1-3. Aɔdā ōhī nyá lɔfu ya ku alɔ jikwu a?

A BLA kwu eko amoomɛ nɛ a jikwu a kpɔ ɛ? Ekoohi alɔ gē pɛ agije ohigbu eeye. Amáŋ igbalɛwa, alɔ gē jikwu ohigbu ka ɔtu le biya lɛ alɔ. Ocabɔ mafu, alɔ gē jikwu eko nɛ ɔcɛ nɛ alɔ yihɔtu nu gekwū. Ɔyinɛ alɔ nɔnya Lorilei, nōo lā ipu éwo ku United States a kahinii: “Ekoohi ɔtu gē biya gā um nɛɛnɛhi ohigbu ɔyi um nɔnya nōo kwú a, nɛ ɔdā duuma i kóō gē ya ka um lɛ ɔtu ō tu kwu ɔtu gla ŋ. Ɛpleeko ɔɔma n gē gbɛla ɔdaŋ ka ó lɛ ɔdā duuma nōo géē ya, ku um lɛ ɔtu ō tu kwu ɔtu gboogboo gla.” *

² Ó klla lɛ ɔdā alɛwa ɔhá nōo lɔfu ya ku alɔ jikwu kpɔ. Ɔyinɛ alɔ nɔnya Hiromi nōo wɛ ɔcɛ o gbɔbu ɔna ō ta ipu éwo ku Japan a kahinii: “Ekoohi ɔtu gē biya gā um nɛhi, ohigbu ka ācɛ nɛ um gē ta ɔna lɛ uwa a i gē dɔka ō po ɛlā duuma lɛyikwu Ubáyíbu ŋ. Ohigbu ɛnyā ekoohi agije gē kwu um eyī n gē da Ujehofa, kóō ta um abɔ lɛ ɔcɛ éyi nōo géē dɔka ō nwu ɛlā ɔkwɛyi a má.”

³ Ekoohi ɔtu gē ya uwɔ bɛɛka ayinɛ alɔ nɔnya, nɛ alɔ kɛla lɛyikwu uwa nyā? Ó gē ya alɛwa ku alɔ lɛ a. (1 Upít. 5:9) Ó wɛ ɔtu ku alɔ ō “gbā Óndú ā ɛ̄gbā mla ɔtū nɛ̄hɛ́.” Naana a, alɔ gē jikwu igbalɛwa eko nɛ ɔcɛ nɛ alɔ yihɔtu nu gekwū, nɛ abɔ yɔ i hɛ alɔ iye amāŋ ku alɔ yɔ i má ojama éyi nōo gē ya, kóō lɔnɔ tu alɔ eko doodu ō hayi kpaakpa lɛ Ujehofa. (Aíjē 6:6; 100:2) Ɔdi nɛ alɔ gáā ya ɔdaŋ ka ɔtu gē ya alɔ lɛ a?

4. Aɛlā nyá nɛ alɔ gáā leyi yɛ ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

⁴ Alɔ lɔfu nwu ɛlā ŋma ocabɔ ku Ujisɔsi. Ekoohi, ó má unwalu nōo ya ku anu abɔyi nu kóō ‘jikwu’ duu. (Ujɔ́n. 11:35; Ulúk. 19:41; 22:44; Uhíb. 5:7) Alɔ leyi yɛ āhɔ̄  ɛyɛɛyɛyi nɛ ó jikwu a. Abɔɔ alɔ yɔ i ya ɛnyā a, alɔ leyi yɛ ɔdā nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Ujisɔsi mla Adā nu Ujehofa a. Alɔ klla géē má ɔdā nɛ alɔ lɔfu ya, eko duuma nɛ alɔ yɔ ipu āhɔ̄ nōo gē ya ku alɔ jikwu a.

5. Ɔdi nɛ alɔ nwu lɛyikwu Ujisɔsi ŋma ɛlā néē ta ipu ɔkpá ku Ujɔ́ni 11:32-36 a?

