1, 2. Gịnị mere ụmụ mmadụ ji dị́ iche n’ụmụ anụmanụ?

ỤBỤRỤ mmadụ enweghị atụ. Dị ka ihe atụ, ọ na-eme ka ụmụ mmadụ na-amụta asụsụ. Asụsụ na-eme ka anyị nwee ike ịgụ ihe, ide ihe, ikwu okwu, na ịghọta ihe e kwuru. Ọ na-emekwa ka anyị nwee ike ikpe ekpere, bụkuokwa Jehova abụ otuto. Ihe a niile mere anyị ji dị́ iche n’ụmụ anụmanụ. Ndị ọkà mmụta sayensị enweghị ike ịghọtacha otú ụbụrụ anyị si arụ ihe a niile dị́ ịtụnanya.

² Ịsụ asụsụ so n’onyinye pụrụ iche Jehova nyere anyị. (Ọma 139:14; Mkpu. 4:11) E nwere ihe ọzọ mere anyị ji dị́ iche n’ụmụ anụmanụ. Baịbụl kwuru na e kere anyị “n’onyinyo Chineke.” Chineke mere ka anyị nwee ike ịna-ekpebi ihe anyị ga-eme. Anyị nwere ike ikpebi iji asụsụ anyị na-asụ na-ejere Jehova ozi ma na-eto ya.—Jen. 1:27.

3. Olee onyinye na-enweghị atụ Jehova nyere anyị iji mee ka anyị mara ihe?

³ Baịbụl bụ onyinye na-enweghị atụ Chineke nyere ndị niile chọrọ ịsọpụrụ onye kere asụsụ. E biela Baịbụl n’ihe karịrị puku asụsụ abụọ na narị asatọ, ma ndị bụ́ naanị Akwụkwọ Nsọ Grik ma ndị bụ́ Akwụkwọ Nsọ Hibru na  Grik. Ọ bụrụ na anyị ana-atụgharị uche n’ihe Baịbụl kwuru, anyị ga-echewe echiche otú Chineke si eche. (Ọma 40:5; 92:5; 139:17) Iche echiche ka Jehova ga-eme “ka ị mara ihe iji nweta nzọpụta.”—Gụọ 2 Timoti 3:14-17.

4. Gịnị ka ịtụgharị uche pụtara? Olee ajụjụ ndị anyị ga-atụle n’isiokwu a?

⁴ Ịtụgharị uche pụtara ichebara ihe echiche, ma ọ̀ bụ ihe ọma ma ọ bụ ihe ọjọọ. (Ọma 77:12; Ilu 24:1, 2) Ọ ga-akacha abara anyị uru ma ọ bụrụ na anyị ana-atụgharị uche n’ihe anyị mụtara banyere Jehova na Ọkpara ya bụ́ Jizọs Kraịst. (Jọn 17:3) Ma, anyị nwere ike ịna-eche, sị: Olee otú ịgụ ihe si gbasa ịtụgharị uche? Gịnị na gịnị ka anyị nwere ike ịtụgharị uche na ha? Olee ihe ga-enyere anyị aka ịna-atụgharị uche mgbe niile, ya ana-atọkwa anyị ụtọ?

5, 6. Gịnị ga-enyere gị aka icheta ihe ị na-agụ na ịghọtakwu ya?

⁵ Ị̀ chọpụtala na e nwere ihe ndị i nwere ike ịna-eme n’echeghị ha eche, dị ka iku ume, ịga ije ma ọ bụ ịchị ọchị? Mgbe ụfọdụ, i nwekwara ike ịna-agụ ihe n’echebaraghị ya echiche. I nwedịrị ike ichewe ihe ọzọ mgbe ị na-agụ ihe, nke ga-eme ka ihe ị na-agụ ghara ịbara gị uru. Gịnị ka anyị ga-eme ka ụdị ihe a ghara ime anyị? Ọ bụ ime ka uche anyị dịrị n’ihe ihe anyị na-agụ pụtara. Ị́ gụchaa otu paragraf ma ọ bụ tupu ị banye n’isiokwu nta ọzọ, kwụsịtụ chebara nke ị gụrụ agụ echiche. Chebakwara ihe ị mụtara echiche ma gbaa mbọ ka ị ghọta ya nke ọma.

