1. Ɛgɛnyá nɛ Ɔwɔico lɛ ɔfu tu ācɛ nōo gba ɔ ɛ̄gbā kpaakpa eko ikee a iyē a?

 IGBALƐWA Ubáyíbu gē hi ācɛ nōo hayi kpaakpa lɛ Ujehofa a ka ācɛ nōo lɔfu. Amáŋ ó wɛ eko doodu néē gē lɔfu néē cɛgbá a ŋ. Ocabɔ mafu, ó lɛ ekoohi nɛ ɔtu gē ya Udefidi nōo wɛ Ɔcɛ́ a ka ó lɔfu bɛɛka “ɔlɛ́ nɛ̄ ɛfu yɛ ɔ́ jīla tá biílí ā,” amáŋ ó lɛ ekoohi nɛ abɔ gē hɛ ɔ iyē nɛ ó klla gē “yúufi.” (Aíjē 30:7) Alelekwu ihɔ ku Ɔwɔico lɛ ɔfu tu Usamsin iyē nɛɛnɛhi. Amáŋ Usamsin jé ka ɔdaŋ ka ó lɛ ɔfu nōo gē ŋma ɛgiyi Ɔwɔico a ŋ, ó géē “kwáahi bɛ̄ɛka ācɛ ɔlamu ɔhá ā.” (Ācoh. 14:5, 6; 16:17) Ujehofa wɛ ɔcɛ nōo lɛ ɔfu tu ācɛ nōo gba ɔ ɛ̄gbā kpaakpa a iyē a.

2. Ɔdiya nɛ ɔyikpo Upɔlu ka ka ekoohi ó gē lɛ ɔfu iyē ŋ, nōó klla lɛ ekoohi nɛ ó gē lɔfu a? (2 Ācɛ Ukɔ́rīnti 12:9, 10)

² Ɔyikpo Upɔlu abɔyi nu jé ka anuɔ cɛgbá ɔfu nōo gē ŋma ɛgiyi Ujehofa a. (Jé 2 Ācɛ Ukɔ́rīnti 12:9, 10.) Bɛɛka ɛyinɛhi ku alɔ a, Upɔlu lɛ unwalu ku ōcē. (Ugal. 4:13, 14) Ekoohi, ó gē lɔnɔ tu ɔ nɛhi ō ya ɔdā okpaakpa a. (Uróm 7:18, 19) Ekoohi ó klla gē lɛ ɔtooplico lɛyikwu ɔdā nōo lɔfu ya da ɔ a. (2 Ukɔ́r. 1:8, 9) Naana kpɔ a, eko nɛ abɔ lɛ hɛ Upɔlu iyē, ó gē lɛ ɔfu nɛ ó cɛgbá a. Ɛgɛnyá a? Ujehofa lɛ ɔfu nɛ Upɔlu cɛgbá o ya ɛɛ kóō lɔtu āhɔ̄ olɔnɔ a je lɛ ɔ.

3. Aɔka nyá nɛ alɔ gáā cila ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

³ Ujehofa cokonu ō je ɔfu nɛ alɔ cɛgbá o ya ɛɛ ku alɔ lɔtu a lɛ alɔ duu. (1 Upít. 5:10) Amáŋ alɔ i gáā leyice ō miyɛ otabɔ ɔɔma ɔdaŋ ku alɔ i ya oceyitikwu duuma oŋma aya ku alɔ a ŋ. Ocabɔ mafu, engine ku umoto lɔfu ya ku umoto kóō lɔfu ō gā iyawu. Naana kpɔ a, ɔcɛ o pɛ umoto a géē cɛgbá ō hɛ engine a gbɔbu ɛɛ ku umoto ɔɔma kóō gā ɛga duuma gla. Ɔwɛ ekponu ɔɔma, Ujehofa le tutu ō je ɔfu nɛ alɔ cɛgbá a lɛ alɔ, amáŋ ó lɛ aɔdā ōhī nɛ alɔ géē cɛgbá ō ya piii gbɔbu ɛɛ ku alɔ lɛ itene ŋma  anu. Ɔdi nɛ Ujehofa ya tɔɔtɛ o ya ɛɛ kóō lɛ ɔfu tu alɔ iyē a? Ɔdi nɛ alɔ kē cɛgbá ō ya o ya ɛɛ ku alɔ miyɛ ɔfu ɔɔma a? Alɔ géē jé ohi ku aɔka ɔɔma, ŋma lɛ ō leyi yɛ ɛgɛ nɛ Ujehofa je otabɔ lɛ Ujona nōo wɛ ɔcomɛɛbɛ, Umeri nōo wɛ ɛ́nɛ́ ku Ujisɔsi, mla ɔyikpo Upɔlu a. Alɔ klla géē má ɛgɛ nɛ Ujehofa gɔbu yɔ i lɛ ɔfu tu ācɛ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā icɛ a iyē ɔwɛ ekponu ɔɔma a.

4. Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā lɔfu miyɛ ɔfu ŋma ɛgiyi Ujehofa a?

⁴ Ɔwɛ éyi nɛ alɔ lɔfu miyɛ ɔfu ŋma ɛgiyi Ujehofa a, wɛ oŋma lɛ ō gbɔɔkɔ lɛ ɔ. Ujehofa géē cila ɔkɔ ō gba ku alɔ a ŋma lɛ ō je “ɔfú nɛ̄ɛ̄nɛ̄hi” lɛ alɔ. (2 Ukɔ́r. 4:7) Alɔ klla géē lɔfu nɛ alɔ cɛgbá a ŋma lɛ ō jé Ɛlā ku nu mla ō gbɛla lipu lipu tu ɛlā nɛ alɔ jé a. (Aíjē 86:11) Ɛlā ku Ujehofa nōo yɔ ipu Ubáyíbu a gē ‘ya ku alɔ lɔfu.’ (Uhíb. 4:12) Ɔdaŋ ku a gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa klla gē jé Ɛlā ku nu, a géē miyɛ ɔfu nɛ a cɛgbá o ya ɛɛ ku a lɔtu, ō lɛ abɔ bi eeye ku uwɔ, mla ō lɛ uklɔ nōo lɔnɔ nɛhi a ya jila. Leyi bi ɛgɛ nɛ Ujehofa lɛ ɔfu tu Ujona nōo wɛ ɔcomɛɛbɛ a iyē a.

5. Ɔdiya nɛ Ujona nōo wɛ ɔcomɛɛbɛ a cɛgbá ɔfu a?

⁵ Ujona nōo wɛ ɔcomɛɛbɛ a cɛgbá ɔfu o ya ɛɛ kóō mafu ɔtu ō lɛ. Ó yɔ i yuufi ō gā ɛga nɛ Ujehofa ta ɔ ɛhɔ nyɔ a. Ohigbu ɛnyā, ó lɛ yɛ gā ipu ugbeenyi o ya ɛɛ kóō le kwu gā ɛga ɔhá. Ohigbu ɔdā nɛ ó ya nyā, ó hile ligii ku anu mɛmla ācɛ nōo yɔ ipu ugbeenyi a kóō le pɛ kwū ohigbu isu nōo yɔ i tugbagwu a. Eko nɛ ācɛ nōo yɔ i pɛ ugbeenyi a lɛ ɔ tɛcɔ gā ipu isu a, ɛbeenyi nɛhi éyi kwu ɔ u mlɛ. Ujona yɔ ɛga ō tuufi ipu ku ɛbeenyi ɔɔma. Ɛgɛnyá nɛ a gbɛla ku ɔtu lɔfu ya Ujona lɛ a? Eko aflɛyi a, ɔtu lɔfu ya ɔ ka ó géē kwū. Ɔtu klla lɔfu ya ɔ ka Ujehofa leyi gwu ɔ bonu ɛ. Ó lɛ aafu ŋ, Ujona lɛ ɔtooplico nɛɛnɛhi.

6. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ujóna 2:1, 2, 7 a, ɔdi lɛ ɔfu tu Ujona iyē eko nɛ ó yɔ ipu ku ɛbeenyi a?

⁶ Ɔdi nɛ Ujona ya o ya ɛɛ kóō miyɛ ɔfu eko nɛ ó yɔ foofunu ipu ku ɛbeenyi ɔɔma a? Ó gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa. (Jé Ujóna 2:1, 2, 7.) Naana nɛ Ujona ta ō lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa eko aflɛyi a, ó lɛ opiyabɔ ya klla lɔtuce ka Ujehofa géē jahɔ tu ɔkɔ ō gba ku nu. Ujona klla gbɛla lipu lipu tu Ɛlā ku Ɔwɔico nɛ ó jé gbɔbu ɛ ma. Ɔdiya nɛ alɔ lɔfu ka lɛ a? Alɔ jé ɛnyā ohigbu ka ɔkɔ nɛ ó gba nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ujóna 2 a, ó bi aɛlā alɛwa nōo yɔ ipu ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā a le yuklɔ. (Ocabɔ mafu, má Ujóna 2:2, 5 mla Aíjē Kú Ɛ̄gbā 69:1; 86:7.) Ó teyi peee ka Ujona jé aɛga ku Ubáyíbu nyā lɔɔlɔhi. Aɛga ku Ubáyíbu ɔɔma cɛ lɛ Ujona lɔtuce lɔfu lɔfu ka Ujehofa géē ta ɔ abɔ. Ujehofa lɛ Ujona hɛta, igbihaajɛ Ujona kē le tutu ō yuklɔ nɛ Ujehofa da ɔ kóō ya a.—Ujón. 2:10–3:4.

7-8. Ɛgɛnyá nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi nōo yɔ u Taiwan a miyɛ ɔfu ɛpleeko nɛ ó yɔ i má unwalu a?

⁷ Ocabɔ ku Ujona lɔfu ta alɔ abɔ eko duuma nɛ alɔ yɔ i má unwalu. Ocabɔ mafu, Zhiming, b ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi nōo ŋma u Taiwan a yɔ i doōcē nɛɛnɛhi. Ācɛ apɔlɛ ku nu klla yɔ i ya ɔ ŋmo ohigbu ɔtu okpoce ku nu. Ó miyɛ ɔfu ŋma ɛgiyi Ujehofa oŋma lɛ ɔkɔ ō gba mla oklɔcɛ. Ó kahinii: “Ekoohi ɔdaŋ ku unwalu gbɔɔ, n gē lɛ ɔtooplico nɛɛnɛhi nɛ ń gē lɛ ɔtu ɛbɔ ō ya oklɔcɛ ku abɔyi um ŋ.” Amáŋ ó gbolo ce Ujehofa ku otabɔ. Ó kahinii: “Aflɛyi, n gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa. Ɔdā ɔhá kpɔ, n klla gē bi ɔdā ō le po ijé néē gē kpo wu ahɔ̄ le jahɔ tu aijé ku alɔ. Ekoohi n gē gwiije a ɛmɛɛma jaa gbeeko nɛ ɔtu ku um gaajɛ. Cɛɛ igbihaajɛ n kē gbɔɔ oklɔcɛ.”

⁸ Zhiming lɛ ɔfu nɛ ó cɛgba ō lɔtu āhɔ̄ olɔnɔ a, ŋma aɛlā nɛ ó nwu ɛpleeko nɛ ó gē ya  oklɔcɛ ku abɔyi nu a. Ocabɔ mafu, ɛpleeko nɛ ó yɔ i lɔfu iyē ɛmɛɛma igbihi nɛ ó lɛ ɔpɛrasɔn ya a, inɔsi éyi gáā le da ɔ ka ohigbu ka oyi néē gē hi ka u red blood cell ku nu i gwune gɛ ŋ ma, é géē cɛgbá ō je lɛ ɔ. Otu gbɔbu ɛɛ kéē ya ɔ ɔpɛrasɔn a, Zhiming jé ɔ̄kā lɛyikwu ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo ya ɛdɔ ɔpɛrasɔn ekponu ɔɔma a. Oyi néē hi ka u red blood cell ku ɔyinɛ alɔ nɔnya a kóō nyɛ fiyɛ aku nu a, naana kpɔ a, ɔyinɛ alɔ nɔnya a kē ta ō miyɛ oyi ó kē le lɔfu iyē. Ɔ̄kā ɔɔma lɛ ɔfu tu Zhiming iyē kóō hayi kpaakpa.

