1. Ɔdiya nɛ alɔ lɔfu nwu ɛlā ŋma ɛgiyi ācɛ nōo le hilokplici ɛ ma?

 ƐJƐƐJI alɔ cɛgbá otabɔ ō ya ɛɛ ku alɔ ya ōmiya olɔhi. Alɔ lɔfu miyɛ otabɔ nyā ŋma ɛgiyi anyakwɔcɛ ipu ujɔ amāŋ ŋma ɛgiyi ayinɛ ɔhá nōo jikoko ipu ɛlā ku Ɔwɔico nɛ alɔ jé a. Ɔdaŋ néē lé ɔnyakwɔcɛ lɛ alɔ nɛɛnɛhi, alɔ hii gbɛla ka aukɔ́ néē gē tu alɔ a i tiile lɛ alɔ icɛ ŋ. Ujehofa dɔka ku alɔ nwu ɛlā ŋma ɛgiyi ācɛ nōo le hilokplici ɛ ma. É lɛɛcɛ nɛɛnɛhi fiyɛ alɔ nōo ya kéē má ɔdā alɛwa ipu oyeeyi, jɛyi odee, mla ō jijeeyi fiyɛ alɔ.—Ujób. 12:12.

2. Ɛlā nyá nɛ alɔ gáā nwu ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

² Ɛpleeko néē ta Ubáyíbu a, Ujehofa bi ācɛ nōo le hilokplici ɛ nōo hayi kpaakpa a le je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ācɛ ɔlɛ nu mla ō gbo uwa. Ocabɔ mafu, leyi yɛ ocabɔ ku Umosisi, Udefidi, mla ɔyikpo Ujɔni. É lā ɛpleeko ɛyɛɛyi, āhɔ̄ ku uwa klla wɛ ɛyɛɛyi kpanaa. Eko néē le ba ō kwū a, é tu aɛdrɔ aukɔ́ ku ijeeyi. Eyeeye ku acɛnyilɔ nōo le hilokplici nōo hayi kpaakpa nyā kɛla lɛyikwu ɛgɛ nōó cɛgbá ō lɛyitaajɛ lɛ Ɔwɔico a. Ujehofa ya kéē lɛ aɛlā néē ka a ta taajɛ ipu Ubáyíbu o ya ɛɛ ku alɔ nwu ɛlā ŋma anu icɛ. Ɔdaŋ ka alɔ wɛ ɛdrɔ amāŋ le hilokplici ɛ, alɔ lɔfu lɛ itene ŋma ō leyi yɛ aukɔ́ néē tu a. (Uróm 15:4; 2 Utím. 3:16) Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē leyi yɛ aɛlā amoomɛ nɛ ācɛ nōo le hilokplici ɛta nōo hayi kpaakpa nyā ka a, mla aɛlā nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma anu a.

“[AA] Í LƐ́ƐCƐ IPÚ AJƐ [A]”

3. Ɔwɛ ōhī nyá nɛ Umosisi bi le gba Ɔwɔico ɛ̄gbā klla bi le cɛ ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico ɛhɔ a?

³ Umosisi yuklɔ lɔfu lɔfu lɛ Ujehofa ipu ɛjɛɛji oyeeyi ku nu. Ó wɛ ɔcomɛɛbɛ, ɔcohɛpɔ, ɔcɛ ō leyi kwu ācɛ, mla ɔcɛ ō ta ɔkpá.  Umosisi nwu ɛlā alɛwa ŋma aɔdā nɛ ó má ipu oyeeyi ku nu ɛ ma! Ó gbo ācɛ ku Isrɛlu ŋma ɔfiyɛ ipu ajɛ ku Ijipiti klla má auklɔ idaago alɛwa nɛ Ujehofa ya a. Ujehofa bi ɔ le ta ɔkpá ku Ubáyíbu ɛhɔ aflɛyi a, Aíjē Kú Ɛ̄gbā 90, á jé ŋ, ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā 91 duu. Á jé ŋ, anu klla lɔfu ta ɔkpá ku Ujobu duu a.