⁶ Ndị ọka mmụta sayensị achọpụtala na ịgụpụta ihe agụpụta na-eme ka ọ dị mfe icheta ya. Onye kere ụbụrụ anyị ma na ọ bụ eziokwu. Ọ bụ ya mere o ji gwa Jọshụa ka ọ na-agụ akwụkwọ Iwu ya “n’olu dị ala.” (Gụọ Jọshụa 1:8.) I nwere ike ịchọpụta na ịgụ Baịbụl n’olu dị ala, ya bụ, iwetu obi na-agụ ya, ga-eme ka o ruo anyị n’obi. Ọ ga-emekwa ka uche anyị dịrị na ya.

7. Olee oge kacha mma ịtụgharị uche n’Okwu Chineke? (Lee ihe e sere ná mmalite isiokwu a.)

⁷ Anyị chọọ ịtụgharị uche, chọọkwa ka uche anyị dịrị n’ihe anyị na-amụ, anyị ga-agbasi mbọ ike. Ọ bụ ya mere uche anyị ji agakarị n’ihe ndị na-ataghị akpụ. N’ihi ya, oge kacha mma anyị ga-eji tụgharịa uche bụ mgbe anyị zuchara ike, nọrọkwa n’ebe ihe ọ bụla na-agaghị adọpụ uche anyị. Devid tụgharịrị uche n’elu ihe ndina ya mgbe ọ mụ anya n’abalị. (Ọma 63:6) N’agbanyeghị na Jizọs zuru okè, ọ ma na ịga ebe mkpọtụ na-adịghị tụgharịa uche ma kpee ekpere na-aba uru.—Luk 6:12.

⁸ E wezụga ihe ndị ị gụtara na Baịbụl, e nwere ihe ndị ọzọ i nwere ike ịtụgharị uche na ha. Dị ka ihe atụ, ị́ hụ ihe ndị dị́ ịtụnanya Jehova kere, kwụsịtụ jụọ onwe gị, ‘Gịnị ka ihe a na-akụziri m banyere Jehova?’ Iche ụdị ihe a ga-eme ka i kpee ekpere ma kelee Jehova. É nwee ndị gị na ha nọ, gwa ha otú obi dị gị maka ihe ndị ahụ. (Ọma 104:24; Ọrụ 14:17) Olee otú obi na-adị Jehova ma anyị mee otú ahụ? Ka anyị hụ  otú Okwu ya bụ́ Baịbụl si zaa ajụjụ a. O kwere anyị nkwa banyere oge ikpeazụ a, sị: “N’oge ahụ, ndị na-atụ egwu Jehova nọ na-akparịta ụka, otu onye na ibe ya, Jehova nọkwa na-ege ntị ma na-anụ ihe ha na-ekwu. E wee malite ide akwụkwọ ncheta n’ihu ya maka ndị na-atụ egwu Jehova nakwa maka ndị na-echebara aha ya echiche.”—Mal. 3:16.

9. (a) Gịnị ka Pọl gwara Timoti ka ọ na-atụgharị uche na ya? (b) Olee otú anyị ga-esi eme ihe Pọl kwuru mgbe anyị na-akwadebe maka ozi ọma?