9. Ɔdaŋ ku a yɔ i lɛ ɔtooplico ohigbu unwalu nɛ a yɔ i má a, ɔdi nɛ a lɔfu ya a? (Má ifoto a.)

⁹ Eko nɛ a yɔ i má unwalu, ó gē lɔnɔ tu uwɔ ō gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa? Amāŋ abɔ gē hɛ uwɔ iyē ō ya oklɔcɛ? Bla ka Ujehofa jé āhɔ̄ ku uwɔ lɔɔlɔhi. Ohigbu ɛnyā, ɔdaŋ ku a ceyitikwu gbɔɔkɔ lɛ ɔ ligii naana, le jé kpɔcii ka ó géē jé ɔdā nɛ a cɛgbá a gā uwɔ yiili. (Āfi. 3:20) Ɔdaŋ ka ó yɔ i lɔnɔ ta uwɔ ō jé amāŋ ya oklɔcɛ ohigbu ku a yɔ i doōcē, abɔ le hɛ uwɔ iyē, amāŋ ohigbu ku a yɔ i lɛ ɔtooplico, a lɔfu jahɔ tu ɔkɛla ogwotu ku Ubáyíbu amāŋ aɔkpá ku alɔ duuma. A lɔfu jahɔ tu aijé ku alɔ amāŋ má uvidio duuma ipu jw.org. Ŋma lɛ ō gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa mla ō leyi taajɛ ō má ɛgɛ nɛ Ujehofa yɔ i cila ɔkɔ ō gba ku alɔ a o bu ipu Ubáyíbu mla aɔdā ɔhá nɛ ó ya tɔɔtɛ lɛ alɔ a, alɔ yɔ i jɛga lɛ Ujehofa kóō lɛ ɔfu tu alɔ iyē.

10. Ɛgɛnyá nɛ ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu ujɔ a gē lɛ ɔfu tu alɔ iyē a?

¹⁰ Ujehofa lɔfu bi ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu ujɔ a le yuklɔ kéē lɛ ɔfu tu alɔ iyē. É lɔfu je ‘ɔtu ō ta kwu ɔtu lɛ alɔ nɛhi’ eko duuma nɛ alɔ yɔ i má unwalu, amáŋ eko nɛ alɔ yɔ i nya ō yuklɔ nɛ alɔ lɛ nōo lɔnɔ nɛhi a. (Ukól. 4:10, 11) Alɔ cɛgbá aɔkpa ku alɔ ofiyɛ duu “eko kú ɛgbá.” (Aíit. 17:17) Eko duuma nɛ abɔ le hɛ alɔ iye, ayinɛ alɔ lɔfu je aɔdā nɛ alɔ cɛgbá a lɛ alɔ, é lɔfu ta alɔ ɔtu lé, klla ta alɔ ɔtu kwu ɔtu ō gɔbu yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā kpaakpa. Leyi bi ɛgɛ nɛ Umeri ɛ́nɛ́ ku Ujisɔsi miyɛ ɔfu ŋma ɛgiyi ācɛ ɔhá a.

11. Ɔdiya nɛ Umeri cɛgbá ɔfu a?

