Aɔka Nɛ Ācɛ O Jé Ɔkpá Ku Alɔ Gē Da
Ācɛ Isrɛlu a lɛ ɔdā duuma ɔhá ō lé gwu umana mla igbaanɔ néē gē hi ka ɛwa ɔkpa a ta?
Umana wɛ ɔdole kpɔcii nɛ ācɛ Isrɛlu a lé ɛpleeko néē yɔ ipu igbili ipu ihayi ofu ɛpa a. (Oyɛb. 16:35) Ó lɛ āhɔ̄ ɛpa nɛ Ujehofa klla je ɛbɛ́ ku igbaanɔ néē gē hi ka ɛwa ɔkpa a lɛ uwa. (Oyɛb. 16:12, 13; Áluk. 11:31) Amáŋ, ó lɛ ɔdole ɔhá nɛ ācɛ Isrɛlu a lɛ ō lé.
Ocabɔ mafu, ó lɛ ekoohi nɛ Ujehofa gē gbo ācɛ ɔlɛ nu gā “ɛga . . . nēé géē lā,” ɛga néē géē má eŋkpɔ gwa mla ɔdole néē géē lé. (Áluk. 10:33) Ɛga éyi ku aɛga nyā wɛ ɛga néē hi ka u Elim, “ɛga nɛ̄ obuga igwɛ́ɛpa bá ipú alī ofu ɛtá ce igwó (70) ā.”—Ó lɛ aafu ŋ, aali nyā kē wɛ ali nɛ alɔ lɛ babanya a. (Oyɛb. 15:27) Ɔkpá néē hi ka u Plants of the Bible a ka ka ali nyā nōo gē jɛ ɛga alɛwa a, wɛ ikpo ɔcí kpɔcii néē gē je kóō wɛ ɔdole ipu ɛga nōo wɛ ikpakpla a. É gē bi ɔ le ya ɔdole, anɔ, klla wɛ ɔcí nɛ umiliyɔn ku ācɛ gē je kóō wɛ ɛga omlɛnyɔ ku uwa.
Ācɛ ku Isrɛlu a klla lɔfu mahayi ɛga olɔwa nɛhi ku oasis néē gē hi ka u Feiran babanya nōo yɔ u Wadi Feiran a. a Ɔkpá néē hi ka u Discovering the World of the Bible a kahinii: Olikpo mla olɔwa ku wadi nyā wɛ “umiyilu ofu ɛnɛ ce éyi (81) nōo wɛ u [ukilomita 130] ó likpo, heyifuu mla ɛga nɛ ācɛ jé fiyɛ duu ipu wadi Sinai a.” Ɔkpá a klla ka kpɔ ka ɔdaŋ “nɛ ɔcɛ lɛ iyawu yɛ bɛɛka umiyilu ofu ce ahaata (28) nōo wɛ u [ukilomita 5] ŋma abɔɔ gā ɛga nɛ eŋkpɔ a gáā piyatɔha mla isu nɛhi a, ó géē fu ɛga néē hi ka u Feiran Oasis a. Olico ku oasis nyā ŋma ɛgiyi eŋkpɔ wɛ utajan ɛpa, olikpo ku nu kē wɛ umiyilu ɛta. Aɔcí ali alɛwa yɔ abɔɔ, ó klla heyifuu nɛɛnɛhi nōo ya ku ācɛ kéē lɛ ɔ gbla iga ku Idɛn. Ŋmiifi ihayi utajan alɛwa, ācɛ alɛwa gā abɔɔ ɛ ohigbu aɔcí ali alɛwa nōo yɔ abɔɔ a.”
