E nwere ihe Oziọma Jọn kwuru banyere Jizọs na ndị omekome abụọ a kpọgidere ha na ya n’osisi. Ọ sịrị: ‘Ndị Juu rịọrọ Paịlet ka o mee ka a kụjisie ha ụkwụ, ka e bupụkwa ozu ha.’—Jọn 19:31.

E kwuru n’iwu ndị Juu na ọ bụrụ na e gbuo onye omekome ma kwụwa ozu ya n’osisi, a gaghị ahapụ ozu ya “n’elu osisi abalị dum.” (Diuterọnọmi 21:22, 23) Ọ ga-abụkwa na ndị Juu na-eme ihe a e kwuru n’iwu ha ma ndị Rom kpọgbuo ndị Juu n’osisi. Ihe mere ndị Juu ji rịọ Paịlet ka a kụjisie Jizọs na ndị omekome abụọ ahụ ụkwụ bụ na ha chọrọ ka ha nwụọ ngwa ngwa ka e nwee ike ili ha tupu Ụbọchị Izu Ike amalite ná mgbede.

Otú ndị Rom na-esikarị akpọgbu ndị omekome bụ na ha na-eji ntu akụgide aka onye omekome na ụkwụ ya n’osisi. E bulie osisi ahụ elu, ụfụ ga na-afụ ya abụghị ihe e ji ọnụ ekwu n’ihi na ihe ji ahụ́ ya niile bụ ntu ahụ a kụgidere ya n’ụkwụ na n’aka. Ọ bụrụ na onye ahụ achọọ ikuru ume, ọ ga-agbagidesi ụkwụ ike ná ntu a kụrụ ya n’ụkwụ ka o nwee ike ibuli onwe ya elu kuru ume. Ma, ọ gaghị emeli ya ma a kụjisie ya ụkwụ. Ọ ga-anwụ n’egbughị oge maka na ọ naghịzi eku ume nke ọma ma ọ bụkwanụ ya anwụọ maka na ọbara anaghịzi agazu ya ahụ́.

Ọ bụ èbè ka Devid ji gbuo otu nwoke gbara ajọ dimkpa aha ya bụ Golayat. Ọ ga-abụ na Devid mụtara otú e si agba èbè n’oge ọ na-azụ atụrụ mgbe ọ bụ nwata.—1 Samuel 17:40-50.

E nwere ọtụtụ ihe ndị Ijipt na ndị Asiria kpụrụ n’ahụ́ ájá n’oge Baịbụl. Èbè so na ha. Èbè bụ obere akpụkpọ anụ ma ọ bụ obere ákwà nwere oghere e kegidere eriri n’isi ya abụọ. Onye na-agba èbè na-etinye nkume kwọrọ mụrụmụrụ ma ọ bụ dị okirikiri n’etiti obere akpụkpọ anụ ahụ ma ọ bụ obere ákwà ahụ. Nkume ahụ nwere ike ịha ka obere oroma. Ọ na-efegharị èbè ahụ n’elu isi ya ma hapụ otu n’ime eriri abụọ ahụ ka nkume ahụ gbapụ. Ọ bụrụ na ọ gbapụ, ọ na-efere gaa kụọ n’ihe a chọrọ ka ọ kụọ.

A hụla ọtụtụ nkume ndị na-agba èbè ji lụọ agha n’oge ochie. A hụrụ ha n’ihe ndị na-amụ banyere ihe ndị mgbe ochie gwupụtara n’Izrel nakwa ná mba ndị gbara ya gburugburu. Ndị bụ́ aka ochie n’ịlụ agha nwere ike iji èbè ha gbapụ nkume otú ọ ga-eji oké ọsọ gaa kụọ n’ihe a chọrọ ka ọ kụọ. Ọsọ ọ ga-eji nwere ike ịkarị nke ụgbọala na-efe ọsọ. Ụfọdụ ndị ọkà mmụta ekwuola na ọ bụrụ na e jiri èbè gbapụ nkume, o nwere ike iru ebe akụ́ a gbapụrụ agbapụ ga-eru. Ma, otu ihe doro anya bụ na otú ahụ e nwere ike iji ụta gbaa mmadụ akụ́, onye ahụ anwụọ, ọ bụkwa otú ahụ ka e nwere ike iji èbè gbaa mmadụ nkume, onye ahụ anwụọ.—Ndị Ikpe 20:16.