⁹ Pọl onyeozi gwara Timoti ka ọ na-atụgharị uche n’otú okwu ya, omume ya, na ihe ọ na-akụzi si emetụta ndị ọzọ. (Gụọ 1 Timoti 4:12-16.) Dị ka Timoti, anyị nwere ọtụtụ ihe anyị nwere ike ichebara echiche. Dị ka ihe atụ, anyị kwesịrị iwepụta oge tụgharịa uche mgbe anyị na-akwadebe maka ịmụrụ ndị mmadụ Baịbụl. Anyị kwesịrị iburu onye anyị ga-amụrụ ihe n’obi chee banyere ajụjụ ma ọ bụ ihe atụ ga-enyere ya aka ime nke ọma. Isi otú a kwadebe maka ịmụrụ ndị mmadụ ihe ga-eme ka okwukwe anyị sikwuo ike, otú anyị si amụrụ ha ihe ga-aka mma, anyị ejirikwa ịnụ ọkụ n’obi na-akụziri ha ihe. Ịtụgharị uche tupu anyị agawa ozi ọma ga-abakwara anyị uru. (Gụọ Ezra 7:10.) I nwere ike ịgụ otu isi n’akwụkwọ Ọrụ Ndịozi ka o nyere gị aka ijikwu ịnụ ọkụ n’obi na-ekwusa ozi ọma. I nwekwara ike ịtụgharị uche n’amaokwu Baịbụl ndị ị ga-agụrụ ndị mmadụ n’ụbọchị ahụ nakwa n’akwụkwọ ndị ị ga-enye ha. (2 Tim. 1:6) Chee banyere ndị bí n’ókèala unu nakwa ihe ị ga-ekwu ga-eme ka ha nwee mmasị. Isi otú a akwadebe ga-eme ka anyị nwee  ike iji Baịbụl kụziere ndị mmadụ ihe nke ọma.—1 Kọr. 2:4.

10. Olee ezigbo ihe ndị ọzọ anyị nwere ike ịna-atụgharị uche na ha?

¹⁰ Olee ihe ndị ọzọ i nwere ike ichebara echiche? Ọ bụrụ na ị na-ede ihe ma e kwuwe okwu ihu ọha nakwa ná mgbakọ, wepụta oge chebara ihe i dere echiche. Jụọ onwe gị, sị, ‘Gịnị ka m mụtara n’Okwu Chineke nakwa ná nzukọ ya?’ I nwekwara ike ịtụgharị uche n’ihe ndị e kwuru n’Ụlọ Nche na Teta! ọ bụla e bipụtara nakwa n’akwụkwọ ndị e wepụtara ọhụrụ ná mgbakọ. Mgbe ị na-agụ Akwụkwọ Mgbaafọ, kwụsịtụ ma ị gụchaa akụkọ ọ bụla. Ọ ga-eme ka i nwee ike tụgharịa uche n’ihe ị gụrụ, ya eruokwa gị n’obi. I nwekwara ike ịka ihe n’isi ihe ndị ị gụtara ma ọ bụkwanụ gị edee ihe n’akụkụ ya. Ọ ga-enyere gị aka mgbe ị na-akwadebe ịga nletaghachi, nleta ọzụzụ atụrụ, ma ọ bụ ikwu okwu ihu ọha. Nke kacha mkpa bụ na ịkwụsịtụ tụgharịa uche ga-eme ka ị ghọtakwuo ihe ndị ị gụrụ. I nwekwara ike iji ohere ahụ kpee ekpere, kelee Jehova maka ihe ndị ị na-amụta.

11. Gịnị bụ ihe kacha mkpa anyị kwesịrị ịna-atụgharị uche na ya? (Kwuo ihe dị́ n’isiokwu e dere n’ala ala peeji.)

¹¹ O doro anya na ọ bụ Baịbụl ka anyị kwesịrị ịkacha na-atụgharị uche na ya. Gịnịkwanụ ka ị ga-eme ma ọ bụrụ na e kweghị gị nwee Baịbụl. * Mmadụ agaghị egbochili gị ịtụgharị uche n’ihe ndị i bu n’isi, dị ka amaokwu Baịbụl ndị na-amasị gị ma ọ bụ abụ Alaeze. (Ọrụ 16:25) Mmụọ nsọ ga-enyere gị aka icheta ihe ndị ị mụrụ, nke ga-eme ka okwukwe gị sie ike.—Jọn 14:26.

