1. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu ya ɔyikpo Upɔlu lɛyikwu ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a?

 ĀCƐ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ gē yuklɔ ocɛgbá nɛhi ipu ujɔ a. Acɛnyilɔ ɛgɛnyā nōo hayi kpaakpa a tiile lɛ ɔyikpo Upɔlu nɛɛnɛhi. Ocabɔ mafu, eko nɛ ó yɔ i ta ɔkpá gē lɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo yɔ Ufilipayi a, ó hɛ okonu tu ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ mla anyakwɔcɛ ku ujɔ a.—Ufíl. 1:1.

2. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu ya ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi nōo lé ka u Luis lɛyikwu ō wɛ ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a?

² Ɔdaŋ néē kóō wɛ ɛdrɔ amāŋ kwu hilokplici ɛ, alɛwa ku ayinɛ nɔnyilɔ nōo lɛ ubatism ya ɛ ma gē gweeye nɛɛnɛhi ō wɛ ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ. Ocabɔ mafu, Devan wɛ ihayi igwo ahata (18) eko néē je ɔ piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a. Amáŋ é je u Luis piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ eko nóō lɛ fiyɛ ihayi ofu ɛpa ce igwo (50) a. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu ya ɔ lɛyikwu ō wɛ ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a? Ó kahinii: “N gweeye nɛɛnɛhi ō cɛ ayinɛ um nōo yɔ ipu ujɔ a ɛhɔ ɔwɛ ɛgɛnyā. É mafu ihɔtu nɛɛnɛhi gā um ɛ, babanya n kē lɔfu mafu ihɔtu ku um lɛ uwa duu!” Ɔtu gē ya alɛwa ku ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ ɔwɛ ekponu ɔɔma.

3. Aɔka nyá nɛ alɔ gáā cila ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

³ Ɔdaŋ ku a wɛ ɔyinɛ nɔnyilɔ nōo lɛ ubatisim ya ɛ nɛ á kē wɛ ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ babanya ɛ ŋ, a lɔfu je ɔɔma piya ōmiya ku uwɔ gla? Ɔdi lɔfu lɛ abɔ kwu uwɔ ɔtu ō ya lɛ a? Ɔdi kē wɛ auce ō ya nɛ Ubáyíbu ka ku a géē cɛgbá ō lɛ o ya ɛɛ ku a lɔfu je piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a? Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē cila aɔka nyā. Amáŋ aflɛyi, alɔ kɛla lɛyikwu uklɔ nɛ ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ gē ya a.

 UKLƆ NYÁ NƐ ƆCƐ O TA ANYAKWƆCƐ KU UJƆ ABƆ GĒ YA A?

4. Uklɔ nyá nɛ ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ gē ya a? (Má ifoto a.)

⁴ Ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ wɛ ɔyinɛ nɔnyilɔ nōo lɛ ubatisim ya ɛ, nɛ alelekwu ihɔ ku Ɔwɔico fu ō je otabɔ lɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ ŋma lɛ ō ya aɔdā ocɛgbá alɛwa ipu ujɔ a. Ōhī ku ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a gē má ka ācɛ o tɔɔna ɛlā Ɔwɔico lɛ ɛga nōo géē jɛ uwa ō tɔɔna mla aɔkpá ku alɔ néē géē bi le yuklɔ ku ɔna ō ta. Ōhī gē tabɔ ō lɛ Agbla Ku Ajɔɔcɛ tu yeŋee mla ō teyi tu ɔ. Ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ klla gē yuklɔ ku acocɛhɔ mla ō leyi kwu aya ku audio mla uvidio ɛpleeko ku ōjila ku ujɔ. Ɛ̄nɛ̄ o kē cɛgbá fiyɛ duu a, wɛ ka acɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ wɛ acɛnyilɔ nōo yihɔtu ku Ujehofa nōo klla gē lā oyeeyi ku uwa ɔwɛ nōo he ɔ ɔtu a. É klla yihɔtu ayinɛ uwa nɛɛnɛhi duu. (Umát. 22:​37-39) Ɛgɛnyá nɛ ɔyinɛ nɔnyilɔ nōo lɛ ubatisim ya ɛ lɔfu ceyitikwu lɔfu lɔfu ō je piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a?

