1. Kọwaa ihe na-eme mgbe Jizọs rụrụ ọrụ ebube mbụ ya.

 WEREGODỊ ya na ị na-ahụ ihe na-eme mgbe Jizọs malitere ozi ya n’ụwa ná ngwụcha afọ 29 Oge Ndị Kraịst. Jizọs na mama ya bụ́ Meri na ụfọdụ ndị na-eso ụzọ ya gara oriri agbamakwụkwọ a kpọrọ ha na Kena. Obodo ahụ dị n’ebe ugwu ma e si Nazaret, bụ́ obodo Jizọs hà, gawa ya. Meri na ndị ezinụlọ ahụ dị ná mma. Ọ ga-abụkwa na o so na-enye aka elekọta ndị ọbịa ha. Ma, n’oriri agbamakwụkwọ ahụ, e nwere otu nsogbu pụtara nke nwere ike imenye ezinụlọ ahụ na ndị ahụ na-agba akwụkwọ ihere. Mmanya ha gwụrụ. b O nwere ike ịbụ na ndị bịara oriri agbamakwụkwọ ahụ karịrị ndị a tụrụ anya ha. Meri gakwuuru nwa ya nwoke ozugbo, gwa ya, sị: “Ha enweghị mmanya.” (Jọn 2:1-3) Gịnị ka Jizọs mere? O mere ihe dị ịtụnanya. Ọ rụrụ ọrụ ebube mee ka mmiri ghọọ “mmanya dị mma.”​—Jọn 2:9, 10.

2-3. (a) Olee ụfọdụ ọrụ ebube ndị Jizọs rụrụ? (b) Olee uru ileba anya n’ọrụ ebube ndị Jizọs rụrụ ga-abara anyị?

² Jizọs rụkwara ọtụtụ ọrụ ebube ndị ọzọ n’oge ọ na-eje ozi ya n’ụwa. c Ọrụ ebube ya nyeere ọtụtụ puku mmadụ aka. Dị ka ihe atụ, n’abụọ n’ime ọrụ ebube ndị ahụ, o nyere puku ụmụ nwoke ise (5,000) nri, mechaakwa nye puku ụmụ nwoke anọ  (4,000) nri. O nwere ike ịbụ na a gụkọta ndị o nyere nri n’ọrụ ebube abụọ a, ha karịrị puku iri abụọ na asaa (27,000) ma a gụnye ma ụmụ nwaanyị ma ụmụaka. (Mat. 14:15-21; 15:32-38) N’oge abụọ ahụ Jizọs rụrụ ọrụ ebube ndị ahụ, ọ gwọkwara ọtụtụ ndị ọrịa. (Mat. 14:14; 15:30, 31) Chegodị otú obi si tọọ ìgwè mmadụ ahụ ụtọ mgbe Jizọs rụrụ ọrụ ebube gwọọ ha ma nye ha nri.

³ Anyị nwere ike isi n’ọrụ ebube ndị Jizọs rụrụ mụta ọtụtụ ihe taa. N’isiokwu a, anyị ga-eleba anya n’ụfọdụ ihe anyị ga-amụta n’ọrụ ebube ndị ahụ ọ rụrụ ga-eme ka okwukwe anyị sie ike. Anyị ga-elebakwa anya n’ihe anyị ga-amụta n’otú Jizọs si dịrị umeala n’obi na otú o si nweere ndị mmadụ ọmịiko mgbe ọ na-arụ ọrụ ebube.

4. Ọrụ ebube ndị Jizọs rụrụ hà na-akụziri anyị gbasara ihe ndị ga-eme ka okwukwe anyị sie ike banyere ole ndị?

