Ibu Oké Ibu Ọ̀ Bụ Nsogbu n’Ezie?

“Oké ibu ndị nọ n’oge uto na-ebu dị nnọọ ka ọrịa na-efe efe.”—S. K. Wangnoo, bụ́ ọkachamara banyere mmiri ọgwụ ahụ́ n’Ụlọ Ọgwụ Indraprastha Apollo, Delhi, India.

DỊ KA ihe ahụ e kwuru n’elu na-egosi, ọtụtụ ezinụlọ ndị na-abachaghị ọgaranya n’India na-ebizi ụdị ndụ na-eme ka ndị dị afọ iri na ụma na-ebu oké ibu. Nsogbu a aghọwo ihe na-agbasa agbasa n’ọtụtụ mba ka ọnụ ọgụgụ ka ukwuu nke ụmụ mmadụ na-adịchaghịzi emega ahụ́ ma bụrụ ndị nri ratụ ratụ ririla ahụ́. Otu ọkachamara n’ịgwọ ndị nọ n’oge uto kwuru, sị: “Ọgbọ ọzọ a ga-enwe [na Britain] ga-abụ . . . ndị ga-akasị ibu n’akụkọ ihe mere eme nke mmadụ.” Akwụkwọ akụkọ bụ́ Guardian Weekly kọrọ, sị: “Oké ibu bụbu, n’ụzọ bụ́ isi, nsogbu nke ndị okenye. Ugbu a, ndị Britain nwere ndị ntorobịa bụ́ ndị ụzọ ha si eri nri na ọnụnọ ha na-anọkarị otu ebe na-eduba ná nsogbu ndị e bu ụzọ hụ na United States. Ibu oké ibu ruo ogologo oge ga-eme ka ha bụrụ ndị nwere ike ịda ọrịa ndị dị ka ọrịa shuga, ọrịa obi, na ọrịa cancer.”

Ndị dere akwụkwọ bụ́ Food Fight na-ekwu, sị: “Iribiga nri na ịṅụbiga ihe ọṅụṅụ ókè anọchiela erighị nri ndị na-edozi ahụ́ dị ka nsogbu kasịnụ a na-enwe ná nri n’ụwa.” Don Peck dere na magazin bụ́ The Atlantic Monthly, sị: “Ihe dị ka nde itoolu nke ndị America ‘buru ajọ ibu’ ugbu a, nke pụtara na ha ji ihe dị ka kilogram 45 ma ọ bụ karịa, bufee ibu ókè.” Ọrịa ndị ibu ibu na-akpata na-eme ka ihe dị ka mmadụ 300,000 na-anwụchu ọnwụ kwa afọ ná mba ahụ, ọ “ka ihe ọ bụla ọzọ, ma e wezụga ise siga,” egbu mmadụ. Peck kwubiri, sị: “N’oge na-adịghị anya, oké ibu pụrụ ịka ma agụụ ma ọrịa na-efe efe bụrụ nsogbu ahụ́ ike kasị akpa ọha na eze aka ọjọọ.” N’ihi ya, ọ̀ dị onye ga-achọ ka e leghara egwu oké ibu na-eyi anya? Dr. Walter C. Willett dere n’akwụkwọ bụ́ Eat, Drink, and Be Healthy na “e wezụga ise siga, ọ̀tụ̀tụ̀ ịdị arọ gị bụ ihe ga-akasị ekpebi ọnọdụ ahụ́ ike gị n’ọdịnihu.” Isi ihe e kwuru ebe a bụ ọnọdụ ahụ́ ike gị n’ọdịnihu.

Olee Otú I Si Akọwa Oké Ibu?

Olee mgbe a na-ewere na mmadụ buru oké ibu, n’abụghị nanị na o buru ibu? Ụlọ Ọgwụ Mayo nke dị na Rochester, Minnesota, U.S.A., na-ekwu, sị: “N’ụzọ bụ́ isi, ibu oké ibu bụ ibubiga ibu ókè n’ihi abụba ịkarị akarị n’ahụ́.” Ma olee otú ị ga-esi ama ma mmadụ o buru ibu? Chaatị ndị na-eji ogo mmadụ atụnyere ịdị arọ ya pụrụ inyere mmadụ aka ịmata ma ọ̀ bụ ibu nkịtị ka o buru ka ibu ya ọ̀ gafeela ókè. (Lee chaatị dị na peeji nke 5.) Otú ọ dị, chaatị ndị a adịghị egosi ọdịiche ndị e nwere n’ihe ndị mejupụtara ahụ́ mmadụ. Ụlọ Ọgwụ Mayo na-ekwu, sị: “Ihe ka egosi ọnọdụ ahụ́ ike mmadụ bụ abụba dị ya n’ahụ́, ọ bụghị ọ̀tụ̀tụ̀ ịdị arọ ya.” Dị ka ihe atụ, o yiri ka onye na-eme egwuregwu ọ̀ ga-adị arọ karịa onye na-adịghị eme egwuregwu n’ihi otú uru ahụ́ ya haruru ma ọ bụ n’ihi otú ọkpụkpụ ya bururu n’ibu. Olee ihe ndị bụ́ isi na-akpata ibu ibu ma ọ bụ ibu oké ibu? Isiokwu na-esonụ ga-atụle ajụjụ ahụ.