1. Ɔdi gē wa ipu ɔtu ku uwɔ eko duuma nɛ a gbɛla lɛyikwu ɛdɔ ɔcɛ nɛ Ujehofa wɛ a?

 A CEYITIKWU ku a gbɛla jejee ɛdɔ ɔcɛ nɛ Ujehofa wɛ a ɛ? Eko duuma nɛ a gē kɛla lɛ ɔ ipu ɔkɔ ō gba, ɔdi gē wa ipu ɔtu ku uwɔ a? Ó wɛ ɔkwɛyi ku alɔ i má Ujehofa eyī caa gla ŋ, amáŋ Ubáyíbu kɛla lɛyikwu ɔ ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi. Ubáyíbu hi Ujehofa ka “ɛnɔ mɛ́mla ɔkplɛ́fú” mla “ɔlá nōo gē yi ɔdā dóódu tāajɛ ā.” (Aíjē 84:11; Uhíb. 12:29) Ipu ɛbɛ nɛ Isikɛlu má a, ó ka ka Ujehofa lɛbɛɛka ɛcɔ ogbɔɔla nɛhi, oje udɔ nōo gē ceyi ŋaáŋaá, ka ó klla gē fiyaajɛ gā ɛga doodu bɛɛka ɔwɔ ohɔgwa a. (Isík. 1:​26-28) Ɔwɛ ōhī nɛ Ubáyíbu kɛla lɛyikwu Ujehofa a lɔfu ya alɔ eyijii, amāŋ lɔfu cɛ lɛ ɔtu ya alɔ bɛɛka alɔ i cika jɛ ō tubla Ujehofa ajaajɛ ŋ ma.

2. Ɔdi lɔfu ya kóō lɔnɔ tu alɔ ō tubla Ujehofa ajaajɛ a?

² Ohigbu ka alɔ i má Ujehofa eyī caa gla ŋ ma, ó lɔfu lɔnɔ tu alɔ ō kpɔtuce ka ó yihɔtu alɔ. Ohigbu ɔdā nɛ ācɛ ōhī má ipu oyeeyi ɛ ma, ó tɔɔtɛ lɛ uwa ō kpɔtuce ka Ujehofa yihɔtu uwa ŋ. Á jé ŋ, ōhī ku uwa lɛ adā nōó yihɔtu ku uwa ŋ. Ujehofa jé ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya alɔ lɛ a, ó klla jé ɔdā nōo ya ɛɛ nōó lɔfu lɔnɔ tu alɔ ō tubla ɔ ajaajɛ a. O ya ɛɛ kóō ta alɔ abɔ a, ó lɛ ɛdɔ ɔcɛ nɛ ó wɛ ɔkwɔɔkwɛyi a mafu lɛ alɔ ipu Ɛlā ku nu nōo wɛ Ubáyíbu a.

3. Ɔdiya nɛ alɔ cika ō kɛla lɛyikwu ɛdɔ ɔcɛ nɛ Ujehofa wɛ mla ihɔtu nɛ ó lɛ lɛ alɔ a?

³ Ihɔtu wɛ ikpɛla ekponu nōo ka ɛdɔ ɔcɛ nɛ Ujehofa wɛ a lɔɔlɔhi a. (1 Ujɔ́n. 4:8) Ubáyíbu ka ka Ɔwɔico wɛ ihɔtu. Ó gē ya ɔdā doodu nɛ ó gē ya a ohigbu ihɔtu. Ihɔtu nɛ Ɔwɔico lɛ lɛ alɔ a lɔfu nɛhi. Ó gē nwula abɔ ō mafu ihɔtu nyā, oŋma lɛ ō ma ɔ fu lɛ ācɛ nōo yihɔtu ku nu mla ācɛ nōó yihɔtu ku nu ŋ ma. (Umát. 5:​44, 45) Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē kɛla lɛyikwu ɛdɔ ɔcɛ nɛ Ujehofa wɛ a mla ɛdɔ ihɔtu nɛ ó lɛ lɛ alɔ a. Ohigbu ka abɔ alɔ gē nwu ɛlā lɛyikwu Ɔwɔico tōōtɔ̄ɔ̄ a, ɛgɔɔma nɛ ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ ɔ a gáā bēē lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ lɛ duu a.

