1. Ɛgɛnyá nɛ ɔyi éyi mafu ɛgɛ nɛ ó kpɔtuce oheyi ŋma ɔlekwu lɔfu lɔfu a?

 MATTHEW wɛ ɔyipɛ oklobiya éyi nōo yɔ i doōcē nɛhi, ohigbu ɔɔma, ó gáā cɛgbá kéē ya ɔ ɔpresɔn igbo alɛwa. Eko nɛ ó wɛ ihayi ahaapa a, anu mɛmla apɔlɛ ku nu yɔ i má JW Broadcasting^® néē gē ya ɔya doodu a. Oŋmɛyi ku aku ɔya ɔɔma a, é gáā mafu uvidio ku ijé éyi. Ipu uvidio a, é mafu ɛgɛ nɛ ācɛ yɔ i ya ācɛ néē yihɔtu uwa nōo kwū a omaaba cigbihi ŋma ɔlekwu. b Abɔ é lɛ ōmiya a má mɛ a, Matthew nyɔ gáā ta ɛ́nɛ́ nu mla adā nu, bi abɔ ku uwa klla da uwa kahinii: “Umama, Upapa, aa má ɔ? Ɔdaŋ nɛ um kóō gekwu naana, n géē heyi ɛpleeko ku oheyi ŋma ɔlekwu a. Aa lɔfu gbeyi um, ó géē ya jila.” Gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ adā mla ɛ́nɛ́ ɔɔma géē gweeye nɛhi lɛ, abɔ é gáā le má ka ɔyi uwa kpɔtuce oheyi ŋma ɔlekwu lɔfu lɔfu a.

2-3. Ɔdiya nōó lɔhi ku alɔ bēē gbɛla lɛyikwu okonu ō ce ku oheyi ŋma ɔlekwu a?

² Ó wɛ ɔdā olɔhi ō bēē gbɛla lɛyikwu okonu ō ce nōo yɔ ipu Ubáyíbu, lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu nōo géē ya ɛcɔbu a. (Ujɔ́n. 5:28, 29) Ɔdiya a? Ohigbu ku alɔ lɔfu gbɔɔ ō doōcē nōo géē lɛ oyeeyi ku alɔ kwu ikwū ajaajɛ, amāŋ ɔcɛ nɛ alɔ yihɔtu nu lɔfu kwū. Aɔdā nyā kē lɔfu ya eko nɛ alɔ i leyice ŋ. (Ɔ̄cok. 9:11; Ujɛ́m. 4:13, 14) Eyiyoce ku oheyi ŋma ɔlekwu nɛ alɔ lɛ a, lɔfu ta alɔ abɔ ku alɔ lɔtu ɛdɔ unwalu ɛgɛnyā. (1 Utes. 4:13) Ubáyíbu cɛ lɛ alɔ jé kpɔcii ku Adā alɔ nōo yɔ ɔkpanco a jé alɔ lɔɔlɔhi, ó kē yihɔtu alɔ nɛhi. (Ulúk. 12:7) Ujehofa cika ō jé alɔ lɔɔlɔhi ɛɛ kóō tɔɔtɛ lɛ ɔ ō je alɔ heyi ŋma ɔlekwu, mla uce ō ya mɛmla ɛlá ō gbo ekponu nɛ alɔ lɛ gbɔbu a. Ihɔtu nɛhi nɛ Ujehofa lɛ lɛ alɔ a, ya ɛɛ nɛ ó ya ɔ tɔɔtɛ ku alɔ lā oyeeyi opiyoo a. Ɔdaŋ nɛ alɔ kóō gekwu, ó géē je alɔ heyi ŋma ɔlekwu!

³ Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē kɛla lɛyikwu ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ alɔ cika ō kpɔtuce okonu ō ce ku oheyi ŋma ɔlekwu a. Oŋma ɔɔma,  alɔ géē leyi yɛ ɔ̄kā éyi ŋma ipu Ubáyíbu nōo géē ya ku ɔtu okpoce ku alɔ kóō lɔfu. Ipu ɔ̄kā ɔɔma nɛ alɔ je ikpɛyi ɛlā nyā ŋma a, ó kahinii: “Ɔyínɛ́ uwɔ géē héyī.” (Ujɔ́n. 11:23) Amoomɛ, alɔ géē nwu ɛgɛ nɛ alɔ géē ya, ku alɔ kpɔtuce eyiyoce ku oheyi ŋma ɔlekwu a lɔfu fiyɛ.

