kóō biya lɛ ɔ nɛɛnɛhi nōo klla ya kóō jikwu. Ɔba ku Uhana lɛ ɔnyā ɔhá. Iye ku nu lé ka Upɛnina, ó kē gē wɔtu Uhana nɛhi. O ka tu ɔ, Uhana i lɛ ɔyi duuma ŋ, Upɛnina kē lɛ ayi alɛwa. (1 Usám. 1:​1, 2) Upɛnina gē ŋmo Uhana okonu ohigbu ka ó tɔɔtɛ lɛ Uhana ō ma ayi ŋ. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu gē yɛ i ya uwɔ lɛ ɔdaŋ ka awɔ gē yɛ i yɔ ipu ɛdɔ āhɔ̄ ɛgɔɔma a? Unana le cɔnu nɛhi nɛ ó gē “jikwū í gē lé ɔdōlé ŋ́,” nɛ ɔtu klla gē “wú [ɔ] nɛ̄hi.”—1 Usám. 1:​6, 7, 10.

6. Ɔdi nɛ Uhana ya o ya ɛɛ kóō miyɛ ɔtu ō tu lé a?

⁶ Ɛgɛnyá nɛ Uhana miyɛ ɔtu ō tu lé a? Odee nɛ ó ya a wɛ ō nyɔ gáā gba Ujehofa ɛ̄gbā ipu agbliihɔ nɛhi a. Abɔɔ, á jé ŋ ɛga nōo kwu okompinu ku agbliihɔ nɛhi a ajaajɛ a, “ó jikwū nɛ̄hi abɔ̄ ó yɔ̄ gē gbɔ̄ɔkɔ ā.” Ó ba Ujehofa ɛba kahinii: “Lɛ unwalu kú um má [cɛɛ ku a] blakwu um.” (1 Usám. 1:10b, 11) Uhana da Ujehofa ipu ɔkɔ ō gba ɔdā nɛ ó yɔ i gbɛla mla ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya ɔ lɛ a. Eko nɛ Ujehofa má ɛgɛ nɛ Uhana yɔ i jikwu nɛɛnɛhi lɛ a, ɔtu biya lɛ ɔ duu. Ó yihɔtu ku nu nɛɛnɛhi, ó kē dɔka ō tu ɔ ɔtule!

7. Ɔtu ō tu lé nyá nɛ Uhana miyɛ oŋma lɛ ō da Ujehofa ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya ɔ lɛ a?

⁷ Igbihi nɛ Uhana le da Ujehofa ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya ɔ lɛ yiili a, Ɛlayi nōo wɛ Otrɛyi Nɛhi Ku Ācɛ O Gwɛɛya a cɛ lɛ ɔ jé kpɔcii ka Ujehofa géē po ɔkɔ ō gba ku nu. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu ya ɔ lɛ igbihi ɔɔma a? Ubáyíbu kahinii: “Ó nyɛ̄ɛ̄ gaá le ɔdōlé lé. Anɔ́ɔ ó klla cɔ̄nū gɛ ŋ́ má.” (1 Usám. 1:​17, 18) Naana nɛ āhɔ̄ nōo gē biya ɔ ɔtu nɛɛnɛhi a i piyabɔ ɛ ŋ ma, Uhana lɛ ɔtu ogbonɛɛ lɛ fiyɛ otɛtɛ. Ó lɔtuce ka Ujehofa jé ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya ɔ lɛ a klla jé lɛyikwu unwalu ku nu, ka ó klla géē ta ɔ abɔ. Ɔɔma wɛ ɔdā nɛ Ujehofa kē ya yiili a. Ó jé ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya ɔ lɛ a, jahɔ tu ɔkɔ ō gba ku nu, igbihaajɛ ó kē ta ɔ abɔ kóō lɛ ayi lɛ.—1 Usám. 1:​19, 20; 2:21.

8-9. Ɔdiya nōó cɛgbá ku alɔ bēē gā ōjila ku ujɔ a? (Ācɛ Uhíbru 10:​24, 25) (Má ifoto a.)