⁵ Eko nɛ ofu gē ŋmo ɛpla ihayi ku 32 Ɛpleeko Ku Ukraist a, Ulasarɔsi nōo wɛ ɔkpa nɛhi ku Ujisɔsi a gbɔɔ ō doōcē klla gekwū. (Ujɔ́n. 11:3, 14) Ulasarɔsi lɛ ayinɛ nɔnya ɛpa Umeri mla Umata, Ujisɔsi kē yihɔtu uwa nɛhi. Ɔtu le biya lɛ ayinɛ nɔnya ɛpa nyā nɛhi, ohigbu ka ɔyinɛ nɔnyilɔ ekponu néē lɛ a kwú a. Igbihi nɛ Ulasarɔsi gekwū a, Ujisɔsi le yɛ gā Ubɛtani ɛga nɛ Umeri mla Umata lā a kóō gā má uwa. Eko nɛ Umata le po ka Ujisɔsi yɔ i wa a, ó le kwu gā ɛcɛ ɛgiyi nu fiyaa. Leyi yɛ ɛgɛ nɛ ɔtu géē biya lɛ Umata nɛhi lɛ a, eko nɛ ó yɔ i kɛla nyā lɛ Ujisɔsi a. Ó da ɔ kahinii: “Óndú, ɔ́dāŋ ka a yɔ̄ amānyā nɛɛ, ɔyínɛ́ um nɔ̄nyīlɔ ā í yɛ í kwú ŋ́.” (Ujɔ́n. 11:21) Ó gboji ŋ nɛ Ujisɔsi klla lɛ Umeri mla ācɛ ɔhá má yɔ i jikwu a, Ujisɔsi abɔyi nu “le ikwū je.”—Jé Ujɔ́ni 11:32-36.

6. Ɔdiya nɛ Ujisɔsi jikwu ɛpleeko nɛ Ulasarɔsi kwú a?

⁶ Ɔdi cɛ lɛ Ujisɔsi jikwu ɛpleeko ɔɔma a? Ɔkpa ku Insight on the Scriptures kahinii: “Ō kwú ku ɔkpa ku nu Ulasarɔsi mla ɛgɛ nɛ ayinɛ ku nu nɔnya a ba yɔ i ya ɔtu nobi lɛ a, ya ku ɔtu ku nu kóō le biya nɛhi ‘anu ó le ikwu je a.’ ” * Ujisɔsi klla lɔfu yɔ i gbɛla lɛyikwu ɔnɔ nɛ ɔkpa ku nu Ulasarɔsi má eko nɛ ó yɔ i doōcē a, ofiyɛ duu abɔɔ ó le jé ka ó gboji ŋ anuɔ géē kwú a. Ɔdā ɔhá nōo klla lɔfu ya nɛ Ujisɔsi jikwu a, wɛ ɛgɛ nɛ ikwu ku Ulasarɔsi lɛ abɔ kwu ayinɛ nu nɔnya ɛpa a. Ó lɛ aafu ŋ ɔdaŋ ka ɔcɛ apɔlɛ ku uwɔ amāŋ ɔcɛ nɛ a yihɔtu nu nɛhi kwú jeeje ɛ, ayika a lɔfu má ɔtu nobi nɛhi ɛgɛnyā duu ɛ. Leyi yɛ aɔdā ɛta nɛ a lɔfu nwu ŋma ɛlā nōo ya nyā.

7. Ɔdi nɛ ikwu nɛ Ujisɔsi je ohigbu ɔkpa ku nu nōo kwú a nwu alɔ lɛyikwu Ujehofa a?

 ⁷Ujehofa jé ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya uwɔ lɛ a. Ujisɔsi kē “wɛ ɛ́gbla kú” Adā nu. (Uhíb. 1:3) Eko nɛ ó jikwu a, ó mafu ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya Adā nu lɛ eko nɛ ɔcɛ nɛ alɔ yihɔtu nu gekwū a. (Ujɔ́n. 14:9) Ɔdaŋ ka ɔcɛ nɛ a yihɔtu nu duuma kwú jeeje ɛ, jé kpɔcii ka Ujehofa i jé ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya uwɔ lɛ foofonu a ŋ, amáŋ āhɔ̄ nɛ a yɔ anu piii a gē kwu ɔ iyē nɛhi. Jé ka Ujehofa dɔka ō nya uwɔ ta ŋma ipu āhɔ̄ ku ɔtu nobi ɔɔma nɛ a yɔ anu a.—Aíjē 34:18; 147:3.