4. Ɔdi nɛ alɔ cika ō jé kpɔcii gbɔbu ɛɛ ku alɔ kpɔtuce okonu ō ce duuma a? Je ocabɔ mafu.

⁴ Gbɔbu ɛɛ ku alɔ kpɔtuce okonu ō ce duuma, alɔ cika ō jé kpɔcii, ka ó yɔ i ŋmo ɔcɛ nōo yɔ i cokonu a unwu ō ya ɔdā nɛ ó cokonu ku nu a, ka ó klla lɛ ɔfu ō lɛ ɔ ya jila. Ocabɔ mafu, alɔ je ɔ ku owu nɛhi éyi lɛ ɔlɛ uwɔ cataajɛ bɔbi bɔbi. Anu oklobiya amāŋ ɔncɛnya uwɔ éyi gáā lɛ okonu ce gā uwɔ kahinii: ‘N géē ta uwɔ abɔ gwo ɔlɛ uwɔ ɔɔma kpɔ.’ Ɛlā nɛ ó ka a ŋma ɔtu ku nu, a kē kpɔtuce ka ó dɔka ō ta uwɔ abɔ. Ɔdaŋ ka ó wɛ ɔcɛ nōo jé ō gwo ɔlɛ lɔɔlɔhi klla lɛ aɔdā néē gē bi le gwo ɔlɛ, a jé ka ó géē lɔfu ta uwɔ abɔ ɔkwɔɔkwɛyi. Ohigbu ɔɔma, a géē kpɔtuce okonu ō ce ku nu ɔɔma. Ó lɛ a, okonu ō ce ku Ɔwɔico lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu a bɛɛ? Ó yɔ i ŋmo ɔ unwu ō ya ɔ ɔkwɔɔkwɛyi? Ó kóō lɛ ɔfu nɛ ó géē bi le ya ɔ gla?

5-6. Ɔdi cɛ lɛ alɔ jé kpɔcii ka ó yɔ i ŋmo Ujehofa unwu ō je ācɛ nōo kwū a heyi ŋma ɔlewku a?

⁵ Ó yɔ i ŋmo Ujehofa unwu ō je ācɛ nōo kwū a heyi ŋma ɔlekwu nɛɛ? Ó lɛ aafu ŋ, ó yɔ i ŋmo ɔ unwu nɛhi. Ó bi Alelekwu Ihɔ ku nu le je otabɔ lɛ ācɛ nōo ta Ubáyíbu a, kéē lɔfu lɛ okonu ō ce lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu nōo géē ya ɛcɔbu a ta taajɛ. (Ayis. 26:19; Uhos. 13:14; Mafú 20:11-13) Eko duuma nɛ Ujehofa kē lɛ okonu ce, ó gē ya ɔ jila. (Ujós. 23:14 ) Ó yɔ i ŋmo Ujehofa unwu ō lɛ ācɛ nōo kwū a heyi ŋma ɔlekwu. Ɔdiya ɛɛ nɛ alɔ lɔfu ka lɛ a?