⁴ Ọrụ ebube ndị Jizọs rụrụ kụziiri anyị ihe ndị anyị ga-amụta gbasara ya na Nna ya ga-eme ka okwukwe anyị sie ike. Ihe kpatara ya bụ na ọ bụ Jehova nyere Jizọs ike o ji rụọ ọrụ ebube ndị ahụ. Ọrụ Ndịozi 10:38 kwuru, sị: “Chineke ji mmụọ nsọ tee ya mmanụ ma nye ya ike. Ebe Chineke nọnyeere ya, ọ gazuru ala ahụ na-eme ihe ọma ma na-agwọ ndị niile Ekwensu na-emekpọ ọnụ.” Chetakwa na ihe niile Jizọs kwuru na ihe niile o mere, ma ọrụ ebube ndị ọ rụrụ, gosiri na ọ na-eche echiche ka Nna ya, obi ana-adịkwa ya otú ọ na-adị Nna ya. (Jọn 14:9) Legodị ihe atọ anyị ga-amụta n’ọrụ ebube ndị Jizọs rụrụ.

5. Gịnị mere Jizọs ji rụọ ọrụ ebube? (Matiu 20:30-34)

⁵ Nke mbụ, Jizọs na Nna ya hụrụ anyị n’anya nke ukwuu. Mgbe Jizọs nọ n’ụwa, otú o si gosi na ọ hụrụ ndị mmadụ n’anya nke ukwuu bụ ịrụ ọrụ ebube nyere ndị na-ata ahụhụ aka. N’otu oge, ụmụ nwoke abụọ kpuru ìsì rịọrọ ya ka o nyere ha aka. (Gụọ Matiu 20:30-34.) Ị̀ chọpụtara na “Jizọs meteere ha ebere,” gwọọkwa ha? Okwu Grik a sụgharịrị “meteere ha ebere” ebe a na-egosi na o nweere ha ezigbo ọmịiko. Ụdị ọmịiko a Jizọs nweere ha gosiri na ọ hụrụ ha n’anya. Ọ bụkwa ụdị ọmịiko a mere Jizọs ji nye ndị agụụ na-agụ nri, gwọọkwa onye ekpenta. (Mat. 15:32; Mak 1:41) Obi kwesịrị isi anyị ike na Jehova bụ́ Chineke “obi ebere” na Ọkpara ya hụrụ anyị n’anya nke ukwuu. Ahụhụ anyị na-ata na-ewutekwa ha. (Luk 1:78; 1 Pita 5:7) Ọ na-agụsi ha agụụ ike ime ka ahụhụ niile na-emekpa ndị mmadụ ahụ́ kwụsị.

6. Olee ikike Chineke nyere Jizọs?

⁶ Nke abụọ, Chineke nyere Jizọs ikike ịkwụsị nsogbu niile ụmụ mmadụ nwere. Jizọs si n’ọrụ ebube ndị ọ rụrụ gosi na o nwere ikike imeri nsogbu niile anyị na-agaghị emerili n’onwe anyị. Dị ka ihe atụ, o nwere ikike ịnapụta anyị n’ihe kpatara nsogbu ụmụ mmadụ, ya bụ, mmehie anyị ketara n’aka Adam na nsogbu niile ọ na-akpatara anyị, ma ọrịa ma ọnwụ. (Mat. 9:1-6; Rom 5:12, 18, 19) Ọrụ ebube ndị ọ rụrụ gosiri na ọ ga-agwọli “ụdị ọrịa ọ bụla,” kpọlitekwa ndị nwụrụ anwụ. (Mat. 4:23; Jọn 11:43, 44) O nwekwara ikike ịkwụsị oké ifufe nakwa imeri ndị mmụọ ọjọọ. (Mak 4:37-39; Luk 8:2) Ịmata na Jehova nyere Ọkpara ya ụdị ike ahụ na-eme ka obi sie anyị ezigbo ike.

7-8. (a) Olee obi ike ọrụ ebube Jizọs na-eme ka anyị nwee? (b) Olee ọrụ ebube ị na-atụ anya ịhụ n’ụwa ọhụrụ na-abịanụ?