Gbɔbu ɛɛ kéē ŋma éwo ku Ijipiti a, ācɛ ku Isrɛlu a bi aɔdā nōo ba nyā yɛce iyi uwa: amu ku igbo, ógo ō ya igbo, á jé ŋ é klla lɔfu bi ikpɔdɛhɔ ōhī mla anɔ yɛce iyi uwa duu. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, aɔdā nōo ba nyā i lɔfu bi uwa gboji ajɛ ŋ. Ācɛ a klla bi “ɛwa nɛ̄hi kú ācɛ ɔhá mɛ́mla aálá, aɛ́wū mɛ́mla aɛ́na nyɔ̄ mla uwá dúú.” (Oyɛb. 12:34-39) Ohigbu ɛgɛ nɛ āhɔ̄ ku igbili a lɔfu bɔbi nɛhi lɛ a, ōhī ku aɛ́bɛ́ a lɔfu le pɛ kwū. Ācɛ ku Isrɛlu a lɔfu lé ōhī ku uwa. É kē lɔfu bi ōhī ku uwa le gwɛɛya, é kóō lɔfu bi uwa le gwɛɛya lɛ aɔwɔ ɛkɛmgbɛ duu. b (Ācot. 7:39-43) Naana kpɔ a, ó teyi peee ku ācɛ Isrɛlu a lɛ aala mɛmla aɛnɛ alɛwa kpɔ. Ɛnyā le teyi peee ŋma ɛlā nɛ Ujehofa da ācɛ ɔlɛ nu eko néē ta ō lɛ ɛyi taajɛ lɛ ɔ a. Ó da uwa kahinii: “Ayípɛ̄ ɔlɛ́ aá géē [wɛ acogbaala] ipú ígbíli ā iháyí ofɛpa.” (Áluk. 14:33) Amáŋ ó klla wɛ ɔdā nōo tɔɔtɛ ka é lɔfu lɛ enyi amɛ ŋma aala mla aɛna ku uwa mla ɛ́bɛ́ néē lɔfu lé, amáŋ ó teyi peee ka ó wɛ ɛ̄nɛ̄ o géē jɛ ācɛ nōo lɛbɛɛka umiliyɔn ɛta ipu ihayi ofu ɛpa a ŋ. c
Imi nɛ aɛ́bɛ́ ku uwa gē má ɔdole néē gē lé mla eŋkpɔ néē gē gwa a? d Ɛpleeko ɔɔma, ó lɔfu wɛ ka ɔwɔ gē ya nɛhi aikpo ɔcí alɛwa klla yɔ ipu igbili a. Ɔkpá néē hi ka u Insight on the Scriptures, Volume 1, a ka ka ihayi 3,500 nōo gáā yɛ a, “eŋkpɔ alɛwa yɔ ɔwɛ ɛga nɛ ācɛ Isrɛlu yɔ gbɔbu a fiyɛ ɛgɛ nɛ ó lɛ babanya a. Alɔ jé ɛnyā ohigbu ka ó lɛ ɛga olipu mla ɛga alɛwa nɛ eŋkpɔ ŋmo ŋma ohigbu ɔkpa nɛhi nōo yɔ abɔɔ gbɔbu a.” Naana kpɔ a, igbili a wɛ ɛga ikpakpla mla ɛga nōo tuufi nɛhi. (Obla. 8:14-16) Ɔdaŋ ka Ujehofa i gē yɛ i ya eŋkpɔ tɔɔtɛ lɛ uwa ɔwɛ ohidaago ŋ nɛ, ācɛ Isrɛlu a mɛmla aɛ́bɛ́ ku uwa gē yɛ i lɛ pɛ kwū.—Oyɛb. 15:22-25; 17:1-6; Áluk. 20:2, 11.
Umosisi da ācɛ Isrɛlu a ka Ujehofa je umana lɛ uwa kóō wɛ ɔdole ku uwa o ya ɛɛ “kóō nwū uwā ka ɔ́ɔ wɛ ɔdōlé ōfōōfūnū nɛ̄ alɛɛcɛ í lé kéē yēeyī ā ŋ́, amáŋ ɔlɛɛcɛ cɛgbá ɛjɛ̄ɛ̄jī ɔdā dóódu nɛ̄ Óndú ā ka ā.”—Obla. 8:3.
a Má Ɔda O Gbaajɛ ku Ɔya Ɔmɛhɔ 1, 1992, pp. 24-25 aku oyibo a.
b Ubáyíbu kɛla lɛyikwu āhɔ̄ ɛpa néē bi aɛ́bɛ́ le gwɛɛya lɛ Ujehofa ipu igbili a. Eko aflɛyi a wɛ eko néē yɔ i fu acogwɛɛya a, eko ɔhá a kē wɛ eko ku ucɛ ku onyata a. Aɔdā ɛplɛɛpa nyā ya ipu ihayi ku 1512 Gbɔbu Le Eko Ku Ukraist nōo lɛbɛɛka ihayi éyi igbihi nɛ ācɛ Isrɛlu nyɛɛ ŋma éwo ku Ijipiti a.—Ulīf. 8:14–9:24; Áluk. 9:1-5.
c Eko nɛ ācɛ Isrɛlu a le ba ō bi ihayi ku uwa ŋma ipu igbili ihayi ofu ɛpa a wa oŋmɛyi a, ācɛ Isrɛlu a kpo aɛ́bɛ́ alɛwa ŋma ɔgbɔ ɛfú néē yale a. (Áluk. 31:32-34) Naana kpɔ a, é gɔbu yɔ i lé umana jaa gbeeko néē gā Ajɛ Nɛ Ɔwɔico Cokonu Lɛ Uwa a.—Ujós. 5:10-12.
d Alɔ lɔfu lɛ ɛlā ŋmɛyi ku aɛ́bɛ́ a i lé umana a ŋ, ohigbu ka Ujehofa da uwa ka ɔnyɔɔnɛ géē je umana nɛ ó lɔfu lé gla a, ó kē kɛla lɛyikwu aɛ́bɛ́ a ŋ.—Oyɛb. 16:15, 16.