8. Ɔdiya nɛ alɔ cika ō kpɔtuce lɔfu lɔfu ka Ujisɔsi géē jɛ ācɛ nɛ alɔ yihɔtu uwa nōo kwú a heyi ŋma ɔlekwu a?

⁸Ujisɔsi dɔka ō hɛ ācɛ nɛ a yihɔtu uwa nōo kwū a eyi ŋma ɔlekwu. Eko kpii gbɔbu ɛɛ ku Ujisɔsi kóō jikwu a, ó da Umata kahinii: “Ɔyínɛ́ uwɔ géē héyī.” Umata kē kpɔtuce Ujisɔsi. (Ujɔ́n. 11:23-27) Abɔɔ Umata kē wɛ ɔcɛ o gba Ujehofa ɛ̄gbā a, ó jé lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu ɛyɛɛyɛyi nɛ acomɛbɛɛ ku Ujehofa ya gbɔbu ɛɛ ma. Ācɛ bɛɛka Ɛlayija mla Ɛlayissa a. (1 Aɔ́cɛ́ 17:17-24; 2 Aɔ́cɛ́ 4:32-37) Ó kē lɔfu po lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu ōhī nɛ Ujisɔsi ya gbɔbu a duu ɛɛ. (Ulúk. 7:11-15; 8:41, 42, 49-56) Ɛnyā cika ō cɛ lɛ awɔ abɔyi uwɔ jé kpɔcii, ku a géē má ācɛ nɛ a yihɔtu uwa nōo kwú a kpɔ ɛ. Ó lɛ a ɔdi nɛ alɔ nwu ŋma ikwu nɛ Ujisɔsi je, eko nɛ ó yɔ i je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ aɔkpa ku nu nɛ ɔtu ku uwa le gbenyi a? Alɔ nwu ka ó wɛ ɔtu caca ku nu ō lɛ ācɛ nōo kwú a heyi ŋma ɔlekwu!

9. Bɛɛka Ujisɔsi a, ɛgɛnyá nɛ a gáā je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ācɛ nōo yɔ i ya ɔtu nobi a? Je ocabɔ.

⁹A lɔfu je otabɔ lɛ ācɛ nōo yɔ i ya ɔtu nobi a. Ujisɔsi i jikwu tɔha mla Umata mla Umeri ofoofunu ŋ, amáŋ ó jahɔ lɛ uwa klla je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ uwa. Alɔ lɔfu ya lɛ ācɛ nōo yɔ i lɛ ɔtu nobi a lɛ a gla duu. Ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ éyi néē hi ka u Dan nōo lā ipu éwo ku Australia a kahinii: “Igbihi nɛ ɔnyā um gekwū a, n cɛgbá otabɔ. Ayinɛ nɔnyilɔ alɛwa mla anyā uwa kē le tutu ō jahɔ gā um. É gē je eko taajɛ gā um ka um ka ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya um lɛ a, uweyi i kéē ya uwa eko nɛ um gē jikwu ŋ. É klla gē ta um abɔ ya auklɔ ōhī bɛɛka ō na umoto ku um, ō lá aodee gē lɛ um amāŋ ta um abɔ he ɔdole eko nɛ ó tɔtɛ ō ya gā um ŋ. É gē gbɔɔkɔ tɔha mla um igbalɛwa. É mafu ka é wɛ ‘ɔkpa mla ayinɛ ɔkwɛyi eko kú ɛgbá.’ ”—Aíit. 17:17.

10. Ɔdi wɛ āhɔ̄ néē kɛla lɛyikwu ɔ ipu ɔkpá ku Ulúku 19:36-40 a?

