ƆCƐ Ujiyu éyi néē hi ka Umɔdɛkayi a, ya aɔdā ō cɛgbá nɛhi ipu aɔdā nōo ya néē ta ipu ɔkpá ku Ɛsta a. Ó wɛ ɔcɛ Ujiyu néē kpo ɔfiyɛ, ó kē yuklɔ ipu agbla ɔcɛ́ ku ɔcɛ́ ku Upɛsiya. Ɛnyā kē ya eko yɛɛ igbihi ka ihayi 500 Gbɔbu Lɛ Eko Ku Ukraist, “eko nɛ̄ Ahásɛ̄rɔ̄si wɛ ɔcɛ́nɛ̄hi” a. (Ācɛ alɛwa ɛpleeko ku alɔ nyā kpɔtuce ku ɔcɛ́ nyā wɛ Xerxes I a.) Eko nɛ ācɛ ōhī ya ōmiya je ɔcɛ́ a ŋmo a, Umɔdɛkayi nyɔ gáā ce ɔkwu ku uwa tɛɛcɛ a. Ɔcɛ́ a gáā lɛ ōmiya ya kéē lɛ ojilima ce Umɔdɛkayi iyɔbu oduudu ācɛ, o ya ɛɛ kóō mafu ka ɔdā nɛ ó ya lɛ ɔ a jɛ ɔ eyī nɛhi. Igbihaajɛ, eko nɛ Uhaman nōo wɛ olɛla ku Umɔdɛkayi mla ācɛ Ujiyu a gáā gekwu a, ɔcɛ́ a gáā lɛ Umɔdɛkayi piya ɔcɛ ō kpo konu ce ɔ ipu Ajɔɔcɛ ku nu. Ɛga nɛ Umɔdɛkayi lɛ nyā gáā lɛ ɔ ya tɔɔtɛ kóō lɛ íne kwaajɛ, nōo géē lɛ ācɛ Ujiyu nōo lā ajɛ nɛ Ahasɛrɔsi gē lé ɔcɛ́ a gbotu, ŋma abɔ ku ācɛ nōo dɔka ō ŋmo uwa a.—Ɛ́sta 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Ācɛ ōhī nōo gē ta ɔkpá lɛyikwu aɔdā nōo ya eko igble a, ka ka ɔ̄kā ɛkɛmgbɛ yɔ ipu ɔkpa ku Ɛsta a, é klla ka ku Umɔdɛkayi i wɛ ɔcɛ nōo kóō yeeyi ɔkwɔɔkwɛyi ŋ. Amáŋ ipu ihayi ku 1941, ācɛ nōo gē bu ajɛ o ya ɛɛ kéē bɔkwu ɔdā nōo ya eko igble a, gáā lɛ odee má nōo lɔfu mafu ka ɔ̄kā ku Umɔdɛkayi nɛ Ubáyíbu kɛla lɛyikwu ɔ a ya ɔkwɔɔkwɛyi. Ɔdi néē má a?

É lɛ ɛcɔ ō plakata éyi piyɛ nōo kɛla lɛyikwu adā éyi nōo lé ka Marduka (Umɔdɛkayi ipu uce ku Idɔma). Ó yuklɔ ipu agbla ku ɔcɛ nōo yɔ Ususa, ó kē lɔfu wɛ uklɔ ku ɔcɛ ō leyi kwu ije. Eko néē piyɛ ɛcɔ ō plakata nyā néē ta ɔkpá ce ɔ a, Arthur Ungnad nōo klɔcɛ klla jé odee lɛyikwu ɔ̄kā ku abɔɔ lɔɔlɔhi a, ka ɔɔma wɛ igbo aflɛyi néē ta iye ku Umɔdɛkayi ipu ɔkpá ɔhá nōó wɛ Ubáyíbu ŋ ma.

Ihayi ōhī igbihi nɛ Ungnad ta ɔkpá nyā a, ācɛ ō jé ɔkpá nɛhi ōhī lɛ ɔkpá ō ta alɛwa ku ācɛ Upɛsiya cɔwɔ ɛ. Ōhī ku uwa wɛ aɛcɔ ōhī nōo lɛ plakata néē má ipu igeli ku Persepolis a. É má uwa ɛga nōo kwu ɛga néē gē kpo ije ba, nōo yɔ kwu ɔdɔ ku igeli a ajaajɛ a. É má ka aɛcɔ plakata nyā humayi yɔ ŋma ɛpleeko ku Xerxes I. É ta ɔ ipu uce ku Elamite, é klla má iye alɛwa ipu nu nɛ ɔkpá ku Ɛsta kɛla lɛyikwu ɔ a. a

Alɛwa ku aɛcɔ nōo yɔ plakata plakata néē má ipu igeli ku Persepolis a, hi iye ku Marduka, nōo wɛ ɔmalɛ ō ta ɔkpá ku ɔcɛ́ ipu agbla ɔcɛ́ nōo yɔ Ususa, ɛpleeko nɛ Xerxes I yɔ i lé ɔcɛ́ a. Éyi ŋma ipu ɛcɔ nōo yɔ plakata a ka ku Marduka wɛ ɔcɛ ō cɔwɔ ɔkpá. Ɛnyā kē cɛtɔha mla ɛlā nɛ Ubáyíbu ka lɛyikwu Umɔdɛkayi a. Ó wɛ ɔcocɛhɔ ku Agabaidu Ahasuerus (Xerxes I), ó kē lɛbɛɛka ó gē ka uce ɛpa a. Umɔdɛkayi gē yaajɛ okonu ɔwɛ ku agbla ɔcɛ́ nōo yɔ Ususa a eko doodu. (Ɛ́sta 2:19, 21; 3:3) Ɔwɛ nyā wɛ ɛga nōo lɔwa nɛhi, abɔɔ nɛ acocɛhɔ ku ɔlɛ ɔcɛ́ gē yuklɔ a.

Aɔdā alɛwa yɔ nɛ u Marduka néē kɛla lɛyikwu ɔ ipu aɛcɔ plakata a, mla Umɔdɛkayi néē kɛla lɛyikwu ɔ ipu Ubáyíbu a bi le gbla iyi uwa. É lā ɛpleeko ekponu mla ɛga ekponu, é klla lɛ uklɔ ekponu ɛga néē yuklɔ a. Ó lɛbɛɛka ɛjɛɛji aɛlā néē bɔkwu ku nu nyā, yɔ i mafu ku Marduka mɛmla Umɔdɛkayi wɛ ācɛ ekponu a.