“Agha nke Ga-akwụsị Agha Niile”

‘M na-ekwe unu nkwa na agha a ga-abụ agha ikpeazụ—agha nke ga-akwụsị agha niile.’—WOODROW WILSON, ONYEISI ALA AMERICA (1913-1921).

NKE ahụ bụ ihe otu onye ndú ụwa tụrụ anya ya mgbe Agha Ụwa nke Mbụ biri, n’ihe dị ka afọ iri itoolu gara aga. Agha ahụ a lụrụ n’ụwa dum jọgburu onwe ya nke na ndị meriri n’agha ahụ kwenyesiri ike na mgbalị niile ha mere ga-eweta abamuru ga-adịte aka. Ma, o siri ike ịhụ ebe agha ụmụ mmadụ mere ka nsogbu kwụsị, ma ya fọdụzie ịkwụsị nsogbu na-adịghị ala ala agha na-akpata.

Mgbe ihe dị ka afọ iri abụọ onyeisi ala America bụ́ Wilson kwechara nkwa ahụ ọ na-echerughị echiche ala kwee, agha ụwa nke abụọ malitere. Ndị nwụrụ n’agha ahụ na ihe ndị e mebiri na ya karịrị nke agha ụwa nke mbụ. Afọ iri abụọ ndị mmadụ ji mụtakwuo nkà na ụzụ mere ka ha matakwuo otú e si egbukpọ ndị mmadụ n’ìgwè. Mgbe agha ụwa nke abụọ biri, ndị na-achị ụwa chọpụtara na agha nke a na-ahụtụbeghị ụdị ya nwere ike ịda mgbe ọ bụla.

N’afọ 1945, ọchịagha ndị America bụ́ Douglas MacArthur kwuru, sị: “Ihe a bụ ohere ikpeazụ anyị nwere ime ka agha kwụsị. Ọ bụrụ na anyị achọpụtaghị ihe ka mma anyị ga-eme, Amagedọn ga-ada.”

Ọchịagha bụ́ MacArthur maara ihe bọmbụ atọm abụọ mere n’obodo Nagasaki na Hiroshima mgbe ọ fọrọ ụbọchị ole na ole ka agha ụwa nke abụọ bie. Otú e si bibie obodo abụọ ahụ dị na Japan mere ka okwu bụ́ “Amagedọn” nwee nkọwa  ọhụrụ, ya bụ, agha a ga-eji ngwá agha ọgwụrụ mba lụọ, nke nwere ike ibibi ihe niile dị n’ụwa.

Ụmụ mmadụ ka na-enwe nchegbu n’ihi agha ọgwụrụ mba nke nwere ike ịda. Tupu afọ 1970, mba ndị bụ́ dike chọpụtara ụzọ ha nwere ike isi nwee “ngwá agha ha ga-eji chere ndị iro ha.” Ebumnobi ha bụ inwe ọtụtụ mgbọ ogbunìgwè ma ọ bụ otú e si agbapụ mgbọ ogbunìgwè ndị ga-egbu otu ụzọ n’ụzọ anọ nke ndị na-abụghị ndị agha, bibiekwa ọkara ụlọ ọrụ niile na-arụpụta ihe ná mba ndị iro ha—n’agbanyeghị ndị malitere agha ahụ. Ọ bụ mmadụ ole na ole chere na nke a ga-eweta udo n’ụwa.

Taa, ngwá agha ọgwụrụ mba juru ebe niile, agha a na-alụ n’ebe dị iche iche na-egbu ọtụtụ mmadụ. Agha a ga-eji ngwá agha ọgwụrụ mba lụọ ka nwere ike ịda. Ọ bụ ezie na ọ na-agụ ndị mmadụ agụụ ka agha kwụsị, ọ bụ mmadụ ole na ole kweere na ọ bụ agha ma ọ bụ ndokwa ọzọ ụmụ mmadụ mere ga-eme ka o nwee isi.

Ma, Baịbụl kwuru na e nwere agha pụrụ iche nke ga-akwụsị agha niile. Ọ kpọrọ agha a “Amagedọn,” nke ndị mmadụ na-echekarị na ọ bụ agha a ga-eji ngwá agha ọgwụrụ mba lụọ. Olee otú Amagedọn ga-esi mee ka agha kwụsị? Isiokwu na-esonụ ga-aza ajụjụ a.

[Ebe E Si Nweta Foto dị na peeji nke 3]

Foto DTRA sere

[Ebe E Si Nweta Foto dị na peeji nke 4]

Nagasaki, Japan, 1945: foto USAF sere