1-2. “Úklɔ́ olɔhi” nyá nɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ gē ya a?

 ƆDAŊ ku a wɛ ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ babanya, á jé ŋ, a lɔfu ceyitikwu lɔfu lɔfu ō lɛ alɛwa ku auce ō ya nōo cɛgbá ō je piya ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ a lɛ ɛ. Ó géē he uwɔ ɔtu ō ya “úklɔ́ olɔhi” nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ gē ya a?—1 Utím. 3:1.

² Uklɔ nyá nɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ gē ya a? Ó gē bi ɔtu caca le tɔɔna mla ujɔ a, gē ceyitikwu lɔfu lɔfu ō je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ayinɛ a mla ō nwu uwa ɛlā, ó klla gē tabɔ ō ya ku ɔtu okpoce ku uwa lɛ Ujehofa kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ fiyɛ oŋma lɛ ɛlā nɛ ó gē ka mla ɔdā nɛ ó gē ya a. Ó lɛ aɔdā olɔhi alɛwa nōo ya ɛɛ nɛ Ubáyíbu hi anyakwɔcɛ ku ujɔ nōo gē yuklɔ lɔfu lɔfu a ka “ɛhi lɛ ācɛ.”—Āfi. 4:8.

3. Ɛgɛnyá nɛ ɔyinɛ nɔnyilɔ lɔfu cika jɛ ō je piya ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ a? (1 Utímōti 3:​1-7; Utáyítɔ̄si 1:​5-9)

³ Ɛgɛnyá nɛ a lɔfu cika jɛ ō je piya ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ a? Ō cika jɛ ō je piya ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ i wɛ ekponu bɛɛka ō cika jɛ lɛ uklɔ ɔlamu ō ya néē géē gba ije gā uwɔ ŋ. Igbalɛwa gbɔbu ɛɛ ku a lɛ uklɔ, ɔcɛ nōo gáā je uklɔ ɔɔma gā uwɔ a géē má ku a jé odee lɛyikwu uklɔ ɔɔma. Ō je piya ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ wɛ ɛyɛɛyi. O ya ɛɛ ku a je piya ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ, ó jɛ ɔdaŋ ku a wɛ ɔcɛ nōo jé ō tɔɔna mla ō nwu ɛlā lɔɔlɔhi foofunu ŋ. A klla cɛgbá ō lɛ auce ō ya nɛ ɔkpá ku 1 Utímōti 3:​1-7 mla ɔkpá ku Utáyítɔ̄si 1:​5-9 ka ka anyakwɔcɛ ku ujɔ cɛgbá ō lɛ a. (Je.) Ikpɛyi ɛlā nyā géē kɛla lɛyikwu ōhī ku auce ō ya nɛ aɔgba ɔɔma kɛla lɛyikwu ɔ a. Alɔ géē kɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ ɔyinɛ nɔnyilɔ lɔfu lɛ iye olɔhi, ɛgɛ nɛ ó lɔfu wɛ otrɛyi ku apɔlɛ olɔhi, mla ɔdā nōo lɔfu ta ɔ abɔ kóō gweeye ō cɛ ujɔ a ɛhɔ a.

WƐ ƆCƐ NŌO LƐ IYE OLƆHI

4. Ɔdi nōó wɛ ō lɛ “ɛcá dúúmā ŋ́” ma?