5. Ɛgɛnyá nɛ ɔyinɛ nɔnyilɔ lɔfu ceyitikwu lɔfu lɔfu ō je piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a?

⁵ Ubáyíbu da alɔ auce ō ya nɛ ɔyinɛ nɔnyilɔ cɛgbá ō lɛ o ya ɛɛ kóō je piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a. (1 Utím. 3:​8-10, 12, 13) Ɔdaŋ ku a dɔka ō wɛ ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ o ya ɛɛ ku a je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá, nwu ɛlā alɛwa ɛgɛ nɛ a ya gla a lɛyikwu auce ō ya nyā, ku a klla ceyitikwu lɔfu lɔfu ō lɛ auce ō ya ɔɔma lɛ. Amáŋ aflɛyi, a cɛgbá ō gbɛla lɛyikwu ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ a dɔka ō je piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a.

ƆDIYA NƐ A DƆKA Ō JE PIYA ƆCƐ O TA ANYAKWƆCƐ KU UJƆ ABƆ A?

6. Ɔdi cika ō wɛ ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ a dɔka ō cɛ ayinɛ uwɔ ɛhɔ a? (Umátiyu 20:28; klla má ifoto nōo ku Ɔda Ō Gbaajɛ nyā a.)

⁶ Gbɛla lɛyikwu ocabɔ ku alɔ nōo fiyɛ duu a, Ujisɔsi. Ó ya ɛjɛɛji ɔdā nōo ya a ohigbu ka ó yihɔtu Adā nu mla ācɛ. Ihɔtu ɔɔma lɛ abɔ kwu ɔ ɔtu kóō yuklɔ lɔfu lɔfu mla ō ya odee lɛ ācɛ ɔhá, uklɔ nɛ ācɛ ōhī leyi má ɔ ka ó cɛgbá ŋ ma. (Jé Umátiyu 20:28; Ujɔ́n. 13:​5, 14, 15) Ɔdaŋ ka ihɔtu lɛ abɔ kwu uwɔ ɔtu ō dɔka ō je piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a, Ujehofa géē hɔha ce uwɔ klla géē ta uwɔ abɔ cɛɛ ku a lɛ ōmiya ku uwɔ ɔɔma ya jila.—1 Ukɔ́r. 16:14; 1 Upít. 5:5.

7. Ɔdiya nōó wɛ ɔdobɔbi ku ɔyinɛ nɔnyilɔ kóō dɔka ō je piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ o ya ɛɛ ku ācɛ ɔhá kéē cɛtra ɔ a?

⁷ Igbalɛwa ipu ɛcɛ icɛ, ɛlā ku ācɛ nōo gē je iyi uwa bɛɛka é cɛgbá nɛhi a gē he ācɛ alɛwa ɔtu. Amáŋ ācɛ ɔlɛ Ujehofa i lɛ a ŋ. Ɔyinɛ nɔnyilɔ nōo  yihɔtu ācɛ ɔhá bɛɛka Ujisɔsi a i gáā dɔka ō lɛ íkwu ikpɛyi ku ācɛ ɔhá, amāŋ ya ku ācɛ ɔhá kéē leyi má ɔ ka anu cɛgbá fiyɛ a ŋ. Ɔdaŋ ka é lɛ ɔcɛ nōo dɔka ku ācɛ ɔhá kéē leyi má ɔ ka anu cɛgbá fiyɛ ācɛ ɔhá fu ipu ujɔ, á jé ŋ, ó gáā cɛ ō yuklɔ ligii ligii ōhī amāŋ auklɔ ɔhá nōo cɛgbá ō bi le teyi kwu ācɛ ɔlɛ Ujehofa nōo cɛgbá lɛ ɔ nɛhi a ŋ. Ó lɔfu leyi má ɛdɔ uklɔ ɔɔma ka uklɔ nōo géē bi ojilima ku nu waajɛ. (Ujɔ́n. 10:12) Ɔdaŋ ka ɔcɛ duuma gē ya odee ohigbu ɔbɔɔcɛ, Ujehofa i gáā hɔha ce oceyitikwu ku nu ŋ.—1 Ukɔ́r. 10:​24, 33; 13:​4, 5.