⁶ Gbɛla lɛyikwu ɔdā nɛ Ujobu ka a ɛ. Ó jé kpɔcii ka ɔdaŋ nɛ ó kōō gekwu naana, ka Ujehofa dɔka kóō yeeyi kpɔ. (Ujób. 14:14, 15) Ɛgɔɔma nɛ ó gē ya Ujehofa lɛyikwu ācɛ ɔlɛ nu nōo kwū ɛ ma duu a. Ó yɔ i ŋmo ɔ unwu ō je uwa heyi ŋma ɔlekwu kpɔ, kéē lā oyeeyi néē géē lɔfu iyē klla lɛ eeye. Ubiliyɔn alɛwa ku ācɛ nōo kwu ɛ ma, nōó lɛ ɛga ō nwu ɛlā ɔkwɛyi lɛyikwu Ujehofa ŋ ma bɛɛ? Ɛgɛnyá nɛ ɔtu gē ya Ujehofa lɛyikwu uwa a? Adā alɔ nōo yihɔtu alɔ a dɔka ō je uwa heyi ŋma ɔlekwu duu. (Ācot. 24:15) Ó dɔka kéē lɛ ɛga ō je piya ɔya ku nu klla lā oyeeyi opiyoo ipu ɛcɛ nyā. (Ujɔ́n. 3:16) Ó teyi peee, ka ó yɔ i ŋmo Ujehofa unwu ō je ācɛ nōo kwū a heyi ŋma ɔlekwu.

7-8. Ɔdi cɛ lɛ alɔ jé kpɔcii ka Ujehofu lɛ ɔfu ō je ācɛ nōo kwū a heyi ŋma ɔlekwu a?

⁷ Ujehofa lɛ ɔfu ō je ācɛ nōo kwū a heyi ŋma ɔlekwu gla a? Ii gboo! Anu a wɛ ‘Ofíyɛ́ Dúú’ a. (Mafú 1:8) Ohigbu ɔɔma, ó lɛ ɔfu nɛ ó géē bi le ya olɛla duuma lé gla, kwu ikwū abɔyi nu duu. (1 Ukɔ́r. 15:26) Ō jé ɛnyā gē je ɔfu iyē lɛ alɔ klla gē ta alɔ ɔtu lé. Leyi yɛ ocabɔ ku ɔyinɛ alɔ nɔnya Emma Arnold. Ɛpleeko néē kpo ɛfú ɔmpa ku oduudu ɛcɛ a, anu mla apɔlɛ ku nu má ojama nɛhi ohigbu ɔdā néē kpɔtuce a. Emma ta ɔyinɔnya ku nu ɔtu lé, ohigbu ka ācɛ nɛ ó yihɔtu uwa kwū ipu inu agba nōo yɔ u Nazi a, ó da ɔ kahinii: “Ɔdaŋ ka ācɛ nōo kwū a i gáā lɔfu heyi ŋma ɔlekwu gla gɛ ŋ, ɔɔma géē le ka ikwū nōo wɛ olɛla ku alɔ a lɔfu fiyɛ Ɔwɔico, ó lɛ a ŋ?” Ó kē teyi peee ka ɔdā duuma i kē lɛ ɔfu fiyɛ Ujehofa ŋ! Ɔwɔico nōo lɛ ɔfu fiyɛ duu a nōo ya oyeeyi a, lɔfu je oyeeyi ɔɔma cigbihi lɛ ācɛ nōo kwū a gla.

⁸ Ɔdā ɔhá nōo ya nɛ alɔ jé ka Ujehofa lɛ ɔfu ō je ācɛ heyi ŋma ɔlekwu a wɛ kahinii: Ɛgɛ duuma nɛ odee nwune lɛ, Ujehofa i gē je mlanyi gboogboo ŋ. Ó jé iye ku ɔnyɔɔnyɛ ku ainyilɔwɔ a. (Ayis. 40:26) Ó klla blakwu ācɛ nōo kwū ɛ ma. (Ujób. 14:13; Ulúk. 20:37, 38) Ó lɔfu blakwu odee ligii ligii lɛyikwu ācɛ nɛ ó géē je heyi ŋma ɔlekwu a, kwu uce ō ya mla ō má eyī ku uwa,  aɔdā néē má ipu oyeeyi ɛ mla ɔdā nōo yɔ ipu ɔtu ku uwa a.

9. Ɔdi cɛ lɛ awɔ abɔyi uwɔ kpɔtuce okonu ō ce ku Ujehofa lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu ku ɛcɔbu a?

