Gbɔbu ɛɛ ka um ka uwɔ ɔ̄kā ku ɔdā ɔhá nōo ya mɛɛ a, ka um da uwɔ ɛgɛ nɛ um gbɔɔ uklɔ ō ya lɛ Ujehofa eko doodu a.

É ma um ihayi ku 1942, ipu idɔ oheyifuu ku Caribbea néē hi ka u Curaçao a. Ɛga nɛ adā um ŋma pii a wɛ u Suriname, amāŋ uklɔ ya ɛɛ nɛ ó calɛ gā ɔlɛ idɔ ɔɔma a. Ihayi ōhī gbɔbu ɛɛ kéē ma um a, ó wɛ ipu Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa aflɛyi nōo ya ubatism ipu Curaçao. a Alaadi doodu, ó gē klɔcɛ mla alɔ nōo wɛ ayipɛ ɔlɛ nu a, naana nɛ alɔ i gē dɔka ō klɔcɛ ekoohi ŋ ma. Eko nɛ um wɛ ihayi 14 a, adā um lɛ ɛjɛɛji alɔ kpo cigbihi gā u Suriname, o ya kóō teyi ta ɛ́nɛ́ nu nōo le hila okpliici ɛ ma.

Ipu Suriname, n gbɔɔ ō piyatɔha mla aɛdrɔ ipu ujɔ nōo yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā mla ɔtu caca. É lé ɔnyakwɔcɛ gā um nɛɛnɛhi ŋ, é klla wɛ ācɛ ō gbɔbu ɔna ō ta eko doodu. Eko duuma néē yɔ i kɛla lɛyikwu ɔdā néē má ipu uklɔ ku ɔna ō ta a, n gē má ka é gē gweeye nɛhi. Oŋmɛyi ku ōjila ku ujɔ duuma, ami mla uwa gē kɔka lɛyikwu aikpɛyi ɛlā ku Ubáyíbu. Ekoohi, alɔ gē yaajɛ ɛcɛ gē má ainyilɔwɔ nōo yɔ ɔkpanco a. Aɔya ku um nyā ta um abɔ ka um jé ɔdā nɛ um dɔka ō bi oyeeyi ku um le ya a. N dɔka ō bi oyeeyi ku um le yuklɔ lɛ Ujehofa. Ohigbu ɔɔma, n gā lɛ ubatisim ya eko nɛ um wɛ ihayi igwo ɛhili (16) a. Igbihaajɛ, eko nɛ um kwu piya ihayi igwo ahata (18) a, n kwu piya ɔcɛ ō gbɔbu ɔna ō ta eko doodu.

Ó lɛ aɛlā ɛyɛɛyɛyi nɛ um nwu, abɔ n wɛ ɔcɛ ō gbɔbu ɔna ō ta a, ɛnyā kē ta um abɔ ɛjɛɛji oyeeyi ku um ipu uklɔ ō ya lɛ Ujehofa eko doodu a. Ocabɔ mafu, éyi ku aɛlā nɛ um nwu aflɛyi a wɛ ɛgbá ku ō nwu ācɛ ɔhá ɛlā. Eko nɛ um je piya ɔcɛ ō gbɔbu ɔna ō ta a, ɔcɛ ō tɔɔna ipu éwo ɔhā éyi nɛ iye nu lé ka u Willem van Seijl a gbɔɔ ō pi um bla iyē. b Ó nwu um ɔdā alɛwa lɛyikwu ɛgɛ nɛ um géē teyi ta uklɔ alɛwa ipu ujɔ a. Aɔdā ɛyɛɛyɛyi nɛ ó yɔ  i nwu um a wɛ aɔdā nɛ um cɛgbá ō jé bɔbi bɔbi, amáŋ ɛpleeko ɔɔma, ń kóō jé ka um cɛgbá uwa ŋ. Ihayi nōo gboce ɔ a, é kwu um piya ɔcɛ ō gbɔbu ɔna ō ta ɛdɔ ɛyɛɛyi. Igbihi ɔɔma, n gbɔɔ ō je otabɔ lɛ ígwu ku ayinɛ nōo lā eyipiipu ipu upu ku Suriname, nōó yɔ kwu ujɔ duuma ajaajɛ ŋ. Ó jɛ um eyī nɛhi ku aɔdā ɛyɛɛyɛyi nɛ ayinɛ bɛɛka u Willem nwu um eko nɛ um cɛgbá nu a! Ŋmiifi eko ɔɔma, n gē ceyitiku ō yɛce ocabɔ ku uwa ŋma lɛ ō lɛ eko taajɛ nwu ācɛ ɔhá ɛlā.

