1-2. (a) Aɔka nyá nɛ alɔ gáā cila ipu ikpɛyi ɛlā nyā a? (b) Ɔdi mafu ka ó yɔ i ŋmo Ujehofa unwu nɛhi ō ta alɔ abɔ a?

 UJEHOFA lɔfu ta alɔ abɔ ku alɔ lɔtu unwalu nɛ alɔ gē má klla gba ɔ ɛ̄gbā mla eeye. Ɔdi nɛ ó gē ya, o ya ɛɛ kóō ta alɔ abɔ ya ɛnyā a? Ɛgɛnyá nɛ alɔ kē gáā lɛ itene ŋma otabɔ nɛ Ujehofa gē je lɛ alɔ a? Alɔ géē cila ohi ku aɔka nyā ipu ikpɛyi ɛlā nyā. Amáŋ, gbɔbu ɛɛ ku alɔ má aohi a, alɔ lɛ ohi ku ɔka nyā cila nōo kahinii: Ó kóō yɔ i ŋmo Ujehofa unwu ō ta alɔ abɔ dee?

² Ɛlā éyi nɛ Upɔlu ka eko nɛ ó yɔ i ta ɔkpá fu ācɛ Uhibru a, géē ta alɔ abɔ jé ohi ku ɔka ɔɔma. Upɔlu ta ɔkpá kahinii: “Óndú alɔ wɛ ɔ̄cɛ otá alɔ abɔ̄, alɔ í kē gáā yúufi ŋ́. Ɔdí nyá nɛ̄ ɔ̄cɛ yá alɔ glá ā?” (Uhíb. 13:6) Aɛlā nōo gē je ɛlā ku Ubáyíbu teyi peee néē ta a, mafu ka ipu ɔgba nyā, ɛlā nōo ka “ɔ̄cɛ otá alɔ abɔ̄” a, yɔ i kɛla lɛyikwu ɔcɛ nōo yɔ i kwinya kóō nyɔ i je otabɔ lɛ ɔcɛ nōo yɔ i jikwu ku otabɔ a. Leyi yɛ ɔ ɛ, ku Ujehofa yɔ i kwinya kóō nyɔ i lɛ ɔcɛ nōo yɔ ipu unwalu a hɛta. Ɛjɛɛji alɔ géē cɛ, ku ɛlā nēé bi le yuklɔ ɔɔma mafu, ka ó yɔ i ŋmo Ujehofa unwu nɛhi ō ta alɔ abɔ. Ɔdaŋ ka Ujehofa ta alɔ abɔ, alɔ géē lɔfu lɔtu ojama nɛ alɔ i má a mla eeye.

3. Ɔwɛ ɛta nyá nɛ Ujehofa gē bi le ta alɔ abɔ lɔtu ojama ku alɔ mla eeye a?

³ Ɔwɛ ōhī nyá nɛ Ujehofa gē ta alɔ abɔ ku alɔ lɔtu ojama mla eeye a? O ya ɛɛ ku alɔ cila ɔka ɔɔma, alɔ jé aya ōhī ku ɔkpá ku Ayisáya. Ɔdiya nɛ alɔ cika ō ya ɛnyā a? Ohigbu ka akacɛ alɛwa nɛ Ujehofa mafu lɛ Ayisaya a, tɛɛma kwu ācɛ ɔlɛ nu icɛ duu. Ɔdā ɔhá kpɔ wɛ kahinii, igbalɛwa, Ayisaya bi aɛlā nɛ alɔ lɔfu  jɛyi nu fiya le kɛla lɛyikwu ɛdɔ Ɔwɔico nɛ Ujehofa wɛ a. Ocabɔ mafu, bɛɛka ɛ̄nɛ̄ ō yɔ ipu ɔkpá ku Ayisáya ɛyi 30 a. Ipu ɛga ku Ubáyíbu ɔɔma, Ayisaya bi ɛnɛɛnɛ ocbaɔ éyi le mafu ɛgɛ nɛ Ujehofa gē ta ācɛ ɔlɛ nu abɔ a. Ó ta ɔkpá ka Ujehofa gē ta alɔ abɔ (1) ŋma lɛ ō jahɔ tu alɔ lɔɔlɔhi klla cila ɔkɔ ō gba ku alɔ, (2) oŋma lɛ ō ma ɔwɛ fu lɛ alɔ mɛmla (3) ō hɔha ce alɔ babanya mla ɛcɔbu. Babanya, alɔ géē kɛla lɛyikwu ɔwɛ ɛta nyā nɛ Ujehofa gē bi le ta alɔ abɔ a.

