1. Āhɔ̄ olɔnɔ nyá nɛ Udefidi yɔ anu a?

UDEFIDI yɔ i kwinya ku oyeeyi ku nu. Usɔlu nōo wɛ ɔcɛ́ nɛhi ku Isrɛlu a, yɔ i ceyitikwu kóō lɛ ɔ ŋmo. Ɛpleeko nɛ ó yɔ i kwinya a eko duuma nɛ ó cɛgbá ɔdā ō lé, ó gē mahayi igeli ku Unɔbu, igbo ɛhɔ (5) ofoofunu nɛ ó gē da uwa kéē je lɛ ɔ a. (1 Usám. 21:1, 3) Igbihaajɛ anu mla ācɛ nōo yɛce ɔ a lɛ ipu ɛcɔ éyi má, néē gáā kwu tayinu anu. (1 Usám. 22:1) Ɔdiya nɛ Udefidi yɔ ipu āhɔ̄ olɔnɔ nyā a?

2. Ɛgɛnyá nɛ Usɔlu yɔ i je ukpa obɔbi taajɛ lɛ iyi nu a? (1 Usámuwɛ̄lu 23:16, 17)

² Usɔlu gē mimalanyi Udefidi nɛhi ohigbu ka ācɛ alɛwa yihɔtu nu, klla gē cɛtra ɔ nɛhi ohigbu ɛfu ɛyɛɛyɛyi nɛ ó yale ɛ ma. Usɔlu klla jé ka Ujehofa ta ɔ kóō wɛ ɔcɛ́ ku ācɛ Isrɛlu, ohigbu ikpɛyi olɔfu nɛ ó ya ta Ujehofa a. Ó klla jé ka Ujehofa lɛ Udefidi fu kóō kwu piya ɔcɛ́ ku ācɛ Isrɛlu ɛcɔbu. (Jé 1 Usámuwɛ̄lu 23:16, 17.) Amáŋ abɔɔ Usɔlu wɛ ɔcɛ́ ku ācɛ Isrɛlu ɛpleeko ɔɔma kpɔ ɛ ma, ó lɛ aijɔɔja mla ācɛ alɛwa nōo gē yɛce ɔ. Ohigbu ɛnyā Udefidi cɛgbá ō kwinya ku oyeeyi ku nu. Usɔlu yɔ i gbɛla ka anuɔ géē lɔfu ci Ɔwɔico ŋma ō lɛ Udefidi ce ɔcɛ́ nɛɛ? (Ayis. 55:11) Ubáyíbu i da alɔ ŋ. Amáŋ ó lɛ odee nɛ alɔ lɔfu jé, Usɔlu yɔ i je ukpa obɔbi taajɛ lɛ iyi nu. Ohigbu ka ɔcɛ doodu nōo gē nuunu ta Ɔwɔico a, i gē yale gboogboo gla ŋ!

3. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu ya Udefidi lɛ naana nɛ ó yɔ i má unwalu ɛyɛɛyɛyi a?

³ Udefidi wɛ ɔcɛ o ta iyi nu waajɛ. Ó wɛ anu miya ō je iyi nu piya ɔcɛ́ ku Isrɛlu a ŋ. Ujehofa fu ɔ kóō je piya ɔcɛ́ a. (1 Usám. 16:1, 12, 13) Usɔlu gbɔɔ ō wɔtu Udefidi nɛhi. Amáŋ Udefidi i ŋmo Ujehofa ɛpɔbi ohigbu āhɔ̄ olɔnɔ  ɛyɛɛyɛyi nɛ ó yɔ i má a ŋ. Amāŋ gbɔɔ ō ka ifula abɔɔ ó má ɔdole lé nwune ŋ, klla yɔ i kwu tayinu ipu ɔgɛcɔ a ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, a jé ŋ abɔɔ ó yɔ ipu ɔgɛcɔ ɔɔma ligii a, nɛ ó ta ɔkpá ku ɛnɛɛnɛ aíjē nyā nɛ ikpɛyi ɛlā ku alɔ ŋma anu a. Ó kahinii: “Ācɛ nēe gē lɛyítáajɛ lɛ Óndú ā, ɔdā olɔhi dóódu í gē ŋá uwā ŋ́.”—Aíjē 34:10.