⁹ Ó teyi peee, ku alɔ lɔfu kpɔtuce okonu ō ce ku Ujehofa lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu ku ɛcɔbu a. Ɛnyā lɛ a ohigbu ku alɔ jé ka ó yɔ i ŋmo ɔ unwu, ó klla lɛ ɔfu nɛ ó géē bi le ya ɔ gla. Ɔdā ɔhá nōo ya nɛ alɔ kpɔtuce okonu ō ce ku Ɔwɔico lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu a wɛ kahinii: Ujehofa lɛ ācɛ heyi ŋma ɔlekwu gbɔbu duu ɛ. Eko ikee a, ó je ɔfu lɛ acɛnyilɔ ōhī nōo hayi kpaakpa a kéē lɔfu je ācɛ heyi ŋma ɔlekwu, ó kóō je ɔfu lɛ Ujisɔsi abɔyi nu duu. Babanya, alɔ leyi yɛ ɔ̄kā ku oheyi ŋma ɔlekwu éyi nɛ Ujisɔsi ya, néē ta ipu ɔkpá ku Ujɔni ɛyi 11 a.

10. Ɔdi ya Ubɛtani eko nɛ Ujisɔsi yɔ i tɔɔna abɔ ɔhá ku Ujɔdan a, ɔdi nɛ Ujisɔsi kē ya a? (Ujɔ́n. 11:1-3)

¹⁰ Jé Ujɔ́ni 11:1-3. Leyi yɛ ɔdā nōo ya Ubɛtani oŋmɛyi ku ihayi ku 32 ɛpleeko ku Ukarist a ɛ. Ujisɔsi lɛ aɔya nōo kwu ɔ ajaajɛ nōo lā ipu ipɔlɛ nyā. É kē wɛ Ulasarɔsi mla ayinɛ nu nɔnya ɛpa, Umeri mɛmla Umata. (Ulúk. 10:38-42) Amáŋ, Ulasarɔsi gbɔɔ ō doōcē, ɛnyā kē ya ku ayinɛ nu nɔnya kē lɛ ɔtoplico. É gáā lɛ ɛhɔ tu fu Ujisɔsi ɛga nɛ ó yɔ Ujɔdan a, ɔɔma kē lɛbɛɛka iyawu īkpō ku ɛ̄cī ɛpa ŋma Ubɛtani a. (Ujɔ́n. 10:40) Amáŋ, gbɔbu ɛɛ ku ɔcɛ néē tɛhɔ a kóō faajɛ ɛgiyi Ujisɔsi a, ó wɛ ɔdā ō kwiiye ku Ulasarɔsi gáā gekwu. Naana nɛ Ujisɔsi jé ka oklobiya ku nu gekwu ɛ ma, ó kla ɛga nɛ ó yɔ a ɛ̄cī ɛpa kpɔ, gbɔbu ɛɛ nɛ ó gbɔɔ ō gā Ubɛtani a. Ohigbu ɛnyā gbɔbu ɛɛ ku Ujisɔsi kóō faajɛ a, ikwū ku Ulasarɔsi lɛ ɛ̄cī ɛnɛ ya ɛ. Ujisɔsi dɔka ō ya odee nōo géē tille lɛ aɔya ku nu klla je owoofu lɛ Ɔwɔico.—Ujɔ́n. 11:4, 6, 11, 17.

11. Ɔdi nɛ alɔ nwu lɛyikwu ō ya oklobiya amāŋ ɔncɛnya ŋma ipu ɔ̄kā nyā?