¹⁰ Unisan 9, ihayi ku 33 Eko Ku Ukraist nɛ Ujisɔsi wa Ujerusalɛm a. Abɔɔ ó le ba lɛ ipu igeli nɛhi a, ɛwa nɛhi ku ācɛ le jila tu ɔ gbɔɔ ō kpo ili ku uwa baajɛ kóō gā yɛ ɛyi nu. Ɛnyā mafu ka é miyɛ ɔ ka anu wa Ɔcɛ́ ku uwa a. Ó lɛ aafu ŋ, ɛpleeko ɔɔma wɛ eko ku eeye ō gwo nɛhi. (Jé Ulúku 19:36-40.) Ohigbu ɛnyā ayikpo ku nu i lɔfu leyice ɔdā nōo ya igbihi ɛnyā a ŋ. “Eko [nɛ Ujisɔsi] le túbla Ujerúsālɛm ajaajɛ lɛ ɔ́ má eyī ā, ó le ikwū je ohígbū nū.” Abɔɔ agije le mu ɔ eyī kpɔ ɛɛ ma, Ujisɔsi gbɔɔ ō ka ɔdobɔbi nɛhi nōó gboji ŋ géē ya da ācɛ Ujerusalɛm a.—Ulúk. 19:41-44.

11. Ɔdiya nɛ Ujisɔsi jikwu ohigbu ācɛ nōo lā Ujerusalɛm a?

¹¹ Ɔtu le biya lɛ Ujisɔsi nɛhi ohigbu ka ó jé ka ācɛ Ujiyu alɛwa, i gáā miyɛ ɔkoolɔhi ku Ajɔɔcɛ a ŋ. Ohigbu ɔɔma é géē je Ujerusalɛm cataajɛ, ɔcɛ Ujiyu doodu nōo kē hɛta ŋma ipu ocataajɛ ɔɔma a géē je pi ɔfiyɛ. (Ulúk. 21:20-24) Ó kē wɛ ɔdā okwiye nɛhi ka ɛgɛ nɛ Ujisɔsi ka a, ācɛ Ujiyu alɛwa kē ta kóō miyɛ ɔ ɔkwɛyi. Ɛgɛnyá nɛ  ācɛ alɛwa gē ya lɛ ɔwɛ ɛga nɛ a lā a, eko nɛ a lɛ ɔna ku ɔkoolɔhi a ta lɛ uwa a? Ɔdaŋ ka ācɛ o ligii ofoofonu gē cɛ ō nwu ɛlā ɔkwɛyi a, ó lɛ a ɔdi nɛ a lɔfu nwu ŋma ikwu nɛ Ujisɔsi je lɛyikwu aoladogbe ku nu a? Leyi yɛ aɛlā ɛta nɛ a lɔfu nwu a.

12. Ɔdi nɛ ikwu nɛ Ujisɔsi je lɛyikwu aoladogbe ku nu a, nwu alɔ lɛyikwu Ujehofa a?

¹²Ujehofa lɛ ɛlá wu ācɛ nɛhi. Ikwu nɛ Ujisɔsi je a, ta alɔ ɛlá kwu ɛgɛ nɛ Ujehofa lɛ ɛlá wu ācɛ nɛhi lɛ a. Ó “tíne kú ɔ̄cɛ dúúmā kóō le yíífi ŋ́, amáŋ ó géē tíne ka odúúdú uwā kéē le pīyabɔ̄ ŋmá íne nēé bīya ā.” (2 Upít. 3:9) Icɛ alɔ gē mafu ka alɔ yihɔtu aoladogbe ku alɔ duu, ŋma lɛ ō ceyitikwu tɔɔna lɛ uwa.—Umát. 22:39. *

13-14. Ɛgɛnyá nɛ Ujisɔsi mafu ka ó meyinyinyi ācɛ ɔhá a, ɛgɛnyá nɛ alɔ kē gáā lɛ uce ō ya ɔɔma duu a?