 UJEHOFA YIHƆTU ALƆ NƐHI

4. Ɛgɛnyá nɛ ihɔtu nɛhi nɛ Ujehofa lɛ lɛ alɔ a gē cɛ lɛ ɔtu ya uwɔ lɛ a? (Má ifoto a.)

⁴ “Óndú ā gbonɛnɛ [nɛhi].” (Ujɛ́m. 5:11) Ipu Ubáyíbu, ó lɛ iyi nu gbla ɛ́nɛ́ nōo lɛ ihɔtu nɛhi lɛ ɔyi nu. (Ayis. 66:​12, 13) Gbɛla lɛyikwu ɛ́nɛ́ nōo gē teyi kwu ɔyi nōó ma ɛpɛpɛ ɔwɛ ku ihɔtu a. Ó gē je ɔyi a ce ikpo ku nu, gē kɛla lɛ ɔ ɛmɛɛma mla ɔkɔ ogbɔtu nɛɛ. Ɔdaŋ ka ɔyi a gbɔɔ ō jikwu amāŋ yɔ i jɔɔnɔ, ó gē má ka ɔyi a lɛ ɔdā nɛ ó cɛgbá a. Eko duuma nɛ alɔ yɔ ipu unwalu, alɔ lɔfu lɔtuce ka Ujehofa géē ta alɔ abɔ ohigbu ka ó yihɔtu alɔ. Ɔcɛ éyi nōo ta ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā a kahinii: “Eko dúú nɛ̄ ɛlā kú ɔdā dúúmā le kwú um iyē, a gē tá um ɔtū lé, klla ī cɛ̄ lɛ ɔtū gē he um.”—Aíjē 94:19.

5. Ɔdi nɛ ihɔtu ku Ujehofa nōo gē yɔ piyoo a wɛ gā uwɔ a?

⁵ Ihɔtu nɛ Ujehofa lɛ lɛ alɔ a gē yɔ piyoo. (Aíjē 103:8) Eko duuma nɛ alɔ kóō lɛ ɔdobɔbi ya naana, Ujehofa i gē ma ō yihɔtu alɔ ŋ. Ācɛ ku Isrɛlu a lɛ Ujehofa abɔ gaajɛ igbalɛwa, amáŋ eko néē le mafu ka ɔdobɔbi néē ya a kwu uwa iye néē klla le piyabɔ ɔkwɔɔkwɛyi, ó gē ta uwa ɔtu kwu ɔtu ŋma lɛ ō cɛ lɛ uwa jé lɛyikwu ihɔtu ku nu nɛ ó gē mɛ ŋ ma. Ocabɔ mafu, ó da uwa kahinii: ‘Aa ce um ɛgbá nɛ̄hi, aa lɛ ojīlīma ɛgiyí um nɛ̄hi, n klla yíhɔtū aa.’ (Ayis. 43:​4, 5) Ujehofa lɛ ɛdɔ ihɔtu ɔɔma lɛ alɔ icɛ duu. Alɔ lɔfu gbolo ce ɛdɔ ihɔtu ɔɔma eko doodu. Ɔdaŋ nɛ alɔ kóō lɛ inyileyi ya naana, Ujehofa i gē leyi gwu alɔ bonu ŋ. Ɔdaŋ ku alɔ lɛ opiyabɔ ya klla le cigbihi gā ɛgiyi Ujehofa, alɔ géē má ka ó yihɔtu alɔ nɛhi kpɔ. Ó cokonu ka anuɔ géē “je ɔdōbɔ̄bí nɛ̄ ɔ̄cɛ yá ā yá ɔ̄ ɛhi fíyaa.” (Ayis. 55:7) Ubáyíbu ka kóō je yɛhi ɛgɛnyā ‘gē lɛ ɔfu ɛyipɛ nōo ŋma ɛgiyi Ujehofa abɔyi a tu alɔ iyē.’—Ācot. 3:19.

6. Ɔdi nɛ ɔkpá ku Usakaríya 2:8 nwu alɔ lɛyikwu Ujehofa a?