¹¹ Ŋma ipu ɔ̄kā nyā, alɔ nwu ɛgɛ nɛ ɔcɛ gē ya oklobiya mla ɔncɛnya lɛ a. Leyi yɛ ɛlā nyā ɛ: Eko nɛ Umeri mla Umata lɛ ɛhɔ tu fu Ujisɔsi a, é da ɔ ka ó wa Ubɛtani nóó. Ɔdā néē da ɔ foofunu a wɛ ka oklobiya ku nu nōo he ɔ ɔtu nɛhi a yɔ i doōcē. (Ujɔ́n. 11:3) Eko nɛ Ulasarɔsi gáā gekwu a, Ujisɔsi géē yɛ i je ɔ heyi ŋma ɔlekwu gla, naana nɛ ó kóō yɔ ɛga oligbo a. Amáŋ ikɔkɔ ɔɔma, Ujisɔsi cɛ ō nyɔ gā Ubɛtani, o ya ɛɛ kóō nyɔ i kla mla Umeri mɛmla Umata nōo wɛ aɔya ku nu a. A lɛ oklobiya amāŋ ɔncɛnya nōo géē lɔfu ta uwɔ abɔ, ɔdaŋ nɛ á kóō da ɔ ɔka ku otabɔ ŋ? Ó lɛ a, a lɔfu gbolo ce ɔcɛ ɔɔma ka ó géē ta uwɔ abɔ gla “eko kú ɛgbá.” (Aíit. 17:17) Bɛɛka Ujisɔsi a, alɔ kóō ceyitikwu wɛ ɛdɔ ɔya ɛgɔɔma! Babanya, alɔ cigbihi gā ɔ̄kā a cɛɛ ku alɔ má ɔdā nōo gáā ya igbihaajɛ a.

12. Ɔdi nɛ Ujisɔ̄si cokonu ku nu lɛ Umata a, ɔdiya ɛɛ nɛ ó kē kpɔtuce ɔ gla a? (Ujɔ́ni 11:23-26)

¹² Jé Ujɔ́ni 11:23-26. Umata le po ka Ujisɔsi le ba lɛ Ubɛtani ɛ. Boobu ɔɔma, ó nyɛɛ gáā jila ɔ ɔwɛ, anu ó da ɔ kahiniii: “Óndú, ɔ́dāŋ ka a yɔ̄ amānyā nɛɛ, ɔyínɛ́ um nɔ̄nyīlɔ ā í yɛ í kwú ŋ́.” (Ujɔ́n. 11:21) Ɔɔma wɛ ɔkwɛyi, ó géē yɛ i lɛ Ulasarɔsi hɛta. Amáŋ, Ujisɔsi bi ɔtu ō ya ɔdā nōo kōō fiyɛ ɔɔma kɔɔ. Ujisɔsi cokonu lɛ ɔ kahinii: “Ɔyínɛ́ uwɔ géē héyī.” Ó klla gɔbu da Umata ɔdā ɔhá nōo cika ō cɛ lɛ ɔ kpɔtuce okonu ō ce ku nu  a, ó da ɔ kahinii: “Ami gē je ācɛ héyī ŋmá ɔlékwū á.” Ɔɔma kē wɛ ɔkwɛyi, ohigbu ka Ɔwɔico lɛ ɔfu je lɛ Ujisɔsi ō je ācɛ heyi ŋma ɔlekwu. Gbɔbu lɛ eko nyā, ó lɛ ɔyinɔnya éyi nōo kwū a heyi, eko yɛɛ igbihi nɛ ó kwū a, ó klla lɛ ɔyinɔnyilɔ ɔhá heyi ŋma ɔlekwu, á jé ŋ, ɛ̄cī nɛ ɔyinɔnyilɔ a kwū piii a. (Ulúk. 7:11-15; 8:49-55) Amáŋ ɔcɛ nōo gekwu ɛ̄cī ɛnɛ, nɛ ɔkpiye ku nu gbɔɔ ō wa ɛ ma, Ujisɔsi je ɔ heyi ŋma ɔlekwu gla a?

13. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ujɔ́ni 11:32-35 a, ɔdi nɛ Ujisɔsi ya abɔ ó má Umeri mɛmla ācɛ ɔhá ba i jikwu a? (Má ifoto a duu)