Ɔdā ɔmpa nɛ um nwu a wɛ itene ku ō lā oyeeyi nōo tɔɔtɛ nɛ ɔcɛ klla le miya lɔɔlɔhi. Ō gbɔɔ ku ɔya doodu, ami mla ɔyinɛ nɔnyilɔ nōo gē yuklɔ ekponu tɔha mɛmla um a, gē ceyitikwu ku alɔ lɛ aɔdā nɛ alɔ cɛgbá ipu ɔya ɔɔma a ta taajɛ. Cɛɛ éyi ku alɔ le yɛ gā igeli nōo wɛ ɔlɛ ɔtahɛ ku éwo ku alɔ nōo ligbo nɛhi ŋma ɛga nɛ alɔ yɔ a, gáā lá aɔdā nɛ alɔ cɛgbá a. Alɔ gē ceyitikwu lɛ ɛlā kwu ɛgɛnɛ alɔ gē ŋmo ije néē gē je lɛ alɔ ɔya doodu a, klla le ɔdole a kpo kɔ o ya kóō bi alɔ jaa gā oŋmɛyi ku ɔya a. Ɔdaŋ ku oduuma ku aɔdā nɛ alɔ lɛ a gáā mɛ abɔɔ alɔ ba ipu upu a, ācɛ nōo lɔfu ta alɔ abɔ a i nwune ŋ, ɔdaŋ ku ɔcɛ duuma yɔ nōo lɔfu ta alɔ abɔ gla. N jé kpɔcii ka abɔ um le nwu ŋma eko nɛ um wɛ ɛdrɔ, ɛgɛ nɛ um géē lā oyeeyi otɔɔtɛ nɛ ɔcɛ klla le miya lɔɔlɔhi a, ta um abɔ ku um lɛ ɔtu kwu uklɔ ku Ujehofa ipu ɛjɛɛji oyeeyi ku um.

Ɛlā ɔmɛta nɛ um nwu a wɛ itene nōo gē wa ŋma ō nwu ācɛ ɛlā ipu uce ku ɔlɛ uwa. Eko nɛ um yɔ i jɛ a, n nwu ō ka uce ku Dutch, English, Papiamento, mla u Sranantongo (ācɛ alɛwa gē hi ɔ ku Sranan), nōo wɛ uce nɛ ācɛ alɛwa gē ka u Suriname a. Amāŋ ipu upu a, n má ka ācɛ gē dɔka ō jahɔ ta ɔkoolɔhi a fiyɛ, ɔdaŋ ku alɔ tɔɔna lɛ uwa ipu uce ku uwa. Ō ka uce ōhī i gē tɔɔtɛ gā um, uce bɛɛka u Saramaccan, néē gē pi ina ce ɛyi ɔkpá ō ta ku uwa a. Naana a n ceyitikwu, n kē gweeye ku um ya lɛ a. Ipu ihayi alɛwa babanya, n ta ācɛ alɛwa abɔ wa i jé ɛlā ɔkwɛyi a ɛ, ohigbu ka um lɔfu ka uce ku ɔlɛ uwa.

Ɔkwɛyi a wɛ ka um ya inyileyi alɛwa abɔ um yɔ i nwu auce nyā a. Ocabɔ mafu, ó lɛ eko éyi nɛ um dɔka ō da ɔcɛ éyi nɛ um gē klɔcɛ mla ɔ a ɔ̄kā lɛykwu ipu nōo yɔ i junwalu lɛ ɔ a, ó kē i ka uce ku Saramaccan. Amáŋ ɔka nɛ um gáā da ɔ a wɛ ka ɔdaŋ ka ó yipu! Ɔdā nɛ um ka ɔɔma tu ɔ uweyi nɛhi. Naana nɛ um ya inyileyi ɛgɛnyā a, n ceyitikwu ku um bēē ka uce ka ācɛ nōo yɔ ɛga nɛ um gē tɔɔna a.