4. (a) Ɛgɛnyá nɛ Ujheofa ka ācɛ Ujiyu ɛpleeko ku Ayisaya lɛ a, ɔdi nɛ ó kē jɛga kóō ya da uwa igihaajɛ a? (b) Eyiyoce nyá nɛ Ujehofa je lɛ ācɛ Ujiyu nōo hayi kpaakpa a? (Ayisáya 30:18, 19)

⁴ Ō gbɔɔ ŋma ajɛ ku ɔkpá ku Ayisáya ɛyi 30 a, Ujehofa hi ācɛ Ujiyu a ka “ācɛ ɔlɛ́ nū nēe ī yíkpɛ̄yí olɔfú,” nōo “bá ī yá ɔdōobɔ̄bí éyi ga ɔhá á.” Ó gɔbu ka “ka uwá bá ī yá īkpɛ́yī olɔfú tá anúɔ piyóo, . . . ka é klla tá ō pó ɛlā nɛ̄ Óndú ā gē nwū uwá ā.” (Ayis. 30:1, 9) Abɔ ācɛ a ta ō po ɛlā ku Ujehofa a, Ayisaya gáā le da uwa ka Ujehofa géē ma uwa ta kéē má owe. (Ayis. 30:5, 17; Ujɛr. 25:8-11) Ɔdā nōo kē ya da uwa yiili a yɔ abɔɔ a. Ācɛ Ubabilɔn gáā kpo uwa ɔfiyɛ gā ajɛ Ubabilɔn. Amáŋ, ó lɛ ācɛ Ujiyu ōhī nōo hayi kpaakpa. Ayisaya kē lɛ ɛhɔ ō cɛ lɛ uwa nōo géē ya kéē lɛ eyiyoce. Ó da uwa ka ɛ̄cī éyi, Ujehofa géē ya kéē cigbihi nyɔ i lā ajɛ ɔlɛ uwa nōo wɛ Ujerusalɛm a kpɔ. (Jé Ayisáya 30:18, 19.) Ó kē gáā le ya ɛgɔɔma yiili. Ujehofa lɛ uwa hɛta ŋma abɔ ku ācɛ Ubabilɔn. Amáŋ, ihayi alɛwa gáā le yɛ gbɔbu ɛɛ nɛ Ujehofa hɛ uwa ta a. Ɛlā nōo kahinii: “Óndú ā le tútū yɔ̄ ī gbēyī . . . kóō méyīnyinyi aá kpɔ́” a, mafu ka eko géē dēē nyɔ ligii gbɔbu ɛɛ ku ācɛ Ujiyu nōo hayi kpaakpka a kéē lɛ ohɛta lɛ. Aku ɔkwɛyi a, ācɛ Ujiyu a wɛ aɔfiyɛ ku ācɛ Ubabilɔn ihayi ofu ɛta ce igwo, gbɔbu ɛɛ néē gáā jɛga lɛ ācɛ ōhī ku uwa kéē cigbihi gā Ujerusalɛm a. (Ayis. 10:21; Ujɛr. 29:10) Eko nɛ ācɛ Isrɛlu wɛ aɔfiyɛ ku ācɛ Ubabilɔn a, é jikwu ohigbu ka ɔtu i he uwa ŋ, amáŋ eko nēé kwu cigbihi wa ajɛ ɔlɛ uwa a, é gbɔɔ ō jikwu ohigbu ka é yɔ i gweeye nɛhi.

5. Ɛlā ō tu alɔ ɔtu kwu ɔtu nyá yɔ ipu ɔkpá ku Ayisáya 30:19 a?