¹¹ Umeri cɛgbá ɔfu o ya ɛɛ kóō lɛ ɔdā nōo wɛ ococɛ ku Ujehofa a ya jila. Gbɛla lɛyikwu ɛgɛ  nɛ Umeri géē lɛ ɔtooplico nɛɛnɛhi eko nɛ alelekwu otɛhɔ nōo lé ka u Ugebriyɛlu a da ɔ ka ó géē yiipu, naana nɛ ó lɛ ɔba eko ɔɔma ɛ ŋ ma. Ó jé ɔdā duuma lɛyikwu ō bi ɔyi jɛ ŋ, amáŋ ó géē cɛgbá ō teyi kwu ɔyinɔnyilɔ nōo géē wɛ Umesayiya a lɔɔlɔhi. Ó jé ɔcɛnyilɔ duuma jejee ɛ ŋ, amáŋ ó géē cɛgbá ō da Ujosɛfu ka anuɔ yiipu. Ɔɔma wɛ ɔdā nōo lɔnɔ nɛhi ō ya.—Ulúk. 1:26-33.

12. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Ulúku 1:39-45 ka a, ɛgɛnyá nɛ Umeri miyɛ ɔfu nɛ ó cɛgbá a?

¹² Ɛgɛnyá nɛ Umeri miyɛ ɔfu nɛ ó cɛgbá o ya ɛɛ kóō yuklɔ nōo lɔnɔ nɛhi nyā a? Ó miyɛ otabɔ ŋma ɛgiyi ācɛ ɔhá. Ocabɔ mafu, ó da Ugebriyɛlu nōo wɛ alelekwu otɛhɔ a ɔka kóō da ɔ aɛlā ōhī lɛyikwu uklɔ ɔɔma. (Ulúk. 1:34) Igbihi nɛ eko kē le gla ligii a, ó le yɛ ta “igelī éyi kú ɔlɛ́ ɛyí ɛfu kú Ujudiya” o ya ɛɛ kóō gáā lɛ ɔmaapu nu nōo lé ka u Ɛlisabeti a má. Ɛnɛɛnɛ iyawu nɛ ó yɛ abɔɔ a. Ɛlisabeti ta Umeri ahinya nɛɛnɛhi, Ujehofa klla lɛ alelekwu ihɔ ku nu je lɛ ɔ kóō ka akacɛ ō ta ɔtu kwu éyi lɛyikwu ɔyi nɛ Umeri gáā ma a. (Jé Ulúku 1:39-45.) Umeri ka ka Ujehofa “bī ɔfú nɛ̄hi” ku nu lɛ uklɔ nɛhi ya. (Ulúk. 1:46-51) O bu ipu Ugebriyɛlu nōo wɛ alelekwu otɛhɔ a mla Ɛlisabeti, Ujehofa lɛ ɔfu tu Umeri iyē nɛɛnɛhi.

13. Ɔdi ya eko nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi da ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu ujɔ a kéē ta ɔ abɔ a?

¹³ Bɛɛka Umeri a, ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu ujɔ a lɛ ɔfu tu uwɔ iyē gla duu. Ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo lé ka u Dasuri nōo ŋma u Bolivia a cɛgbá ɛdɔ ɔfu ɛgɔɔma. Adā nu gbɔɔ ō doōcē nɛɛnɛhi, ōcē ku nu a i kē lɛ ɛcí ŋ. Eko nɛ adā nu yɔ inɛci a, Dasuri dɔka ō bēē yɔ mla ɔ ɛgɛ nōo tɔɔtɛ gla a. (1 Utím. 5:4) Amáŋ ɔɔma i wɛ ɔdā nōo tɔɔtɛ lɛ ɔ eko doodu ŋ. Ó kahinii: “Igbalɛwa, ɔtu gē ya um bɛɛka ń gɔbu gla gɛ ŋ ma.” Eko aflɛyi a, ó da ɔcɛ duuma ɔka kéē ta ɔ abɔ ŋ. Ó kahinii: “Ń dɔka ō junwalu duuma lɛ ayinɛ alɔ a ŋ. N gē gbɛla kahinii: ‘Ujehofa gáā je otabɔ nɛ um cɛgbá a gā um a.’ Amáŋ n gáā le má ka abɔ um yɔ i kwu iyi um bi ŋma ɛgiyi ācɛ ɔhá, n yɔ i ceyitikwu ō leyi kwu unwalu nɛ um lɛ a foofu um.” (Aíit. 18:1) Amáŋ Dasuri le miya ō lɛ ɔkpá ta gē lɛ aɔkpa ku nu ōhī o ya ɛɛ kóō le da uwa āhɔ̄ nɛ ó yɔ i lɔtu ku nu a. Ó kahinii: “Okonu ku um i gáā ka ɛgɛ nɛ ayinɛ nōo yɔ ipu ujɔ a lɛ ɔfu tu um iyē a gla ŋ. É bi ɔdole gē um inɛci klla mafu aɛga ku Ubáyíbu ō ta ɔtu kwu ɔtu gā um. Ó wɛ ɔdā ō ta ɔtu kwu ɔtu ō jé ku alɔ i yɔ foofu alɔ ŋ. Ɛjɛɛji alɔ wɛ ipu apɔlɛ ku Ujehofa. Ayinɛ alɔ a kē le tutu ō ya ɔdā nōo wɛ ɛgbá ku alɔ, ō jikwu mla alɔ eko duuma nɛ alɔ yɔ i má unwalu, mla ō ta alɔ ɔtu kwu ɔtu ō gɔbu yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā mla uwa.”