⁷ Nke atọ, obi kwesịrị isi anyị ezigbo ike na ihe ọma niile Chineke kwere nkwa imere anyị n’Alaeze ya ga-emezu. Ọrụ ebube ndị Jizọs rụrụ mgbe ọ nọ n’ụwa na-akụziri anyị ihe ọ ga-eme n’ụwa niile n’ihi na ọ bụ Eze nke Alaeze Chineke n’eluigwe. Chegodị  uru anyị ga-erite mgbe Jizọs ga na-achị ụwa n’oge na-adịghị anya. Ahụ́ ga-agbasi anyị ezigbo ike maka na ọ ga-ewepụ ọrịa niile na nkwarụ niile na-enye ụmụ mmadụ nsogbu. (Aịza. 33:24; 35:5, 6; Mkpu. 21:3, 4) Anyị agaghịzi na-anọ agụụ. Ọdachi ndị na-emere onwe ha agaghịkwa na-akpatara anyị nsogbu. (Aịza. 25:6; Mak 4:41) Obi ga-atọgbu anyị atọgbu ịnabata ndị anyị nwụrụ anwụ a ga-esi “n’ili ncheta” kpọlite. (Jọn 5:28, 29) Olee ọrụ ebube ị kacha atụ anya ya n’ụwa ọhụrụ na-abịanụ?

⁸ Mgbe Jizọs na-arụ ọrụ ebube ndị ahụ ọ rụrụ, ọ dị umeala n’obi, nweekwara ndị mmadụ ọmịiko. Àgwà ndị a bụ àgwà anyị kwesịrị ịmụta. Ka anyị leba anya n’ihe atụ abụọ. Nke mbụ bụ ihe mere n’agbamakwụkwọ e mere na Kena.

9. Gịnị ka Jizọs mere n’oriri agbamakwụkwọ? (Jọn 2:6-10)

⁹ Gụọ Jọn 2:6-10. Mgbe mmanya gwụrụ n’oriri agbamakwụkwọ ahụ, iwu ò ji Jizọs ime ihe ọ bụla gbasara ya? Mbanụ. E nweghị amụma ọ bụla e buru na Mezaya ga-arụ ọrụ ebube mee ka e nwee mmanya. Ma, chegodị otú obi ga-adị gị ma ọ bụrụ na mmanya gwụrụ n’agbamakwụkwọ gị. Ọ ga-abụ na Jizọs nweere ezinụlọ ahụ ọmịiko, nke ka nke, nwoke na nwaanyị ahụ na-agba akwụkwọ. Ọ chọkwara ka ihere ghara ime ha. N’ihi ya, dị ka e kwuru ná mmalite, ọ rụrụ ọrụ ebube mee ka mmiri ghọọ mmanya. Mmiri ahụ dị ihe dị ka narị lita atọ na iri itoolu (390) ma ọ bụ otu narị galọn na atọ (103). Mmanya ahụ bụkwanụ ụdị nke  kacha mma. O nwere ike ịbụ na ihe mere o ji mee ka e nwee mmanya buru ibu otú ahụ bụ ka e nwee nke ga-afọ ma e mechaa agbamakwụkwọ ahụ ma ọ bụkwanụ ka di na nwunye ahụ nwee ike ire ụfọdụ n’ime ha nweta ego ha ga-eji nyere onwe ha aka. Ọ ga-abụrịrị na obi tọrọ ha ụtọ maka ihe ahụ Jizọs mere.

10. Olee ụfọdụ ihe ndị dị mkpa a kọrọ na Jọn isi nke 2? (Kọwaakwa ihe e sere na foto e ji kọwaa paragraf a.)

¹⁰ Chegodị ihe ụfọdụ dị mkpa a kọrọ na Jọn isi nke 2. Ị̀ chọpụtara na Jizọs ejighị aka ya gbajuo nnukwu ite ndị ahụ mmiri? Kama ime ka mmadụ niile hụ ya, ọ gwara ndị na-eje ozi ka ha gbajuo mmiri n’ite ndị ahụ. (Amaokwu nke 6 na nke 7) Mgbe Jizọs mechara ka mmiri ahụ ghọọ mmanya, o jighị aka ya kuru mmanya ahụ gakwuru onye haziri oriri agbamakwụkwọ ahụ, kama ọ gwara ndị na-eje ozi ka ha mee ya. (Amaokwu nke 8) Jizọs eburughị otu iko mmanya, welie ya elu n’ihu ndị niile bịara oriri agbamakwụkwọ ahụ, tuzie ọnụ, sị: ‘Ṅụọnụ mmanya a kacha mma m mepụtaara unu ugbu a.’