⁶ Jé Usakaríya 2:8. Ujehofa lɛ alɔ gbla ikpeyi ku nu. Ikpeyi ku alɔ wɛ aya nōo cɛgbá nɛhi, klla wɛ aya nōo cɛgbá ku alɔ je ogbotu lɛ ɔ lɔɔlɔhi. Ohigbu ɛnyā, ó lɛbɛɛka Ujehofa yɔ i ka kahinii: Ɔcɛ duuma nōo lɛ agbe ya a ācɛ ɔlɛ um, lɛ agbe ya ɔdā nōo cɛgbá gā um nɛhi a. Ohigbu ɛnyā, ó gē kwu Ujehofa iyē nɛhi eko duuma nɛ alɔ yɔ i má owe, ó klla le tutu ō je ogbotu lɛ alɔ. Ó gē kwu ɔ iyē nɛhi eko duuma nɛ ɔdobɔbi le ya alɔ. Ohigbu ɛnyā, alɔ lɔfu gbɔɔkɔ mla ɔtu ō ce kahinii: “Gbō um, ɛ́gɛ́nɛ̄ a gē gbō īkpēyí kú īyī uwɔ ā.”—Aíjē 17:8.

7. Ɔdiya nɛ alɔ cika ō ya ku ɔtu nɛ alɔ le ce Ujehofa ka ó yihɔtu alɔ a kóō lɔfu fiyɛ a?

 ⁷ Ujehofa dɔka ku alɔ le jé kpɔcii ka ó yihɔtu eyeeye ku alɔ. Amáŋ ó jé ka ohigbu aɔdā nɛ alɔ má ipu oyeeyi ɛ ma, alɔ lɔfu lɛ aafu ɔdaŋ ka ó yihɔtu alɔ. Amāŋ alɔ lɔfu yɔ i má unwalu éyi babanya nōo lɔfu yɔ i cɛ lɛ alɔ lɛ aafu ipu ɔtu ɔdaŋ ka Ujehofa yihɔtu alɔ. Ɔdi gáā cɛ lɛ alɔ jé kpɔcii ka Ujehofa yihɔtu alɔ a? Ŋma lɛ ō nwu ɛlā lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ujehofa mafu ihɔtu lɛ Ujisɔsi, ācɛ néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi, mla ɛjɛɛji alɔ a.

ƐGƐ NƐ UJEHOFA MA IHƆTU KU NU FU LƐ A

8. Ɔdiya nɛ Ujisɔsi jé kpɔcii ka Adā nu yihɔtu ku nu nɛhi a?

⁸ Ujehofa mla Ɔyinɔnyilɔ ku nu humayi yɔ tɔha ihayi alɛwa nɛ ɔcɛ duuma kóō lɔfu gbɛla nu a. Ipu ihayi ubiliyɔn alɛwa néē bi le yɔ tɔha ɔkpanco a, é gáā le kwu iyi uwa ajaajɛ klla gáā lɛ ihɔtu nɛhi lɛ lɛ iyi uwa. Ɛgɛ nōó yɔ ipu ɔkpá ku Umátiyu 17:5 a, Ujehofa lɛ ɛgɛ nɛ ó yihɔtu ku Ujisɔsi nɛhi lɛ a mafu peee. Ujehofa lɔfu ka kahinii: ‘Ɔcɛ nɛ ɛlā ku nu he um ɔtu a yɔ a.’ Amáŋ, ó dɔka ku alɔ jé ɛgɛ nɛ ó yihɔtu ku Ujisɔsi lɛ a. Ohigbu ɛnyā, ó kahinii: “Ɛ̄nyā wɛ Ɔyínɔ̄nyīlɔ kú um nōo he um ɔtū, nɛ̄ ɛlā nū kē he um ɔtū fíyábɔ̄ ā á.” Ɛlā ku Ujisɔsi he Ujehofa ɔtu nɛhi, ofiyɛ duu abɔ Ujisɔsi le tutu ō je oyeeyi ku nu gwɛɛya a. (Āfi. 1:7) Ujisɔsi i kē lɛ aafu ipu ɔtu ɔdaŋ ka Adā nu yihɔtu ku nu ŋ. Ujisɔsi jé kpɔcii ka Adā nu yihɔtu ku nu nɛhi. Igbalɛwa, ó kɛla mla ɔtu ō ce ɛgɛ nɛ Adā nu yihɔtu ku nu nɛhi lɛ a.—Ujɔ́n. 3:35; 10:17; 17:24.