4. Aɔka nyá nɛ alɔ gáā leyi yɛ ɔ a, ɔdiya nɛ aɔka nyā kē cɛgbá nɛhi a?

⁴ Icɛ duu, ekoohi ācɛ alɛwa nōo gē gba Ujehofa ɛ̄gbā a, i gē lɛ ɔdole nwune mla aɔdā ɛyɛɛyɛyi néē cɛgbá o ya ɛɛ kéē yeeyi a ŋ. * Ɛnyā kē wɛ ɔdā nōo ya da ācɛ o gba Ujehofa alɛwa ofiyɛ duu, ɛpleeko ku ōcē nōo ya ipu oduudu ɛcɛ nōó gboji ɛ ŋ ma. Abɔɔ eko ku “ōwē nɛ̄hi” a kē yɔ i kwu ajaajɛ a, āhɔ̄ ku ɛcɛ a klla géē yɔ i bɔbi tōōtɔ̄ɔ̄ fiyɛ. (Umát. 24:21) Abɔɔ alɔ bi ɛnyā ɔtu a, ó géē lɔhi ku alɔ lɛ ohi ku aɔka ɛnɛ nyā cila. Ɔwɛ nyá nɛ “ɔdā olɔhi dóódu í gē ŋá” Udefidi ŋ ma? Ɔdiya nɛ ɔdā nɛ alɔ lɛ a cika ō jɛ alɔ a? Ɔdiya nɛ alɔ cika ō kpɔtuce ka Ujehofa géē yɔ i leyikwu alɔ a? Ɛgɛnyá nɛ alɔ kē gáā tutu lɛyikwu ɛcɔbu a?

5-6. Ɛgɛnyá nɛ Aíjē Kú Ɛ̄gbā ɛyi 23:1-6 ta alɔ abɔ jé ɔdā nɛ Udefidi bi ɔtu, eko nɛ ó ka ka “ɔdā olɔhi dóódu í gē ŋá” ācɛ nōo gē gba Ujehofa ɛ̄gbā ŋ ma?

⁵ Ɔdi nɛ Udefidi bi ɔtu eko nɛ ó ka, ka “ɔdā olɔhi dóódu í gē ŋá” ācɛ nōo gē gba Ujehofa ɛ̄gbā ŋ ma? Udefidi bi ɛlā ekpo nyā le yuklɔ eko nɛ ó ta ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā ɛyi 23 a duu. Ó lɛ a, o ya ɛɛ ku alɔ jɛyi ɛlā nɛ Udefidi bi ɔtu a, alɔ leyi yɛ ɛga ku Ubáyíbu ɔɔma. (Jé Aíjē Kú Ɛ̄gbā 23:1-6.) Ŋma ɛga ku Ubáyíbu ɔɔma alɔ má ka Udefidi gbɔɔ ɛlā ō ka nu ŋma ō kahinii: “Óndú ā gē gbō um ɛ́gɛ́nɛ̄ ɔ̄cogbaálá gē leyīkwu álá kú nū ā. Ɔdā dúúmā í kē gáā ŋá um ŋ́.” Ipu aɔgba ohile a, Udefidi kɛla lɛyikwu aɔdā o cɛgbá ɛyɛɛyɛyi nɛ Ujehofa je lɛ ɔ, abɔɔ ó miyɛ ɔ ka anu wɛ ɔcɛ o gbo anuɔ a. Ujehofa gē gbo Udefidi kóō “jé ɔwɛ kú ucē olɔhi ō yá,” ó klla yɔ kwu  Udefidi je otabɔ lɛ ɔ eko olɔhi mɛmla eko obɔbi. Ō jé ka oyeeyi ku nu yɔ ipu abɔ ku Ujehofa, ka Ujehofa klla gē ya kóō “gwutá ipú abahi” eko doodu a, ya kóō hii je unwalu lɛ iyi nu ŋ. Ohigbu ācɛ nōo gē ya ɔ ŋmo mla abɔ nōo gē hɛ ɔ iyē ekoohi a, ó lɔfu ya ɔ bɛɛka ó yɔ i yiyawu “ipú ɛga nōo dobū nɛ̄hi bɛ̄ɛka ɔlékwū ā.” Amáŋ ohigbu ka Ujehofa wɛ ɔcɛ nōo yɔ i gbo ɔ a, Udefidi i “yúufi ɔdā dúúmā ŋ́.”