¹³ Jé Ujɔ́ni 11:32-35. Leyi yɛ ɔdā nōo gáā ya mɛ a. Umeri, ɔyinɛ nɔnya ɔhá ku Ulasarɔsi nyɔ gáā jila Ujisɔsi ɔwɛ. Ó lɛ ɛlā nɛ Umata ka yilii a ka kpɔ: “Óndú, ɔ́dāŋ ka a yɔ̄ amānyā nɛɛ, ɔyínɛ́ um nɔ̄nyīlɔ ā í yɛ í kwú ŋ́.” Ɔtu le biya lɛ anu mɛmla ācɛ nōo yɔ mla ɔ a nɛhi. Ɔtu gáā le biya lɛ Ujisɔsi nɛhi, abɔ ó yɔ i po klla má ɛgɛ néē yɔ i jikwu lɛ a. Aɔya ku nu nyā le tu ɔ eyinyinyi, ohigbu ɔɔma ó gbɔɔ ō jikwu. Ó jé ɛdɔ ɔnɔ nɛ ācɛ gē má, eko duuma nɛ ācɛ néē yihɔtu uwa a gekwu. Ó teyi peee, ka ó yɔ i ŋmo ɔ unwu ō ya kóō lɛ ɔdā nōo yɔ i ya kéē jikwu a bi wa oŋmɛyi!

14. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu nwu lɛyikwu Ujehofa ŋma ɔdā nɛ Ujisɔsi ya abɔ ó má Umeri yɔ i jikwu a?

¹⁴ Ɔdā nɛ Ujisɔsi ya abɔ ó má Umeri yɔ i jikwu a, nwu alɔ ka Ujehofa wɛ Ɔwɔico nōo gē meyinyinyi klla gbonɛnɛ. Ɔdiya nɛ alɔ ka lɛ a? Alɔ nwu ŋma ikpɛyi ɛlā nōo gáā yɛ a, ka Ujisɔsi gē gbla Adā nu ya ɔwɛ ɛgɛ nōo gē gbɛla klla gē leyi má ɛlā lɛ a. (Ujɔ́n. 12:45) Ujisɔsi jikwu ohigbu ku aɔya ku nu nōo yɔ i yekwu a tu ɔ eyinyinyi nɛhi. Ohigbu ɛnyā, alɔ jé ku alɔ gē tu Ujehofa eyinyinyi nɛhi duu, eko duuma nɛ ó má alɔ yɔ i jikwu ohigbu ɔtu nobi. (Aíjē 56:8) Ó lɛ aafu ŋ, ɛnyā gē lɛ abɔ kwu uwɔ ɔtu ō tubla Ɔwɔico ku alɔ nōo gē meyinyinyi a ajaajɛ fiyɛ.

15. Ɛgɛ nɛ Ujɔ́ni 11:41-44 mafu a, ɔdi ya eko néē faajɛ ɛga néē lɛ okwu ku Ulasarɔsi gwuta a? (Má ifoto a duu)

¹⁵ Jé Ujɔ́ni 11:41-44. Ujisɔsi gáā faajɛ ɛga néē lɛ okwu ku Ulasarɔsi gwuta a, anu ó da uwa kéē kwu ɛcɔ néē le kla okonu ku ɔgɔ a u miya. Umata ta yɔ i ka ku okwu a géē yɔ i hɛ ojuja mla ipi babanya. Amáŋ Ujisɔsi da ɔ kahinii: “Ń tɛtɛ da uwɔ ka, ‘Ɔ́dāŋ́ ka a cɛ̄, a géē má ɔfú kú Ɔwɔicō ŋ́ nɛɛ?’ ” (Ujɔ́n. 11:39, 40) Ujisɔsi gáā le eyī je gico gbɔɔ ō gbɔɔkɔ tɛɛcɛ. Ó dɔka ku ō cɛtra ku ɔdā nɛ ó gáā ya a kóō gā ɛgiyi Ujehofa.  Oŋma ɔɔma Ujisɔsi gáā dɛgba tɛɛcɛ kahinii: “Ulásārɔ̄si, gā ɛcɛ!” Anu Ulasarɔsi bɛɛcɛ ŋma unoji a! Ɔdā nɛ Ujisɔsi ya nyā, wɛ ɔdā nɛ ācɛ ōhī gbɛla ka ó gáā tɔɔtɛ ō ya gboogboo gla ŋ.—Má ɔdā ōhī néē ka ipu study note lɛyikwu Ujɔ́ni 11:17.

16. Ɛgɛnyá nɛ ɔ̄kā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ujɔni ɛyi 11 a ya ku alɔ kpɔtuce eyiyoce ku oheyi ŋma ɔlekwu a lɔfu lɔfu a?