⁴ O ya ɛɛ ku a cika jɛ ō je piya ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ, á cika ō lɛ “ɛcá dúúmā ŋ́.” Ɔɔma wɛ ka ācɛ ɔhá nōo yɔ ipu ujɔ a gē gbɛla olɔhi  lɛyikwu ɔ ohigbu uce ō ya olɔhi ku uwɔ, ɔcɛ duuma i kē lɛ ɔdā duuma nōo ya ɛɛ nɛ ó cika ō ce ije ba uwɔ ku uce obɔbi duuma ō ya ŋ. O ka tu ɔ, “ācɛ nēé wɛ ācɛ [o gba Ujehofa ɛ̄gbā ŋ́] mā cíkā ō ka olɔhi kú [uwɔ].” Ku ɛlā ɔkwɛyi a, ācɛ nōó gē gba Ujehofa ɛ̄gbā ŋ ma lɔfu ka ɔdobɔbi lɛyikwu ɔdā nɛ a kpɔtuce a. Amáŋ, ó lɛ ɔdā duuma nōo ya ɛɛ néē cika ō lɛ aafu ɔdaŋ ku a wɛ ɔcɛ nōo gē ka ɔkwɛyi amāŋ ɔcɛ olɔhi ŋ. (Udán. 6:​4, 5) Da iyi uwɔ ɔka kahinii, ‘Ayinɛ um ipu ujɔ mla ācɛ nōó wɛ Ācɛ Ocijali ku Ujehofa ŋ ma gē leyi má um ka um wɛ ɔcɛ olɔhi mla ɔcɛ nōo gē ka ɔkwɛyi?’

5. Ɛgɛnyá nɛ a lɔfu mafu ka wɛ ɔcɛ nɛ “ɔdā olɔhi ō yá . . . he uwɔ ɔtū” a?

⁵ Ɔdaŋ ku a wɛ ɔcɛ nɛ “ɔdā olɔhi ō yá . . . he [uwɔ] ɔtū,” a gē dɔka uce ō ya olɔhi nɛ ācɛ ɔhá lɛ a, klla gē ta uwa ahinya ku uce ō ya olɔhi ku uwa. A klla gē gweeye ō ya ɔda olɔhi lɛ ācɛ ɔhá, kwu aɔdā nɛ ɔcɛ duuma i kóō leyice ŋma ɛgiyi uwɔ ŋ ma. (1 Utes. 2:8) Ɔdiya ɛɛ nɛ uce ō ya nyā cɛgbá nɛɛnɛhi lɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ a? Ohigbu ka é gē bi ɛyinɛhi ku eko ku uwa nōo cɛgbá nɛhi a le je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ujɔ a mla teyi kwu uklɔ ɛyɛɛyɛyi néē lɛ a. (1 Upít. 5:​1-3) Naana a, eeye nōo gē wa ŋma ō cɛ ācɛ ɔhá ɛhɔ a, fiyɛ ɔdā duuma nɛ ɔcɛ lɔfu leyi gwu uwa bonu a.—Ācot. 20:35.

6. Ɔdi nōó wɛ ō wɛ ɔcɛ o “mīyɛ ɔ́mpa [uwɔ] tū ɔlɛ́” a? (Ācɛ Uhíbru 13:​2, 16; klla má ifoto a.)

⁶ A gē mafu ku a wɛ ɔcɛ nōo gē “mīyɛ ɔ́mpa [uwɔ] tū ɔlɛ́” eko duuma nɛ a gē ya ɔdā olɔhi lɛ ācɛ ɔhá, kwu ācɛ nōó kóō wɛ aɔkpa ku uwɔ nōo kwu uwɔ ajaajɛ ŋ ma. (1 Upít. 4:9) Ɛlā ō jila má éyi ka ka “ɔcɛ nōo gē miyɛ ācɛ ɔhá wɛ ɔlɛ nu, wɛ ɔcɛ nōo gē mafu uce ogbonɛnɛ lɛ ācɛ nōó kóō jé ŋ, nōo klla gē gweeye ō hi uwa igwú wa ɔlɛ nu.” Da iyi uwɔ ɔka nyā kahinii, ‘Ācɛ ɔhá jé um ku um wɛ ɔcɛ nōo gē mafu uce ogbonɛnɛ lɛ ācɛ nōo wɛ augbɔga ipu ujɔ ku um a?’ (Jé Ācɛ Uhíbru 13:​2, 16.) Ɔcɛ nōo gē miyɛ ugbɔga wa ɔlɛ, gē mafu uce ogbonɛnɛ lɛ ɛdɔ ku augbɔga doodu. Ocabɔ mafu, lɛ ācɛ nōo wɛ aogbɛha, lɛ ācɛ nōo ŋma ujɔ ɔhá wa i ya ɛlā ō ka tɛɛcɛ, mla ācɛ ɔhá nōo gē ceyitikwu lɔfu lɔfu ō je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ayinɛ a, bɛɛka ācɛ o leyi kwu usɛkut.—Ohút. 18:​2-8; Aíit. 3:27; Ulúk. 14:​13, 14; Ācot. 16:15; Uróm 12:13.

