1. Olee otú obi na-adị Jehova n’ebe ndị dị umeala n’obi nọ? Kọwaa.

JEHOVA hụrụ ndị dị umeala n’obi n’anya. Ọ bụ naanị ndị dị umeala n’obi n’eziokwu ka ha na ya ga-abụli enyi. “Ma ọ na-anọ onye na-ebuli onwe ya elu n’ebe dị anya.” (Ọma 138:6) Anyị niile chọrọ ime ihe dị Jehova mma, chọọkwa ka anyị na ya dịrị ná mma. N’ihi ya, anyị kwesịrị ịmụta ịdị umeala n’obi.

2. Olee ajụjụ ndị a ga-aza n’isiokwu a?

² N’isiokwu a, ajụjụ atọ anyị ga-aza bụ: (1) Gịnị bụ ịdị umeala n’obi? (2) Gịnị mere anyị kwesịrị iji mụta ịdị umeala n’obi? (3) Olee mgbe ụfọdụ o nwere ike isiri anyị ike ịdị umeala n’obi? Dị ka anyị ga-achọpụta, anyị mụta ịdị umeala n’obi, anyị ga-eme ka obi Jehova ṅụrịa. Ọ ga-abakwara anyị uru.—Ilu 27:11; Aịza. 48:17.

3. Gịnị bụ ịdị umeala n’obi?

³ Ịdị umeala n’obi bụ adịghị nganga ma ọ bụ mpako. Ihe Baịbụl kwuru gosiri na onye dị umeala n’obi ghọtara na o nweghị ebe o ruru ma e jiri ya tụnyere Jehova. Ọ ma na e nwere ihe ndị ọzọ ji ka ya mma.—Fil. 2:3, 4.

4-5. Gịnị mere onye yiri ka ọ̀ dị umeala n’obi nwere ike iji bụrụ na ọ dịghị umeala n’obi n’eziokwu?

⁴ E nwere ndị ị ga-ahụ, gị echee na ha dị umeala n’obi. Ha nwere ike ịbụ ndị ihere. O nwekwara ike ịbụ na omenala ha na otú e si zụọ ha mere ka ha na-akwanyere ndị ọzọ ùgwù. Ma, n’ime obi ha, o nwere ike ịbụ mpako juru na ya. Ha na-emecha gosi ihe dị ha n’obi.—Luk 6:45.

⁵ E nwekwara ndị na-akata obi ekwu ihe ha chere, ma ọ pụtaghị na ha dị mpako. (Jọn 1:46, 47) Ma, ndị na-ekwu otú ọ dị ha n’obi kwesịkwara ịkpachara anya ka ha  ghara ịtụkwasị onwe ha obi. Ma ànyị bụ ndị ihere ma ànyị na-ekwukarị otú ọ dị anyị n’obi, anyị niile kwesịrị ịgbalị mụta ịdị umeala n’obi.

6. Dị ka e kwuru ná 1 Ndị Kọrịnt 15:10, gịnị ka anyị nwere ike ịmụta n’aka Pọl onyeozi?

⁶ Chegodị gbasara Pọl onyeozi. Jehova ji ya rụọ ọtụtụ ọrụ. O ji ya hiwe ọgbakọ ọhụrụ n’ebe dị iche iche. O nwekwara ike ịbụ na Pọl rụrụ ihe karịrị ihe ndịozi Jizọs Kraịst ndị ọzọ rụrụ. Ma, o meghị ka Pọl chee na ya ka ụmụnna ya mma. O kwuru ihe gosiri na ọ dị umeala n’obi. Ọ sịrị: “Abụ m onye kasị nta n’ime ndịozi, ekwesịghịkwa m ka a kpọọ m onyeozi, n’ihi na akpagburu m ọgbakọ Chineke.” (1 Kọr. 15:9) O kwuziri na naanị ihe mere ya na Chineke ji dịrị ná mma bụ n’ihi obiọma Chineke nke na-erughịrị mmadụ, ọ bụghị n’ihi na ọ bụ onye pụrụ iche ma ọ bụ n’ihi ọtụtụ ihe ọ rụrụ. (Gụọ 1 Ndị Kọrịnt 15:10.) Pọl gosiri otú e si adị umeala n’obi. N’akwụkwọ ozi o degaara Ndị Kraịst nọ na Kọrịnt, o tughị ọnụ n’agbanyeghị na ụfọdụ ndị nọ n’ọgbakọ ahụ nọ na-agbalị igosi na ha ka ya mma.—2 Kọr. 10:10.