4. Anyɛ nɛ Umosisi je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ uwa a, ɔdi kē ya a?

⁴ Eko kpii gbɔbu ɛɛ kóō kwū eko nɛ ó le faajɛ ihayi ofu ɛhili (120) a, Umosisi lɛ ɛjɛɛji ācɛ ku Isrɛlu a higwu tɔha, o ya ɛɛ kóō ta uwa ɛlá kwu aɔdā néē má nɛ Ujehofa ya lɛ uwa a. Ihayi alɛwa gbɔbu, ōhī ku ācɛ Isrɛlu a má uklɔ idaago nɛ Ujehofa ya mla ɛgɛ nɛ ó ya ācɛ ku Ijipiti a itala a. (Oyɛb. 7:​3, 4) É má ɛgɛ nɛ Ujehofa lɛ Isu Igwɛbɛ a kɔ ɛpa néē yɛ ɔtahɛ ku nu behe a. Oŋma ɔɔma, é klla má ɛgɛ nɛ Ujehofa je Ufero mla ɛjɛɛji aicɔɔja ku nu yiifi a. (Oyɛb. 14:​29-31) Ipu igbili a, Ujehofa gbo uwa klla leyi kwu uwa lɔɔlɔhi. (Obla. 8:​3, 4) Ó gboji gɛ ŋ, ācɛ ku Isrɛlu a géē gā ipu Ajɛ nɛ Ɔwɔico Cokonu Ō Je Lɛ Uwa a. Ohigbu ɛnyā gbɔbu ɛɛ kóō kwū a, Umosisi dɔka ō lɛ ɔtu ō tu kwu ɔtu je lɛ ācɛ a. a

5. Ɔdi nɛ ɛlā amoomɛ ku Umosisi nōo yɔ ipu ɔkpá ku Oblatūkíne 30:​19, 20 a cɛ lɛ ācɛ ku Isrɛlu a jé kpɔcii a?

⁵ Ɛlā nyá nɛ Umosisi ka a? (Jé Oblatūkíne 30:​19, 20.) Ó ta éwo ku Isrɛlu a ɛlá kwu ɔ ka é lɛ ɛnɛɛnɛ ɛcɔbu néē cika ō lɛ ɔtu ku uwa kwu ɔ. Mla ɔhā ku Ujehofa, ācɛ ku Isrɛlu a géē lɛɛcɛ ipu Ajɛ Nɛ Ujehofa Cokonu Ō Je Lɛ Uwa a. Ajɛ a heyifuu nɛhi klla gē ya aikpo ɔdɛhɔ alɛwa! Umosisi kɛla lɛyikwu ajɛ a lɛ uwa kahinii: “Aígelī nɛ̄hi nēe lɛ agbénú nɛ̄hi nēé gwó abɔ̄yī uwā ŋ́. . . . Aínu alɛwa nēe le mu mla agbénú mɛ́mla ɔdā olɔhi nɛ̄hi, nōó wɛ uwá kpó tū ipú nū ŋ́ mā. . . . Aóbugā nōó wɛ uwá bū ā ŋ́ mā bá ipú ajɛ ā ɛga alɛwa. Ɛhɔ̄ kú ɔcí ufáyin mɛ́mla ɛhɔ̄ kú ólīifu nōó wɛ uwā tū ŋ́ mā bá anú.”—Obla. 6:​10, 11.

6. Ɔdiya nɛ Ɔwɔico jɛga lɛ ācɛ éwo ɔhá kéē ya ācɛ ku Isrɛlu a lé a?