⁵ Icɛ, alɔ lɔfu lɛ ɔtu ō tu kwu ɔtu ŋma ɛlā nōo kahinii: “Óndú ā gbonɛnɛ. Eko dúú nɛ̄ aá lɛ ikwū je klá anú, kóō tá aá abɔ̄, ó géē tá aá ohi.” (Ayis. 30:19) Ayisaya tu alɔ ɔtu kwu ɔtu ka Ujehofa géē jahɔ tu alɔ lɔɔlɔhi, ɔdaŋ ku alɔ jikwu kla anu, ka ó klla géē cila ɔkɔ ō gba ku alɔ fiyaa. Ayisaya gɔbu kahinii: “Ó géē tá aá ohi [boobu nɛ ó le po, NWT].” Ɛlā ō tu ɔtu kwu ɔtu ɔɔma ta alɔ ɛlá kwu ɔ, ka ó yɔ i ŋmo Adā alɔ nōo yɔ ɔkpanco a unwu nɛɛnɛhi, ō je otabɔ lɛ acɛ nōo yɔ i gbɔɔkɔ lɛ ɔ kóō ta uwa abɔ a. Ō jé ɛnyā gē ta alɔ abɔ ku alɔ lɔtu mla eeye.

6. Ɛgɛnyá nɛ ɛlā nōo yɔ ɔgba 19 ipu uce aflɛyi néē ta Ubáyíbu a, mafu ka Ujehofa gē jahɔ tu ɔkɔ nɛ eyeeye ku ācɛ ɔlɛ nu gē gba lɛ ɔ a?

⁶ Ɔdā ɔhá nyá nɛ ɔgba nyā nwu alɔ lɛyikwu ɔkɔ ō gba ku alɔ a? Ó nwu alɔ ka Ujehofa gē jahɔ tu ɔkɔ nɛ eyeeye ku alɔ gē gba lɛ ɔ a. Ɔdiya nɛ alɔ lɔfu ka lɛ a? Ipu aya aflɛyi ku ɔkpá ku Ayisáya ɛyi 30, é bi ɛlā nōo wɛ u “aa” le yuklɔ ɛgɛ nɛ ɔcɛ gē kɛla lɛ ɛwa a. Ɛnyā kē lɛ a ohigbu ka abɔɔ a, Ujehofa yɔ i kɛla lɛ ɛjɛɛji ku ācɛ ɔlɛ nu. Amáŋ, naana nɛ ɔgba 19 mafu ka Ujehofa yɔ i kɛla lɛ ígwu ku ācɛ a, ipu uce aflɛyi néē ta Ubáyíbu a, ɔgba nyā mafu ka ó yɔ i kɛla lɛ eyeeye ku ācɛ. Ujehofa wɛ Adā nōo yihɔtu alɔ nɛhi, ohigbu ɔɔma, ó gē da ɔyi nu duuma nɛ ɔtu le gbenyi lɛ ɔ a kahinii: “A cika ō lɛ ɔfu bɛɛka ɔyinɛ uwɔ nɔnya amāŋ ɔyinɛ uwɔ nɔnyilɔ a.” Ikɔkɔ ɔɔma, ó gē lɛ ɛlá wu ɔnyɔɔnyɛ ku alɔ klla gē jahɔ tu ɔkɔ ō gba ku alɔ abɔyi nu.— Aíjē 116:1; Ayis. 57:15.

7. Ɛgɛnyá nɛ Ayisaya mɛmla Ujisɔsi mafu ka ó cɛgbá ku alɔ gɔbu yɔ i gbɔɔkɔ a?