⁸ Aɛlā ō nwu lɛ alɔ. A lɔfu yɔ i má ɛdɔ unwalu  éyi babanya nōo gē ya ku ɔtu kóō biya gā uwɔ nɛɛnɛhi. Á jé ŋ, ɔcɛ apɔlɛ amāŋ ɔkpa ku uwɔ éyi gekwu ɛ. Eko duuma nɛ ɔdā ɛgɛnyā le ya, a géē dɔka ō yɔ foofu uwɔ, ɔɔma kē wɛ ɔdā ɔlamu. Amáŋ blakwu ocabɔ ku Uhana. Ó le yɛ gā ipu agbliihɔ nɛhi a, Ujehofa kē lɛ ɔtu ō tu lé je lɛ ɔ abɔɔ. Ɔwɛ ekponu ɔɔma, Ujehofa géē je ɔtu ō tu lé klla je ɔtu ō tu kwu ɔtu gā uwɔ eko duuma nɛ a gā ōjila ku ujɔ, naana nɛ ɛ̄jɛ̄ lɔfu le jɛ uwɔ amāŋ nɛ ɔtu lɔfu le biya gā uwɔ a. (Jé Ācɛ Uhíbru 10:​24, 25.) Ipu ōjila ku ujɔ, alɔ gē jahɔ tu aɔgba ku Ubáyíbu nōo gē je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ alɔ. Ɛnyā wɛ ɔwɛ éyi nɛ Ujehofa gē bi le ta alɔ abɔ, ku alɔ ma ō gbɛla lɛyikwu aɔdā nōo gē ya ku ɔtu kóō biya lɛ alɔ a. Ohigbu ɛnyā, alɔ gē lɛ ɔtu ogbonɛɛ naana nɛ āhɔ̄ olɔnɔ nɛ alɔ yɔ anu a i kóō piyabɔ boobu eko ɔɔma ɛ ŋ ma.

⁹ Ipu aōjila ku ujɔ ku alɔ, ayinɛ alɔ gē ta alɔ ɔtu kwu ɔtu klla gē mafu lɛ alɔ ɛgɛ néē yihɔtu ku alɔ nɛɛnɛhi lɛ a. Alɔ kē i lɛ ɔtu ogbonɛɛ fiyɛ eko duuma nɛ alɔ yɔ mla uwa. (1 Utes. 5:​11, 14) Leyi yɛ ɔ̄kā ku ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi nōo wɛ ɔcɛ o gbɔbu ɔna ō ta ɛdɔ ɛyɛɛyi nɛ ɔnyā nu kwū a. Ó kahinii: “Ekoohi, abɔ ku ɔnyā um gē kwu um nɛɛnɛhi nɛ ń gē ma ō jikwu ŋ. Amáŋ eko duuma nɛ um nyɔ gā ōjila ku ujɔ, n gē miyɛ ɔtu ō tu kwu ɔtu nɛ um cɛgbá a. Aɛlā ogbonɛnɛ nɛ ayinɛ um gē ka gā um mla ohi néē gē ta ipu ōjila ku ujɔ a ta um ɔtule ɔkwɔɔkwɛyi. Ɛgɛ duuma nɛ um yɔ i lɛ ɔtooplico amāŋ nɛ ɔtu yɔ i junwalu gā um lɛ gbɔbu ɛɛ ku um gā ōjila ku ujɔ a, n gē lɛ ɔtu ogbonɛɛ nɛhi abɔɔ.” Eko duuma nɛ alɔ yɔ ōjila ku ujɔ, Ujehofa lɔfu bi ayinɛ alɔ le ta alɔ abɔ.

10. Ɛgɛnyá nɛ alɔ lɔfu yɛce ocabɔ ku Uhana eko duuma nɛ ɔtu le biya lɛ alɔ nɛɛnɛhi a?