¹³Ujisɔsi yuklɔ lɔfu lɔfu ipu uklɔ ku ɔna ō ta a. Ó mafu ka ó yihɔtu ācɛ ɔhá ŋma lɛ ō ceyitikwu nwu uwa ɛlā ɛga duuma nɛ ó má uwa a. (Ulúk. 19:47, 48) Ɔdi lɛ abɔ kwu ɔ ɔtu kóō ya lɛ a? Eyinyinyi nɛ ó lɛ lɛ uwa a nɛ. Ekoohi ācɛ alɛwa gē ceyitikwu kéē po ɛlā nɛ Ujisɔsi yɔ i nwu a, ɛnyā ya ku anu mla ayikpo ku nu kéē lɛ ɛga ō “le ɔdōlé lé ŋ́.” (Umák. 3:20) Ó kóō lɛ eko éyi nɛ ɔcɛnyilɔ éyi kóō dɔka ō kɛla mla anu otu, ó kē cɛ lɛ eko taajɛ lɛ ɔ otu ɔɔma. (Ujɔ́n. 3:1, 2) Ācɛ alɛwa nōo jahɔ ta ɛlā ō nwu ku Ujisɔsi a, i wa gáā je piya ayikpo ku nu ŋ. Amáŋ ó nwu ɛjɛɛji ācɛ nōo jahɔ tu ɛlā ku nu a ɛlā Ɔwɔico lɔɔlɔhi. Icɛ, alɔ dɔka ku ɛjɛɛji ācɛ kóō lɛ ɛga lɛ kéē lɛ ɔkoolɔhi a po. (Ācot. 10:42) O ya ɛɛ ku alɔ lɛ ɛnyā ya gla a, alɔ dɔka ō lɛ ɔwɛ nɛ alɔ gē bi le tɔɔna a piyabɔ.

¹⁴Le tutu eko doodu ō ya opiyabɔ nōo cɛgbá a. Ɔdaŋ ku alɔ gē bi eko ekponu le tɔɔna eko doodu, alɔ i gáā lɔfu má ācɛ nōo géē cɛ ō nwu ɛlā ɔkwɛyi a ɔlɛ ŋ. Ɔyinɛ alɔ nɔnya Matilda nōo wɛ ɔcɛ o gbɔbu ɔna ō ta a kahinii: “Ami mla ɔba um gē ceyitikwu tɔɔna lɛ ācɛ eko ɛyɛɛyɛyi. Ɔcɔɔci alɔ gē nyɔ gáā tɔɔna lɛ ācɛ ɛga o je ɔla lá. Ɔlɛɛnɔ ɛpleeko nɛ ācɛ gē yɛ ulayi nɛɛnɛhi a, alɔ gē bi ukati le tɔɔna. Ɔnɔɔnɛ alɔ kéē i má ācɛ ɔlɛ uwa.” Alɔ bēē tɔɔna eko nɛ alɔ  má ka ó tɔɔtɛ lɛ alɔ ofoofunu ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma alɔ cɛ ō ya opiyabɔ lɛyikwu eko nɛ alɔ gē bi lɛ tɔɔna a, o ya ɛɛ kóō tɔɔtɛ lɛ alɔ ō má ācɛ alɛwa ɔlɛ. Ɔdaŋ ka alɔ ya lɛ a, alɔ jé kpɔcii ka ɔtu géē he Ujehofa nɛhi.

15. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Ulúku 22:39-44 ka a, ɔdiya otu amoomɛ gbɔbu ɛɛ ku Ujisɔsi kóō kwú a?

¹⁵ Ɔnɔɔnɛ ku Unisan 14 ihayi ku 33 Eko Ku Ukraist, Ujisɔsi le yɛ gā ipu iga ku Ugɛtsɛmeni. Abɔɔ ó gbɔɔkɔ ŋma ɛjɛɛji ɔtu ku nu lɛ Ujehofa. (Jé Ulúku 22:39-44.) Eko ɔɔma wɛ eko nɛ “ó [gbɔɔkɔ] cɛyí gbōō . . . je [ikwū] nɛ̄hi mla agīje” a. (Uhíb. 5:7) Ɔdi nɛ Ujisɔsi yɔ i gbɔɔkɔ lɛyikwu ɔ otu amoomɛ ɔɔma gbɔbu ɛɛ kóō kwú a? Ó yɔ i gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō je ɔfu lɛ ɔ, cɛɛ kóō yɔ kwu ɔ gaajɛ klla lɛ ɔdā nɛ ó dɔka a ya. Ujehofa lɛ ɔkɔ nɛ Ujisɔsi gba ŋma ɔtu a po klla lɛ alelekwu éyi tɛhɔ kóō wa gáā lɔfu tu ɔ iyē.