8. Ukɔ́ nyá nɛ Ujisɔsi tu ayikpo ku nu a?

⁸ Ekoohi, ācɛ nōo kóō wɛ aɔkpa ku Ujisɔsi nōo kwu ɔ ajaajɛ a dɔka ō lɛ ɛnɛɛnɛ ɛga ku uklɔ ōhī, amáŋ ɔdā néē bi ɔtu nōo ya ɛɛ néē dɔka ō lɛ uklɔ ɔɔma i kpaakpa ŋ. Gbɛla lɛyikwu ɔdā nɛ ɔyikpo Ujemisi mla Ujɔni ya a. É da Ujisɔsi kóō lɛ ɛnɛɛnɛ ɛga ocɛgbá nɛhi éyi je lɛ uwa ipu Ajɔɔcɛ ku nu. Ujisɔsi i da uwa ka ó lɔhi abɔ é da ɔ ɔka kóō je ɛga nyā lɛ uwa a ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, ó lɛ ɔ ta ɛjɛɛji ayikpo igwɛɛpa a eyī peee kahinii: “Ɔ́dāŋ́ ka ɔ̄cɛ dúúmā géē wɛ ɔ̄cɛ nɛ̄hi ɔtāhɛ̄ aá, ó géē cɛ̄ ācɛ ohile ɛhɔ̄ piíí. Ɔ̄cɛ dúúmā nōo dɔɔ̄kā kóō wɛ otrɛ̄yí kú aá, ó géē wɛ ɔfíyɛ kú ācɛ ohile.” (Umák. 10:​35-37, 43, 44) Ayinɛ nɔnyilɔ nōo bi ɔdā olɔhi a ipu ɔtu—nōo wɛ unwu ō cɛ ācɛ ɔhá ɛhɔ, géē je otabɔ lɛ ujɔ a ɔwɛ alɛwa.—1 Utes. 2:8.

ƆDI LƆFU TA UWƆ ABƆ KU UNWU NƐ A LƐ Ō CƐ AYINƐ UWƆ ƐHƆ A KÓŌ LƆFU FIYƐ A?

9. Ɛgɛnyá nɛ a lɔfu ya ku a lɛ unwu fiyɛ ō je piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a?

⁹ Ku ɛlā ɔkwɛyi a, a yihɔtu ku Ujehofa klla dɔka ō cɛ ācɛ ɔhá ɛhɔ. Amáŋ á jé ŋ, á lɔfu lɛ unwu ō yuklɔ nɛ ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ gē ya a ŋ. Ɛgɛnyá nɛ a lɔfu ya ku unwu nɛ a lɛ ō cɛ ācɛ ɔhá ɛhɔ a kóō lɔfu fiyɛ a? Gbɛla lɛyikwu ɛdɔ eeye nɛ a géē lɛ ō cɛ ayinɛ uwɔ ɛhɔ a. Ujisɔsi kahinii: “Aɔ́dā olɔhi [amāŋ eeye] kóō yɔ̄ lɛ ɔ̄cɛ nōo gē je ā fíyɛ́ ɔ̄cɛ nōo gē mīyɛ ā.” (Ācot. 20:35) Ujisɔsi i kɛla nyā foofunu ŋ, amáŋ ó klla ya ɛlā nɛ ó ka a. Ó lɛ eeye nɛɛnɛhi ohigbu ka ó cɛ ācɛ ɔhá ɛhɔ, awɔ abɔyi uwɔ kē géē lɛ eeye duu.