¹⁰ Uhana lɛ ɔtu ogbonɛɛ igbihi nɛ ó gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa klla da ɔ ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya ɔ lɛ a. Awɔ abɔyi uwɔ lɔfu ka “ɛjɛ̄ɛ̄jī unwalu mɛ́mla ɔtōplicō ká [uwɔ] lɛ [Ujehofa],” mla ō lɔtuce kpɔcii ka ó géē jahɔ tu uwɔ. (1 Upít. 5:7) Ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nɛ auwi je ɔba nu ŋmo a kahinii: “Ɔtu biya gā um nɛɛnɛhi nɛ um gbɛla ka ń gáā lɛ eeye gboogboo gla gɛ ŋ. Amáŋ eko duuma nɛ um lɛ ɔkɔ gba lɛ Adā um Ujehofa nōo yihɔtu ku um nɛɛnɛhi a, n gē lɛ ɔtu ogbonɛɛ. Ekoohi, ń gē jé ɛgɛ nɛ um gáā bi le ka ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya um lɛ a ŋ, amáŋ ó jé ɔ lɔɔlɔhi. Eko duuma nɛ ɔtu le biya gā um nɛɛnɛhi nɛ um klla yɔ i lɛ ɔtooplico, n gē ba ɔ ɛba kóō je ɛbɔ gā um. Igbihi ɔɔma n gē lɛ ɔtu ogbonɛɛ boobu, ó klla gē tɔɔtɛ gā um ō ya ɔdā nɛ um cɛgbá ō ya ɛ̄cī ɔɔma a.” Eko duuma nɛ a jikwu tu Ujehofa klla da ɔ ɔdā nōo gē ya ku ɔtu kóō biya gā uwɔ a, ɔtu gē biya lɛ Ujehofa duu, ó kē jé ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya uwɔ lɛ yiili a. Ɔdaŋ nɛ unwalu a i kóō mɛ ŋ naana, Ujehofa lɔfu tu uwɔ ɔtu lé klla ta uwɔ abɔ ō lɛ ɔtu ɛbɔ. (Aíjē 94:19; Ufíl. 4:​6, 7) Ó gē má ɛjɛɛji ɔdā nɛ a gē ya o ya ɛɛ ku a gɔbu hayi kpaakpa lɛ ɔ a, ó kē géē cila uwɔ ule.—Uhíb. 11:6.

IKWU Ō JE OHIGBU KA ƆCƐ ÉYI LƐ UWƆ ABƆ GAAJƐ

11. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu ya Udefidi lɛ eko nɛ ācɛ ɔhá ya ɛlā mla anu ɔwɛ obɔbi a?

¹¹ Ɛpleeko nɛ ó yeeyi a, Udefidi cɛgbá ō lɔtu āhɔ̄ olɔnɔ alɛwa nōo ya kóō jikwu. Ó lɛ ācɛ alɛwa nōo gē wɔtu ku nu. Ācɛ ōhī nōo kóō wɛ aɔkpa ku nu mla ācɛ apɔlɛ ku nu a i yɔ kwu ɔ gā ajaajɛ ŋ klla ceyitikwu ō ya ɔ agbe. (1 Usám. 19:​10, 11; 2 Usám. 15:​10-14, 30) Ɛpleeko éyi nɛ ó yɔ ipu āhɔ̄ olɔnɔ nɛɛnɛhi ipu oyeeyi ku nu a, ó ta ɔkpá kahinii: “Ɔnɔ nɛ̄ n jé ā, cɛ̄ lɛ ɛ̄jɛ̄ le jɛ̄ um. Otú dóódu, agīje le cēnyi tá agōdō kú um ɛ́gɛ́nɛ̄ ɔkpā gē cēenyi ā, ohígbū ikwū nɛ̄ n yɔ̄ ī je ā. Upílo kú um klla kwú gbenyi cɛkpɛɛ mla agīje kú um.” Ɔdiya nɛ ɔtu ya Udefidi lɛ a? Ó kahinii: “Ohígbū ikwū nɛ̄ aólɛlā kú um gē cɛ̄  gā um je ā.” (Aíjē 6:​6, 7) Eko nɛ ācɛ ɔhá ya ɛlā mla Udefidi ɔwɛ obɔbi nɛɛnɛhi a, ó biya ɔ ɔtu nɛɛnɛhi nōo ya kóō jikwu.

12. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu ya Udefidi lɛyikwu Ujehofa a? (Aíjē Kú Ɛ̄gbā 56:8)

¹² Naana nɛ Udefidi má āhɔ̄ olɔnɔ nɛɛnɛhi ipu oyeeyi ku nu a, ó jé kpɔcii ka Ujehofa yihɔtu ku nu. Ó ta ɔkpá kahinii: “Óndú ā [géē] pó ikwū kú otábɔ̄ nɛ̄ n gē je ā.” (Aíjē 6:8) Eko ɔhá lɛ a, ó ta ɛnɛɛnɛ aɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā 56:8 a. (Jé.) Aɛlā ɔɔma lɛ ɔ teyi peee ka Ujehofa yihɔtu alɔ nɛɛnɛhi klla lɛ ɛlá wu ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya alɔ lɛ a. Ɔtu ya Udefidi ka Ujehofa jé aluka ku agije ku nu amāŋ yɔ i ta uwa taajɛ ipu ɔkpá éyi. Udefidi jé kpɔcii ka Ujehofa gē má ɔnɔ nɛ ó gē jé a klla blakwu uwa. Udefidi lɔtuce lɔfu lɔfu ka Ada nu nōo lɛ ihɔtu nōo yɔ ɔkpanco a jé lɛyikwu aunwalu nɛ ó gē má a, klla jé ɛgɛ nɛ aunwalu a gē cɛ lɛ ɔtu ya ɔ lɛ a.