9. Ɛlā nyá ka ɛgɛ nɛ Ujehofa yihɔtu ācɛ néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi a? Lɛ ɔ teyi peee. (Ācɛ Uróm 5:5)

⁹ Ujehofa klla mafu ɛgɛ nɛ ó yihɔtu ācɛ néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi a. (Jé Ācɛ Uróm 5:5.) Leyi bi ɛlā nōo kahinii: “Ō je Alelékwū-Ihɔ nōo wɛ ákú nū ā.” Ɛlā ō jila ma éyi kahinii: “Alelekwu ihɔ nyā lɛbɛɛka eŋkpɔ ɔkpa néē ce kla uwa a.” Ocabɔ nyā mafu ɛgɛ nɛ Ujehofa yihɔtu ācɛ néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi nɛhi lɛ a! Ācɛ néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi a jé ka é he “Ɔwɔicō Ádā ā ɔtū.” (Ujúd 1) Ɔyikpo Ujɔni ka ɛgɛ nɛ ɔtu ya uwa lɛ eko nɛ ó ka kahinii: “Aá má ɛ́gɛ́nɛ̄ Ádā ā yíihɔtū tū alɔ nɛ̄hi lɛ ā! Alɔ he ɔ́ ɔtū nɛ̄hi nōo cɛ̄ keé hī alɔ ka ayí Ɔwɔicō ā!” (1 Ujɔ́n. 3:1) Ācɛ néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi a foofu nu nɛ Ujehofa yihɔtu uwa a nɛɛ? Ehee, Ujehofa mafu ka ó yihɔtu ɛjɛɛji alɔ.

10. Ɔdi nɛ Ujehofa ya nōo mafu ka ó yihɔtu ɛjɛɛji alɔ a?

¹⁰ Ɔdi nɛ Ujehofa ya nōo mafu ka ó yihɔtu ɛjɛɛji alɔ a? Ɛhi kóō fula a nɛ. O bu ɔwɛ nyā, Ujehofa mafu ihɔtu nɛhi lɛ alɔ nōo fiyɛ ihɔtu nɛ ɔcɛ duuma kóō lɔfu mafu a! (Ujɔ́n. 3:16; Uróm 5:8) Ujehofa je Ɔyinɔnyilɔ ku nu nōo he ɔ ɔtu nɛhi a lɛ alɔ, ŋma lɛ ō jɛga lɛ ɔ kóō gáā kwū kwɛyi ɛjɛɛji alɛɛcɛ. Ɛnyā lɛ ɔ ya tɔɔtɛ kóō kwu ine ō biya ku alɔ i ya alɔ ɛhi, mla ō ya ku alɔ kwu piya ɔya ku nu. (1 Ujɔ́n. 4:10) Abɔ alɔ gē le eko taajɛ ō gbɛla lipu lipu tu ule nɛ Ujehofa mɛmla Ujisɔsi gba o ya ɛɛ kóō fula a kóō le tɔɔtɛ a, ɛgɔɔma nɛ alɔ gáā jé ɛgɛ néē yihɔtu ku eyeeye ku alɔ nɛhi lɛ duu a. (Ugal. 2:20) Ujehofa i jɛga lɛ Ujisɔsi kóō lɛ alɔ fula o ya ɛɛ ku ɔdā okpaakpa nɛ ó bi ɔtu a kóō le ya anca ŋ. Ó wɛ ɛhi ku ihɔtu. Ujehofa mafu ka ó yihɔtu alɔ nɛhi ŋma lɛ ō je ɔdā nōo cɛgbá lɛ ɔ nɛhi a lɛ alɔ—Ujisɔsi. Ujehofa jɛga ku Ɔyinɔnyilɔ ku nu kóō má owe klla gekwu kwɛyi alɔ.

11. Ɔdi nɛ alɔ nwu ŋma ɔkpá ku Ujɛrɛmíya 31:3 a?