10. Ɛgɛnyá nɛ Ujisɔsi mafu ka ó gē gweeye ō cɛ ācɛ ɔhá ɛhɔ a? (Umáki 6:​31-34)

¹⁰ Leyi yɛ ocabɔ éyi ku ɛgɛ nɛ Ujisɔsi mafu ka ó gē gweeye ō cɛ ācɛ ɔhá ɛhɔ a. (Jé Umáki 6:​31-34.) Ó lɛ eko éyi lɛ a, nɛ ɛ̄jɛ̄ le jɛ Ujisɔsi mla ayikpo ku nu a. É yɔ ɔwɛ yɔ i gā ɛga éyi nɛ uya i yɔ ŋ néē géē mlɛnyɔ. Amáŋ ɛwa nɛhi ku ācɛ éyi le yɛ tu abɔɔ gbɔbu lɛ uwa, yɔ i leyice ka Ujisɔsi géē nwu uwa ɛlā. Ujisɔsi lɔfu ka ka ehee, ohigbu ka anu mla ayikpo ku nu a i kóō “má ɛga lé ɔdōlé ŋ́.” Amāŋ Ujisɔsi lɔfu lɛ ācɛ a nu igbihi nɛ ó lɛ aɛlā oligii ōhī nwu uwa a. Amáŋ ohigbu ka ihɔtu lɛ abɔ kwu ɔ ɔtu a, ó “gbɔɔ́ ō nwū uwā ɔdā alɛwa.” Ó kē gɔbu nwu uwa ɛlā jaa gbeeko nɛ “ɔ̄nɛ̄ gbɔɔ́ ō gbo.” (Umák. 6:35) Ó wɛ ohigbu ka ó wɛ ō piii ka ó cɛgbá ō ya lɛ a ya ɛɛ nɛ ó ya ɔɔma a nóó, amáŋ ohigbu ka é “le tū ɔ̄ eyīnyinyi.” Ó dɔka ō nwu uwa ɛlā ohigbu ka ó yihɔtu ku uwa. Ō cɛ ācɛ ɔhá ɛhɔ bi eeye nɛhi gē lɛ Ujisɔsi.

11. Ɛgɛnyá nɛ Ujisɔsi je otabɔ nōo cɛgbá a lɛ ācɛ a? (Má ifoto a.)

¹¹ Ujisɔsi je otabɔ lɛ ācɛ ŋma lɛ ō nwu uwa ɛlā lɛyikwu Ɔwɔico, amáŋ ó klla ta uwa abɔ aɔwɛ ɔhá nōo cɛgbá a. Ó ya ɔdole tɔɔtɛ lɛ uwa ɔwɛ o hidaago klla da ayikpo ku nu kéē lɛ ɔdole a kɔ lɛ ācɛ a. (Umák. 6:41) Ŋma lɛ ō ya lɛ a, ó nwu ayikpo ku nu ɛgɛ néē géē cɛ ācɛ ɔhá ɛhɔ a. Ó klla nwu uwa ka ɛdɔ uklɔ ɛgɔɔma nōo wɛ uklɔ nɛ ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ gē ya igbalɛwa a, wɛ uklɔ nōo cɛgbá nɛhi. Gbɛla lɛyikwu ɛdɔ eeye nɛ ayikpo ku Ujisɔsi a géē gwo, abɔ ó tɔɔtɛ lɛ uwa ō yuklɔ tɔha mla Ujisɔsi ō je ɔdole idaago nyā lɛ ācɛ a jaa gbeeko nɛ “ɛjɛ̄ɛ̄jī ācɛ ā le lé jɛ̄ iyī uwā” a! (Umák. 6:42) Ku ɛlā ɔkwɛyi a, ɛnyā i wɛ igbo aflɛyi nɛ Ujisɔsi lɛ ɛgbá ku ācɛ ɔhá tu aflɛyi gbɔbu lɛ aku nu a ŋ. Ó bi ɛjɛɛji eko nɛ ó yeeyi ipu ɛcɛ nyā a le cɛ ācɛ ɔhá ɛhɔ. (Umát. 4:23; 8:16) Ujisɔsi gweeye nɛɛnɛhi ō nwu ācɛ  ɔhá ɛlā mla ō ya ɔdā nōo wɛ ɛgbá ku uwa a. Awɔ abɔyi uwɔ géē lɛ eeye nɛɛnɛhi ɔdaŋ ku a cɛ ŋma ɔtu ō je piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ o ya ɛɛ ku a cɛ ācɛ ɔhá ɛhɔ.