⁶ Ó lɛ a, ohi ku ɔka ku alɔ yɔ a. Ɔwɛ nyá nɛ “ɔdā olɔhi dóódu í gē ŋá” Udefidi ŋ ma? Ó lɛ ɔdā doodu nɛ ó cɛgbá o ya ɛɛ kóō yɔ kwu Ujehofa ajaajɛ a. Eyee ku nu i gboolo ce aɔdā agbenu ŋ. Aɔdā nɛ Ujehofa gē je lɛ ɔ a jɛ ɔ. Ɔdā nōo cɛgbá lɛ Udefidi fiyɛ duu a, wɛ ka Ujehofa kóō hɔha ce ɔ klla lɛ ɔ gbo tu.

7. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Ulúku 21:20-24 ka a, āhɔ̄ olɔnɔ nyá nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo yɔ Ujudiya ɛpleeko igble a má a?

⁷ Ŋma ɛlā nɛ Udefidi ka a, alɔ má ka ó cɛgbá nɛhi ku aɔdā agbenu, kóō kwu piya ɔdā aflɛyi ipu oyeeyi ku alɔ ŋ. Alɔ lɔfu lɛ eeye ŋma lɛ ɔdā duuma nɛ alɔ lɛ, amáŋ alɔ ya ku ɔdā ɔɔma kóō kwu piya ɔdā o cɛgbá fiyɛ ipu oyeeyi ku alɔ ŋ. Ɔdā ō cɛgbá nɛhi nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo yɔ Ujudiya ɛpleeko igble a, gáā jé a yɔ abɔ a. (Jé Ulúku 21:20-24.) Ujisɔsi tɛtɛ pi uwa ahɔ̄ ka eko géē wa nɛ aijcɔɔja géē “le íbɔm cē tū Ujerúsālɛm.” Eko nɛ ɛnyā kē gbɔɔ ō ya, é géē cɛgbá ō “kwu nyɔ̄ ɛyí ɛfu.” O ya ɛɛ kéē le hɛta, é cɛgbá ō habɔ aɔdā alɛwa ta cɛɛ kéē nyɛɛ ŋma ipu igeli a. Ihayi ōhī nōo gáā yɛ a, Ɔda Ō Gbajɛ ku alɔ éyi kahinii: “É habɔ ajɛ mla ɔlɛ uwa ta, néē kóō cigbihi gáā kpo aɔdā agbenu ku uwa ŋma ɔlɛ ŋ. É kpɔtuce Ujehofa ka ó géē gbo uwa klla ta uwa abɔ, anu é kwu ɛ̄gbā ō gba ku uwa i ta aflɛyi fiyɛ ɔdā doodu ipu oyeeyi ku uwa a.”

8. Ɛnɛɛnɛ ɛlā nyá nɛ alɔ nwu ŋma ɛlā nōo ya da Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo yɔ Ujudiya ikee a?

⁸ Ɛnɛɛnɛ ɛlā nyá nɛ alɔ lɔfu nwu, ŋma ɔdā nōo ya da Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo yɔ Ujudiya eko ku ikee a? Ɔda Ō Gbajɛ nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ anaana a kahinii: “Ɛcɔbu alɔ géē lɔfu má ɔdā nōo géē je alɔ ma, ɔdaŋ ka ɔdā agbenu wɛ ɔdā o cɛgbá fiyɛ duu ipu oyeeyi ku alɔ a. Ɔdā agbenu gáā cɛgbá gā uwɔ fiyɛ a, kɛɛ ka ō yɔ kwu Ɔwɔico gā ajaajɛ gáā wɛ ɔdā o cɛgbá ipu oyeeyi ku alɔ, o ya ɛɛ ku alɔ le hɛta a? Ii, eko nɛ eko ku owe nɛhi a gā, alɔ géē cɛgbá ō lɔtu ku aunwalu ɛyɛɛyɛyi klla leyi gwu aɔdā alɛwa bonu. Alɔ géē cɛgbá ō le tutu ō ya ɛjɛɛji ɔdā o cɛgbá, ɛgɛ nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo yɔ Ujudiya ikee a ya a.” *

9. Ɛlā ō ta ɔtu kwu ɔtu nyá nɛ a lɛ abɔ bi ɔ ŋma ukɔ́ nɛ ɔyikpo Upɔlu tu Ācɛ Uhibru a?