13. Eko duuma nɛ ācɛ ɔhá ya ɔdā nōo biya alɔ ɔtu amāŋ lɛ alɔ abɔ gaajɛ, ɔdi nɛ alɔ cika ō bla a? (Má ifoto a.)

¹³ Aɛlā ō nwu lɛ alɔ. A yɔ i jé ɔnɔ ku ɔtu ohigbu ka ɔcɛ nɛ a kpɔtuce nɛɛnɛhi a ya odee nōo biya uwɔ ɔtu amāŋ lɛ uwɔ abɔ gaajɛ? Á jé ŋ, a lɔfu yɔ i jé ɔnɔ ku ɔtu ohigbu ka ɔcɛ nɛ a miya ō lɛ, ɔba uwɔ amāŋ ɔnyā uwɔ habɔ uwɔ ta, amāŋ ɔcɛ nɛ a yihɔtu ku nu nɛɛnɛhi a lɔfu ma ō gba Ujehofa ɛ̄gbā. Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi nɛ ɔnyā nu nyɔ gáā gbo aja klla habɔ ta a kahinii: “Ń kóō kpɔtuce ka ɛlā ɛgɛnyā ya da um ŋ. Ɔtu le biya gā um nɛɛnɛhi, nōó klla ya um bɛɛka ń tiile duuma ŋ ma.” Ɔdaŋ ka ɔcɛ lɛ uwɔ abɔ gaajɛ amāŋ ya odee nōo biya uwɔ ɔtu jejee ɛ, lɛ ɔtu ō tu lé ō jé ka Ujehofa i gáā cigbihi kwu uwɔ gboogboo ŋ. Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ a kahinii: “N gáā le má ɛ ka alɛɛcɛ i gáā lɔfu yɔ kwu uwɔ gā ajaajɛ eko doodu ŋ, amáŋ Ujehofa géē yɔ kwu alɔ gā ajaajɛ eko doodu. Ɔdā duuma nōo kóō ya naana, ó géē ta alɔ abɔ eko doodu. Ó gáā cigbihi kwu ācɛ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā kpaakpa a gboogboo ŋ.” (Aíjē 37:28) Ó klla lɔhi ku a bla eko doodu, ka Ujehofa yihɔtu ku uwɔ nɛɛnɛhi fiyɛ ɛgɛ nɛ ɔlɛɛcɛ duuma lɔfu yihɔtu ku uwɔ lɛ a. Eko duuma nɛ ɔcɛ nɛ a yihɔtu ku nu nɛɛnɛhi a lɛ uwɔ abɔ gaajɛ, ó gē kwiye nɛɛnɛhi. Amáŋ Ujehofa i piya ɔwɛ nɛ ɔtu gē ya ɔ lɛyikwu ɔ a abɔ ɛ ŋ. A cɛgbá lɛ ɔ nɛhi. (Uróm 8:​38, 39) Ɔcɛla a wɛ kahinii: Ɛgɛ duuma nɛ ɔcɛ kóō lɔfu ya ɛlā mla uwɔ lɛ a, Adā uwɔ nōo yɔ ɔkpanco a yihɔtu ku uwɔ kpɔ.

14. Ɔtu ō tu kwu ɔtu nyá nɛ ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā 34:18 je lɛ alɔ a?

¹⁴ Ɔdaŋ ka é lɛ uwɔ abɔ gaajɛ jejee ɛ, aɛlā ku Udefidi nōo yɔ ipu ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā 34:18 a lɔfu tu uwɔ ɔtule. (Jé.) Ujehofa “kwu [alɔ] . . . ajaajɛ.” Ó lɛbɛɛka adā amāŋ ɛ́nɛ́ nōo bi ɔyi nōo yɔ i jikwu yɔ i tu ɔ ɔtule a. Eko duuma nɛ alɔ yɔ i má owe ohigbu ka ɔcɛ lɛ  alɔ abɔ gaajɛ amāŋ habɔ alɔ ta, Ujehofa jé ɔnɔ nɛ alɔ gē má a, ó kē géē ta alɔ abɔ boobu. Ó le tutu ō tu alɔ ɔtule eko duuma nɛ ɔtu le biya lɛ alɔ amāŋ ɔdaŋ ku alɔ yɔ i gbɛla ka alɔ i tiile ŋ. Ó kē je aɔdā alɛwa lɛ alɔ ō leyice ɔ ɛcɔbu, nōo gē ta alɔ abɔ ō lɔtu ku aunwalu nɛ alɔ yɔ i má babanya a.—Ayis. 65:17.