14. Ɔdiya nɛ alɔ cika ō miyɛ otabɔ ŋma ɛgiyi anyakwɔcɛ ku ujɔ a?

¹⁴ Ɔwɛ éyi nɛ Ujehofa gē bi le jé ɔfu lɛ alɔ a wɛ o bu ipu anyakwɔcɛ ku ujɔ. É wɛ ɛhi nɛ ó gē bi le je ɔfu tu alɔ iyē mla ō ya ku ɔtu kóō gbo alɔ nɛɛ. (Ayis. 32:1, 2) Ohigbu ɛnyā, eko duuma nɛ a yɔ i lɛ ɔtooplico, da ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ duuma ɔdā nɛ a yɔ i lɛ ɔtooplico lɛyikwu ɔ a. A hii pi ɔkwu ajɛ ō miyɛ otabɔ nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ lɛ ō je gā uwɔ a ŋ. O bu anyakwɔcɛ ku ujɔ, Ujehofa lɔfu ya ku a lɔfu.

15. Eyiyoce nyá nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist lɛ nōo cɛgbá lɛ uwa nɛhi a?

¹⁵ Aokonu ō ce nōo yɔ ipu Ubáyíbu a lɔfu je eyiyoce mla ɔfu nɛ alɔ cɛgbá ō gɔbu yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā a lɛ alɔ. (Uróm 4:3, 18-20) Ó lɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist ōhī nōo lɛ eyiyoce ō lā oyeeyi opiyoo ɔkpanco, ó kē lɛ ācɛ ɔhá nōo lɛ eyiyoce ō lā ipu ɛcɛ nyā nōo géē je piya uparadais a. Ohigbu eyiyoce nyā nɛ alɔ lɛ a, alɔ lɛ  ɔfu nɛ alɔ cɛgbá ō lɔtu āhɔ̄ olɔnɔ, ó tɔɔna ku ɔkoolɔhi a, mla ō je otabɔ lɛ ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu ujɔ a. (1 Utes. 1:3) Ɛdɔ eyiyoce ekponu nyā lɛ ɔfu tu Upɔlu iyē a.

16. Ɔdiya nɛ ɔyikpo Upɔlu cɛgbá ɔfu a?