⁶ Umosisi klla tu ācɛ ku Isrɛlu a ukɔ́ duu. O ya ɛɛ kéē gɔbu ō lā ipu ajɛ oheyifuu ku uwa a, é cɛgbá ō lɛyitaajɛ lɛ aíne ku Ujehofa. Umosisi ta uwa ɔtu kwu ɔtu kéē “kwú oyēeyī ú” oŋma lɛ ō jahɔ tu Ujehofa, mla ō “cɛ̄ɛ̄lā kú nū [amāŋ ō yɔ kwu ɔ gā ajaajɛ].” Amáŋ, ācɛ ku Isrɛlu a ta ō lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa. Ohigbu ɛnyā, abɔ eko yɔ i nyɔ a, Ɔwɔico lɛ ɛga je ku ācɛ Asiriya mla ācɛ Ubabilɔn kéē lɛ wa yale klla lɛ uwa kpo ɔfiyɛ gā ajɛ ɔlɛ uwa.—2 Aɔ́cɛ́ 17:​6-8, 13, 14; 2 Úklɔ́ 36:​15-17, 20.

7. Ɛlā nyá nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɛlā nɛ Umosisi ka a? (Má ifoto a.)

⁷ Ɔdi wɛ ɛlā ō nwu lɛ alɔ a? Ɔdaŋ ka alɔ lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa, alɔ lɔfu lā oyeeyi opiyoo. Bɛɛka ācɛ ku Isrɛlu nōo le ba ō gā ipu Ajɛ Nɛ Ɔwɔico Cokonu Ō Je Lɛ Uwa a, alɔ abɔyi alɔ le ba ō gā ipu ɛcɛ ɛyipɛ nɛ Ɔwɔico cokonu ku nu a ɛ. Ó gboji gɛ ŋ, ɛcɛ nyā géē je piya Uparadais kpɔ. (Ayis. 35:1; Ulúk. 23:43) Ebilii mla aalelekwu obɔbi ku nu i gáā yɔ abɔɔ ŋ. (Mafú 20:​2, 3) Ó gáā lɛ aɔwɛ ō gba ɛ̄gbā duuma nōo géē nwu ɛlā ɛkɛmgbɛ lɛyikwu Ujehofa ŋ. (Mafú 17:16) Igɔmɛnti ku alɛɛcɛ i gáā yɔ ō ya ācɛ nōo yɔ ɛhaajɛ íkwu ku uwa a owe gɛ ŋ. (Mafú 19:​19, 20) Ujehofa i kē gáā jɛga ku ɔcɛ duuma kóō ya unwalu ipu Uparadais a ŋ. (Aíjē 37:​10, 11) Ɛjɛɛji ācɛ nōo yɔ ipu Uparadais a géē lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa, ohigbu ɛnyā ɛbɔ géē yɔ. Ɛjɛɛji ācɛ géē yihɔtu ku iyi uwa klla lɔtuce iyi uwa. (Ayis. 11:9) Alɔ yɔ i leyice nɛɛnɛhi ō má eko ɔɔma! Ɔdaŋ ka alɔ kē lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa, alɔ géē gɔbu ō lā ipu Uparadais ɛcɛ nyā piyoo.—Aíjē 37:29; Ujɔ́n. 3:16.

8. Ɛgɛnyá nɛ okonu ō ce kóō lā oyeeyi opiyoo a ta ɔcɛ o tɔɔna ŋma éwo éyi gā éwo ɔhá abɔ a? (Ujúudu 20, 21)

 ⁸ Ɔdaŋ ka alɔ gɔbu yɔ i gbɛla lipu lipu tu okonu ku oyeeyi opiyoo nɛ Ujehofa ce a, ó lɔfu ta alɔ abɔ ō lɛyitaajɛ lɛ ɔ ipu unwalu duuma nɛ alɔ kóō yɔ i má a. (Jé Ujúudu 20, 21.) Okonu ō ce ɔɔma klla géē lɛ ɔfu tu alɔ iyē ō ceyitikwu ō ya lɔhi fiyɛ ɛga duuma nɛ alɔ i gē ya lɔhi ŋ ma. Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ nōo wɛ ɔcɛ o tɔɔna ŋma éwo éyi gā éwo ɔhá nōo yɔ ipu Africa ŋmiifi ihayi alɛwa ɛ ma, lɛ ɔ teyi peee ka igbalɛwa ó gē má ojama ō ya ɔdā nōó he Ujehofa ɔtu ŋ. Ó kahinii: “N gáā le jé ka ń gáā lɛ oyeeyi opiyoo ipu Uparadais ŋ ɔdaŋ ka ń lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa ŋ. Ɔɔma ta um abɔ ō ceyitikwu lɔfu lɔfu ō lɛ unwalu a yale mla ō gbɔɔkɔ nɛɛnɛhi lɛ Ujehofa lɛyikwu ɔ. Mla otabɔ ku nu, ó le tɔɔtɛ gā um ō lɛ unwalu ɔɔma yale.”