⁷ Eko duuma nɛ alɔ gbɔɔkɔ lɛ Ɔwɔico klla da  ɔ lɛyikwu odee nōo yɔ i junwalu lɛ alɔ, ɔdā aflɛyi nɛ Ujehofa gē ya a wɛ kahinii, ó gē je ɔfu iyē nɛ alɔ cɛgbá a lɛ alɔ o ya ɛɛ ku alɔ lɔtu. Ɔdaŋ ka unwalu amāŋ ojama a i kē mɛ boobu eko nɛ alɔ leyice a ŋ, ó géē cɛgbá ku alɔ gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa igbalɛwa, kóō je ɔfu lɛ alɔ ku alɔ lɔtu ahɔ̄ a. Ujehofa kóō da alɔ ku alɔ ya ɛnyā duu. Alɔ má ɔɔma ipu ɛlā ku Ayisaya nyā nōo kahinii: “Aá kē híī je omlɛ́nyɔ́ lɛ Óndú ā ŋ́.” (Ayis. 62:7) Ɔdi wɛ ɛyi ku ɛlā ɔɔma a? Ɛyi nu wɛ ku alɔ géē yɔ i gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa eko doodu, ɔwɛ nōó géē lɛbɛɛka alɔ i kóō dɔka ō jɛga duuma lɛ ɔ kóō mlɛnyɔ ŋ ma. Ɛlā ku Ayisaya nyā ta alɔ ɛlá kwu ocabɔ nɛ Ujisɔsi je lɛyikwu ɔkɔ ō gba, nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ulúku 11:8-10, 13 a. Abɔɔ a, Ujisɔsi tu alɔ ɔtu kwu ɔtu ku alɔ kóō yɔ i gbɔɔkɔ “yɔ̄ ī bā odée ā piyóo” klla gɔbu “ba Ɔwɔicō” lɛyikwu Alelekwu Ihɔ ku nu. Alɔ klla lɔfu ba Ujehofa ɛba kóō ma ɔwɛ fu lɛ alɔ, o ya ɛɛ ku alɔ lɔfu ya ōmiya olɔhi.

8. Ɛgɛnyá nɛ ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ayisáya 30:20, 21 bi le ya jila eko ikee a?

⁸ Jé Ayisáya 30:20, 21. Eko nɛ ācɛ Ubabilɔn ce ibom tu Ujerusalɛm ihayi éyi ce ɔya ɛhilii a, ācɛ a má owe nɛhi jaa gbeeko nɛ owe gáā lɛbɛɛka ɛgɛ nɛ ɔcɛ gē le ɔdole tu uwa a. Amáŋ, oŋma ɛlā nōo yɔ ɔgba 20 mla 21 a, Ujehofa cokonu lɛ ācɛ Ujiyu a, ka ɔdaŋ ka é kwu piyabɔ ŋma uce ō ya ku uwa, ka anuɔ géē nya uwa ta. Ayisaya hi Ujehofa ka ɔcɛ ō “nwū [uwa] ɛlā,” ɔɔma le ka anu wɛ “Ɔcɛ Ō Nwu Ɛlā Fiyɛ Duu” [NWT] a. Ó klla cokonu lɛ ācɛ a ka Ujehofa géē nwu uwa ɛgɛ néē géē gba ɔ ɛ̄gbā ɔwɛ nɛ ó géē miyɛ a. Ɛnyā kē le ya jila eko néē lɛ ācɛ Ujiyu a hɛta ŋma ō wɛ aɔfiyɛ a. Ujehofa gáā le mafu lɛ uwa ka anuɔ wɛ Ɔcɛ Ō Nwu Ɛlā Fiyɛ Duu a, ó klla ma ɔwɛ fu lɛ uwa ɛgɛ néē géē gba ɔ ɛ̄gbā ɔwɛ okpaakpa a. Ācɛ a kē lɛ ɛnyā ya. Alɔ gweeye nɛhi ohigbu ka Ujehofa wɛ Ɔcɛ Ō Nwu Alɔ Ɛlā Fiyɛ Duu icɛ a.

9. Ɔwɛ éyi nyá nɛ Ujehofa gē bi le ma ɔwɛ fu lɛ alɔ icɛ a?