¹¹ Ɛgɛ nɛ alɔ má ɛ ma, Ujehofa i gē bi ɛgɛ nɛ ó yihɔtu alɔ lɛ a ipu ɔtu foofunu ŋ, amáŋ ó klla gē da alɔ ɛgɛ nɛ ó yihɔtu alɔ nɛhi lɛ a. (Jé Ujɛrɛmíya 31:3.) Ujehofa lɛ alɔ pi bla iyi nu ohigbu ka ó yihɔtu alɔ. (Má Oblatūkíne 7:​7, 8.) Ó lɛ ɔdā duuma amāŋ ɔcɛ ɔdā duuma nōo lɔfu kɔ alɔ ŋma ihɔtu ɔɔma ŋ. (Uróm 8:​38, 39) Ɛgɛnyá nɛ ihɔtu nyā gē cɛ lɛ ɔtu ya uwɔ lɛ a? Jé Aíjē Kú Ɛ̄gbā 23, ku a má ɛgɛ nɛ ɔtu ya Udefidi lɛyikwu ihɔtu mla eyī nɛ Ɔwɔico le kwu ɔ, mla ɛgɛ nɛ ɔɔma lɔfu cɛ lɛ ɔtu ya uwɔ lɛ duu a.

 ƐGƐNYÁ NƐ IHƆTU KU UJEHOFA GĒ CƐ LƐ ƆTU YA UWƆ LƐ A?

12. Ɛgɛnyá nɛ a gáā je ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā 23 teyi peee lɛ a?

¹² Jé Aíjē Kú Ɛ̄gbā 23:​1-6. Ipu ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā 23, Udefidi kɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ ó lɔtuce lɔfu lɔfu ka Ujehofa yihɔtu ku nu klla gē leyikwu ɔ a. Ó kɛla lɛyikwu ɛdɔ ɛma olɔfu nōo yɔ ɔtahɛ ku anu mla Ujehofa, nɛ ó hi ka ɔcogbaala a. Udefidi lɛ ogbotu ŋma lɛ ō jɛga lɛ Ujehofa kóō bi ɔ jé ɔwɛ, ó kē gbolo ce Ujehofa mla oduudu ɔtu ku nu. Udefidi jé ka Ujehofa géē mafu ihɔtu lɛ ɔ ɛ̄cī doodu ipu ɛjɛɛji oyeeyi ku nu. Ɔdiya nɛ ó lɔtuce Ujehofa lɔfu lɔfu ɔwɛ ɛgɛnyā a?

13. Ɔdiya nɛ Udefidi lɔtuce lɔfu lɔfu ka Ujehofa yihɔtu ku nu a?

¹³ “Ɔdā dúúmā í kē gáā ŋá um ŋ́.” Ɔtu ya Udefidi ka ó lɛ ɛjɛɛji aɔdā nɛ ó cɛgbá a, ohigbu ka Ujehofa humayi ya ɛjɛɛji aɔdā nōo wɛ ɛgbá ku nu a. Udefidi klla jé ka Ujehofa wɛ ɔya ku nu, ka ó klla teyi olɔhi ku Ujehofa. Ɔɔma ya ɛɛ nɛ ó lɔtuce lɔfu lɔfu ka ɔdā duuma nōo géē ya da ɔ ɛcɔbu naana, Ujehofa géē gɔbu yɔ i ya aɔdā nōo wɛ ɛgbá ku nu a. Ohigbu ka Udefidi kpɔtuce ka Ujehofa yihɔtu ku nu klla géē leyikwu ɔ lɔɔlɔhi a, ɔɔma ta ɔ abɔ kóō hii lɛ ɔtooplico fiyɛ ɔfu ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, ó ya kóō lɛ eeye ɔdā nɛ ó kē lɛ a klla jɛ ɔ eyī.—Aíjē 16:11.

14. Ɛgɛnyá nɛ ihɔtu ku Ujehofa lɔfu ya kóō leyikwu alɔ lɔɔlɔhi a?