¹⁶ Ɔ̄kā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ujɔni ɛyi 11 a ya ku alɔ kpɔtuce eyiyoce ku oheyi ŋma ɔlekwu a lɔfu fiyɛ. Ɛgɛnyá a? Bla ku Ujisɔsi cokonu lɛ Umata kahinii: “Ɔyínɛ́ uwɔ géē héyī.” (Ujɔ́n. 11:23) Bɛɛka Adā nu a, ō ya okonu ō ce ɔɔma jila yɔ i ŋmo Ujisɔsi unwu. Ó kē lɛ ɔfu nɛ ó géē bi le ya ɔ gla. Ikwu nɛ ó je a mafu ka ó yɔ i ŋmo ɔ unwu nɛɛnɛhi ō je ācɛ nōo kwū a heyi ŋma ɔlekwu, klla ya ku ɔnɔ nɛ acɛ gē má ohigbu ikwū a kóō mɛ. Abɔ Ulasarɔs bɛɛcɛ ŋma ipu unoji a, Ujisɔsi le mafu kpɔ ka ó lɛ ɔfu ō je ācɛ heyi ŋma ɔlekwu ɔkwɔɔkwɛyi. Ɔdā ɔhá kpɔ, blakwu ɔdā nɛ Ujisɔsi tu Umata ɛlá kwu ɔ a: “Ń tɛtɛ da uwɔ ka, ‘Ɔ́dāŋ́ ka a cɛ̄, a géē má ɔfú kú Ɔwɔicō ŋ́ nɛɛ?’ ” (Ujɔ́n. 11:40) Alɔ lɛ ɔdā olɔhi nōo ya nɛ alɔ cika ō kpɔtuce, ka Ujehofa géē ya okonu ō ce ku nu jila lɛyikwu ō je ācɛ nōo kwū a heyi. Amáŋ, ɔdi nɛ alɔ cika ō ya, o ya ɛɛ ku alɔ kpɔtuce eyiyoce nyā lɔfu lɔfu a?

17. Ɔdi nɛ alɔ cika ō bi ɔtu eko duuma nɛ alɔ gē jé aɔ̄kā nōo yɔ ipu Ubáyíbu lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu a?

¹⁷ Bēē jé aɔ̄kā lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu nōo ya eko ikee a ku a bēē gbɛla ta ɔ. Ipu Ubáyíbu, ó lɛ ɔ̄kā ku ācɛ ahata néē heyi ŋma ɔlekwu wa ipu ɛcɛ cigbihi. c Ya oklɔcɛ ku aɔ̄kā nyā lɔɔlɔhi. Abɔ a yɔ i ya lɛ a, bi ɔ ipu ɔtu ka é wɛ acɛnyilɔ, acɛnya mla ayipɛ nɛ̄ŋcɛ́ bɛɛka alɔ a. Dɔka aɛlā nɛ a lɔfu nwu ŋma anu a. Gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ eyeeye ku aɔ̄kā a mafu ɛgɛ nōó yɔ i ŋmo Ɔwɔico unwu, ō jé ācɛ heyi ŋma ɔlekwu mla ɛgɛ nɛ ó lɛ ɔfu ō bi le ya ɔ a. Ya ku a gbɛla lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu ku Ujisɔsi lɔɔlɔhi duu, nōo wɛ oheyi ŋma ɔlekwu nōo cɛgbá fiyɛ duu nōo ya ɛ ma.  Bla ka ācɛ alɛwa cijali lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu ku nu. Ɛnyā kē wɛ ɔdā olɔhi nōo ya nɛ alɔ kpɔtuce ɔ a.—1 Ukɔ́r. 15:3-6, 20-22.

18. Ɛgɛnyá nɛ a lɔfu lɛ itene ŋma aijē ku alɔ nōo kɛla lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu a? (Má ɛlā néē ta ɛhaajɛ a.)