7. Olee otú nwanna a ma ama n’oge anyị a si gosi na ọ dị umeala n’obi?

⁷ Akụkọ ndụ Nwanna Karl F. Klein, bụ́ onye sobu n’Òtù Na-achị Isi, agbaala ọtụtụ ndị Jehova ume. N’akụkọ ndụ ya, otú o si dị umeala n’obi mere ka o kwuo ọtụtụ ihe ọ na-emetaghị nakwa ọtụtụ nsogbu bịaara ya ná ndụ. Dị ka ihe atụ, o kwuru na mgbe mbụ ọ gara ozi ọma ụlọ n’ụlọ bụ n’afọ 1922. Mana otú ozi ọma ahụ si siere ya ike mere na ọ gaghị ya ọzọ ruo mgbe ihe dị ka afọ abụọ gachara. Mgbe o mechara jewe ozi na Betel, o buuru otu nwanna nyere ya ndụmọdụ iwe n’obi ruo oge ụfọdụ. E nwekwara  mgbe obi ezughị ike kpataara ya ọrịa, ya emechaa gbakee. Ma, ọ rụkwara ọtụtụ ọrụ dị mkpa ná nzukọ Jehova. O doro anya na ọ bụ ịdị umeala n’obi mere ka nwanna a kwuo ihe ndị ọ na-emetaghị n’ezoghị ọnụ n’agbanyeghị na ọ bụ onye a ma ama. Obi na-adị ọtụtụ ụmụnna ụtọ ma ha cheta Nwanna Klein na akụkọ ndụ ya na-atọ ụtọ, nke ọ kọrọ n’ezoghị ọnụ. *

8. Olee otú 1 Pita 5:6 si eme ka anyị ghọta na ịdị umeala n’obi na-eme Jehova obi ụtọ?

⁸ Ihe kacha mkpa mere anyị ji kwesị ịmụta ịdị umeala n’obi bụ na ọ na-eme Jehova obi ụtọ. Pita onyeozi mere ka ihe a doo anya. (Gụọ 1 Pita 5:6.) Akwụkwọ bụ́ ‘Bịa Bụrụ Onye Na-eso Ụzọ M’ kwuru gbasara ihe a Pita kwuru. Ọ sịrị: “Nganga dị ka nsí. Ọ pụrụ imebi ihe nke ukwuu. Ọ bụ àgwà nke pụrụ ime ka onye kasị nwee onyinye ghara ịbara Chineke uru. Otú ọ dị, ịdị umeala n’obi pụrụ ime ka onye kasị nta baara Jehova uru nke ukwuu. . . . Ọ ga-amasịkwa Chineke anyị ịkwụ gị ụgwọ n’ihi ịdị umeala n’obi gị.” * È nwere ihe karịrị ime ka obi Jehova ṅụrịa?—Ilu 23:15.

9. Olee otú ịdị umeala n’obi si eme ka ndị ọzọ na-abịa anyị nso?

⁹ E wezụga ime Jehova obi ụtọ, anyị ga-eritekwa ọtụtụ uru ma anyị mụta ịdị umeala n’obi. Ịdị umeala n’obi ga-eme ka ndị ọzọ na-abịa anyị nso. N’ihi gịnị? Ngwa, chegodị gbasara ụdị ndị ị na-achọ ịga nso. (Mat. 7:12) Anyị anaghị achọ ka anyị na ndị na-achọkarị ka okwu bie n’ọnụ ha na ndị bụ́ eze onye agwala m na-emekọ ihe. Ma, obi na-adị anyị ụtọ ma anyị na ụmụnna anyị nọrọ, ndị ‘ihe banyere onye ọzọ na-emetụ n’obi, ndị hụrụ ụmụnna ha n’anya, nwee obi ọmịiko, dịrịkwa umeala n’obi.’ (1 Pita 3:8) Ọ bụrụ na anyị na-achọ ka anyị na ụdị ndị ahụ na-akpa, hanwa nwekwara ike ịchọ ka anyị na ha na-akpa, ma ọ bụrụhaala na anyị dị umeala n’obi.