⁹ Ipu aɔgba ku Ubáyíbu ɔɔma, Ayisaya ka alɔ lɛbɛɛka ayipɛ inɔkpa nɛ Ujehofa gē bi ɔwɛ ɛpa le nwu alɔ ɛlā a. Aflɛyi Ayisaya kahinii: “Anú abɔ̄yī nū géē yɔ̄ mɛ́mlá aá yɔ̄ ī nwū aá ɛlā. Aá géē má ɔ̄ɔ̄.” Ipu ocabɔ nyā, Ayisaya ka ɔcɛ ō nwu ɛlā a hayi iyɔbu ācɛ nɛ ó yɔ i nwu uwa ɛlā a. Ó wɛ ɔdā ojilima lɛ alɔ nɛhi ka Ɔwɔico gē nwu alɔ ɛlā icɛ. Ɛgɛnyá nɛ Ujehofa gē bi le nwu alɔ ɛlā a? Ó gē ya ɛnyā o bu ipu ɔwa ku nu. Alɔ gweeye nɛhi ka aɛlā ō ta eyī peee nɛ ɔwa ku Ujehofa gē nwu alɔ a! Eko duuma nɛ alɔ yɔ ipu ahɔ̄ olɔnɔ, aɛlā nɛ alɔ gē nwu ipu ōjila ku ujɔ, aojileyi, aɔkpá ku alɔ mla aɔdā ɛyɛɛyɛyi ɔhá nɛ alɔ lɛ a, gē ta alɔ abɔ ku alɔ lɔtu mla eeye.

10. Ɔwɛ nyá nɛ alɔ gē “pó ɔkɔ kú nū igbīhi [alɔ]” a?

 ¹⁰ Ayisaya kɛla lɛyikwu ɔwɛ ɔmpa nɛ Ujehofa gē bi le nwu alɔ ɛlā a, ó kahinii: “Aá géē pó ɔkɔ kú nū igbīhi aá.” Amanya ɔcomɛɛbɛ a yɔ i ka ka Ujehofa lɛbɛɛka ɔcɛ ō nwu ɛlā, nōo gē lɛ ahɔ̄ taajɛ lɔɔlɔhi, nōo klla yɔ i yɛ igbihi ku ācɛ nɛ ó gē nwu uwa ɛlā, yɔ i gbo uwa klla yɔ i ma ɔwɛ néē cika ō yɛ a fu lɛ uwa. Icɛ, alɔ gē po ɛlā ku Ɔwɔico igbihi alɔ duu. Ɛgɛnyá a? É ta ɛlā ku Ɔwɔico nōo wɛ Ubáyíbu a gboji gboji. Eko néē kē ta ɔ a yɔ igbiigbihi eko ku alɔ. Ó lɛ a, eko duuma nɛ alɔ yɔ i jé Ubáyíbu, ó géē lɛbɛɛka alɔ yɔ i po ɔkɛla ku Ɔwɔico ŋma igbihi alɔ a.—Ayis. 51:4.

11. Ɔdi nɛ alɔ cika ō ya, o ya ɛɛ ku alɔ yɔ i lɔtu mla eeye a, ɔdi kē ya a?

¹¹ Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā lɛ itene lɔɔlɔhi ŋma aɛlā nɛ Ujehofa gē bi ɔwa ku nu mla Ɛlā ku nu le nwu alɔ a? Leyi bi ɔ ka Ayisaya kɛla lɛyikwu ɔdā ɛpa. Aflɛyi, “ɔwɛ ā yɔ̄ ā.” Ɔmpa, “yɛ anú mɛ́ɛnɛ.” (Ayis. 30:21) Ō jé “ɔwɛ ā” foofunu i jɛ ŋ. Amáŋ alɔ cɛgbá ō “yɛ anú.” Ɔwa ku Ujehofa gē bi Ubáyíbu le nwu alɔ, aɔdā nɛ Ujehofa cɛgbá ŋma ɛgiyi alɔ a. Alɔ klla gē nwu ɛgɛ nɛ alɔ géē bi aɛlā nɛ alɔ gē nwu a le yuklɔ a. Ɔdaŋ ku alɔ dɔka ō yɔ i lɔtu mla eeye ipu uklɔ ku Ujehofa, alɔ cika ō yɔ i nwu aɛlā a klla yɔ i bi uwa le yuklɔ. Ɛnyā foofunu gáā ya ku Ujehofa kóō cila alɔ ule a.

12. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ayisáya 30:23-26 a, ɛgɛnyá nɛ Ujehofa hɔha ce ācɛ ɔlɛ nu a?

¹² Jé Ayisáya 30:23-26. Ɛgɛnyá nɛ akacɛ nyā ya jila ɛgiyi ācɛ Ujiyu nōo cigbihi ŋma Ubabilɔn wɛ ajɛ Isrɛlu a? Ujehofa je ɔdā alɛwa lɛ uwa, nōo ta uwa abɔ kéē yɔ i lā oyeeyi klla gba ɔ ɛ̄gbā gɔbu. Ujehofa je ɔdole lɛ ācɛ ɔlɛ nu lɔɔlɔhi. Amáŋ ɛ̄nɛ̄ ō cɛgbá fiyɛ duu a, ó je ɛjɛɛji aɔdā nēé cɛgbá a lɛ uwa, o ya ɛɛ kéē tubla ɔ ajaajɛ klla gbɔɔ ō gba ɔ ɛ̄gbā ɔwɛ okpaakpa. Aɔdā olɔhi nɛ ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico jɔɔnyɛ nu eko ɔɔma a wɛ aɔdā néē jɔɔnyɛ ɛdɔ ku nu jejee ɛ ŋ. Ɔgba 26 mafu ka Ujehofa cɛ kla uwa nɛhi bɛɛka ɛnɔ a, ɛyi ɔɔma kē wɛ ka Ujehofa ta uwa abɔ kéē jɛyi ɛlā ku nu lɔɔlɔhi. (Ayis. 60:2) Ɔhā nɛ Ujehofa hɛ ce ācɛ ɔlɛ nu a, ta uwa abɔ kéē yɔ i gba ɔ ɛ̄gbā mla eeye mla ɔtu ō lɔfu. Ɛnyā kē lɛ a ohigbu ‘ɔtu olɔhi ku uwa.’—Ayis. 65:14, NWT.

13. Ɛgɛnyá nɛ akacɛ lɛyikwu ō cigbihi ku ɛ̄gbā ō gba ku ɔkwɛyi yɔ i ya jila ɛpleeko ku alɔ nyā a?

¹³ Akacɛ nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ayisáya 30:23-26 a tɛɛma kwu alɔ icɛ nɛɛ? Ii gboo! Ɔwɛ nyá a? Ŋmiifi ihayi ku 1919, umiliyɔn alɛwa ku ācɛ le hɛta ŋma ɛlā ō nwu ku ɛkɛmgbɛ ku Ubabilɔn Nɛhi ɛ. Ɔwɔico lɛ ɔwɛ mafu lɛ uwa gā ɛga nōo kóō lɔhi fiyɛ ajɛ nɛ ó cokonu lɛ ācɛ Isrɛlu a. Ó lɛ uwa bi gā ajɛ nōo lɛ ogbotu, néē géē yɔ i  gba ɔ ɛ̄gbā ɔwɛ okpaakpa ipu opiyatɔha. (Ayis. 51:3; 66:8) Ɔdi wɛ ajɛ ku ɛbɔ ɔɔma a?

14. Ɔdi wɛ ajɛ ku ɛbɔ a, anyɛ kē yɔ ipu nu icɛ a? (Má Ɛlā Ō Je Teyi Peee.)

¹⁴ Ŋmiifi ihayi ku 1919, ācɛ néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi a humayi jɔɔnyɛ ō gba Ujehofa ɛ̄gbā ipu ajɛ ku ɛbɔ b ɔɔma ɛ. Abɔ eko kē yɔ i nyɔ a, ācɛ nōo lɛ eyiyoce ō lā oyeeyi ipu ɛcɛ nyā, nōo wɛ “aálá ɔhá” a, gáā yɔ ipu ajɛ ku ɛbɔ ɔɔma, klla humayi jɔɔnyɛ ɔhā alɛwa ŋma ɛgiyi Ujehofa duu ɛ.—Ujɔ́n. 10:16; Ayis. 25:6; 65:13.