¹⁴ Ihɔtu nɛ Ujehofa lɛ lɛ alɔ a gē ya kóō leyikwu alɔ lɔɔlɔhi, ofiyɛ duu eko nɛ ɔdobɔbi le ya da alɔ ipu oyeeyi ku alɔ. Claire, a nōo humayi yuklɔ ku Ubɛtɛlu fiyɛ ihayi ofu ɛ ma, i jé ɛgɛ nɛ ó géē je otabɔ lɛ ācɛ apɔlɛ ku nu eko néē yɔ i má unwalu bɔbi bɔbi a ŋ. Adā nu gáā kwu nyɔnyi, é kwu ɔyinɛ nu nɔnya éyi baajɛ ŋma ipu ujɔ, ācɛ ubank  klla miyɛ uwa ɔhi néē gē ta mla ɔlɛ uwa. Ɛgɛnyá nɛ Ujehofa mafu ihɔtu lɛ uwa ŋma lɛ ō leyikwu uwa lɔɔlɔhi a? Claire kahinii: “Ujehofa le má ka ācɛ apɔlɛ ku um gē lɛ ɔdā néē cɛgbá ɛ̄cī doodu a. Igbalɛwa, Ujehofa je aɔdā nɛ alɔ cɛgbá a lɛ alɔ fiyɛ ɛgɛ nɛ alɔ kóō leyice a! Igbalɛwa n gē lɛ eko taajɛ ō gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ujehofa je otabɔ lɛ alɔ ɛ ma, ń kē gáā je mlanyi ihɔtu nɛ ó lɛ alɔ a gboogboo ŋ. Eko nɛ um kóō lɛ unwalu ɔhá lɛ ipu oyeeyi naana a, ō gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ujehofa je otabɔ gā um ɛ ma, ta um abɔ ku um gɔbu yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā mla eeye.”

15. Ɔdiya nɛ ɔtu gē ya Udefidi ka Ɔwɔico gē lɛ ɔfu ɛyipɛ tu ɔ iyē a? (Má ifoto a.)

¹⁵ “Ó gē lɛ ɔfú ɛ̄yīpɛ̄ tū um iyē.” Ekoohi, ɔtu gē biya lɛ Udefidi nɛɛnɛhi ohigbu unwalu ɛyɛɛyɛyi nɛ ó yɔ i má a. (Aíjē 18:​4-6) Amáŋ, ihɔtu nɛ Ujehofa lɛ lɛ ɔ mla ɛgɛ nɛ Ujehofa leyikwu ɔ lɔɔlɔhi a lɛ ɔfu ɛyipɛ tu ɔ iyē. Ujehofa bi ɔya ku nu nɛ abɔ le hɛ ɔ iyē nɛhi a gā ɛgiyi ací “ɛ̄mɛ̄ɛ̄mɛ̄” mla “ɛgiyí éŋkpɔ̄ péee nōo yɔ̄ himm ā.” Ohigbu ɛnyā Udefidi lɛ ɔfu nɛ ó cɛgbá a lɛ, ó klla le tɔɔtɛ lɛ ɔ ō gɔbu yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā mla eeye.—Aíjē 18:​28-32.

16. Ɛgɛnyá nɛ ihɔtu ku Ujehofa lɛ ɔfu ɛyipɛ tu uwɔ iyē ɛ ma?

¹⁶ Ɔwɛ ekponu ɔɔma icɛ, ohigbu “ihɔtū mɛ́mla eyīnyinyi nɛ̄ Óndú ā lɛ nɛ̄ ó gē tɔ́ɔlá ŋ́ mā,” ya ɛɛ nɛ alɔ i wa oŋmɛyi ku alɔ eko nɛ alɔ yɔ i má unwalu ŋ ma. (Ikwū. 3:22; Ukól. 1:11) Leyi yɛ ocabɔ ku Rachel. Ɔtu biya lɛ ɔ nɛɛnɛhi eko nɛ ɔba nu nyɛ gwu anu mla Ujehofa ta eko ku ōcē ku Corona nōo tu ipu oduudu ɛcɛ a. Ɔdi nɛ Ujehofa ya lɛ ɔ a? Ó kahinii: “Ujehofa ya ku ayinɛ a kóō mafu ihɔtu gā um. Ó ya ku ayinɛ a kéē lɛ eko taajɛ ō yɔ tɔha mla um, ō bi ɔdole gē um, ō tu umɛseji mla ɛga ku Ubáyíbu o ta ɔtu kwu ɛhɔ fu um, ō yɛhɛ mla um, mla ō tu um ɛlá kwu ɔ eko doodu ka Ujehofa yihɔtu ku um klla géē leyikwu um. N gē ta Ujehofa ahinya eko doodu ɛgɛ nɛ ó je apɔlɛ nōo lɛ ihɔtu nɛhi ɛgɛnyā gā um a.”