7. Ɛgɛnyá nɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ gē mafu ka ó wɛ “ɔ̄cɛ o héyīfuúfuú kú ije ŋ́” ma?

⁷ “[Á] gáā wɛ ɔ̄cɛ o héyīfuúfuú kú ije ŋ́.” Ɛnyā wɛ ka ije mla aɔdā agbenu i wɛ ɔdā nōo cɛgbá fiyɛ duu a gā uwɔ ŋ. Ɔdaŋ ku a wɛ ɔcɛ o lɛ ije amāŋ ɔcɛ o gbɛha, a gē lɛ ɛlā ku Ajɔɔcɛ a ta aflɛyi ipu ɛjɛɛji aya ku oyeeyi ku uwɔ. (Umát. 6:33) A gē bi eko, ɔfu, mla aɔdā agbenu nɛ a lɛ a le gba Ujehofa  ɛ̄gbā, le ya ɛgbá ku ācɛ apɔlɛ ku uwɔ, mla ō bi ɔ le cɛ ujɔ a ɛhɔ. (Umát. 6:24; 1 Ujɔ́n. 2:​15-17) Da iyi uwɔ ɔka kahinii: ‘Ɛgɛnyá nɛ um gē leyi má ije a? Aɔdā ocɛgbá nɛ um lɛ o ya ɛɛ ku um yeeyi a jɛ um? Kɛɛ ku um gē lɛ ɔtu ku um kwu ō ya ije tōōtɔ̄ɔ̄ mla ō lɛ aɔdā agbenu alɛwa fiyɛ?’—1 Utím. 6:​6, 17-19.

8. Ɔdi nōó wɛ ō wɛ ɔcɛ o “gbēyī gɔɔ” mla “ɔcɛ nōo gē cīiyi [nu] bī glá” a?

⁸ Ɔdaŋ ku a wɛ ɔcɛ o “gbēyī gɔɔ” mla “ɔcɛ nōo gē cīiyi [uwɔ] bī glá,” a gē tu ɛji ku ɛgɛ nɛ a géē ya odee gáā kwu lɛ ipu ɛjɛɛji aya ku oyeeyi ku uwɔ. Ocabɔ mafu, á gē lé ɔdole amāŋ gwa ejé fiyɛ ɔfu ŋ, ili nɛ a gē je wiye mla ɛyi ō ya ku uwɔ wɛ ɛ̄nɛ̄ o lɔhi a, a klla gē ya ōmiya olɔhi lɛyikwu aɔdā nɛ a gē bi le jɔɔnyɛ iyi uwɔ a. Á gē gbla ɔwɛ ō lā oyeeyi nōó kpaakpa ŋ ku ācɛ nōó gē gba Ujehofa ɛ̄gbā ŋ ma ya ŋ. (Ulúk. 21:34; Ujɛ́m. 4:4) A gē yɔ cii eko nɛ a ācɛ ɔhá kóō ya ɛlā mla uwɔ ɔwɛ nōó gbonɛnɛ ŋ. Á wɛ “ɔ̄cɛ o gwá ejé nɛ̄ɛ̄nɛ̄hi” ŋ wɛ ku á gē gwa ejé olɔfu wa ɛji nōó géē kwu uwɔ ŋ, amāŋ ɔcɛ nɛ ācɛ jé ka ó gē gwa ije fiyɛ ɔfu naana nōó gē kwu uwɔ ŋ ma. Da iyi uwɔ ɔka kahinii, ‘Ɔwɛ nɛ um gē lā oyeeyi ku um a mafu ka um wɛ ɔcɛ o gbeyi gɔɔ mla ɔcɛ nōo gē ce iyi nu bi gla?’