“Ā [GÉĒ] JƐ̄ GƆBŪ LƆHI IPÚ ƆDĀ DÚÚMĀ NƐ̄ A Í YÁ Ā”

9. Unwalu ōhī nyá nɛ Udefidi má ipu oyeeyi ku nu a?

⁹ Udefidi wɛ ɔcɛ́ ku ācɛ ɔlɛ Ujehofa klla yɔ kwu Ɔwɔico gā ajaajɛ. Ó wɛ ɔcɛ ō gwo ijé, ɔcɛ ō ta ijé, icɔɔja, mla ɔcomɛɛbɛ. Ó má unwalu alɛwa ipu oyeeyi ku nu. Ihayi alɛwa, ó cɛgbá ō kwu tayinu ohigbu ka Usɔlu nōo wɛ Ɔcɛ́ a yɔ i ceyitikwu ō lɛ ɔ ŋmo. Igbihi nɛ ó kē kwu piya Ɔcɛ́ a, ó klla cɛgbá ō kwu tayinu kpɔ ohigbu ka ɔyi nu Absalɔm dɔka ō kwu piya ɔcɛ́ klla yɔ i ceyitikwu ō lɛ ɔ ŋmo. Naana nɛ Udefidi má aunwalu nyā klla ya inyileyi bɔbi bɔbi a, ó gɔbu yɔ i gba Ɔwɔico ɛ̄gbā jaa gbeeko nɛ ó kwū a. Ujehofa kɛla lɛyikwu Udefidi ka ó wɛ “ɛdɔ ɔ̄cɛ nōo he [ɔ] ɔtū.” Alɔ cɛgbá ō jahɔ tu ɛnɛɛnɛ ukɔ́ ku ijeeyi nɛ Udefidi tu a!—Ācot. 13:22; 1 Aɔ́cɛ́ 15:5.

10. Ɔdiya nɛ Udefidi tu ɔyi nu Usolomɔn ukɔ́ gbɔbu ɛɛ ka ó je piya ɔcɛ́ a?

¹⁰ Ocabɔ mafu, leyi yɛ ukɔ́ nɛ Udefidi tu ɔyi nu Usolomɔn nōo je piya ɔcɛ́ igbihi ku nu a. Ujehofa lɛ Usolomɔn fu kóō lɛ agbliihɔ gwo ɛga nɛ ācɛ géē gba ɔ ɛ̄gbā. (1 Uklɔ. 22:5) Agbliihɔ a cɛgbá uklɔ nɛhi ō ya anu, ó kē cɛgbá otabɔ ku Ujehofa ō leyi kwu éwo a. Ɛlā nyá nɛ Udefidi lɛ ō da ɔ a? Alɔ má ɔ.

11. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku 1 Aɔ́cɛ́ 2:​2, 3 ka a, ukɔ́ nyá nɛ Udefidi tu Usolomɔn a, ɔdi kē ya eko nɛ Usolomɔn lɛyitaajɛ lɛ ukɔ́ ɔɔma a? (Má ifoto a.)