11. Gịnị ka anyị na-amụta n’ọrụ ebube ahụ Jizọs rụrụ?

¹¹ Gịnị ka anyị nwere ike ịmụta n’ọrụ ebube a Jizọs rụrụ mee ka mmiri ghọọ mmanya? Ọ bụ ịdị umeala n’obi. Jizọs ejighị ọrụ ebube ahụ tuo ọnụ. Nke bụ́ eziokwu bụ na o nweghị mgbe ọ bụla o ji ihe ọ rụrụ tuo ọnụ. Kama ime otú ahụ, o weturu onwe ya ala nye Nna ya otuto na ekele niile. O mekwara otú ahụ ugboro ugboro. (Jọn 5:19, 30; 8:28) Ọ bụrụ na anyị emee ka Jizọs ma dịrị umeala n’obi, anyị agaghị eji ihe ndị anyị rụrụ na-etu ọnụ. N’agbanyeghị ihe ọ bụla anyị rụrụ n’ozi Jehova, ka anyị ghara iji ya na-etu ọnụ. Kama ka anyị jiri Chineke anyị dị ịtụnanya anyị na-ejere ozi na-etu ọnụ. (Jere. 9:23, 24) Ka anyị na-enye ya otuto kwesịrị ya. A sị ka e kwuwe, ò nwere ihe ọ bụla anyị ga-arụli ma ọ bụrụ na Jehova enyereghị anyị aka?​—1 Kọr. 1:26-31.

12. Olee otú ọzọ anyị nwere ike isi na-adị umeala n’obi ka Jizọs? Nye ihe atụ.

¹² Ka anyị hụ otú ọzọ anyị nwere ike isi dị umeala n’obi ka Jizọs. Chegodị banyere ihe atụ a. Ka e were ya na otu okenye wepụtara oge buru ibu nyere otu nwa okorobịa bụ́ ohu na-eje ozi aka ịkwadebe okwu ihu ọha mbụ ya. N’ihi ya, ohu na-eje ozi ahụ kwuru okwu ihu ọha gbara ndị mmadụ ume, ya atọọ ọgbakọ niile ụtọ. Mgbe a gbasara ọmụmụ ihe, otu onye bịakwutere okenye ahụ, sị ya, ‘Okwu a nwanna a kwuru tọrọ nnọọ ụtọ.’ Okenye ahụ ò kwesịrị ịsị: ‘Ọ bụ eziokwu. Mana, ọ bụ mụnwa wepụtara ezigbo oge nyere ya aka’? Ka ọ̀ ga-asị: ‘Ee, ọ tọrọ ụtọ. Eji m ya eme ọnụ’? Ọ bụrụ na anyị adịrị umeala n’obi, anyị agaghị anara otuto maka ihe ọma anyị meere ndị ọzọ. Obi ga-adị anyị ụtọ maka na anyị ma na Jehova na-ahụ ihe anyị na-eme, nakwa na o ji ya kpọrọ ihe. (I nwere ike ịtụle Matiu 6:2-4; Hib. 13:16) O doro anya na anyị na-eme ka obi Jehova ṅụrịa ma ọ bụrụ na anyị amụta ịdị umeala n’obi ka Jizọs.​—1 Pita 5:6.