16. Ɔdiya nɛ ɔtu biya lɛ Ujisɔsi nɛɛnɛhi abɔɔ ó yɔ i gbɔɔkɔ ipu iga ku Ugɛtsɛmeni a?

¹⁶ Ó lɛ aafu ŋ ɔtu géē biya lɛ Ujisɔsi nɛhi, ohigbu ka ācɛ alɛwa géē leyi má ɔ ka ó wɛ ɔcɛ nōo gē lɛ ojilima ce iyē ku Ɔwɔico ŋ. Ó klla jé ɔdā nōo ya nɛ ó cɛgbá ō yɔ kwu Adā nu gā ajaajɛ, o ya ɛɛ kóō lɛ iyē ku nu ya tiihɔ a. Ɔdaŋ ku a yɔ ipu āhɔ̄ olɔnɔ duuma nōo yɔ i je ɔtu okpoce ku uwɔ ma, ɔdi nɛ a lɔfu nwu ŋma ikwu nɛ Ujisɔsi je a? Leyi yɛ aɛlā ɛta ɔhá nɛ a lɔfu nwu a.

17. Ɔdi nɛ alɔ nwu ŋma ɛgiyi Ujehofa ɛgɛ nɛ ó bi le cila ohi ku ɔkɔ nɛ Ujisɔsi gba ŋma ɔtu lɛ ɔ a?

¹⁷Ujehofa gē jahɔ ta ɔkɔ ō gba ku uwɔ. Ujehofa jahɔ ta ɔkɔ nɛ Ujisɔsi gba lɛ ɔ ŋma ɛjɛɛji ɔtu ku nu a. Ɔdiya a? Ohigbu ka ɔdā nɛ Ujisɔsi bi ɔtu a wɛ ō yɔ kwu Adā nu gā ajaajɛ, klla ya ku Iyē Ku Nu kóō le stiihɔ. Ɔdaŋ ka ɔtu ku alɔ wɛ ō yɔ kwu Ujehofa gā ajaajɛ klla ya ku iyē ku nu kóō le ya tiihɔ, ó géē po ɔkɔ ku otabɔ nɛ alɔ gē gba lɛ ɔ a.—Aíjē 145:18, 19.

18. Ɔwɛ ōhi nyá nɛ Ujisɔsi lɛbɛɛka ka ɔkpa ku alɔ nōo gbonɛnɛ klla jɛyi ku ɔdā nɛ alɔ yɔ i má piii a?

¹⁸Ujisɔsi jé ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya uwɔ a. Eko duuma nɛ ɔtu le biya lɛ alɔ, alɔ gē gweeye ō lɛ ɔkpa nōo jé ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya alɔ lɛ a. Ofiyɛ duu ɛnyā nōo lɛ ɛdɔ unwalu nɛ alɔ yɔ i má a má gbɔbu ɛ ma. sUjisɔsi wɛ ɔkpa  ɔɔma a. Ó jé ɛgɛ nɛ abɔ ō hɛ ɔcɛ iye wɛ mla ɛgɛ nɛ ɔcɛ cɛgbá otabɔ ɛpleeko ɔɔma a. Ó jé ɛga nɛ abɔ gē hɛ alɔ iye a, ó kē i tu alɔ abɔ eko “nɛ̄ alɔ cɛgbá otábɔ̄” a. (Uhíb. 4:15, 16) Ɛgɛ nɛ Ujisɔsi miyɛ otabɔ ŋma ɛgiyi alelekwu otɛhɔ ipu iga ku Ugɛtsɛmeni a, alɔ ceyitikwu miyɛ otabɔ nɛ Ujehofa gē je lɛ alɔ a duu. Ɔdaŋ ka otabɔ a kóō wa o bu ipu aɔkpá ku alɔ, auvidio ku alɔ, aɛlā ō ka tɛɛcɛ amāŋ ka eko nɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ amāŋ ka ɔkpa ku alɔ nōo jikoko gáā lɛ alɔ má.