¹⁶ Upɔlu cɛgbá ɔfu o ya ɛɛ kóō lɔtu āhɔ̄ olɔnɔ. Ipu ɔkpá nɛ ó ta gē lɛ Ācɛ Ukɔrinti a, ó lɛ iyi nu gbla ɔmɛ nōo yɔ ipu abɔ ku ɔcɛ o ma ɛtɛ a. Ācɛ “je unwalu lɛ ɔ ŋmá áklō dóódu,” “ɔda dóódu le yá ɔ jígbáá,” ó lɛ “aólɛlā alɛwa,” é klla “cē [ɔ] gwōnū ekoōhī” duu. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, ó lɛ ekoohi nɛ oyeeyi ku nu kóō kwu ikwū ajaajɛ. (2 Ukɔ́r. 4:8-10) Upɔlu ta aɛlā nyā ɛpleeko nɛ ó yɔ i gā uklɔ ku ɔna ō ta ɔmɛta ku nu a. Igbihi nɛ ó kē lɛ aɛlā nyā ta a, ó má āhɔ̄ olɔnɔ alɛwa ɔhá. Ó lɛ ígwu ku ācɛ ōhī nōo hɛ ɔ tu ɔwɛ, é kwu ɔ ya owe nɛhi, ó hile ligii ku eŋkpɔ kóō lɛ ɔ kpo, é klla kwu ɔ gā inu agba.

17. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku 2 Ācɛ Ukɔ́rīnti 4:16-18 ka a, ɔdi lɛ ɔfu tu Upɔlu iyē o ya ɛɛ kóō lɔtu unwalu nɛ ó yɔ i má a?

¹⁷ Upɔlu lɛ ɔfu nɛ ó cɛgbá o ya ɛɛ kóō lɔtu a ŋma lɛ ō lɛ ɔtu ku nu kwu eyiyoce nɛ ó lɛ a. (Jé 2 Ācɛ Ukɔ́rīnti 4:16-18.) Ó da ayinɛ nōo yɔ Ukɔrinti a ku ɔdaŋ ku “ɔkpíyē kú [nu] yɔ̄ ī wa ɛmɛɛma” naana, ó gáā jɛga lɛ ɔɔma kóō cɛ lɛ abɔ hɛ ɔ iyē ŋ. Upɔlu lɛ ɔtu ku nu kwu eyiyoce nɛ ó lɛ a. Ɛjɛɛji owe nɛ Upɔlu má a le “nyɛ́ lɛ ɔdā nōo yɔ̄ ī wā ā.” Ɔɔma kē wɛ ɛnɛɛnɛ eyiyoce nɛ ó lɛ ō lā oyeeyi opiyoo ɔkpanco a. Upɔlu gbɛla tu eyiyoce ɔɔma lɔfu lɔfu, ohigbu ɛnyā, ɔtu ya ɔ ka é yɔ i lɛ “alelékwū kú [nu] pīya ɛ̄yīpɛ̄ ɛ̄cī dóódu.”

18. Ɛgɛnyá nɛ eyiyoce ku ɛcɔbu nɛ u Tihomir mla ācɛ apɔlɛ ku nu lɛ a lɛ ɔfu tu uwa iyē a?

¹⁸ Eyiyoce ku ɛcɔbu nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi nōo le ka u Tihomir nōo ŋma u Bulgaria lɛ a lɛ ɔfu tu ɔ iyē. Ihayi ōhī nōo gáā yɛ a, ɔyinɛ nu nɔnyilɔ éyi nōo lé ka u Zdravko a gekwu ŋma amiya ku ɔdā okwinya nɛ ó lɛ a. Ohigbu ɛnyā, ɔtu biya lɛ ɔyinɛ alɔ Tihomir nɛɛnɛhi. O ya ɛɛ kéē lɔtu, anu mla apɔlɛ ku nu gē gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ oheyi ŋma ɔlekwu a géē lɛ a. Ó kahinii: “Alɔ gē gbɛla lɛyikwu ɛga nɛ alɔ géē má u Zdravko, ɛdɔ ɔdole nɛ alɔ géē tutu gbeyi nu, ācɛ nɛ alɔ géē higwu kéē gweeye mla alɔ igbihi néē lɛ ɔ heyi ŋma ɔlekwu, mla aɛlā nɛ alɔ  géē da ɔ lɛyikwu eko amoomɛ a.” Tihomir ka ka oŋma lɛ ō lɛ ɔtu ku uwa kwu eyiyoce néē lɛ a lɛ ɔfu tu ācɛ apɔlɛ ku nu iyē, ka é klla gɔbu yɔ i gbeyi eko nɛ Ujehofa gē hɛ ɔyinɛ nu eyī ŋma ɔlekwu a.