⁹ Leyi yɛ ɛgɛ nɛ āhɔ̄ géē lɔnɔ ta Ācɛ O Yɛce Ukraist, nōo yɔ Ujudiya ɛpleeko ɔɔma a. É habɔ ɛjɛɛji ɔdā néē lɛ a ta, gbɔɔ ō lā oyeeyi ɛpɛpɛ ipu éwo ɔhá. É cɛgbá ɔtu okpoce o ya ɛɛ kéē miyɛ cɛ, ka Ujehofa géē ta uwa abɔ lɛ ɛjɛɛji aɔdā néē cɛgbá a. Amáŋ ó lɛ ɔdā éyi nōo géē ta uwa abɔ fiyɛ kpɔ. Ihayi ɛhɔ (5) gbɔbu ɛɛ ku aicɔɔja ku Urom kóō wa Ujerusalɛm a, ɔyikpo Upɔlu je ɛnɛɛnɛ ukɔ́ éyi lɛ Ācɛ Uhibru. Ó da uwa kahinii: “Aá lɛ iyī aá tū cíí ŋmá ihɔtū kú ije ō yá. Ɔdā nɛ̄ aá lɛ ā kóō jɛ̄ aá eyī, ohígbū ka Ɔwɔicō le ka kahíníī, ‘Ń gáā leyī gwū aá bónū ŋ́, ń kē gáā cīgbīhi kwu aá gbóógbóō ŋ́.’ Ālɔ̄ lɛ ɔtū yéékpó cɛ́ɛ́ kú ālɔ̄ ka ka ‘Óndú alɔ wɛ ɔ̄cɛ otá alɔ abɔ̄, alɔ í kē gáā yúufi ŋ́. Ɔdí nyá nɛ̄ ɔ̄cɛ yá alɔ glá ā.’” (Uhíb. 13:5, 6) Ó lɛ aafu ŋ, oyeeyi géē tɔɔtɛ lɛ ācɛ nōo bi ukɔ́ nɛ ɔyikpo Upɔlu tu  nyā le yuklɔ a. Ohigbu ka ɔdā duuma néē lɛ, ɛga ɛpɛpɛ néē nyɔ a géē jɛ uwa. É jé kpɔcii ka Ujehofa géē je ɛjɛɛji ɔdā néē cɛgbá a lɛ uwa. Ɛlā nɛ ɔyikpo Upɔlu kē ka nyā cɛ lɛ alɔ kpɔtuce, ka Ujehofa géē jɛ aɔdā nɛ alɔ cɛgbá a lɛ alɔ duu.

10. Ɔdi wɛ ‘ɔdā otayinu’ nɛ ɔyikpo Upɔlu yɔ i da alɔ a?

¹⁰ Ɔyikpo Upɔlu tu Utimoti ukɔ́ ekponu nyā, ó kē wɛ anu ofoofunu ŋ amáŋ oduudu alɔ. Ó kahinii: “Ohígbū ɔ́ɔmā ɔ́dāŋ́ nɛ̄ alɔ lɛ ɔlōlé mɛ́mla ɔdōowiiyē ɛ́ɛ́, ɔ́ɔmā cíkā ō jɛ̄ alɔ.” (1 Utím. 6:8) Ɛnyā wɛ ka alɔ i gáā lé ɔdole olɔhi, lā ipu ɛnɛɛnɛ ɔlɛ amāŋ lá ɔdoowiiye ɛpɛpɛ lɛ iyi alɔ ŋ nɛɛ? Ehee ó wɛ ɔdā nɛ ɔyikpo Upɔlu yɔ i ka a yɔ abɔ a ŋ. Upɔlu yɔ i da alɔ ka ɔdā nɛ alɔ lɛ a cika ō jɛ alɔ. (Ufíl. 4:12) ‘Ɔdā otayinu’ nɛ Upɔlu yɔ i da alɔ a yɔ abɔ a. Ɛma nɛ alɔ lɛ mla Ujehofa a, wɛ ɔdā agbenu ku alɔ nōo nwune fiyɛ duu a, ó wɛ aɔdā agbenu nɛ alɔ lɛ a ŋ.—Uhíb. 3:17, 18.

11. Ɔdi wɛ ɛlā ō nwu lɛyikwu aɔdā nɛ alɔ lɛ a kóō jɛ alɔ, nɛ alɔ nwu ŋma ɛlā nɛ Umosisi ka lɛ ācɛ ku Isrɛlu a?