10. Olee otú ịdị umeala n’obi si eme ka ọ dịrị anyị mfe idi nsogbu?

¹⁰ Ịdị umeala n’obi na-emekwa ka ọ dịrị anyị mfe idi nsogbu. Anyị nwere ike ịna-ahụ ihe ndị anyị chere na ha adịchaghị otú o kwesịrị. Eze Sọlọmọn bụ́ nwoke ma ihe sịrị: “Ahụwo m ka ndị ohu  na-agba ịnyịnya ma ndị isi ejiri ụkwụ na-aga dị ka ndị ohu.” (Ekli. 10:7) Ọ bụghị mgbe niile ka a na-eto ndị ma ihe. Mgbe ụfọdụ, ọ bụ ndị na-enwechaghị nke ha ma ka a na-aka eto. Ma, Sọlọmọn kwuru na ọ ga-akara anyị mma iwere ihe otú anyị si hụ ya kama ịnọ na-echegbu onwe anyị gbasara ihe na-adịghị otú o kwesịrị. (Ekli. 6:9) Ọ bụrụ na anyị dị umeala n’obi, ọ ga-adịrị anyị mfe iwere ihe otú anyị hụrụ ya kama ịna-eche otú o kwesịrị ịdị.

11. Olee ihe anyị kwesịrị ime ma e nye anyị ndụmọdụ?

¹¹ Kwa ụbọchị, anyị nwere ọtụtụ ohere anyị ga-eji gosi na anyị dị umeala n’obi. Otu n’ime ha bụ mgbe e nyere anyị ndụmọdụ. Anyị kwesịrị icheta na tupu mmadụ enyewe anyị ndụmọdụ, ọ ga-abụ na anyị emejọọla ihe karịa otú anyị chere. Ụdị ihe ahụ mee, anyị nwere ike chọọ ịjụ ndụmọdụ ahụ ozugbo. Anyị nwedịrị ike bawara onye ahụ mba ma ọ bụ kwuwe na otú o si nye anyị ndụmọdụ ahụ adịghị mma. Ma, ọ bụrụ na anyị dị umeala n’obi, anyị ga-agbalị nabata ya.

12. Dị ka e kwuru n’Ilu 27:5, 6, gịnị mere anyị ji kwesị inwe obi ụtọ ma mmadụ nye anyị ndụmọdụ? Nye ihe atụ.

¹² Onye dị umeala n’obi na-anabata ndụmọdụ. Dị ka ihe atụ, ka e were ya na ị nọ n’ọmụmụ ihe. Mgbe gị na ụmụnna ụfọdụ kparịtachara ụka, otu n’ime ha akpọpụ gị n’akụkụ, jiri akọ gwa gị na e nwere ihe tapaara gị n’ezé. O doro anya na ihere ga-emewe gị. Ma, ọ̀ bụ na obi agaghị adị gị ụtọ na ọ gwara gị? N’eziokwu, o nwedịrị ike ịkara gị mma ma a sị na e nweela onye gwara gị ya tupu mgbe ahụ. Otú ahụkwa ka anyị kwesịrị ịdị umeala n’obi ma kelee nwanna katara obi bịa nye anyị ndụmọdụ e kwesịrị inye anyị. Anyị kwesịrị iwere onye ahụ ka enyi, ọ bụghị onye iro.—Gụọ Ilu 27:5, 6; Gal. 4:16.

13. Olee otú anyị nwere ike isi gosi na anyị dị umeala n’obi ma e nye ndị ọzọ ọrụ n’ọgbakọ?

¹³ Mgbe e nyere ndị ọzọ ọrụ n’ọgbakọ. Otu okenye aha ya bụ Jason sịrị: “Mgbe ụfọdụ, m hụ ka e nyere ndị ọzọ ọrụ n’ọgbakọ, mụ echewe ihe mere na ọ bụghị mụnwa ka e nyere ya.” Ò nwetụla mgbe ọ dị gị otú ahụ? Ọ dịghị njọ ma mmadụ ‘gbalịwa ka o ruo eru’ ịrụkwu ọrụ n’ọgbakọ. (1 Tim. 3:1) Ma, anyị kwesịrị ịkpachara anya n’ihe anyị  na-eche n’echiche. Ma ọ́ bụghị ya, anyị nwere ike ikwe ka mpako bata anyị n’obi. Dị ka ihe atụ, nwanna nwoke nwere ike ichewe na e nwere ọrụ ọ bụ ya kacha ruo eruo ịrụ. Nwunye nwanna nwekwara ike ịna-eche, sị: ‘Di m ruru eru ịrụ ọrụ a karịa nwanna nke ọzọ.’ Ma, ọ bụrụ na anyị dị umeala n’obi n’eziokwu, anyị agaghị echewe otú ahụ.