¹¹ Ɛlā nyá nɛ Udefidi ka a? (Jé 1 Aɔ́cɛ́ 2:​2, 3.) Udefidi da ɔyi nu ka ɔdaŋ nɛ ó lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa, ó géē wɛ ɔcɛ́ olɔhi, Ujehofa klla géē hɔha ce ɔ. Ihayi alɛwa, Ujehofa kē je aɔdā olɔhi alɛwa lɛ Usolomɔn klla ta ɔ abɔ ɔwɛ alɛwa. (1 Uklɔ. 29:​23-25) Ó lɛ agbliihɔ nɛhi nōó lɛ ɛdɔ ŋ ma gwo, ta aɛga ku Ubáyíbu ōhī, aɛlā ōhī nɛ ó kē ka a yɔ ipu aɛga ku Ubáyíbu ɔhá. Ācɛ alɛwa gáā lɛ ɔ jé ohigbu ijeeyi mla agbenu nɛ ó lɛ a. (1 Aɔ́cɛ́ 4:34) Amáŋ ɛgɛ nɛ Udefidi lɛ ɔ teyi peee a, Usolomɔn géē gɔbu yɔ i ya lɔhi foofunu ɔdaŋ ka ó gɔbu yɔ i lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa nōo wɛ Ɔwɔico a. Ó wɛ ɔdā okwiye ka abɔ Usolomɔn gbɔɔ ō hila a, ó gbɔɔ ō gba aɔwɔ ɔhá ɛ̄gbā. Ɔdā nɛ ó ya a i he Ujehofa ɔtu ŋ, ohigbu  ɛnyā Ujehofa ma ō je ijeeyi lɛ Usolomɔn kóō lé ɔcɛ́ ikpɛyi ku ācɛ a ɔwɛ ogbonɛnɛ mla ɔwɛ okpaakpa a.—1 Aɔ́cɛ́ 11:​9, 10; 12:4.

12. Ɛlā nyá nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɛlā nɛ Udefidi ka a?

¹² Ɔdi wɛ ɛlā ō nwu lɛ alɔ a? Eko duuma nɛ alɔ lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa, ó géé hɔha ce alɔ klla ta alɔ abɔ. (Aíjē 1:​1-3) Ó wɛ ɔkwɛyi ka Ujehofa i ce alɔ okonu ka alɔ géē je gba agbenu klla loofu bɛɛka Usolomɔn a ŋ. Amáŋ ɔdaŋ ka alɔ lɛyitaajɛ lɛ Ɔwɔico ku alɔ, ó géē gbo alɔ klla je ijeeyi lɛ alɔ ō ya ōmiya olɔhi. (Aíit. 2:​6, 7; Ujɛ́m. 1:5) Aukɔ́ ku Ujehofa lɔfu ta alɔ abɔ eko duuma nɛ alɔ gáā ya ōmiya lɛyikwu uklɔ, inɔkpa, ije, mla aɔdā nɛ alɔ gē bi le jɔɔnyɛ iyi alɔ a. Ɔdaŋ ka alɔ yɛce aukɔ́ nɛ ó tu alɔ a, alɔ géē gbo ɛma nɛ alɔ lɛ mɛmla anu a klla lɛ oyeeyi opiyoo. (Aíit. 2:​10, 11) Alɔ lɔfu lɛ aɔkpa olɔhi. Apɔlɛ ku alɔ klla géē lɛ eeye.

13. Ɔdi ta u Carmen abɔ ku oyeeyi ku nu kóō lɔhi fiyɛ a?