¹⁸ Bēē jahɔ ku a bēē gwo “ijē kú ācɛ o yɛce Ohɔ́nyɛtá” nōo kɛla lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu a. d (Afī. 5:19) Aije nyā gē ta alɔ abɔ má ku oheyi ŋma ɔlekwu a wɛ ɛlā ɔkwɛyi. Ó klla gē ya ku ɔtu nɛ alɔ kpoce ɛnɛɛnɛ eyiyoce nyā kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. Jahɔ ta aijē nyā, bēē gwo uwa igbalɛwa, o ya ɛɛ ku a jé ō gwo ɔ lɔɔlɔhi, cɛɛ ku aa kɛla lɛyikwu ɛyi ku aikpɛla a eko ku ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ ku aa. Alɔ kóō lɛ aikpɛla a jé tu ɔtu klla gbɛla lipu lipu lɛyikwu uwa, ɛnyā géē ya ku ɔtu okpoce ku alɔ kóō lɔfu, ka ó klla lɛ abɔ kwu alɔ ɔtu duu. Cɛɛ, eko duuma nɛ a gbɔɔ ō má unwalu nōo lɛ oyeeyi ku uwɔ kwu ikwū ajaajɛ, amāŋ nɛ ɔcɛ nɛ a yihɔtu nu gáā gekwu, Alelekwu Ihɔ ku Ujehofa géē ta ɔ abɔ ku a blakwu aijē nyā, o ya ɛɛ kéē ta uwɔ ɔtu kwu ɔtu klla je ɔfu iyē gā uwɔ.

19. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu gbɛla tu ɔ lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu a? (Má ikpati nōo kahinii: “ Ɔka Nyá Nɛ A Gáā Da Uwa A?”)

¹⁹ Bēē má iyi uwɔ ipu āhɔ̄ a. Ujehofa lɛ ɔ ya tɔɔtɛ lɛ alɔ ku alɔ lɔfu bēē gbɛla klla má iyi alɔ bɛɛka alɔ yɔ ipu ɛcɛ ɛyipɛ a. Ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi kahinii: “N bi eko alɛwa yɔ i gbɛla, yɔ i má iyi um bɛɛka n yɔ ipu ɛcɛ ɛyipɛ a ɛ, jaa gbeeko nōó gbɔɔ ō yɔ um bɛɛka n yɔ i po ocu ku aododo nōo yɔ ipu Uparadais a.” Gbɛla tu ɔ ku a yɔ i má acɛnyilɔ mla acɛnya nōo lā ɛpleeko ku Ubáyíbu nōo hayi kpaakpa a. Ɔnyɛ nɛ a yɔ i leyice ō má a? Ɔka nyá nɛ a kē bi ɔtu ō da ɔcɛ ɔɔma a? Gbɛla tu eko nɛ a géē piyatɔha kpɔ mla ācɛ nɛ a yihɔtu uwa nōo kwū a. Gbɛla lɛyikwu ɔdā aflɛyi nɛ a géē ka, ɛgɛ nɛ a géē kwu uwa bɔtu lɛ, mla ɛgɛ nɛ a géē yɔ i gweeye nɛhi ō má uwa kpɔ a.

20. Ɔdi nɛ alɔ cika ō lɛ ɔtu ku alɔ ya ekponu ō ya a?

²⁰ Alɔ ta Ujehofa ahinya nɛhi ohigbu okonu ō ce ku oheyi ŋma ɔlekwu a! Alɔ jé ka okonu ō ce nyā géē ya jila ɔkwɔɔkwɛyi, ohigbu ka ó yɔ i ŋmo Ujehofa unwu ō ya ɔ, ó klla lɛ ɔfu nɛ ó géē bi le ya ɔ gla. Alɔ kóō lɛ ɔtu ku alɔ ya ekponu, ō gɔbu kpɔtuce ɛnɛɛnɛ eyiyoce nyā lɔfu lɔfu. Ɔdaŋ ku alɔ gē ya lɛ a, alɔ géē yɔ i tubla Ɔwɔico ajaajɛ nōo cokonu lɛ eyeeye ku alɔ kahinii: ‘Ācɛ nɛ a yihɔtu uwa a géē héyī!’