12. Ɔdiya nɛ oduuma ku alɔ i cika ō gbɛla ka ó lɛ ɛnɛɛnɛ ɛhi duuma ō bi le je otabɔ lɛ ujɔ a ŋ ma?

¹² Ɔdaŋ ka ɔtu ya uwɔ ku á lɛ ɛnɛɛnɛ ɛhi duuma ŋ, ɔtu ka ó hii gbenyi gā uwɔ ŋ. Ó lɛ aafu ŋ, a lɛ auce ō ya nɛ a lɔfu bi le je otabɔ lɛ ujɔ a. Gbɛla lɛyikwu ɛlā nɛ Upɔlu ka ipu ɔkpá ku 1 Ācɛ Ukɔ́rīnti 12:​12-30 a, cɛɛ ku a ba Ujehofa ɛba kóō ta uwɔ abɔ ō má ɛgɛ nɛ aɛlā nyā tɛɛma kwu uwɔ a. Aɛlā ku Upɔlu a lɛ ɔ teyi peee ka awɔ abɔyi uwɔ ɛgɛ nōó lɛ mla ācɛ o gba Ujehofa ɛ̄gbā ɔhá a cɛgbá klla tiile ipu ujɔ a. Ɔdaŋ nōó gáā tɔɔtɛ gā uwɔ ō wɛ ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ babanya ŋ ohigbu ku a cɛgbá ō ya lɔhi fiyɛ ipu auce ō ya ōhī nōo cɛgbá a kpɔ, a hii cɛ lɛ ɛ̄jɛ̄ jɛ uwɔ ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, ya ɔdā duuma nɛ a ya gla a ō gba Ujehofa ɛ̄gbā mla ō ta ayinɛ uwɔ abɔ. A lɔfu lɔtuce kpɔcii ka anyakwɔcɛ ku ujɔ a géē gbɛla lɛyikwu uwɔ klla géē je uklɔ nɛ a lɔfu ya gla a gā uwɔ, gbɔbu ɛɛ ku a je piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ.—Uróm 12:​4-8.

13. Ɛyinɛhi ku auce ō ya nɛ ɔcɛ nōo dɔka ō wɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ amāŋ ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ cika ō lɛ a, ɔdi wɛ ɔkwɛyi ipu auce ō ya ɔɔma a?

¹³ Gbɛla tu ɛlā nyā: Ɛyinɛhi ku auce ō ya nɛ Ubáyíbu cɛgbá ku ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ kéē lɛ a, wɛ uce ō ya nɛ ɛjɛɛji Ācɛ O Yɛce Ukraist cika ō lɛ. Ɛjɛɛji Ācɛ O Yɛce Ukraist cika ō pi bla Ujehofa ajaajɛ, gē gweeye ō je lɛ ācɛ ɔhá, klla gē lā oyeeyi ɔwɛ nōo he Ɔwɔico ɔtu a. Ohigbu ɛnyā, á jé ŋ, a lɔfu lɛ ɛyinɛhi ku auce ō ya nōo cɛgbá ku a kwu piya ɔcɛ o ta anyakwɔɔɛ ku ujɔ abɔ a lɛ ɛ. Babanya, alɔ kɛla lɛyikwu ɔdā nɛ ɔyinɛ nɔnyilɔ cika ō ya piii o ya ɛɛ kóō je piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a.