14. Olee ihe anyị nwere ike ịmụta n’ihe Mozis mere mgbe e nyere ndị ọzọ ọrụ?

¹⁴ Anyị nwere ike ịmụta ezigbo ihe n’ihe Mozis mere mgbe e nyere ndị ọzọ ọrụ. Mozis ji ọrụ e nyere ya ịbụ onye ndú Izrel kpọrọ ihe. Gịnị ka Mozis mere mgbe Jehova kwere ka ndị ọzọ na-arụ ụfọdụ ọrụ ọ na-arụbu? O meereghị ha anyaụfụ. (Ọnụ Ọgụ. 11:24-29) N’ihe gbasara ikpe ndị Izrel ikpe, o weturu obi kwe ka ndị ọzọ soro ya na-arụ ya. (Ọpụ. 18:13-24) E si otú ahụ nwekwuo ndị ga na-ekpe ndị Izrel ikpe ka ihe na-aga aga. Ihe ahụ Mozis mere gosiri na o ji ihe ga-abara ndị Izrel uru kpọrọ ihe karịa ịrụ ọtụtụ ọrụ. Anyị kwesịrị ịgbalị mụta ihe ahụ o mere. Ka anyị na-echeta na ọ bụrụ na anyị chọrọ ịbara Jehova uru, ịdị umeala n’obi dị mkpa karịa inwe nnukwu nkà. “Jehova dị elu, ma ọ na-ahụ onye dị umeala n’obi.”—Ọma 138:6.

15. Olee otú ihe si gbanweere ọtụtụ ụmụnna?

¹⁵ Mgbe ihe gbanwere ná ndụ anyị. N’afọ ndị na-adịbeghị anya, a gbanweerela ọtụtụ ụmụnna ọrụ n’agbanyeghị na ha arụọla ọrụ ahụ ọtụtụ afọ. Dị ka ihe atụ, n’afọ 2014, nzukọ Jehova kwuru na a gaghịzi enwe ndị nlekọta distrikti. N’ihi ya, e nyere ha na nwunye ha ọrụ ọzọ. Malite n’afọ ahụ, ndị nlekọta sekit rurula afọ iri asaa ga-akwụsị ọrụ ha. Ụmụnna rurula afọ iri asatọ ga-akwụsịkwa ịbụ ndị na-ahaziri ndị okenye ọrụ. Ihe ọzọ bụ na, kemgbe afọ ole  na ole, a gwala ọtụtụ ndị nọ na Betel ka ha gaa sụwa ụzọ. E nwekwara ndị nke kwụsịrị ozi oge niile pụrụ iche ha na-eje n’ihi ọrịa, ibu ezinụlọ, ma ọ bụ ihe ndị ọzọ.

16. Olee otú ụmụnna anyị si gosi na ha dị umeala n’obi ma nabata ozi a gbanweere ha?

¹⁶ Ihe ndị ahụ a gbanwere adịghịrị ụmụnna ndị ahụ mfe. O doro anya na ọ bụ n’ihi otú ozi ahụ si na-atọ ha ụtọ. Ọtụtụ n’ime ha ejeela ya ọtụtụ afọ. Otú o si ewute ụfọdụ n’ime ha na-eme ka ọ dị ka hà na-eruru ozi ahụ uju. Ma, ka oge na-aga, ha malitekwara inwe obi ụtọ. N’ihi gịnị? Ihe kacha nyere ha aka bụ na ha hụrụ Jehova n’anya. Ha ma na ọ bụ Jehova ka ha nyefere onwe ha, ọ bụghị ọrụ e nyere ha ma ọ bụ ihe a na-akpọ ha. (Kọl. 3:23) Obi dị ha ụtọ iji obi umeala na-ejere Jehova ozi n’agbanyeghị ụdị ozi ọ bụ. Ha ‘na-atụkwasị ya nchegbu ha niile,’ n’ihi na ha ma na ihe banyere ha na-emetụ ya n’obi.—1 Pita 5:6, 7.

17. Gịnị mere obi ji dị anyị ụtọ na Okwu Chineke gbara anyị ume ịmụta ịdị umeala n’obi?

¹⁷ Obi dị anyị ezigbo ụtọ na Okwu Chineke gwara anyị ka anyị mụta ịdị umeala n’obi. Ọ bụrụ na anyị adị umeala n’obi, ndị ọzọ ga na-akpa anyị nso, ọ ga-abakwara anyị na ha uru. Ọ ga-emekwa ka ọ dịrị anyị mfe idi nsogbu ndị bịaara anyị. Nke ka nke bụ na ọ ga-eme ka anyị na Nna anyị nke eluigwe dịkwuo ná mma. Obi dị anyị ezigbo ụtọ ịmata na n’agbanyeghị na ọ bụ “Onye Dị Elu na Onye Ukwu,” o ji ndị ohu ya dị umeala n’obi kpọrọ ihe.—Aịza. 57:15.