Ipu ihayi ku 1970, é kwu um piya ɔcɛ ō leyi kwu usɛkut. Ipu ihayi ɔɔma, n mafu ōmiya éyi nōo lɛbɛɛka uvidio a lɛ ígwu nɛ̄ŋcɛ́ nɛ̄ŋcɛ́ alɛwa nōo yɔ ipu upu a. Ikpɛyi ɛlā ku ōmiya ɔɔma wɛ u: “Visiting the World Headquarters of Jehovah’s Witnesses.” O ya ɛɛ ku alɔ faajɛ ayinɛ a, ami mɛmla ayinɛ nɔnyilɔ ōhī gē gā iyawu ipu eŋkpɔ mla ɔkɔ éyi nōo likpo nɛhi néē ya mla ɔcí a. Alɔ gē bi ujɛn, ufuwɛlu, ulanpu, mɛmla aɔdā nɛ alɔ géē bi le mafu ōmiya ɔɔma nōo lɛbɛɛka usilima a. Eko duuma nɛ alɔ faajɛ, cɛɛ alɔ gē bi ɛjɛɛji iyo nyā gā ɛga nɛ alɔ dɔka ō ya ōmiya a. Ɔdā nɛ ń gáā mlanyi lɛyikwu iyawu ku alɔ nyā gboogboo ŋ ma, wɛ ɛgɛ nɛ ācɛ a gē jɔɔnyɛ ōmiya a nɛ. N gweeye nɛhi ka n ta ācɛ ɔhá abɔ kéē nwu ɛlā lɛyikwu Ujehofa mla ɔwa ku nu nɛ ó gē bi le yuklɔ ipu ɛcɛ nyā a. Ō má ɛgɛ nɛ ācɛ ɔhá yɔ i tubla Ujehofa ajaajɛ lɛ a, cɛ gā um gweeye i bi ka n yuklɔ nɛhi ɛgɛnyā.

Naana nɛ abɔ um lɛ ɔnyā ɛ ma jɛga gā um ō gba Ujehofa ɛ̄gbā lɔhi a, n má ku um cɛgbá ɔnyā kpɔ. Ohigbu ɔɔma n gbɔɔ ō gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō je ɔnyā gā um. Ɔnyā nōo géē gweeye ō ba um iye ipu uklɔ nyā klla lɔfu lɔtu aɔdā nɛ alɔ gē má, ipu uklɔ ku ō gbɔbu ɔna ō ta ɛdɔ ɛyɛɛyi nɛ alɔ gē ya ipu upu a. Abɔ odee bɛɛka ihayi éyi le yɛ a, n gbɔɔ ō ya ɔya mla u Ethel. Ó wɛ ɔcɛ ō gbɔbu ɔna ō ta ɛdɔ ɛyɛɛyi nōo le tutu ō yuklɔ lɔfu lɔfu lɛ Ujehofa, ɔdaŋ nɛ ó kóō tɔɔtɛ lɛ ɔ ŋ. Oŋma eko nɛ u Ethel wɛ ɔyipɛ a, ɔ̄kā ku Upɔlu gē lɛ abɔ kwu ɔ ɔtu nɛhi, ó kē dɔka ō ceyitikwu ya ɔdā duuma nɛ ó ya ipu uklɔ ku ɔna a ō ta a gla bɛɛka Upɔlu a. Ipu Ɔya Ɔmahaanɛ ku 1971 a, alɔ gáā kwu iyi alɔ u lɛ klla gbɔɔ ō yuklɔ ku ɔcɛ ō leyi kwu usɛkut tɔha.