ƐGƐ NƐ A LƆFU JE PIYA ƆCƐ O TA ANYAKWƆCƐ KU UJƆ ABƆ A

14. Ɔdi nōó wɛ ō lɛ ‘ɔtu ya ekponu ō yuklɔ néē je gā uwɔ’ a? (1 Utímōti 3:​8-10, 12)

¹⁴ Babanya, alɔ kɛla lɛyikwu auce ō ya nɛ ɔcɛ nōo yɔ i ceyitikwu lɔfu lɔfu ō je piya ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ cika ō lɛ néē kɛla lɛyikwu ɔ ipu ɔkpá ku 1 Utímōti 3:​8-10, 12 a. (Jé.) Ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ cika ō ‘lɛ ɔtu ya ekponu ō yuklɔ néē je lɛ ɔ a’.  É klla lɔfu cɔwɔ ɛlā nyā ka “ɔcɛ nōo le tutu ō ya uklɔ nɛ ó lɛ a,” amāŋ “ɔcɛ nōo gē ya uce ɔwɛ nɛ ācɛ ɔhá lɛ ojilima ce ɔ gla.” Ɛnyā i wɛ ku á gáā yɛhɛ amāŋ jɔɔnyɛ iyi uwɔ gboogboo ŋ nɛ ŋ. (Ɔ̄cok. 3:​1, 4) Amáŋ, ɛnyā wɛ ku a géē ceyitikwu lɔfu lɔfu ō ya ɛjɛɛji uklɔ nɛ a lɛ ō ya a. Ɔdaŋ nɛ a gē yuklɔ néē gē je gā uwɔ a mɛ eko doodu nɛ a klla gē ya uwa lɔhi,  ɔɔma géē ya ku ayinɛ nōo yɔ ipu ujɔ a kéē jé ka é gbolo ce uwɔ gla, é klla géē lɛ ojilima ce uwɔ.

15. Ɔdi nōó wɛ ō wɛ ɔcɛ o “kɛ̄mgbɛ̄” amāŋ “ɔ̄cɛ o . . . hágágā ije ŋ́” ma?

¹⁵ “[Á] gáā [bēē] kɛ̄mgbɛ̄ ŋ́” wɛ ku a wɛ ɔcɛ nōo gē ka ɔkwɛyi eko doodu néē klla lɔtuce gla. A gē ya ɔdā nɛ a ka ku a géē ya a, á klla gē kɛmgbɛ lɛ ācɛ ɔhá ŋ. (Aíit. 3:32) Á wɛ “ɔ̄cɛ o . . . hágágā ije ŋ́” wɛ ku a wɛ ɔcɛ nōo gē ka ɔkwɛyi eko nɛ a gē tɔhi mla ācɛ ɔhá mla ɛgɛ nɛ a gē ya mla ije nɛ ayinɛ je ta ipu ikpati néē je gā uwɔ ō bi a. Á gē bi ɛga ku ɛma olɔhi nɛ a lɛ mla ayinɛ uwɔ a le ya ije ŋma ɛgiyi uwa ŋ.

16. (a) Ɔdi nōó wɛ ō wɛ “ɔ̄cɛ o gwá ejé nɛ̄ɛ̄nɛ̄hi ŋ́” ma? (b) Ɔdi nōó wɛ ō wɛ ɔcɛ o lɛ “ɔtū [oyeŋee]” a?

¹⁶ Á wɛ “ɔ̄cɛ o gwá ejé nɛ̄ɛ̄nɛ̄hi ŋ́” wɛ ku á gē gwa ejé fiyɛ ɔfu amāŋ ɔcɛ néē jé kóō gē gwa ejé nwune ŋ. A géē lɛ “ɔtū [oyeŋee]” wɛ ku a gē lā oyeeyi ku uwɔ ɛgɛ nɛ Ujehofa dɔka ku alɔ lā oyeeyi a. Naana nɛ a wɛ ɔcɛ nōó jila iyē ŋ ma, a gē jɔɔnyɛ ɛbɔ nōo gē wa ŋma ō lɛ ɛnɛɛnɛ ɛma mla Ɔwɔico a.