¹¹ Ekoohi aɔdā nɛ alɔ gē gbɛla kóō ce alɔ ɛgbā a, lɔfu wɛ ɛyɛɛyi gwu ɔdā nɛ Ujehofa jé ka ó ce alɔ ɛgbā a. Leyi yɛ ɛlā nɛ Umosisi da ācɛ ku Isrɛlu igbihi néē yɔ ipu igbili ihayi ofɛɛpa a. Ó kahinii: “Óndú ā ɔ́ɔ le ɔ̄hā hɛ́ ce aá ipú úklɔ́ abɔ̄ kú aá dóódu ɛ́ɛ́. Ka ɔ́ɔ leyīkwu uwá ipú iyāwu kú uwā o yɛ ga amu ga anú kú ipú ígbíli nɛ̄hi ā. Ó da uwá ka Óndú ā ɔ́ɔ húmáyī yɔ̄ mla uwá ŋmífī iháyí ofɛpa nēe gaá yɛ ā. Ó klla da uwá ka ɛ́ɛ le odúúdú aɔ́dā nōo ce uwá ɛgbá  kpɛ́mm ā lɛ.” (Obla. 2:7) Ipu ihayi ofɛɛpa (40) ɔɔma, Ujehofa yɔ i je umana lɛ ācɛ ku Isrɛlu kéē lé, ó klla ya ku ili ku uwa kóō hii hila ŋ. Ɛnyā ya kóō tɔɔtɛ lɛ uwa ō bi ili néē bi, eko néē nyɛɛ ŋma ajɛ ku Ijipiti a gɔbu. (Obla. 8:3, 4) Ācɛ ōhī lɔfu gbɛla ka aɔdā nɛ Ujehofa je lɛ uwa nyā i jɛ uwa ŋ, naana Umosisi ta ācɛ Isrɛlu ɛlá kwu ɔ, ka Ujehofa je ɛjɛɛji ɔdā néē cɛgbá a lɛ uwa. Ujehofa géē gweeye nɛhi, ɔdaŋ ku alɔ le nwu ku ɔdā doodu nɛ alɔ lɛ a kóō jɛ alɔ. Ujehofa dɔka ku alɔ leyi má ɔdā doodu nɛ alɔ lɛ a ka ɛhi ŋma ɛgiyi nu, ɛgɛ duuma nōó kóō nyɛ lɛ naana.

12. Ɔdi mafu ka Udefidi kpɔtuce Ujehofa ka ó gboolo ce iyi nu ŋ ma?

¹² Udefidi jé ka Ujehofa yɔ kwu ācɛ klla gē leyi kwu ācɛ doodu nōo yihɔtu Nu a. Naana nɛ oyeeyi ku Udefidi kwu ikwú ajaajɛ eko nɛ ó ta ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā ɛyi 34 a, ohigbu ɔtu nɛ ó kpoce Ujehofa a, ó ya ɔ bɛɛka “alelékwū otɛ̄hɔ̄ kú Óndú ā” le yɛ ‘jīla anu ta’ a. (Aíjē 34:7) A jé ŋ Udefidi yɔ i lɛ alelekwu otɛhɔ ku Ujehofa gbla aicɔɔja, nōo gē gbaajɛ eko doodu ohigbu aolɛla a. Udefidi wɛ icɔɔja nōo lɛ ɔtu nɛhi, Ujehofa klla ce okonu lɛ ɔ ka ó géē je piya ɔcɛ́. Naana a Udefidi i gboolo ce itu nɛ ó jé ō ta amāŋ ɔkpacaŋgeli ku nu, ō ya aolɛla ku nu lé ŋ. Amáŋ ceyitikwu kóō bi ɔkpacaŋgeli nɛ ó lɛ a nyɔ gáā le nuunu ta aolɛla ku nu ŋ, ó gboolo ce Ujehofa. (1 Usám. 16:13; 24:12) Udefidi kpɔtuce Ujehofa ka aalelekwu ku nu, géē ‘hɛ ācɛ doodu nōo gē yuufi Nu a ta.’ Ɔkwɛyi, alɔ i leyice ka Ujehofa géē gba alɔ ɔwɛ ohidaago icɛ ŋ. Amáŋ alɔ jé ka ɛjɛɛji ācɛ nōo kpɔtuce Ujehofa a, géē lɛ oyeeyi opiyoo ɔdaŋ néē kóō gekwū babanya naana.