Ethel ŋma apɔlɛ nōo lɛ aɔdā agbenu nwune ŋ, ohigbu ɛnyā, ó tɔɔtɛ ku uklɔ ku ɔcɛ ō leyi kwu usɛkut nɛ alɔ gē ya ipu upu a kóō jɛ ɔ iyē fiya. Ocabɔ mafu, eko duuma nɛ alɔ gē tutu ō nyɔ i má aujɔ nōo yɔ ipiipu upu a, alɔ i gē kpo iyo alɛwa ŋ. Ipu ɔkpa nɛ alɔ gē gwiiye klla gē na ili ku alɔ a. Ɔdā duuma nɛ ayinɛ a je lɛ alɔ a nɛ alɔ gē lé a. Odee bɛɛka u iguanas, piranhas, amāŋ ɔdā duuma ɔhá néē kwu ipu eŋkpɔ amāŋ eko néē yɔ i tɔtɛ a. Eko duuma nɛ alɔ i má ogo ŋ, alɔ gē lé ɔdole ipu epu ku aŋgbɔ. Eko duuma nɛ ukɔ i kē yɔ ŋ, alɔ gē bi abɔ ku alɔ le lé ɔdole. Ami mla ɔnyā le má ka abɔ alɔ gē gba Ujehofa ɛ̄gbā tɔha a, ó ta alɔ abɔ ku alɔ tubla iyi alɔ ajaajɛ klla lɛ ɛma olɔfu bɛɛka ɔŋgba nōo le jila tɔha a. (Ɔ̄cok. 4:12) Ɛjɛɛji aɔdā nɛ alɔ nwu abɔ alɔ yɔ i gba Ujehofa a, wɛ aɔdā nɛ alɔ i gáā lɔfu lá mla ije gla ŋ!

Ɛ̄cī éyi abɔ alɔ yɔ i cigbihi ŋma ō nyɔ i má ayinɛ a, nɛ ɔdā nɛ alɔ ka ogbɔɔ ŋma ajɛ ku ɔ̄kā nyā ya a. Abɔ alɔ yɔ i bu ɛga éyi nɛ enkpɔ a yɔ i pɛ lɔfu nɛhi nɛ apatɛcɔ klla ba ɛhaajɛ nu a, ufani ku injini ku ɔkɔ a gā fiyɛ apatɛcɔ. Boobu ɔɔma, iyɔbu ku ɔkɔ a gwotu tu ipu ɔkpa a klla bɛɛcɛ boobu kpɔ. Alɔ ta Ujehofa ahinya ka ɛdɔ ili nɛ alɔ le wiiye a wɛ ɛ̄nɛ̄ ō géē gbo alɔ, alɔ i kē miyá ŋma ipu ɔkɔ a ŋ. Amáŋ eŋkpɔ a gáā le mu ipu ɔkɔ a. Alɔ gbɔɔ ō piya aodee ku ɔdole nɛ alɔ kpo tu ipu ɛhi a gā ipu  eŋkpɔ a, o ya ɛɛ ku alɔ lɔfu bi aɛhi a le wu eŋkpɔ a bɛɛcɛ ŋma ipu ɔkɔ a.

Alɔ i gáā lɛ ɔdole duuma gɛ ŋ, ohigbu ɔɔma alɔ gbɔɔ ō kwu ɛbeenyi abɔ alɔ yɔ i nyɔ a. Amáŋ alɔ i kē má oduuma kwu ŋ. Ohigbu ɔɔma alɔ gáā lɛ ɔkɔ gba lɛ Ujehofa yɔ i ba ɔ kóō lɛ ɔdole ku ɛ̄cī ɔɔma je lɛ alɔ. Boobu nɛ alɔ gbɔɔkɔ ɔɔma a, ɔyinɛ éyi gáā lɛ ɛya ku nu ta gā ipu eŋkpɔ a anu ó lɛ ɛbeenyi nɛhi éyi kwu a. Ɛbeenyi nōo géē jɛ alɔ ɛhɔ otu ɔɔma, nɛ alɔ klla gē nu ipu lɔɔlɔhi a.