15. Imi nɛ ajɛ ku ɛbɔ a yɔ icɛ a?

¹⁵ Imi nɛ ajɛ ku ɛbɔ a yɔ icɛ a? Ācɛ ō gba Ujehofa ɛ̄gbā lā ɛga doodu ipu oduudu ɛcɛ. Ó lɛ a, ajɛ ku ɛbɔ néē lā anu a yɔ ɛga doodu ipu oduudu ɛcɛ. Ohigbu ɛnyā, ɛga duuma nɛ alɔ lā ipu ɛcɛ nyā icɛ, alɔ lɔfu gáā wɛ ipu ācɛ nōo lā ipu ajɛ ku ɛbɔ a, ɔdaŋ ku alɔ gē ceyitikwu, ya ɔdā duuma nɛ alɔ ya gla a, o ya ɛɛ ku alɔ gba Ujehofa ɛ̄gbā ɔwɛ okpaakpa.

16. Ɔdi nɛ alɔ cika ō ya, o ya ɛɛ ku alɔ gɔbu yɔ i má ɛgɛ nɛ ajɛ ku ɛbɔ a heyifuu nɛhi lɛ a?

¹⁶ O ya ɛɛ ku alɔ jɔɔnyɛ ajɛ ku ɛbɔ a gɔbu, alɔ cika ō yɔ i mafu ka ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu oduudu ɛcɛ a jɛ alɔ eyī nɛhi. Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā ya ɛnyā a? Alɔ géē ya ɛnyā, ŋma lɛ ō yɔ i leyi kwu ɛga nɛ ayinɛ alɔ gē ya lɔhi, ikɔkɔ ɛga nēé gē ya bɔbi a. (Ujɔ́n. 17:20, 21) Ɔdiya nɛ ɛnyā cɛgbá a? Alɔ gbɛla nu ɔwɛ ɛgɛnyā ɛ. Ɔdaŋ ku alɔ má ɛga nɛ aɔcí ɛyɛɛyɛyi alɛwa yɔ, alɔ gē dɔka nu ohigbu ka abɔɔ gē heyifuu nɛhi. Ɛgɔɔma nɛ ó lɛ mla ujɔ ku Ācɛ O Yɛce Ukraist ku alɔ icɛ duu a. Alɔ lɛ ayinɛ alɛwa nɛ alɔ lɔfu lɛ uwa gbla aɔcí ɛyɛɛyɛyi alɛwa nōo ba tɔha. (Ayis. 44:4; 61:3) Alɔ cika ō yɔ i lɛ ɔtu ku alɔ kwu ɛgɛ nɛ aɔcí a heyifuu lɛ ɛgɛ nēé yɔ tɔha a, ó wɛ ō yɔ i leyi má inyileyi ku aɔcí nōo yɔ kwu alɔ ajaajɛ a ŋ. Alɔ i gáā cɛ ku inyileyi ku alɔ amāŋ aku ayinɛ alɔ ipu ujɔ, kóō je alɔ ɛlá ŋma ɛnɛɛnɛ āhɔ̄ nɛ alɔ gē jɔɔnyɛ nu ipu ɔwa ku Ujehofa a ŋ.

17. Ɔdi nɛ eyeeye ku alɔ lɔfu ya, o ya ɛɛ ku alɔ gɔbu yɔ i jɔɔnyɛ opiyatɔha nōo yɔ ipu ujɔ a?