13. Eko nɛ Ugɔgu ku Umagogu gáā wa i ya ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico ŋmo a, ɔdiya nɛ āhɔ̄ ku alɔ ɛpleeko ɔɔma géē lɛbɛɛka alɔ i lɔfu duuma ŋ ma? Ɔdiya nɛ alɔ i kē cika ō yuufi ŋ ma? (Má ifoto nōo yɔ iyɔbu a.)

¹³ Ɛcɔbu alɔ géē má ojama, lɛyikwu ɔtu nɛ alɔ kpoce ɔfu ku Ujehofa ka ó géē gbo alɔ a. Eko nɛ Ugɔgu ku Umagogu nōo wɛ opiyatɔha ku ɛjɛɛji aéwo a, gáā wa i ya ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico ŋmo a, alɔ kóō lɔfu gbɛla ka é géē ŋmo alɔ gla. Amáŋ alɔ jé kpɔcii ka Ujehofa i gáā habɔ alɔ ta ŋ, ó géē nya alɔ ta. Eko ɔɔma ācɛ ku ɛcɛ géē má alɔ bɛɛka aala nōó lɛ ɔcɛ duuma ō gbo uwa ŋ ma. (Isík. 38:10-12) Alɔ i gáā bi ɔdā ō kpɛfu duuma amāŋ nwu ɛfu ō kpo ŋ. Ɛnyā géē ya ku ācɛ kóō gbɛla ku alɔ i gáā lɔnɔ ō je kpo ŋmo bonu ŋ. É jé ka aalelekwu ku Ujehofa le tutu ō gbo alɔ tu ŋ. Amáŋ alɔ a jé ɛnyā ohigbu ka alɔ lɛ ɔtu okpoce. Ɔkwɛyi a wɛ ku ācɛ ku ɛcɛ i jé ɛnyā gla ŋ, ohigbu ka é kpɔtuce Ujehofa ŋ. Ohigbu ɛnyā ó géē hɛ uwa idaago nɛhi eko nɛ aicɔɔja ku ɔkpanco, gáā wa i nuunu kwɛyi alɔ a!—Mafú 19:11, 14, 15.

14. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu ya babanya nōo géē ta alɔ tu lɛyikwu ɛcɔbu a?

¹⁴ Ɔdi nɛ alɔ cɛgbá ō ya babanya o ya ɛɛ ku alɔ le tutu lɛyikwu ɛcɔbu a? Aflɛyi, alɔ hii gbɛla ka agbenu nɛhi ō lɛ cɛgbá fiyɛ a ŋ, ohigbu ka ɛ̄cī éyi alɔ géē habɔ uwa ta. Aɔdā nɛ alɔ lɛ a kóō jɛ alɔ. Eeye ku alɔ kóō kē wa ŋma ɛma nɛ alɔ lɛ mla Ujehofa a. Abɔɔ alɔ yɔ i ceyitikwu jé Ujehofa tōōtɔ̄ɔ̄ a, ɛgɔɔma nɛ alɔ kē gáā kpɔtuce ɔfu nɛ ó lɛ ka ó géē nya alɔ ta, eko nɛ Ugɔgu ku Umagogu gáā wa i ya alɔ ŋmo a.

15. Ɔdi wɛ ɔdā nōo ya da Udefidi gbɔbu nōo cɛ lɛ ɔ kpɔtuce Ujehofa, ka ó géē ta ɔ abɔ ipu unwalu ku nu a?