17. Ɔdi nōó wɛ ka é “cíkā ō lɛ ojáma yá [uwɔ]” a? (1 Utímōti 3:10; klla má ifoto a.)

¹⁷ “É cíkā ō lɛ ojáma yá [uwɔ]” wɛ ku a anywɔkwɔcɛ ku ujɔ a le má ku a gē yuklɔ ku uwɔ lɔhi gbɔbu ɛ, é kē lɔfu gbolo ce uwɔ gla. Ohigbu ɛnyā, eko duuma nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ lɛ uklɔ je gā uwɔ ō ya, leyi kwɛɛcɛ lɔɔlɔhi ku a yɛce ukɔ́ néē tu uwɔ amāŋ ɔwɛ nɛ ɔcɛ lɔfu bi le yuklɔ ɔɔma nɛ ɔwa ku alɔ ya tɔɔtɛ a. Le má ku a jɛyi ɔdā nɛ uklɔ nɛ a lɛ ō ya a lɛ ō ya mla ɔ piii a mla eko nɛ a cɛgbá ō yuklɔ ɔɔma mɛ a. Ɔdaŋ nɛ a gē yuklɔ néē je gā uwɔ a lɔɔlɔhi, ācɛ ɔhá nōo yɔ ipu ujɔ a géē má aɔdā nɛ a gē ya a, ɛnɛɛnɛ ō jɛ gɔbu ku uwɔ a klla géē jɛ uwa eyī nɛhi. Anyakwɔcɛ ku ujɔ, aa le má ku aa gē nwu ayinɛ nɔnyilɔ nōo lɛ ubatisim ya ɛ ma ɛlā. (Jé 1 Utímōti 3:10.) Ó lɛ ayinɛ nɔnyilɔ duuma ipu ujɔ ku uwɔ nōo lɛ ubatisim ya ɛ nōo wɛ ihayi 10 gā ihayi 14 amāŋ nyɛ? É gē ya oklɔcɛ ku abɔyi uwa klla gē ya otutu ku ōjila ku ujɔ lɔɔlɔhi? É gē ta ohi ipu ōjila ku ujɔ ojigogo klla gē yuklɔ ku ɔna ō ta? Ɔdaŋ ka ó lɛ a, aa je uklɔ lɛ uwa néē lɔfu ya nōo cika lɛ ihayi ku uwa. O bu ɔwɛ nyā, ayinɛ nɔnyilɔ nōo wɛ ɛdrɔ a lɔfu yuklɔ néē lɛ a lɔɔlɔhi. Cɛɛ eko duuma néē le faajɛ ihayi 17 gā ihayi 19 amāŋ fiyɛ, é lɔfu le cika jɛ ō je piya ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ.

18. Ɔdi nōó wɛ ka é cika ō “má ɔdōbɔ̄bí dúúmā ɛgiyí [uwɔ] ŋ́” ma?

¹⁸ “É [cika ō] má ɔdōbɔ̄bí dúúmā ɛgiyí [uwɔ] ŋ́” wɛ ka ó lɛ íne obiya bɔbi bɔbi duuma nɛ ɔcɛ géē ce ije ku nu ba uwɔ ku a ya ŋ. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, é lɔfu ce ije ɛkɛmgbɛ ba Ɔcɛ O Yɛce Ukraist  gla. Ācɛ ce ije ɛkɛmgbɛ ba Ujisɔsi, anu abɔyinu kē ka ka é géē ce ije ba ācɛ nōo ge yɛce ɔ a duu. (Ujɔ́n. 15:20) Amáŋ, ɔdaŋ ku a gɔbu lɛ auce ō ya ku uwɔ tu yeŋee ɛgɛ nɛ Ujisɔsi ya a, a géē lɛ iye olɔhi ipu ujɔ a.—Umát. 11:19.