¹⁷ Ɔdi nɛ eyeeye ku alɔ lɔfu ya, o ya ɛɛ ku alɔ gɔbu yɔ i jɔɔnyɛ opiyatɔha nōo yɔ ipu ujɔ a?  Alɔ cika ō wɛ ācɛ ō ya ɛbɔ. (Umát. 5:9; Uróm 12:18) Eko duuma nɛ alɔ ya ɔdā nōo géē ya ku ɛbɔ kóō yɔ ɔtahɛ ku alɔ mla ayinɛ alɔ, alɔ gē ya ku ajɛ ku ɛbɔ a kóō yɔ i heyifuu tōōtɔ̄ɔ̄. Alɔ kóō bi ɔ ɔtu, ka Ujehofa bi eyeeye ku ayinɛ alɔ wɛ ipu ɔwa ku nu kéē wa i gba ɔ ɛ̄gbā a. (Ujɔ́n. 6:44) Ujehofa gē gweeye i bi, ɔdaŋ ka ó má alɔ yɔ i yuklɔ nɛhi, o ya ɛɛ ku ɛbɔ mla opiyatɔha kóō yɔ ɔtahɛ ku ācɛ ɔlɛ nu nōo he ɔ ɔtu nɛhi a!—Ayis. 26:3; Uhág. 2:7.

18. Ɔdi nɛ alɔ cika ō yɔ i gbɛla lipu lipu lɛyikwu ɔ a, ɔdi kē ya a?

¹⁸ Ɔdi nɛ alɔ géē ya, o ya ɛɛ ku alɔ lɛ itene fiyɛ, ŋma aɔdā olɔhi nɛ Ujehofa gē je lɛ ācɛ ɔlɛ nu a? Alɔ lɔfu gbɛla lipu lipu tu aɛlā nɛ alɔ gē jé ŋma ipu Ubáyíbu mla aɔkpá ku alɔ a. Ō ya ɛnyā géē ta alɔ abɔ lɛ uce ō ya ku Ācɛ O Yɛce Ukraist. Uce ō ya nyā géē ta alɔ abɔ yihɔtu ayinɛ alɔ ipu ujɔ “bɛ̄ɛka ayínɛ́ ékpónú ā.” (Uróm 12:10) Ɛma nɛ alɔ lɛ mla Ujehofa a géē yɔ i lɔfu fiyɛ, ɔdaŋ ku alɔ gē gbɛla lɛyikwu aɔhā nɛ alɔ gē jɔɔnyɛ uwa babanya a. Eko duuma nɛ alɔ kē i gbɛla lɛyikwu aɔdā nɛ Ujehofa cokonu lɛ alɔ ɛcɔbu a, ó géē ta alɔ abɔ ku alɔ dɔka ō gba Ujehofa ɛ̄gbā piyoo. Ɛjɛɛji aɔdā nyā géē ya ku alɔ yɔ i lɛ eeye abɔ alɔ yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā babanya a.

19. (a) Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ayisáya 30:18 a, ɔdi nɛ alɔ jé kpɔcii a? (b) Ɔdi gáā ta alɔ abɔ ku alɔ yɔ i gweeye abɔ alɔ yɔ i lɔtu a?

¹⁹ Eko nɛ Ujehofa gáā ca ɛcɛ obɔbi nyā taajɛ, ó géē “méyīnyinyi [amāŋ canjɛ]” kwɛyi alɔ. (Ayis. 30:18) Alɔ jé kpɔcii ka Ujehofa nōo wɛ ‘Óndú nōo gē yá ɔdā okpaakpa eko dóódu’ a, i gáā cɛ ku ɛcɛ ku Ebilii nyā kóō yɔ gboji ajɛ fiyɛ ɛgɛ nɛ ó cika ō lɛ a ŋ. (Ayis. 25:9) Ohigbu ɛnyā, alɔ yɔ i gbeyi eko nɛ Ujehofa géē wa i ca ɛcɛ ku Ebilii nyā taajɛ, nɛ alɔ géē lɛ ohɛta a. Amáŋ gbeeko ɔɔma, alɔ lɛ ɔtu ku alɔ ya ekponu ku alɔ géē gɔbu yɔ i gbɔɔkɔ, ya oklɔcɛ ku Ubáyíbu, bi ɛlā nɛ alɔ nwu a le yuklɔ, klla gē gbɛla lipu lipu tu aɔhā nɛ alɔ gē miyɛ ŋma ɛgiyi Ujehofa a. Abɔ alɔ gē ya ɛnyā a, Ujehofa géē yɔ i ta alɔ abɔ ku alɔ bēē lɔtu klla lɛ eeye abɔ alɔ yɔ i gba ɔ ɛ̄gbā a.