17. Ɔdiya nɛ Udefidi i “yúufi ɔdā dúúmā ŋ́” ma?

¹⁷ “Ń gáā yúufi ɔdā dúúmā ŋ́, ohígbū ka a yɔ̄ pī um.” Igbalɛwa oyeeyi ku Udefidi gē kwu ikwū ajaajɛ, ó klla lɛ aolɛla alɛwa nōo lɔfu nɛhi. Amáŋ ohigbu ka Ujehofa yihɔtu ku nu nɛhi a, ɔɔma cɛ lɛ ɔ lɛ ogbotu. Ɔtu ya Udefidi ka Ujehofa gē yɔ mla ɔ ipu āhɔ̄ doodu, ɛnyā kē ta ɔ ɔtu kwu ɔtu nɛhi. Ohigbu ɛnyā, ó lɔfu gwiije kahinii: “[Ujehofa] le um hɛ́tá ŋmá ipú odúúdú aɔ́dā nēe yɔ̄ ī tū um ufi ā.” (Aíjē 34:4) Naana nɛ Udefidi gē yuufi ekoohi a, ó le tɔɔtɛ lɛ ɔ ō lɛ ufi ku nu yale ohigbu ka ó jé ka Ujehofa yihɔtu ku nu.

18. Ɛgɛnyá nōo jé ka Ujehofa yihɔtu ku uwɔ lɛ ɔfu ta uwɔ iyē gla eko duuma nɛ a yɔ i yuufi a?

¹⁸ Ɛgɛnyá nōo jé ka Ujehofa yihɔtu alɔ gē lɛ ɔfu  tu alɔ iyē eko nɛ alɔ yɔ ipu āhɔ̄ nōo tuufi nɛɛnɛhi a? Ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo lé ka u Susi nōo wɛ ɔcɛ o gbɔbu ɔna ō ta a, kɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ ɔtu ya anu mla ɔba nu lɛ eko nɛ ɔyi nɔnyilɔ ku uwa kwu iyi nu u ŋmo a. Ó kahinii: “Eko duuma nɛ ɔdobɔbi nɛhi le ya da uwɔ ipu oyeeyi, ó gē lɛ abɔ kwu uwɔ iyē nɛɛnɛhi nɛ a gē yuufi ka aɔdobɔbi ɔhá géē ya da uwɔ kpɔ. Amáŋ ɛgɛ nɛ Ujehofa mafu ogbonɛnɛ ku nu lɛ alɔ a ya ku alɔ lɛ ogbotu.” Rachel nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ gbɔbu a kahinii: “Otu éyi nɛ ɔtu biya gā um, nɛ um yɔ i lɛ ɔtooplico, klla yɔ i yuufi nɛhi a, n gbɔɔkɔ tɛɛcɛ gboomgboom lɛ Ujehofa. Ɛgɛ nɛ ɛ́nɛ́ gē ya lɛ ɔyi nɛ ó bi abɔ a, boobu ɔɔma, ó lɛ ɔtu ō tu lé je gā um klla ya ku ɔtu kóō gbo um nɛɛ, n klla lɛ iyɔla gbo ɛbɔ. Ń gáā je eko ɔɔma mlanyi gboogboo gla ŋ.” É lɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ éyi nōo lé ka u Tasos a bi gā inu agba ku ihayi ɛnɛ, ohigbu ka ó ta ō wɛ ipu icɔɔja. Ɛgɛnyá nɛ Ujehofa mafu ihɔtu lɛ ɔ klla leyikwu ɔ a? Ó kahinii: “Ujehofa leyikwu ɛjɛɛji ɛgbá ku um fiyɛ ɛgɛ nɛ um leyice a. Ɛnyā lɛ ɔfu tu ɔtu okpoce ku um, ka um lɔtuce Ujehofa duudu gla. O bu ipu alelekwu ihɔ ku nu, Ujehofa klla ya ku um lɛ eeye naana nɛ inu agba a wɛ ɛga nōo lɔfu ya ku ɔtu kóō biya lɛ ɔcɛ nɛhi a. Ɛnyā ta um abɔ ku um má ka ɛgɛ nɛ um gē lɔtuce Ujehofa lɔfu lɔfu lɛ a, ɛgɔɔma nɛ um gáā má ka ó yihɔtu ku um nɛhi lɛ duu a. Ohigbu ɛnyā, n gbɔɔ ō yuklɔ ku ɔcɛ o gbɔbu ɔna ō ta eko doodu eko nɛ um yɔ inu agba a.”