9. Ɔdi nōó wɛ ō wɛ ɔcɛ o ‘tu ohilipu’ mla ɔcɛ nōó gē ‘ya odee fuufuufuu ŋ’ ma?

⁹ Ɔdaŋ ku a wɛ ɔcɛ o ‘tu ohilipu,’ a gē gbɛla lɛyikwu ɛlā nɛ Ubáyíbu ka lɛyikwu āhɔ̄ ɛyɛɛyɛyi ipu oyeeyi a. A gē gbɛla lɔɔlɔhi lɛyikwu ɛgɛ nɛ aukɔ́ ku Ubáyíbu tɛɛma kwu āhɔ̄, ohigbu ɛnyā a gē jɛyi ku āhɔ̄ a lɔɔlɔhi klla gē ya ōmiya ku ijeeyi a. Á gē ŋmuleyikwu ō ya ōmiya oŋma lɛ aɛlā oligii nɛ a jé lɛyikwu āhɔ̄ a foofunu ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, a gē ceyitikwu ō má ku a jé ɛjɛɛji aɛlā ɔkwɛyi ocɛgbá a. (Aíit. 18:13) Ohigbu ɛnyā, a gē ya ōmiya ku ijeeyi nōo mafu ɛlá ō gbo ku Ujehofa. Ɔdaŋ ku á wɛ ɔcɛ o ‘ya odee fuufuufuu ŋ,’ a gē jé ō tu odee bi klla gē ya odee teeko. Ācɛ jé uwɔ ku a wɛ ɔcɛ néē gbolo ce gla mla ɔcɛ nōo gē yɛce ɔwɛ o mafu eko duuma nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ lɛ uklɔ je gā uwɔ ō ya. Ɔdaŋ ku a lɛ auce ō ya nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ ipu ikpɛyi ɛlā ō ce kpii kpii nyā lɛ, ó géē ta uwɔ abɔ ō lɛ iye olɔhi. Babanya, alɔ kɛla lɛyikwu auce ō ya nɛ Ubáyíbu ka ka anyakwɔcɛ ku ujɔ cika ō lɛ o ya ɛɛ kóō lɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ taajɛ ō wɛ otrɛyi ku apɔlɛ olɔhi a.

WƐ OTRƐYI KU APƆLƐ OLƆHI

10. Ɛgɛnyá nɛ ɔcɛnyilɔ gē “bī ācɛ ipɔ́ɔnū kú nū lɔhi” a?

¹⁰ Ɔdaŋ ku a wɛ ɔba nɛ a kē dɔka ō cika jɛ ō je piya ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ, ācɛ apɔlɛ ku uwɔ cɛgbá ō lɛ iye olɔhi duu. Ohigbu ɛnyā, a cɛgbá ō wɛ ɔcɛ nōo gē “bī ācɛ ipɔ́ɔnū kú [uwɔ] lɔhi.” Ɛnyā wɛ ku a géē teyi kwu apɔlɛ ku uwɔ ɔwɛ ku ihɔtu klla ya ōmiya olɔhi lɛ ācɛ apɔlɛ ku uwɔ. A géē ya ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ, má ku ācɛ apɔlɛ ku uwɔ gē gā ōjila ku ujɔ, klla ta uwɔ abɔ kéē ya ofiyɛ duu ku uwa ipu uklɔ ku ɔna ō ta a. Ɔdiya nɛ ɛnyā cɛgbá nɛhi a? Ɔyikpo Upɔlu da ɔka kahinii: “Ɔ́dāŋ́ ka ɔ̄cɛ dúúmā í leyīkwu ɔlɛ́ nū lɔhi glá ŋ́, ɔwɛ nyá nɛ̄ ó gáā leyīkwu [ujɔ] kú Ɔwɔicō lɔhi glá āa?”—1 Utím. 3:5.