13. Gịnị ka Jizọs hụrụ mgbe ọ na-erute nso n’obodo Nen? Gịnịkwa ka o mere gbasara ya? (Luk 7:11-15)

¹³ Gụọ Luk 7:11-15. Weregodị ya na ị na-ahụ ka ihe a na-eme. O mere mgbe Jizọs gamirila ozi ya n’ụwa. Ọ gara Nen bụ́ obodo dị na Galili. Obodo a dị nso na Shunem. Ọ bụ na Shunem ka Ịlaịsha onye amụma kpọlitere nwa otu nwaanyị ihe dị ka narị afọ itoolu (900) tupu mgbe ahụ. (2 Eze 4:32-37) Mgbe Jizọs rutere nso n’ọnụ ụzọ ámá obodo ahụ, ọ hụrụ ndị bu ozu na-apụ n’obodo ahụ. Ihe ahụ na-agbawa obi n’ihi na ọ bụ otu mkpụrụ nwa nwaanyị di ya nwụrụ mụtara. Ma, ọ bụghị  naanị nwaanyị ahụ so na-aga. Ìgwè mmadụ si n’obodo ahụ sokwa ya. Jizọs kwụsịrị ha ma meere nwaanyị ahụ na-eru uju ihe dị ịtụnanya. Ọ kpọlitere nwa ya n’ọnwụ. Ọ bụ onye a bụ onye nke mbụ n’ime mmadụ atọ Jizọs kpọlitere n’ọnwụ e kwuru okwu ha n’akwụkwọ Matiu, Mak, Luk, na Jọn.

14. Olee ihe ụfọdụ dị mkpa Baịbụl kọrọ na Luk isi nke 7? (Kọwaakwa ihe e sere na foto e ji kọwaa paragraf a.)

¹⁴ Chegodị gbasara ihe ụfọdụ dị mkpa Baịbụl kọrọ na Luk isi nke 7. Ị̀ chọpụtara na Jizọs “hụrụ” nwaanyị ahụ na-eru uju ma ‘metere ya ebere’? (Amaokwu nke 13) N’ihi ya, ọ bụ ihe Jizọs hụrụ mere ka o nweere nwaanyị ahụ ọmịiko. O nwere ike ịbụ na ọ hụrụ ka nwaanyị ahụ beere ákwá na-aga n’ihu ndị bu ozu nwa ya nwoke. Ihe Jizọs mere abụghị naanị inwere nwaanyị ahụ ọmịiko, kama o mere ihe gosiri na o nweere ya ọmịiko. Ọ gwara nwaanyị ahụ okwu. Ọ ga-abụrịrị na o weturu obi gwa ya, sị: “Ebezila.” O nyeziiri ya aka. Ọ kpọlitere nwa ya nwụrụ anwụ ma ‘kpọnyezie ya nne ya.’​—Amaokwu nke 14 na nke 15.

15. Gịnị ka anyị nwere ike ịmụta n’ọrụ ebube Jizọs rụrụ?

¹⁵ Gịnị ka anyị nwere ike ịmụta n’ọrụ ebube ahụ Jizọs rụrụ kpọlite nwa nwaanyị ahụ di ya nwụrụ? Anyị na-amụta na anyị kwesịrị ịna-enwere ndị mmadụ nwụnahụrụ ọmịiko. Nke bụ́ eziokwu bụ na anyị agaghị akpọliteli ndị nwụrụ anwụ otú ahụ Jizọs mere. Ma dị ka Jizọs, anyị ga-enweliri ndị mmadụ nwụnahụrụ ọmịiko ma ọ bụrụ na anya ana-eru anyị ala. Otú anyị ga-esi gosi na anyị na-enwere ha ọmịiko bụ ikwu na ime ihe anyị nwere ike iji nyere ha aka ma kasie ha obi. d (Ilu 17:17; 2 Kọr. 1:3, 4; 1 Pita 3:8) Ịgwa ha obere okwu ma ọ bụ imere ha obere ihe nwedịrị ike ịbara ha ezigbo uru.