19. Ɔdi nɛ a lɔfu ya o ya ɛɛ ku eyiyoce nɛ a lɛ lɛyikwu ɛcɔbu a kóō lɔfu fiyɛ a? (Má ifoto a.)

¹⁹ Ɛgɛnyá nɛ a gáā ya ku eyiyoce nɛ a lɛ a kóō lɔfu fiyɛ a? Ocabɔ mafu, ɔdaŋ ku a lɛ eyiyoce ō lā ipu ɛcɛ nyā piyoo, jé ɔ̄kā ŋma ipu Ubáyíbu nōo kɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ oyeeyi géē lɛ ipu uparadais, ku a klla gbɛla tu ɔ lipu lipu. (Ayis. 25:8; 32:16-18) Gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ oyeeyi géē lɛ ipu ɛcɛ ɛyipɛ a. Má iyi uwa ku a yɔ abɔɔ. Anyɛ nɛ a yɔ i má a? Uya nyá nɛ a yɔ i po a? Ɛgɛnyá nɛ ɔtu yɔ i ya uwɔ lɛ a? O ya ɛɛ ku a lɛ otabɔ ō gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ oyeeyi géē lɛ ipu uparadais a, má aifoto nōo yɔ ipu aɔkpá ku alɔ a, amāŋ má uvidio ku aijé nōo ba nyā nōo kahinii: Ipu Ɛcɛ Ɛyipɛ Nōo I Wa A, Ó Kpo Eko Bonu Ō Wa Ŋ, amāŋ ɛ̄nɛ̄ o kahinii: Imagine the Time a. Ɔdaŋ ku alɔ lɛ eko taajɛ eko doodu ō gbɛla lɛyikwu eyiyoce ku ɛcɔbu nɛ alɔ lɛ a, unwalu nɛ alɔ lɛ a géē lɛ “nyɛ́ lɛ ɔdā nōo yɔ̄ ī wā ā.” (2 Ukɔ́r. 4:17) Eyiyoce ku ɛcɔbu nɛ Ujehofa je gā uwɔ a lɔfu ta uwɔ abɔ ō lɔtu ku unwalu.

20. Ɔdaŋ ku abɔ kóō le hɛ alɔ iyē naana, ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā lɛ ɔfu nɛ alɔ cɛgbá a?

²⁰ Ɔdaŋ ku a abɔ kóō le hɛ alɔ iyē naana, ‘oŋma lɛ otabɔ ku Ɔwɔico alɔ géē lɛ ɔfu nɛ alɔ cɛgbá a.’ (Aíjē 108:13) Ujehofa lɛ aɔdā nɛ a cɛgbá o ya ɛɛ ku a miyɛ ɔfu ŋma ɛgiyi nu a je gā uwɔ ɛ. Ohigbu ɛnyā, eko duuma nɛ a cɛgbá otabɔ o ya ɛɛ ku a lɛ uklɔ nōo lɔnɔ nɛhi a ya jila, ō lɔtu unwalu nɛ a lɛ a, amāŋ ō lɛ abɔ bi eeye ku uwɔ, gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa ku a klla ya oklɔcɛ ku abɔyi uwɔ o ya ɛɛ ku a miyɛ otabɔ ɔɔma. Miyɛ ɔtu ō ta kwu ɔtu ŋma ɛgiyi ayinɛ nōo yɔ ipu ujɔ a. Bēē lɛ eko taajɛ eko doodu ō gbɛla lɛyikwu eyiyoce nɛ a lɛ a. Ɔdaŋ ku a ya lɛ a, ‘Ɔwɔicō géē lɛ ɔfú nɛ̄hi ō hídáagó kú nū tū uwɔ iyē, cɛ́ɛ́ kú aá lɔfú gbeyīcíí, lɔtūlé nɛ a klla ī gwéeyē.’—Ukól. 1:11.