¹⁵ Leyi yɛ ɔdā nōo ta Udefidi abɔ, nōo kē lɔfu ta alɔ abɔ tutu lɛyikwu o ya ŋmo a.  Udefidi kahinii: “Aá jé Óndú ā má, cɛ́ɛ́ ká ā má ɔ̄ ka, Óndú ā lɔhi íbí. Ɔtū he ɔ̄cɛ dóódu nɛ̄ Óndú ā gē gbō ā.” (Aíjē 34:8) Aɛlā nyā cɛ lɛ Udefidi kpɔtuce Ujehofa ka ó géē ta ɔ abɔ a. Udefidi gboolo ce Ujehofa nōo wɛ Ɔwɔico ku nu a, Ujehofa i kē habɔ nu ta jeeje ɛɛ ŋ. Eko nɛ Udefidi wɛ ɔyipoklobiya a, ó nuunu ta ɔcɛ Ufilistiya éyi nōo wɛ agwu nɛhi néē hi ka Ugoliyati a klla da ɔ kahinii: “Ícɛ nyā Ɔwɔicō géē je uwɔ tá ipú abɔ̄ kú um.” (1 Usám. 17:46) Igbihaajɛ nɛ Udefidi kē gbɔɔ ō ce ɔcɛ́ Usɔlu ɛhɔ a, Usɔlu ceyitikwu igbalɛwa o ya ɛɛ kóō lɛ Udefidi ŋmo. Amáŋ Udefidi “jé ka Óndú ā ɔ́ɔ yɔ̄ mla anú.” (1 Usám. 18:12) Abɔɔ Udefidi gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ujehofa ta ɔ abɔ gbɔbu ɛɛ ma, ó cɛ lɛ ɔ kpɔtuce fiyɛ ka Ujehofa géē ta ɔ abɔ ipu unwalu nɛ ó yɔ i má babanya a.

16. Aɔwɛ ōhī nyá nɛ alɔ lɔfu “jé [Ujehofa] má” ku alɔ má ka Ujehofa lɔhi a?

¹⁶ Abɔɔ alɔ yɔ i ceyitikwu gboolo ce Ujehofa babanya a, ɛgɔɔma nōó gáā ta alɔ abɔ kpɔtuce ɔ ɛcɔbu fiyɛ ka ó géē nya alɔ ta a. Ó cɛgbá ɔtu okpoce nɛhi ō da ācɛ nɛ alɔ gē yuklɔ lɛ uwa a, kéē je eko lɛ alɔ ō gā ojileyi nɛncɛ mla ojileyi nɛhi ku alɔ. Amāŋ ka ō ya ōmiya ipu uklɔ nɛ alɔ gē ya a, o ya ɛɛ kóō tɔɔtɛ lɛ alɔ ō gā ōjila ku ujɔ mla uklɔ ku ɔna ō ta. Ɔdaŋ ka ɔcɛ nɛ alɔ gē yuklɔ lɛ ɔ a ta, klla kwu alɔ i nu ŋma uklɔ bɛ? Alɔ lɛ ɔtu okpoce ka Ujehofa i gáā habɔ alɔ ta gboogboo ŋ, ka ó géē gɔbu yɔ i je aɔdā nɛ alɔ cɛgbá a lɛ alɔ eko doodu? (Uhíb. 13:5) Ācɛ nōo yɔ ipu uklɔ ō ya lɛ Ujehofa eko doodu a lɔfu ka uwɔ ɔka, ku ɛgɛ nɛ Ujehofa ta uwa abɔ eko néē cɛgbá nu nɛɛnɛhi a. Ujehofa tōo lɛ ɔtu ce.

17. Ɔdi wɛ ikpɛyi ɛlā ku alɔ ku ihayi ku 2022 a, ɔdiya nɛ ó kē kpaakpa a?

¹⁷ Abɔɔ Ujehofa yɔ mla alɔ a, ɔdā duuma i cika ō tu alɔ ufi lɛyikwu ɛcɔbu a ŋ. Alɔ jé ka Ujehofa i gáā habɔ alɔ ta gboogboo ŋ, ɔdaŋ ku alɔ kwu ɛ̄gbā ō gba ku nu i ta aflɛyi ipu oyeeyi ku alɔ. Ō ya ku ɛlá ku alɔ kóō kwu ɔdā nōo ya nōó cɛgbá ku alɔ tutu babanya lɛyikwu unwalu nɛ alɔ gáā má ɛcɔbu mla ɔdā nōo ya nɛ alɔ cika ō kpɔtuce Ujehofa ka ó gáā habɔ alɔ ta gboogboo ŋ ma, Ígwu Nōo Gē Leyikwu Ɔwa Ku Alɔ a lɛ ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā 34:10 fu kóō wɛ ikpɛyi ɛlā ku alɔ ku ihayi ku 2022 nōo kahinii: “Ācɛ nēe gē lɛyítáajɛ lɛ Óndú ā, ɔdā olɔhi dóódu í gē ŋá uwā ŋ́.”