11-12. Ɔdiya nɛ uce ō ya ku ayipɛ ɔlɛ ɔyinɛ nɔnyilɔ nōo dɔka ō wɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ cɛgbá nɛɛnɛhi a? (Má ifoto a.)

¹¹ Ɔdaŋ ku a wɛ adā, a cika ō bi ayipɛ ɔlɛ uwɔ nōo nyɛ fiyɛ ihayi igwo ahata (18) nōo yɔ ɛhaajɛ íkwu ku uwɔ a “lɔɔlɔhi ɔwɛ nēé í lɛyi táajɛ lɛ [uwɔ] glá.” A cɛgbá ō nwu uwa ɛlā ɔwɛ ku ihɔtu. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, a dɔka kéē gweeye, yɛhɛ, klla hija ɔwɛ nɛ ayipɛ ɔhá gē ya a. Amáŋ a klla cɛgbá ō nwu uwa kéē lɛyitaajɛ gā uwɔ, lɛ ojilima ce ācɛ ɔhá, klla ya uce ɔwɛ olɔhi. O ka tu ɔ, a cɛgbá ō ya ɛji ɔfu ku uwɔ ō nwu ayipɛ ɔlɛ uwɔ kéē lɛ ɛma olɔhi mla Ujehofa, kéē bi ɛlā nɛ Ubáyíbu ka a le yuklɔ, ka é klla ceyitikwu lɔfu lɔfu ō le cika jɛ ō lɛ ubatisim ya.

¹² “Ayípɛ́ ɔlɛ́ nū cíkā ō wɛ ācɛ o pó ɛlɔ̄ɔwɔicō, nɛ̄ ācɛ í gáā lɛ okónu oyēeyī obɔ̄bí kwu uwá iye ŋ́. É gáā wɛ ācɛ o yíkpɛ̄yí olɔfú . . . ŋ́.” Ɔdaŋ ka ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ amāŋ ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ lɛ ɔyi nōo lɛ ubatisim ya ɛ amāŋ nōo yɔ i ya ō jɛ gɔbu ō lɛ ubatisim ya lɛ íne biya bɔbi bɔbi, anyakwɔcɛ ku ujɔ a géē leyi yɛ ɔ ɔdaŋ ka ɔyinɛ  ɔɔma cika jɛ kpɔ ō wɛ ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ amāŋ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ. Ɔdaŋ ka adā a i nwu ɔyi nu ɛlā lɔɔlɔhi klla ya ɔ itala eko nɛ ó cɛgbá nu a ŋ, á jé ŋ, adā ɔɔma i gáā cika jɛ ō wɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ ŋ.—Má Ɔda Ō Gbaajɛ ku Ɔya Ɔmigwo 15, 1996, p. 21, ogwotu ɔmɛ 6-7.

LEYI KWU UJƆ A LƆƆLƆHI

13. Ɛgɛnyá nɛ a lɔfu mafu ku á gē “pi ojigógó ká ákú [uwɔ] le kpaakpa piíí ā ŋ́” ku á klla wɛ “ɔ̄cɛ o yɔ́bɔ́ɔ́cɛ ŋ́” ma?