19. Ɔdi nōó wɛ eko nɛ Ubáyíbu ka ka ɔyinɛ nɔnyilɔ “cíkā ō lɛ ɔnyā ékpónú” a?

¹⁹ “[A] cíkā ō lɛ ɔnyā ékpónú.” Ɔdaŋ ku a lɛ ɔnyā lɛ ɛ, a cika ō gɔbu lɛyitaajɛ lɛ ɛgɛ nɛ Ujehofa miya obatɔha ku ɔba mla ɔnyā kóō lɛ ŋma ajaajɛ a—ɔcɛnyilɔ géē lɛ ɔnyā ekponu, ɔcɛnya kē i lɛ ɔba ekponu. (Umát. 19:​3-9) Ɔcɛnyilɔ nōo wɛ Ɔcɛ O Yɛce Ukraist i cika ō ce ikpo ɔnyā ɔhá gboogboo ŋ. (Uhíb. 13:4) Ɛnyā klla wɛ ka ó géē hayi kpaakpa lɛ ɔnyā nu eko doodu. Ohigbu ɛnyā, ó gáā gbɔɔ ō lɛ ihɔtu lɛ anya ɔhá gboogboo ŋ.—Ujób. 31:1.

20. Ɛgɛnyá nɛ ɔyinɛ nɔnyilɔ gē leyi kwu apɔlɛ ku nu “lɔɔlɔhi” a?

²⁰ ‘A géē bī ɔlɛ́ uwɔ mɛ́mla ayípɛ̄ ɔlɛ́ uwɔ lɔɔlɔhi.’ Ɔdaŋ ku a wɛ otrɛyi ku apɔlɛ, á gáā bi uklɔ ɔɔma nɛ a lɛ a hija fluflu ŋ. Bēē ya ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ ojigogo. Bēē yuklɔ mla ɔnyā uwɔ mla ayipɛ ɔlɛ uwɔ ipu uklɔ ku ɔna ō ta a ŋma eko teeko ɛgɛ nɛ a ya gla a. Ta ayipɛ ɔlɛ uwɔ abɔ kéē lɛ ɛma ku abɔyi uwa mla Ujehofa. (Āfi. 6:4) Ɔcɛnyilɔ nōo gē leyi kwu apɔlɛ ku nu lɔɔlɔhi gē mafu ka ó leyi kwu ujɔ a lɔɔlɔhi gla duu.—Má 1 Utímōti 3:5.

21. Ɔdaŋ ku á wɛ ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ babanya ɛ ŋ, ɔdi nɛ a lɔfu ya a?

²¹ Ayinɛ nɔnyilɔ, ɔdaŋ ku aa wɛ ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ babanya ɛ ŋ, koōcō aa jé ikpɛyi ɛlā nyā lɔɔlɔhi ku aa klla gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa lɛyikwu ɛlā a. Aa klɔcɛ lɛyikwu auce ō ya nɛ ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ cika ō lɛ a, ku aa klla ceyitikwu lɔfu lɔfu ō lɛ auce ō ya ɔɔma lɛ. Aa gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ aa yihɔtu ku Ujehofa mla ayinɛ aa nɛɛnɛhi lɛ a. Aa ya ku ihɔtu nɛ aa lɛ lɛ ayinɛ a kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ fiyɛ, ku aa klla gbɛla lipu lipu tu ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ aa dɔka ō cɛ uwa ɛhɔ a. (1 Upít. 4:​8, 10) Aa ceyitikwu lɔfu lɔfu ku aa kwu piya ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ, aa kē géē lɛ eeye nɛɛnɛhi abɔ aa gē cɛ ayinɛ aa ɛhɔ ipu ujɔ a. Ujehofa kóō hɔha ce oceyitikwu nɛ aa yɔ i ya ō je piya ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ a!—Ufíl. 2:13.