16. Dị ka e gosiri na foto ahụ, gịnị ka ị mụtara n’akụkọ otu nwanna nwaanyị nwa ya nwụrụ n’oge na-adịbeghị anya?

¹⁶ Chegodị banyere otu ihe mere eme. Afọ ole na ole gara aga, otu nwanna nwaanyị hụrụ ka nwanna nwaanyị ọzọ bụ́ nne nwaanyị nọ ya nso na-ebe ákwá ka a na-abụ abụ n’ọmụmụ ihe. Abụ ahụ kwuru gbasara olileanya mbilite n’ọnwụ. Nwa nwanna nwaanyị ahụ nwụrụ  n’oge na-adịbeghị anya. Mgbe nwanna nwaanyị nke ọzọ ahụ hụrụ ka ọ na-ebe ákwá, ọ gakwuuru ya ozugbo, jide ya aka, ya na ya abụtọpụzie abụ ahụ. Nwanna nwaanyị ahụ nwa ya nwụrụ mechara kwuo, sị: “Ịhụnanya ụmụnna anyị ndị nwoke na ndị nwaanyị hụrụ m riri m ọnụ.” Obi dị ya ezigbo ụtọ na ọ gara ọmụmụ ihe n’ụbọchị ahụ. Ọ sịrị: “Ọ bụ n’Ụlọ Nzukọ Alaeze ka anyị si enweta enyemaka.” Ka obi sie anyị ike na Jehova na-ahụ ihe ọ bụla anyị mere, ọ bụrụgodị obere ihe, iji gosi na anyị na-enwere ndị mmadụ nwụnahụrụ ọmịiko, ya bụ, ndị “obi gbawara.” O jikwa mbọ anyị na-agba kpọrọ ihe.​—Ọma 34:18.

17. Gịnị ka anyị mụtarala n’isiokwu a?

¹⁷ Ọ ga-agba anyị ezigbo ume ma ọ bụrụ na anyị ewepụta oge mụọ ihe Matiu, Mak, Luk, na Jọn kọrọ gbasara ọrụ ebube ndị Jizọs rụrụ. Ọrụ ebube ndị ahụ na-akụziri anyị na Jehova na Jizọs hụrụ anyị n’anya nke ukwuu, na Jizọs nwere ikike ịkwụsị nsogbu niile ndị mmadụ na-enwe, nakwa na obi kwesịrị isi anyị ike na ihe ọma Chineke kwere nkwa ọ ga-eji Alaeze ya meere anyị ga-emezu. Ka anyị na-echebara ihe ndị a Baịbụl kọrọ echiche, anyị nwere ike ịtụgharị uche n’otú anyị ga-esi na-amụtakwu àgwà ndị Jizọs nwere. Mgbe ị na-amụ ihe n’onwe gị ma ọ bụ mgbe unu na-enwe Ofufe Ezinụlọ unu, ọ ga-adị mma ka unu wepụta oge mụọ banyere ọrụ ebube ndị ọzọ Jizọs rụrụ. Chee gbasara ihe ndị i nwere ike ịmụta na ha. Kọọkwara ndị ọzọ ihe ndị ahụ ị mụtara. Ọ bụrụ na ị na-eme otú ahụ, mkparịta ụka gị na ndị ọzọ ga na-agba ume.​—Rom 1:11, 12.

18. Gịnị ka anyị ga-amụ n’isiokwu na-eso nke a?

¹⁸ Ná ngwụcha oge Jizọs na-eje ozi ya n’ụwa, ọ kpọlitere onye nke atọ bụ́kwanụ onye nke ikpeazụ ọ kpọlitere e kwuru okwu ya na Baịbụl. Ma, onye nke a ọ kpọlitere dị iche. Ọ bụ ezigbo enyi ya. E nwekwara ihe ndị pụrụ iche merenụ n’oge ahụ. Olee ihe ụfọdụ anyị nwere ike ịmụta n’ihe Ozi Ọma Jọn kọrọ gbasara ọrụ ebube ahụ? Olee otú anyị ga-esi mee ka okwukwe anyị sikwuo ike n’olileanya mbilite n’ọnwụ? Anyị ga-aza ajụjụ ndị a n’isiokwu na-eso nke a.