¹³ Carmen, nōo lā ipu Mozambique a gbɛla ka ō lɛ ɔkpá jé nɛɛnɛhi géē cɛ lɛ oyeeyi ku nu lɔhi. Ohigbu ɛnyā, ó lɛ yɛ gā inɔkpa nɛhi ō gáā nwu ɛgɛ néē gē gwo ɔlɛ a. Ó kahinii: “N dɔka ɔdā nɛ um yɔ i nwu a. Amáŋ, ó je um eko mla ɔfu nɛhi. N gē yɔ inɔkpa ŋma 7:30 ku ɔcɔɔci jaa gā u 6:00 ku ɔnɔɔnɛ. Ó gē lɔnɔ tu um ō gā ōjila ku ujɔ, ohigbu ɛnyā ɛma ku um mla Ujehofa i lɔfu gɛ ŋ. N gáā le jé ka ń yɔ i yɛce ukɔ́ nɛ Ujehofa tu a ŋ.” (Umát. 6:24) Ó gbɔɔkɔ lɛyikwu āhɔ̄ ku nu klla jila ɛlā má ŋma ipu aɔkpá ku alɔ. Ó ka tu ɔ kahinii: “Igbihi nɛ um lɛ ɛnɛɛnɛ ukɔ́ miyɛ ŋma ɛgiyi anyakwɔcɛ ku ujɔ mla umama ku um a, n le miya ō ŋma inɔkpa nɛhi o ya ɛɛ ku um gba Ujehofa ɛ̄gbā eko doodu. Ɔtu ya um ka ōmiya olɔhi fiyɛ duu a nɛ um ya a, n kē gweeye nɛhi ō ya ōmiya ɔɔma.”

14. Ɔdi wɛ ɔcɛla okpɔcii ipu ɛlā nɛ Umosisi mla Udefidi ka a?

¹⁴ Umosisi mla Udefidi yihɔtu ku Ujehofa nɛhi klla jé ka ó wɛ ɔdā ocɛgbá nɛhi ō lɛyitaajɛ lɛ ɔ. Ohigbu ɛnyā ipu ɛlā amoomɛ ku uwa, é ta ācɛ nōo yɔ i jahɔ lɛ uwa a ɔtu kwu ɔtu kéē yɛce ocabɔ ku uwa ŋma lɛ ō gɔbu hayi kpaakpa lɛ Ujehofa nōo wɛ Ɔwɔico ku uwa a. Uwa ɛplɛɛpa klla tu ācɛ ɔhá ukɔ́ ka ɔdaŋ ka é gɔbu yɔ kwu Ujehofa gā ajaajɛ ŋ, é gáā gɔbu wɛ ɔkpa ku nu ŋ, ó klla gáā hɔha ce uwa ŋ duu. Aukɔ́ néē tu a tiile lɛ alɔ icɛ duu. Ihayi alɛwa igbihi ɔɔma, ɔcɛ o gba Ujehofa ɛ̄gbā ɔhá klla lɛ ɔ teyi peee ɛgɛ nɛ ó cɛgbá ku alɔ gɔbu hayi kpaakpa lɛ Ɔwɔico a.

 “UM GWÉEYĒ FÍYƐ́ ƆDĀ ƆHÁ DÓÓDU”

15. Aɔdā ōhī nyá nɛ ɔyikpo Ujɔni má ɛpleeko nɛ ó yeeyi a?

¹⁵ Ujɔni wɛ ɔya mla ɔyikpo ku Ujisɔsi Ukraist nōo kwu ɔ ajaajɛ. (Umát. 10:2; Ujɔ́n. 19:26) Ujɔni bi eko alɛwa le yuklɔ ku ɔna ō ta mla Ujisɔsi klla má auklɔ idaago ɛyɛɛyɛyi nɛ ó ya a. Ó gɔbu yɔ kwu Ujisɔsi ajaajɛ kwu ɛpleeko olɔnɔ. Ó yɔ eko néē ŋmo Ujisɔsi a klla má ɔ igbihi nɛ ó le heyi ŋma ɔlekwu a. Ó klla má ɛgɛ nɛ ujɔ ku Ācɛ O Yɛce Ukraist a jɛ lɛ a. Ujɔni yeeyi likpo ō má ɛgɛ néē bi ɔkoolɔhi a “tɔ́ɔna . . . lɛ éwo dóódu kú ipú ɛcɛ ā.”—Ukól. 1:23.