¹³ Ayinɛ nɔnyilɔ nōo lɛ ɛnɛɛnɛ auce ō ya nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist cika ō lɛ a wɛ ɛnɛɛnɛ ɛhi lɛ ujɔ a. Ɔcɛ nōó gē “pi ojigógó ká ákú [nu] le kpaakpa piíí ā ŋ́” gē ceyitikwu lɔfu lɔfu ō yɔ ɛbɔ mla ācɛ ɔhá klla gē je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá kéē yɔ ɛbɔ mla iyi uwa. Ɔcɛ nōó klla gē pi ojigogo ka aku nu le kpaakpa piíi a ŋ gē jahɔ lɔɔlɔhi tu ācɛ ɔhá klla gē ceyitikwu ō jé ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya uwa lɛ a. Gbɛla ku a wɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ. Ipu ōjila ku anyakwɔcɛ ku ujɔ, a géē cɛ ō yɛce ōmiya nɛ ɛyinɛhi ku anyakwɔcɛ ku ujɔ a ya ɔdaŋ ka ó biya íne amāŋ ukɔ́ ku Ubáyíbu duuma ŋ? Á gáā wɛ “ɔ̄cɛ o yɔ́bɔ́ɔ́cɛ ŋ́” wɛ ku á gáā pi abɔfu ku ācɛ ɔhá kéē ya odee ɔwɛ nɛ a dɔka piii a ŋ. A jé ka ó cɛgbá ku a jahɔ tu ɛlá ō gbo ku ācɛ ɔhá. (Ohút. 13:​8, 9; Aíit. 15:22) A wɛ “ɔ̄cɛ ɛbɔ́” á kē wɛ “ɔ̄cɛ o lɛ ánya ŋ́.” Ɛnyā wɛ ku á gē ta ō lɛ ojilima ce ācɛ ɔhá amāŋ gē taafu mla uwa ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, a gē gbonɛnɛ lɛ uwa. A gē ceyitikwu ō ya ɛbɔ mla ācɛ ɔhá ipu āhɔ̄ nōo kóō lɔnɔ nɛhi a. (Ujɛ́m. 3:​17, 18) A gē kɛla ɔwɛ ogbonɛnɛ lɛ ācɛ ɔhá, ɔɔma kē i ta uwa abɔ kē hii cɔnu fiyɛ ɔfu ŋ, kwu ācɛ nōó kóō gē cɛ mla ɔdā nɛ alɔ kpɔtuce fluflu ŋ ma.—Ācoh. 8:​1-3; Aíit. 20:3; 25:15; Umát. 5:​23, 24.

14. Ɔdi wɛ ɛyi ɛlā nōo ka ka ó “cíkā ō wɛ ɔ̄cɛ nōo pīya ɔ̄cɔ̄lóhɔ́nyɛtá ɛ̄yīpɛ̄ ŋ́” mla “ɔ̄cɛ [nōo bi Ɔwɔico lɔfu lɔfu]” a?

¹⁴ Ɔyinɛ nɔnyilɔ nōo yɔ i ceyitikwu ō kwu piya ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ i “cíkā ō wɛ ɔ̄cɛ nōo pīya ɔ̄cɔ̄lóhɔ́nyɛtá ɛ̄yīpɛ̄ ŋ́.” Naana nōó cɛgbá ku a géē wɛ ɔcɛ nōo lɛ ubatisim ya ihayi alɛwa gbɔbu ɛɛ ku a je piya ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ ŋ ma, a cɛgbá eko ō ya ku ɛma nɛ a lɛ mla Ujehofa a kóō lɔfu fiyɛ, mla ō nwu ɛgɛ nɛ a lɔfu bi Ubáyíbu le yuklɔ lɔɔlɔhi ō ya ōmiya ku ijeeyi a. Bɛɛka Ujisɔsi a, a cika ō wɛ ɔcɛ o tu iyi uwɔ waajɛ mla ɔcɛ nōo gē gweeye ō gba Ujehofa ɛ̄gbā ɔwɛ duuma. A géē lɛ ɔtule klla gbeyi Ujehofa kóō je uklɔ alɛwa gā uwɔ ipu ujɔ a. (Umát. 20:23; Ufíl. 2:​5-8) A lɔfu  mafu ku a wɛ “ɔ̄cɛ [nōo bi Ɔwɔico lɔfu lɔfu]” ɔdaŋ ku a hayi kpaakpa lɛ Ujehofa ŋma lɛ ō lā oyeeyi ɔwɛ nɛ ó dɔka a, mla ō yɛce ɔwɛ nɛ ɔwa ku nu gē mafu lɛ alɔ a.—1 Utím. 4:15.

15. Ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ géē wɛ ɔcɛ nōo jé ō ya ɛnɛɛnɛ ɛlā ō ka tɛɛcɛ piii nɛɛ, lɛ ɔ teyi peee.

¹⁵ Ɔkpiihɔ le mafu peee ka anyakwɔcɛ ku ujɔ cika ō “jé ō nwū ācɛ ɛlā.” Ɛnyā wɛ ku a géē wɛ ɔcɛ nōo jé ō ya ɛnɛɛnɛ ɛlā ō ka tɛɛcɛ piii nɛɛ? Ehee. Ó wɛ ɛjɛɛji anyakwɔcɛ ku ujɔ jé ō ya ɛnɛɛnɛ ɛlā ō ka tɛɛcɛ a ŋ. Amáŋ, eko duuma néē nyɔ gáā tɔɔna, mla ō nyɔ gáā je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ayinɛ, anyakwɔcɛ ku ujɔ cɛgbá ō jé ō bi Ubáyíbu le yuklɔ lɔɔlɔhi ō nwu ayinɛ a ɛlā mla ō je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ uwa. (Má 1 Ācɛ Ukɔ́rīnti 12:​28, 29 mla Ācɛ Ɛ́fēsɔsi 4:11.) Naana nōó cɛgbá ku a géē wɛ ɔcɛ nōo jé ō ya ɛnɛɛnɛ ɛlā ō ka tɛɛcɛ piii ŋ ma, a cɛgbá ō yɔ i ceyitikwu lɔfu lɔfu ō je piya ɔcɛ nōo jé ō nwu ɛlā lɔɔlɔhi. Ɛgɛnyá nɛ a lɔfu je piya ɔcɛ nōo jé ō nwu ɛlā lɔɔlɔhi a?

16. Ɛgɛnyá nɛ a lɔfu je piya ɔcɛ nōo jé ō nwu ɛlā lɔɔlɔhi a? (Má ifoto a.)

¹⁶ “[A] í lɛ abɔ̄ flá tū olɛhɔ̄ ɔ̄kwɔ̄ɔ̄kwɛ̄yi kú Ɔwɔicō.” O ya ɛɛ ku a je piya ɔcɛ nōo jé ō nwu ɛlā lɔɔlɔhi, le má ka ɛlā nɛ a gē ka eko duuma nɛ a gē nwu ɛlā mla eko nɛ a gē tu ayinɛ ukɔ́ a gē cɛtɔha mla Ubáyíbu eko doodu. O ya ɛɛ ku a ya ɛnyā, a cɛgbá ō klɔcɛ ku Ubáyíbu mla aɔkpá ku alɔ lɔɔlɔhi. (Aíit. 15:28; 16:23) Eko duuma nɛ a gē klɔcɛ, leyi taajɛ lɔɔlɔhi ku a má ɛgɛ nɛ aɔkpá ku alɔ lɛ aɔgba ku Ubáyíbu teyi peee a, o ya ɛɛ ku a bi uwa le yuklɔ ɔwɛ okpaakpa a. Eko duuma nɛ a kē i nwu ɛlā, ceyitikwu lɔfu lɔfu ku a ta ācɛ abɔ kéē yihɔtu ku Ujehofa tōōtɔ̄ɔ̄ fiyɛ, ku a klla ya kóō lɛ abɔ kwu uwa ɔtu kéē bi ɛlā néē nwu a le yuklɔ. A lɔfu ya lɔhi fiyɛ ō wɛ ɔcɛ nōo jé ō nwu ɛlā, ɔdaŋ ku a gē da anyakwɔcɛ ku ujɔ nōo jikoko ipu Ɛlā ku Ɔwɔico a ɔka klla bi ɛlā néē da uwɔ a le yuklɔ. (1 Utím. 5:17) Ó cika ō tɔɔtɛ lɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ ō “lɔfu tū ācɛ ɔhá [amāŋ ayinɛ uwa] iyē,” amáŋ ekoohi, anyakwɔcɛ ku ujɔ géē cɛgbá ō tu uwa ukɔ́ amāŋ ‘pi uwa ahɔ̄.’ Ipu oduuma ku āhɔ̄ a, anyakwɔcɛ ku ujɔ géē gbonɛnɛ eko doodu. Ɔdaŋ ku a wɛ ɔcɛ nōo gē ya ɛlā ɛmɛɛma mla ɔwɛ ku ihɔtu nɛ ɛla ō nwu ku uwɔ klla gē gbolo ce Ɛlā Ku Ɔwɔico, a géē wɛ ɔcɛ o nwu ɛlā olɔhi, ohigbu ku a gē yɔ i gbla Ujisɔsi nōo wɛ Ɔcɛ Nōo Jé Ō Nwu Ɛlā Fiyɛ Duu a ya.—Umát. 11:​28-30; 2 Utím. 2:24.