12. Olee otú i nwere ike isi hazie ọgụgụ Baịbụl gị kwa ụbọchị?

¹² Olee otú i nwere ike isi hazie ọgụgụ Baịbụl gị kwa ụbọchị? I nwere ike iji ụbọchị ụfọdụ gụọ ebe a ga-agụ n’izu n’Ụlọ Akwụkwọ Ije Ozi Ọchịchị Chineke ma tụgharịa uche na ya. I nweziri ike iji ụbọchị ndị ọzọ na-agụ Matiu, Mak, Luk, na Jọn, na-atụgharịkwa uche n’ihe ndị Jizọs kwuru na ihe ndị o mere. (Rom 10:17; Hib. 12:2; 1 Pita 2:21) Anyị nwere akwụkwọ kọrọ ihe ndị Jizọs mere n’ụwa nakwa usoro ha ji mee. Akwụkwọ ahụ ga-aka abara gị uru ma ị gụọ ya mgbe ị na-agụ Matiu, Mak, Luk, na Jọn.—Jọn 14:6.

13, 14. Gịnị mere o ji dị́ ezigbo mkpa ka anyị na-atụgharị uche n’ihe anyị mụtara banyere Jehova na Jizọs? Olee ihe ọ ga-eme ka anyị mee?

¹³ Ịtụgharị uche n’ihe anyị mụtara banyere Jehova na Jizọs ga-enyere anyị aka ịbụ Ndị Kraịst tozuru okè. (Hib. 5:14; 6:1) Onye na-ewepụta obere oge eche banyere Jehova na Jizọs agaghị enwe okwukwe siri ike. Ụdị onye ahụ ga-eji nwayọọ nwayọọ sí n’eziokwu kpafuo ma ọ bụdị jụ Chineke kpamkpam. (Hib. 2:1; 3:12) Jizọs dọrọ anyị aka ná ntị na ọ bụrụ na anyị ejighị “ezi obi nke dị mma” nabata Okwu Chineke, ọ gaghị adịgide n’obi anyị. Kama, ‘nchegbu na akụnụba na ihe ụtọ dị iche iche nke ndụ ga-adọpụ uche anyị.’—Luk 8:14, 15.

¹⁴ N’ihi ya, ka anyị na-atụgharị uche mgbe niile n’Okwu Chineke. Ọ ga-eme ka anyị na-eṅomikwu àgwà Jehova.  (2 Kọr. 3:18) Anyị ga na-amụtakwu banyere Nna anyị nke eluigwe ma na-eṅomi ya ruo mgbe ebighị ebi. E nweghị ihe ùgwù ka ya.—Ekli. 3:11.

15, 16. (a) Olee uru ị na-erite n’ịtụgharị uche n’ihe banyere Jehova na Jizọs? (b) Gịnị mere ịtụgharị uche ji esi ike mgbe ụfọdụ? Gịnị mere na ike ekwesịghị ịgwụ anyị?

¹⁵ Ịtụgharị uche n’ihe gbasara Jehova na Jizọs ga-eme ka eziokwu Baịbụl na-anụ anyị ọkụ n’obi. Anyị ga-esi otú ahụ na-agba ụmụnna anyị na ndị anyị na-ezi ozi ọma ume. Ọ bụrụ na anyị ana-atụgharị uche n’onyinye kachanụ Chineke nyere anyị, ya bụ, àjà ahụ Jizọs chụrụ, anyị ga-eji adịm ná mma anyị na Nna anyị dị́ nsọ bụ́ Jehova kpọrọ ihe. (Rom 3:24; Jems 4:8) Otu nwanna onye Saụt Afrịka nke nọrọ n’ụlọ mkpọrọ afọ atọ n’ihi okwukwe ya sịrị: “E nwere ike iji ịtụgharị uche tụnyere mmadụ ịkpapụ akpapụ. Ọ bụrụ na anyị ana-atụgharị uche n’ihe gbasara ofufe Chineke, anyị ga na-achọpụtakwu ihe ọhụrụ banyere Chineke anyị, bụ́ Jehova. Mgbe ụfọdụ, ọ bụrụ na obi adawa m mbà ma ọ bụ m chegbuwe onwe m banyere ọdịnihu, m na-agụ otu ebe na Baịbụl ma tụgharịa uche na ya. Ọ na-eme ka obi ruo m ala.”