16. Anyɛ lɛ itene ŋma ɔkpá nɛ Ujɔni ta eko ikee a, anyɛ kē yɔ Iɛ itene ŋma anu icɛ a?

¹⁶ Eko nɛ Ujɔni kwu hilokplici nɛhi a, ó lɛ ɛnɛɛnɛ ɛga ku ojilima lɛ ō ta aɛnɛɛnɛ ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ɔdā Néē Mafú Lɛ Ujɔ́ni a. (Mafú 1:1) Anu klla ta ɔkpá ku Ujɔni nōo lé iyē ku nu a. Ujɔni klla ta aɔkpá ɛta néē hi babanya ka ɔkpá ku Ujɔni aflɛyi, ɔmpa, mla ɔmɛta a. Ó ta ɔkpá ɔmɛta ku nu gē lɛ Ugayɔsi Ɔcɛ O Yɛce Ukraist nōo hayi kpaakpa, nɛ Ujɔni yihɔtu ku nu bɛɛka ɔyipɛ a. (3 Ujɔ́n. 1) Gbɔbu lɛ eko ɔɔma, Ujɔni lɔfu lɛ ācɛ alɛwa nɛ ó yihɔtu ku uwa bɛɛka ayipɛ a. Ɛlā nɛ Ɔcɛ O Yɛce Ukraist nōo kwu hilokplici ɛ nōo hayi kpaapa nyā ta a, je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ɛjɛɛji Ācɛ O Yɛce Ukraist jaa kwu eko ku alɔ nyā.

17. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku 3 Ujɔ́ni 4 ka a, ɔdi gē bi eeye gē lɛ ɔcɛ fiyɛ duu a?

¹⁷ Ɛlā nyá nɛ Ujɔni ta a? (Jé 3 Ujɔ́ni 4.) Ipu ɔkpá ɔmɛta nɛ ó ta a, Ujɔni ka ɔ gē cɛ lɛ anuɔ gweeye ō má ayinɛ nu yɔ i lɛyitaajɛ lɛ Ɔwɔico. Ɛpleeko ɔɔma, ācɛ ōhī yɔ i nwu aɛlā ɛkɛmgbɛ klla yɔ i hɛ unwalu nɛhi taajɛ ipu ujɔ. Naana kpɔ a, ācɛ ōhī gɔbu yɔ i yɛ “ɔwɛ ɔ̄kwɛ̄yi ā.” É lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa klla yɔ i “yá ɔdā nɛ̄ Ɔwɔicō da alɔ ka ālɔ̄ yá ipú íne ā.” (2 Ujɔ́n. 4, 6) Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo hayi kpaakpa nyā ya ku Ujɔni mla Ujehofa kóō gweeye nɛhi.—Aíit. 27:11.

18. Ɛlā nyá nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɛlā nɛ Ujɔni ka a?

¹⁸ Ɔdi wɛ ɛlā ō nwu lɛ alɔ a? Ɔdaŋ ka alɔ hayi kpaakpa lɛ Ujehofa, alɔ géē gweeye alɔ klla géē cɛ lɛ ācɛ ɔhá gweeye duu. (1 Ujɔ́n. 5:3) Ocabɔ mafu, alɔ gē gweeye ohigbu ka alɔ gē cɛ lɛ Ujehofa gweeye. Ujehofa gē gweeye nɛhi eko duuma nɛ alɔ ta ojama ō ya ɔdobɔbi klla lɛyitaajɛ lɛ aíne ku nu. (Aíit. 23:15) Aalelekwu otɛhɔ nōo yɔ ɔkpanco a gē gweeye duu. (Ulúk. 15:10) Alɔ klla gē gweeye duu eko duuma nɛ alɔ má ayinɛ alɔ hayi kpaakpa, ɔdaŋ néē kóō yɔ i ya uwa ŋmo amāŋ yɔ i má ojama ō nyɔ gáā ya ɔdobɔbi. (2 Utes. 1:4) Eko duuma néē kē  kwu ɛcɛ ku Usetan nyā i bi wa oŋmɛyi, alɔ géē gweeye ka alɔ gɔbu yɔ kwu Ujehofa gā ajaajɛ.