 GƆBU KU A YƆ I CEYITIKWU LƆFU LƆFU

17. (a) Ɔdi lɔfu ta ɔcɛ o ta anyawkɔcɛ ku ujɔ abɔ kóō gɔbu yɔ i ceyitikwu lɔfu lɔfu a? (b) Ɔdi nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ cika ō bi ipu ɔtu eko duuma néē yɔ i leyi yɛ ɔ ɔdaŋ ka ɔyinɛ nɔnyilɔ cika jɛ néē géē je ɔ piya ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ a? (Má ikpati nyā nōo kahinii: “ Tu Iyi Uwɔ Waajɛ Eko Duuma Nɛ A Yɔ I Leyi Yɛ Ɔ Ɔdaŋ Ka Ɔyinɛ Nɔnyilɔ Cika Jɛ Ō Je Piya Ɔnyakwɔcɛ Ku Ujɔ.”)

¹⁷ Ɔtu lɔfu ya ōhī ku ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ ka é gáā lɔfu je piya anyakwɔcɛ ku ujɔ gboogboo gla ŋ, ohigbu ka ó lɛ auce ō ya alɛwa néē cɛgbá ō ya lɔhi fiyɛ anu. Amáŋ bla ka Ujehofa amāŋ ɔwa ku nu i leyice ku a géē mafu auce ō ya nyā mɛɛlɛ ŋ. (1 Upít. 2:21) Alelekwu ihɔ ku Ujehofa nōo lɔfu nɛhi a gē ta uwɔ abɔ ō lɛ auce ō ya nyā a. (Ufíl. 2:13) Ó lɛ uce ō ya okpɔcii duuma nɛ a géē dɔka ō ya lɔhi fiyɛ anu? Gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa lɛyikwu ɔ. Jila ɛlā má lɛyikwu uce ō ya ɔɔma ku a klla da éyi ku anyakwɔcɛ ku ujɔ a ɔka ɛgɛ nɛ a lɔfu ya lɔhi fiyɛ a.

18. Ɔdi néē ta ɛjɛɛji ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ ɔtu kwu ɔtu kéē ya a?

¹⁸ Ɛjɛɛji alɔ, kwu ācɛ nōo kóō wɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ babanya a kóō lɛ ɔtu ku alɔ ya ekponu ō gɔbu yɔ i lɛ auce ō ya nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nyā a. (Ufíl. 3:16) A wɛ ɔcɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ? Gɔbu ku a yɔ i ya ō jɛ gɔbu! Ba Ujehofa ɛba kóō nwu uwɔ ɛlā o ya ɛɛ ku a tiile fiyɛ ō gba ɔ ɛ̄gbā mla ō cɛ ujɔ a ɛhɔ. (Ayis. 64:8) Ujehofa kóō hɔha ce uwɔ nɛɛnɛhi abɔ a yɔ i ceyitikwu lɔfu lɔfu ō je piya ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ a.