IKWU Ō JE OHIGBU KU Á LƐ EYIYOCE KA ODEE GÉĒ LƆHI Ŋ

15. Ɔdiya nɛ ɔtu biya lɛ Uhɛsikiya nɛɛnɛhi nɛ ó jikwu a?

¹⁵ Eko nɛ ó wɛ ihayi ofu ce igwahanɛ (39) a, Uhɛsikiya nōo wɛ Ɔcɛ́ ku Ujuda a gbɔɔ ō doōcē bɔbi bɔbi. Ayisaya nōo wɛ ɔcomɛɛbɛ a lɛ ɛhɔ ku Ujehofa cɛ lɛ Uhɛskiya ka ó géē kwū ohigbu ōcē nōo yɔ i da ɔ a. (2 Aɔ́cɛ́ 20:1) Eko nɛ Uhɛsikiya lɛ ɔ̄kā nyā po a, ɔtu le biya lɛ ɔ nɛ ó jikwu nɛɛnɛhi. Ó lɛ ɔkɔ gba lɛ Ujehofa ku otabɔ.—2 Aɔ́cɛ́ 20:​2, 3.

16. Ɔdi nɛ Ujehofa ya lɛ Uhɛsikiya a?

¹⁶ Eko nɛ Ujehofa lɛ ɔkɔ ō gba ku Uhɛsikiya po klla lɛ ikwu ō je ku nu má a, ó gbɔɔ ō meyinyinyi Uhɛsikiya klla da ɔ kahinii: “N le ɔkɔ nāa gbā ā pó ɛɛ́, n klla le agīje kú uwɔ má ɛɛ́. . . . Ōcē kú uwɔ ā géē mɛ.” O bu ipu Ayisaya, Ujehofa lɛ eyinyinyi mafu lɛ ɔ ŋma lɛ ō cokonu lɛ ɔ ka ó géē yeeyi gɔbu, ka ó klla géē nya Ujerusalɛm ta ŋma abɔ ku ācɛ Asiriya a.—2 Aɔ́cɛ́ 20:​4-6.

17. Ɛgɛnyá nɛ Ujehofa gē ta alɔ abɔ eko duuma nɛ alɔ yɔ i doōcē bɔbi bɔbi a? (Aíjē Kú Ɛ̄gbā 41:3) (Má ifoto a.)

¹⁷ Aɛlā ō nwu lɛ alɔ. Ɔdi nɛ a lɔfu ya ɔdaŋ ku a lɛ ōcē nōo lɛbɛɛka ó lɛ ɛcí ŋ ma? Da Ujehofa ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya uwɔ lɛ a. Ó géē jahɔ tu uwɔ ɔdaŋ nɛ a kóō yɔ i jikwu eko nɛ a yɔ i gbɔɔkɔ lɛ ɔ a. Ubáyíbu cɛ lɛ alɔ jé kpɔcii ka “Ádā nōo ī ményinyi ɔ̄cɛ, nōo ī tú ɔ̄cɛ ɔtūlé ojigógó” a géē tu alɔ ɔtule ipu ɛjɛɛji unwalu ku alɔ. (2 Ukɔ́r. 1:​3, 4) Icɛ, alɔ i gáā lɔfu leyice ka Ujehofa géē je ɛjɛɛji unwalu ku alɔ bi wa oŋmɛyi ŋ, amáŋ ó géē tu alɔ ɔtule eko doodu. (Jé Aíjē Kú Ɛ̄gbā 41:3.) O bu ipu alelekwu ihɔ ku nu, Ujehofa gē je ɔfu, ijeeyi, mla ɛbɔ ku ɔtu lɛ alɔ o ya ɛɛ ku alɔ lɔtu. (Aíit. 18:14; Ufíl. 4:13) Ó klla tu alɔ ɔtule ŋma lɛ ō je eyiyoce lɛ alɔ ka ɛcɔbu ɔcɛ duuma i gáā doōcē ɛ gɛ ŋ.—Ayis. 33:24.