TUBLA ƆWƆICO NŌO GBONƐNƐ KLLA YIHƆTU KU UWƆ NƐHI A AJAAJƐ

19. (a) Ɛgɛnyá nōo jé ka Ɔwɔico yihɔtu alɔ nɛhi lɔfu lɛ abɔ kwu ɔwɛ nɛ alɔ gē gbɔɔkɔ lɛ ɔ a? (b) Ɔwɛ nyá nɛ Ujehofa mafu ihɔtu gā uwɔ nōo lɛ abɔ kwu uwɔ ɔtu nɛhi a? (Má ikpati nyā nōo kahinii: “ Aɛlā Ōhī Nōo Ta Alɔ Abɔ Ō Jé Ka Ujehofa Yihɔtu Alɔ Nɛhi A.”)

¹⁹ Aocabɔ nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ ɛ ma, mafu ka Ujehofa “Ɔwɔicō nōo yíhɔtū tá alɔ” a yɔ mla alɔ! (2 Ukɔ́r. 13:11) Ó lɛ ɛlá wu eyeeye ku alɔ. Alɔ jé kpɔcii ka “ihɔtū nɛ̄ Óndú ā lɛ lɛ ācɛ nēe kpɔ́tūce ɔ́ eko dóódu ā le yɛ jīla uwa tá biílí.” (Aíjē 32:10) Abɔ alɔ gē lɛ eko taajɛ ō gbɛla lipu lipu lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ujehofa mafu ihɔtu ku nu lɛ alɔ ɛ ma, ɛgɔɔma nɛ alɔ gáā má ka ó lɛ ɛlá wu alɔ nɛhi lɛ a. Ɛnyā géē ya ku alɔ tubla ɔ ajaajɛ fiyɛ. Alɔ lɔfu gbɔɔkɔ lɛ ɔ eko duuma nɛ alɔ i gáā yuufi ŋ, ō da ɔ ɛgɛ nɛ alɔ cɛgbá ihɔtu ku nu lɛ a. Alɔ lɔfu da ɔ ɛjɛɛji unwalu ku alɔ, ohigbu ka alɔ jé kpɔcii ka ó jé alɔ lɔɔlɔhi klla le tutu eko doodu ō ta alɔ abɔ.—Aíjē 145:​18, 19.

20. Ɛgɛnyá nɛ ihɔtu nɛ Ujehofa lɛ lɛ alɔ a gē cɛ lɛ alɔ tubla ɔ ajaajɛ a?

²⁰ Ɛgɛ nɛ ó gē he alɔ ɔtu ō gáā jɛ ɔla eko nɛ ofu gē ŋmo nɛhi a, ɛgɔɔma nɛ ihɔtu nɛ Ujehofa lɛ lɛ alɔ a gē ya ku alɔ tubla ɔ ajaajɛ a. Ihɔtu nɛ Ujehofa lɛ lɛ alɔ a lɔfu nɛhi, ó klla gē ma ɔ fu ɔwɛ ogbonɛnɛ. Ohigbu ɛnyā, gweeye ohigbu ka Ujehofa yihɔtu ku uwɔ. Ɛjɛɛji alɔ kóō mafu ku alɔ yihɔtu ku Ujehofa duu, ŋma lɛ ō ka tɛɛcɛ gboomgboom kahinii: “N géē yíihɔtū tá Óndú ā”!—Aíjē 116:1.