19. Ɛgɛnyá nɛ a gáā lɔfu iyē eko duuma nɛ a yɔ i má ojama nōo yɔ i je ɔtu okpoce ku uwɔ lɛ Ɔwɔico ma a? Je ocabɔ.

¹⁹Ujehofa géē je “ɛbɔ́ kú nū nōó tōō jɛ́ɛyí nū ŋ́ mā” gā uwɔ. Ɛgɛnyá nɛ Ujehofa gáā lɛ ɔfu tu alɔ iyē a? Eko duuma nɛ alɔ gē gbɔɔkɔ, “Ɔwɔicō [gē je] ɛbɔ́ kú nū nōó tōō jɛ́ɛyí nū ŋ́ mā” lɛ alɔ. (Ufíl. 4:6, 7) Ɛbɔ nɛ Ujehofa gē je lɛ alɔ a gē ta alɔ abɔ lɛ ɛbɔ ku ɔtu klla gē ya ku alɔ gbɛla ɔwɛ olɔhi. Leyi yɛ ɛgɛ nɛ ɛlā nyā ya jila ɔkwɔɔkwɛyi ɛgiyi ɔyinɛ alɔ nɔnya Luz a. Ó kahinii: “Ó gē ya um igbalɛwa bɛɛka um yɔ ofoofu um a. Ekoohi ohigbu ɛlá ō gbo nyā ó gē ya um bɛɛka Ujehofa i yihɔtu um a. Amáŋ eko duuma nɛ ɛnyā le ya, boobu ɔɔma n gē da Ujehofa ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya um lɛ a. Ɔkɔ ō gba ta um abɔ ku um lɛ ɛbɔ lɛ.” Ɛgɛ nɛ alɔ má ŋma ocabɔ ku ɔyinɛ alɔ nyā a, alɔ géē lɛ ɛbɔ ku ɔtu duu ɔdaŋ ku alɔ yɔ i gbɔɔkɔ.

20. Aɛnɛɛnɛ ɛlā nyá nɛ alɔ nwu ŋma ikwu nɛ Ujisɔsi je a?

²⁰ Ó lɛ aafu ŋ alɔ nwu ɛlā ō tu ɔtu kwu ɔtu mla ɛlā o cɛgbá alɛwa, ŋma ikwu nɛ Ujisɔsi je a! Alɔ nwu ku alɔ je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ aɔkpa ku alɔ, nɛ ācɛ néē yihɔtu ku uwa kwū a. Alɔ klla nwu ō kpɔtuce Ujehofa mla Ujisɔsi, ka é géē ta alɔ abɔ eko nɛ ɔcɛ nɛ alɔ yihɔtu nu gekwū. Alɔ klla nwu ō tɔɔna lɛ ācɛ mla eyinyinyi, ohigbu ka Ujehofa mla Ujisɔsi mafu ɛnɛɛnɛ uce ō ya nyā. Alɔ klla lɛ ɔtu ō tu kwu ɔtu ō jé, ka Ujehofa mla Ɔyi nu Ujisɔsi Ukraist jé ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya alɔ lɛ piii a. É jé ɛga nɛ abɔ gē hɛ alɔ iyē a, é kē géē je otabɔ nɛ alɔ cɛgbá a lɛ alɔ o ya ɛɛ ku alɔ yɔ i lɔtu. Alɔ gɔbu yɔ i bi ɛjɛɛji ɔdā nɛ alɔ nwu a le yuklɔ, jaa gbeeko nɛ Ujehofa géē ya ɛnɛɛnɛ okonu nɛ ó ce a jila. Eko nɛ ó “géē nya ɛjɛ̄ɛ̄jī agīje ŋmá īkpēyī kú [alɔ]” a!—Mafú 21:4.