Igbihi nɛ ami mla ɔnyā um yuklɔ ku ɔcɛ ō leyi kwu usɛkut ihayi ɛhɔ a, ɔnyā um gáā yipu, ɛnyā kē wɛ ɔhā ŋma ɛgiyi Ujehofa nɛ alɔ i leyice ŋ. Abɔ um lɛ ɛnyā po a, n gweeye nɛɛnɛhi, naana nɛ ń jé ɛgɛ nɛ ó gáā lɛ abɔ kwu oyeeyi ku alɔ lɛ a ŋ ma. Ó yɔ i ŋmo ami mla ɔnyā unwu nɛɛnɛhi ō yɔ ipu uklɔ ō ya lɛ Ujehofa eko doodu kpɔ, ɔdaŋ ka ó tɔɔtɛ. Ipu ihayi ku 1976, ɔnyā um gáā lɛ ɔyi alɔ nɔnyilɔ Ethniël ma. Abɔ ihayi ɛpa ce ɔya ɛhilii gáā le yɛ a, alɔ gáā ma ɔyi alɔ nɔnyilɔ ɔmpa, iye nu lé ka u Giovanni.

Ohigbu ɛgbá nōo yɔ u Suriname ɛpleeko ɔɔma a, abɔ ku ɛga ō yuklɔ ku alɔ gáā lɛ ōmiya ya ku um yuklɔ ku um gɔbu, abɔ alɔ yɔ i bi ayi alɔ jɛ a. Eko nɛ ayi alɔ wɛ ayipɛ kpɔ a, uklɔ néē je gā um a wɛ ō leyi kwu ausɛkut nōó lɛ ujɔ alɛwa ŋ. Ɛnyā jɛga gā um ku um bi alaadi ōhī ipu ɔya le yuklɔ ku ɔcɛ ō leyi kwu usɛkut, cɛɛ n bi alaadi ohile ipu ɔya a le yuklɔ ku ɔcɛ ō gbɔbu ɔna ō ta ipu ujɔ nɛ abɔ ku ɛga ō yuklɔ ku alɔ da alɔ ku alɔ yɔ a. Ɔnyā um mla ayi a gē ba um iyē, eko duuma nɛ um gē nyɔ gā ujɔ nōo kwu ɔlɛ alɔ ajaajɛ. Amáŋ eko duuma nɛ um gē nyɔ gā ojileyi amāŋ ujɔ nōo yɔ ipu upu a, ami foofu um gē nyɔ a.

N leyi kwɛɛcɛ ya ōmiya lɔɔlɔhi, o ya ɛɛ ku um lɔfu ya ɛjɛɛji uklɔ nōo ba nyā. N ceyitikwu ya ku alɔ bēē ya ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ ku alɔ ipu alaadi doodu. Eko duuma nɛ ń yɔ ɔlɛ ɛ ŋ, nɛ um gáā má ujɔ nōo yɔ ipu upu a, ɔnyā um gē ya ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ mla ayi alɔ ɔlɛ a. Amáŋ eko duuma nōó tɔɔtɛ, alɔ gē ya odee tɔha ɛgɛ nɛ apɔlɛ cika ō ya lɛ a. Ami mla ɔnyā um kē i jɔɔnyɛ iyi alɔ mla ayi alɔ duu. Alɔ gē yija tɔha amāŋ nyɔ i má ɛga ō heyifuu duuma nōo yɔ kwu ɔlɛ alɔ ajaajɛ. Ń gē gbiyɔla ŋ jaa gbo ahaapa otu, o ya ɛɛ ku um ya otutu ku uklɔ nɛ um lɛ ō ya ipu ujɔ a. Ɔnyā um Ethel kē wɛ ɔnyā olɔhi ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Aíita 31:15 mafu a. Ó gē heyi ofulɔci, o ya ɛɛ ku apɔlɛ ku alɔ kóō lɔfu ya ɛ̄gbā ō gba ku ɔcɔɔci tɔha. Ó klla gē he ɔdole ku alɔ lé tɔha gbɔbu ɛɛ ku ayipɛ  a kéē gā inɔkpa. N gweeye nɛɛnɛhi ka Ujehofa hɔha ce um mla ɛdɔ ɔnyā ɛgɛnyā nōo ta um abɔ nɛhi, o ya ɛɛ ku um lɔfu ya ɛjɛɛji uklɔ nɛ Ujehofa je gā um a!