18. Ɛga ku Ubáyíbu nyá gē tu uwɔ ɔtule eko duuma nɛ a yɔ ipu āhɔ̄ nōo lɔnɔ nɛɛnɛhi a? (Má ikpati nyā nōo kahinii: “ Aɛga Ku Ubáyíbu Ōhī Nōo Lɔfu Tu Alɔ Ɔtule Eko Duuma Nɛ Alɔ Gē Jikwu.”)

¹⁸ Ɛlā nɛ Ujehofa da Uhɛsikiya a tu ɔ ɔtule. Alɔ abɔyi alɔ lɔfu lɛ ɔtu ō tu lé ŋma lɛ ō jahɔ tu ɛlā nɛ Ujehofa gē da alɔ ipu Ɛlā ku nu a. Eko duuma nɛ ɔtu le biya lɛ alɔ, aɛlā ku Ujehofa nōo yɔ ipu Ubáyíbu a lɔfu tu alɔ ɔtule klla ta alɔ abɔ ō lɛ ɛbɔ. (Uróm 15:4) Eko nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo yɔ u West Africa a lɛ ōcē ku ukansa a, igbalɛwa ó gē jikwu. Ó kahinii: “Ɛga ku Ubáyíbu éyi nōo gē tu um ɔtule nɛɛnɛhi a wɛ ɔkpá ku Ayisáya 26:3. Naana nōó lɛ igbalɛwa nɛ alɔ i gáā lɔfu piya āhɔ̄ ku alɔ abɔ gla ŋ ma, ɔgba ɔɔma cokonu ka Ujehofa lɔfu ya ku  alɔ lɛ ɛbɔ ku ɔtu klla ta alɔ abɔ ō lɔtu unwalu duuma.” Ó lɛ ɛga ku Ubáyíbu duuma nōo gē je ɔtu ō tu lé gā uwɔ, eko duuma nɛ a yɔ ipu āhɔ̄ nōo lɛbɛɛka ó lɛ ɔwɛ duuma nɛ a lɔfu bɛɛcɛ ŋma anu ŋ?

19. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu leyice ɛcɔbu a?

¹⁹ Oŋmɛyi ku ɛcɛ nɛ alɔ lā anu nyā le ba ajaajɛ ɛ, alɔ kē leyice ku alɔ géē má unwalu fiyɛ nōo lɔfu ya ku alɔ jé ɔnɔ amāŋ jikwu. Amáŋ ɛgɛ nɛ alɔ má ŋma ocabɔ ku Uhana, Udefidi, mla Uhɛsikiya nōo wɛ Ɔcɛ́ a, Ujehofa gē má alɔ eko duuma nɛ alɔ gē jikwu, ó kē i biya ɔ ɔtu. Ó yihɔtu alɔ ohigbu ka alɔ hayi kpaakpa lɛ ɔ naana nɛ alɔ yɔ i jé ɔnɔ a, ó kē blakwu agije nɛ alɔ gē pɛ a. Ohigbu ɛnyā, eko duuma nɛ alɔ yɔ ipu āhɔ̄ nōo gē biya alɔ ɔtu nɛɛnɛhi, alɔ géē dɔka ō ka ɔtu ku alɔ lɛ Ujehofa ipu ɔkɔ ō gba. Alɔ hii kwu iyi alɔ bi ŋma ɛgiyi ayinɛ alɔ nōo lɛ ihɔtu nōo yɔ ipu ujɔ a gboogboo ŋ. Oŋma lɛ ō yɔ i jé Ubáyíbu, alɔ kē géē miyɛ ɔtu ō tu lé ŋma ɛgiyi Ujehofa. Alɔ lɔfu lɔtuce kpɔcii ka ɔdaŋ ka alɔ hayi kpaakpa gɔbu yɔ i lɔtu, Ujehofa géē cila alɔ ule. Ɔɔma lɛ ō ya mla ɛnɛɛnɛ okonu nɛ ó ce lɛ alɔ ka eko kpii nōo yɔ i wa a, ó géē “nya ɛjɛ̄ɛ̄jī agīje” ŋma ikpeyi ku alɔ nɛ alɔ gē je ohigbu ɔnɔ a. (Mafú 21:4) Cɛɛ eko ɔɔma, alɔ gē yɔ i jikwu foofunu ohigbu ka alɔ yɔ i gweeye.