¹⁶ N’eziokwu, otú ihe ndị na-adọpụ uche si ju ebe niile emeela ka ịtụgharị uche n’Okwu Chineke na-esi ezigbo ike. Nwanna ọzọ aha ya bụ Patrick bụ́ onye Afrịka sịrị: “Uche m yiri ebe e kpojuru akwụkwọ ozi, ma ndị dị́ mma ma ndị na-adịghị mma. M kwesịkwara ịna-ahọ ha ahọ kwa ụbọchị. Ka m na-ahọ ha, m na-achọpụtakarị ihe ndị na-echegbu m. M na-ekpe ekpere ka ha pụọ m n’obi tupu mụ atụgharịwa uche. N’agbanyeghị na ime otú a na-ewetụ m oge tupu mụ atụgharịwa uche n’ihe gbasara Jehova, ọ na-eme ka m bịarukwuo Jehova nso, meekwa ka m ghọtakwuo eziokwu.” (Ọma 94:19) O doro anya na anyị ga-erite ọtụtụ uru ‘n’inyocha Akwụkwọ Nsọ kwa ụbọchị’ nakwa n’ịtụgharị uche n’ihe anyị mụtara.—Ọrụ 17:11.

17. Olee otú i si enweta ohere i ji atụgharị uche?

¹⁷ Ụfọdụ na-ebili n’isi ụtụtụ gụọ Baịbụl, tụgharịa uche, kpeekwa ekpere. E nwekwara ndị na-eme nke ha n’oge ha ji ezu ike n’ehihie. I nwere ike ịchọpụta na oge kaara gị mma ịgụ Baịbụl bụ ná mgbede ma ọ bụ tupu ị lakpuo ụra. Ụfọdụ na-agụ Baịbụl n’ụtụtụ, gụọkwa ya ọzọ tupu ha alakpuo. Ha na-esi otú ahụ ‘agụ ya ehihie na abalị,’ ya bụ, mgbe niile. (Jọsh. 1:8) Ihe dị́ mkpa bụ ịkwụsịlata ihe ndị na-adịchaghị mkpa anyị na-eme ka anyị nwee ike ịna-atụgharị uche kwa ụbọchị n’Okwu Chineke.—Efe. 5:15, 16.

18. Gịnị ka Baịbụl kwuru banyere ndị na-atụgharị uche n’Okwu Chineke kwa ụbọchị ma na-agba mbọ ime ihe ha mụtara?

¹⁸ Baịbụl kwere anyị nkwa ugboro ugboro na Chineke ga-agọzi ndị niile na-atụgharị uche n’Okwu ya nakwa ndị na-agba mbọ ime ihe ha mụtara. (Gụọ Abụ Ọma 1:1-3.) Jizọs sịrị: “Obi ụtọ na-adịrị ndị na-anụ okwu Chineke ma na-edebe ya!” (Luk 11:28) Ma, nke kacha mkpa bụ na ịtụgharị uche n’Okwu Jehova kwa ụbọchị na-enyere anyị aka ịna-akpa àgwà ga-eme ka e too onye kere ụbụrụ mmadụ. Anyị mee otú ahụ, Jehova ga-eme ka anyị na-enwe obi ụtọ ugbu a, nyekwa anyị ndụ ebighị ebi n’ụwa ọhụrụ ya.—Jems 1:25; Mkpu. 1:3.