Abɔ alɔ wɛ adā mla ɛ́nɛ́ a, alɔ ceyitikwu ta ayipɛ ɔlɛ alɔ abɔ kéē yihɔtu ku Ujehofa mla uklɔ ku ɔna ō ta a. Alɔ dɔka ku ayi alɔ kéē gā ipu uklɔ ō ya lɛ Ujehofa eko doodu klla yuklɔ a ɛjɛɛji oyeeyi ku uwa. Ó kē wɛ ohigbu ku alɔ yɔ i miya ɔ taajɛ lɛ uwa ŋ, amáŋ ka ó wɛ ohigbu ka é dɔka ō ya ɔ. Alɔ gē da uwa eko doodu lɛyikwu ɛgɛ nɛ uklɔ a géē yɔ i je eeye lɛ uwa lɛ a. Alɔ i kē je unwalu nɛ alɔ má ipu uklɔ a tayinu ŋma ɛgiyi uwa ŋ. Alɔ gē da uwa ɛgɛ nɛ Ujehofa ta apɔlɛ ku alɔ abɔ klla hɔha ce alɔ lɛ a. Alɔ klla ya ku ayipɛ a kéē ya oklobiya mla ayinɛ nōo yɔ ipu ujɔ, nōo gē je Ujehofa ta aflɛyi ipu oyeeyi ku uwa a.

Ujehofa ya ɛjɛɛji ɛ̄gbā ku alɔ abɔ alɔ yɔ i bi ayi alɔ jɛ a. N kē ceyitikwu ya ukpɛ ku um ō je otabɔ lɛ apɔlɛ ku um duu. Ɔdā nɛ um má ipu uklɔ nɛ um ya ipu upu ɔɔma nwu ka um cika ō yɔ i gbo ije tu lɛyikwu aɔdā nɛ alɔ géē cɛgbá ō lá a. Naana nɛ alɔ ceyitikwu a, ó lɛ ekoohi nɛ alɔ i lɛ ɛjɛɛji aɔdā nɛ alɔ cɛgbá a ŋ. Ujehofa kē ta alɔ abɔ ɛpleeko ɛgɔɔma. Ocabɔ mafu, ogbɔɔ ŋma ihayi ku 1986 gā u 1992 a, é kpɛfu ipu Suriname. Ɛpleeko ɔɔma, ó lɔnɔ tu alɔ nɛhi ō lɛ aɔdā okpɔcii nɛ alɔ kóō cɛgbá a. Naana a, Ujehofa ta alɔ abɔ ku alɔ ba ɔ.—Umát. 6:32.

Ipu ɛjɛɛji oyeeyi ku alɔ, Ujehofa humayi leyi kwu alɔ klla ta alɔ abɔ ku alɔ yɔ i lɛ eeye, ka ɔdā nɛ alɔ lɛ a kóō yɔ i jɛ alɔ eyī duu. Ayipɛ ɔlɛ alɔ cɛ lɛ alɔ gweeye nɛhi. Ɔtu kē he alɔ i bi ku alɔ bi uwa jɛ ɔwɛ ku Ujehofa. Ó kē wɛ ɔdā eeye duu, kē le miya ō gā ipu uklɔ ō ya lɛ Ujehofa eko doodu klla ya ɔ ɛjɛɛji oyeeyi ku uwa. Ethniël mla u Giovanni gā inɔkpa ōhī ipu ɔwa ku alɔ ɛ, babanya uwa mla anya uwa kē i yuklɔ tɔha ipu abɔ ku ɛga ō yuklɔ ku alɔ nōo yɔ u Suriname a.

Ami mla Ethel kwu hila okplici ɛ, naana a, alɔ kē yɔ i yuklɔ lɛ Ujehofa kpɔ. Alɔ wɛ ācɛ ō gbɔbu ɔna ō ta ɛdɔ ɛyɛɛyi. Ku ɔkwɛyi a, alɔ yɔ i yuklɔ alɛwa nōo ya nɛ ń kóō lɛ ɛga ō nyɔ ō nwu ɛgɛ néē gē tagwa ɛ ŋ! Amáŋ, n hijema duuma ŋ. Eko duuma nɛ um gbɔɔ ō gbɛla lɛyikwu oyeeyi ku um, n gē ma ka ōmiya nɛ um ya ō gā ipu uklɔ ō ya lɛ Ujehofa eko doodu a, wɛ ōmiya olɔhi fiyɛ duu nɛ um ya a ɛ.