19. Ɛlā nyá nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo lé ka u Rachel a ka lɛyikwu ō nwu ācɛ ɔhá ɛlā ɔkwɛyi a? (Má ifoto a.)

¹⁹ Alɔ klla gē lɛ eeye fiyɛ eko duuma nɛ alɔ nwu ācɛ ɔhá ɛlā lɛyikwu Ujehofa. Ɔtu ya u Rachel nōo lā ipu Dominican Republic a, ka ó wɛ ɛga ojilima nɛhi ō nwu ācɛ ɔhá ɛlā lɛyikwu Ujehofa nōo wɛ Ɔwɔico a. Ó ta ācɛ alɛwa abɔ kéē wa gáā gba Ujehofa ɛ̄gbā ɛ. Ó kahinii: “Ó gē tɔɔtɛ gā um ō ka ɛdɔ eeye nɛ um gē lɛ eko duuma nɛ um má ācɛ nɛ um nwu ɛlā a yɔ i ya ō jɛ gɔbu ō yihɔtu ku Ujehofa, yɔ i nwu ō kpɔtuce ɔ, mla ō ya opiyabɔ ipu oyeeyi ku uwa o ya ɛɛ kéē cɛ lɛ Ujehofa gweeye. Eeye ɔɔma nɛ um gē lɛ a fiyɛ oceyitikwu duuma nɛ um ya, amāŋ ɔdā duuma nɛ um leyi gwu ɔ bonu o ya ɛɛ ku um nwu uwa ɛlā a.”

LƐ ITENE ŊMA ƐLĀ AMOOMƐ NƐ ACƐNYILƆ NŌO HAYI KPAAKPA A KA A

20. Aɔwɛ ōhī nyá nɛ alɔ lɛbɛɛka Umosisi, Udefidi mla Ujɔni a?

²⁰ Umosisi, Udefidi, mla Ujɔni lā ihayi alɛwa nōo gáā yɛ a. Ɔwɛ néē kē lā oyeeyi ku uwa a wɛ ɛyɛɛyɛyi kpanaa gwu ɔwɛ nɛ alɔ gē lā oyeeyi ku alɔ icɛ a. Amáŋ, ó lɛ ɔwɛ alɛwa nɛ alɔ lɛbɛɛka uwa a. É gba Ɔwɔico ɔkwɛyi a ɛ̄gbā, ɛgɔɔma nɛ alɔ kē yɔ i ya lɛ duu a. Bɛɛka uwa a, alɔ gē gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa klla gbolo ce ɔ kóō ta alɔ abɔ klla tu alɔ ukɔ́. Bɛɛka acɛnyilɔ ɔɔma, alɔ kpɔtuce ka Ujehofa gē hɔha ce ācɛ doodu nōo lɛyitaajɛ lɛ ɔ a.

21. Ɛgɛnyá nɛ Ujehofa gáā hɔha ce alɔ ɔdaŋ ku alɔ yɛce ukɔ́ nɛ Umosisi, Udefidi, mla Ujɔni tu klla lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa a?

²¹ Ohigbu ɛnyā, alɔ lɛyitaajɛ lɛ ɛlā amoomɛ nɛ acɛnyilɔ nōo kwu hilokplici ɛ nōo hayi kpaakpa nyā ka a, oŋma lɛ ō lɛyitaajɛ lɛ aíne ku Ujehofa. Ɔdaŋ ka alɔ lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa, alɔ géē ya lɔhi ipu ɔdā doodu nɛ alɔ gē ya a. Alɔ klla géē lā oyeeyi opiyoo! (Obla. 30:20) Alɔ klla géē lɛ eeye oŋma lɛ ō ya ɔdā nōo he Adā alɔ nōo yɔ ɔkpanco a ɔtu, nōo géē hɔha ce alɔ fiyɛ ɛgɛ nɛ alɔ lɔfu leyice a.—Āfi. 3:20.