1-2. Owo à tị́ ri ịSadọkọ? (1 Ego Ogbegbe 12:22, 26-28)

 KỤ IRYA jaabwọ kọ la wẹẹ. Iru nya angịnyị gụ́ angị 340,000 tụ guru nyọka hu iDevidi ri adịrahụ nya ala Isirẹlụ. Ẹ-ẹpwụ nya ahyẹẹnụ ịta, angịnyị juwa ja oja, mwu eje nya ogbo la ọkẹkẹnị, bala ọ-hụlọ ẹhụ chama-chama. À ka wo jaabwọ ká ịgbọdọ ị-ba epweji nya iHebirọn ba juwa ye ọmọnyọ ịwẹ wuu myị dọọ. (1 Ego. 12:39) Okolobya ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri ịSadọkọ juwa ẹ-ẹpwụ nya iru nya angịnyị ịwẹ, ma ọ́ ri ọngọlẹ ká angịnyị ka ya ẹhị nịrọ lụmẹ ka. Ma, iJihova jẹ́ ịSadọkọ, ọ tị tịtọ kahị ka jọ́ọ ịnyịnyị. (Wa 1 Ego Ogbegbe 12:22, 26-28.) Owo à tị́ ri ịSadọkọ ọọwa?

² ỊSadọkọ ri ọngọkiliya ọlẹ kọ họ ụkụrwọ chii bala Abiyata Ọngọkiliya Ọgbahị. Ohe ya ẹla ọjẹ́jẹ okpori-kpori ha ịSadọkọ ịnyịnyị du kọ jẹ́-ẹ jẹ́ ẹla ọlẹ kọ ri irya nyamwụ. (2 Sam. 15:27) Angịnyị kaa ka ẹga nya ịSadọkọ kọ ka jwaa irya ụka kị baba nya ụbwọ ọdada. Ọ ri ọlẹng ọlẹ kọ kaa ju ugbodu ịnyịnyị. Abwẹla nya ugbodu ojuju nyamwụ ahị wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ lẹ.

3. (a) Ịyẹ tị́ du ká angị kaa gbịgba ha iJihova baba nya ugbodu ojuju? (b) Ẹlịyẹ ahị tị́ wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

³ La ahyẹẹnụ ihyẹẹkpẹ ịlẹ, Olegu Onyobyi wẹẹ jahị da anchẹ nya Ohe gụ́ olene. (1 Pit. 5:8) Ahị baba nya ugbodu ojuju jaabwọ kahị wẹẹ godayị gbe iJihova kọ ka ta odehe nya Olegu Onyobyi ayịreji. (Eje. 31:24) Ahị kụ ẹhị yẹ agbẹyị ịta ịlẹ kahị ka jẹ́-ẹ gbịla ugbodu ojuju nya ịSadọkọ wẹẹ.

CHẸKPẸ JU ỊPYỊ-ADỊRAHỤ NYA OHE

4. Ịyẹ tị́ du ká anchẹ nya iJihova baba nya ugbodu ojuju nyọka chẹkpẹ ju Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

⁴ Lala anchẹ nya iJihova, ahị kaa chẹkpẹ ju ịpyị-adịrahụ  nya Ohe, ma ahị kaa baba nya ugbodu ojuju nyọka họ ịnyị. (Mat. 6:33) Ọ-chụ pwokwita, ẹ-ẹpwụ nya odehe onyobyi ọlẹ, ahị baba nya ugbodu ojuju nyọka jẹ́-ẹ hịhị ba ehile nya iJihova u-uhye nya abwẹla ocheri-cheri bala ọ-ka ya ẹrụ ọnyịịla nya Ịpyị-Adịrahụ. (1 Tẹs. 2:2) Ịnyịnyị, jaabwọ ká odehe wẹẹ chebwo gụ́ ọwọwa ọọlajị nya ẹla nya upe, ahị ka baba nya ugbodu ojuju nyọka chẹkpẹ ju ụpa ọhẹ datị ka. (Jọn. 18:36) Iru nya anchẹ nya iJihova kaa la akama nya okpoko lee angịnyị ọ-kaa nyaa bala o-waa ju agba chajị nyọlẹ kị kaa myị ya ụbwọ ju ẹla nya upe lee ọ-myị ri isoja ka.

5. Ịyẹ tị́ du ká ịSadọkọ baba nya ugbodu ojuju nyọka chẹkpẹ ju iDevidi?

⁵ ỊSadọkọ á ka iHebirọn nyọka ya ụya nya adịrahụ oriri nya iDevidi kem ka. Ọ kpa ang-abwọ nya ẹwụ nyamwụ chajị ọ nwụlanọ nya ẹwụ ọdada ịnyịnyị. (1 Ego. 12:38) Ọ myọnụ nyọka ba iDevidi ka ẹwụ bala ọ-ka chewu ke ala Isirẹlụ bwu ẹga nya aluji nyaa. Ịlẹhị lẹ, ịSadọkọ á ka jẹ́ ang chajị nya ẹwụ ọdada gbuu ka myị́, ma ọ tị ri ọngọ kaa ju ugbodu.

6. Ányị iDevidi à tị́ ya ọgụ-ẹpẹtẹ nya ugbodu ojuju deeji ha ịSadọkọ? (Eje Ọnyịịla 138:3)

⁶ Ale ịSadọkọ, kọ ri ọngọkiliya, à tị́ jẹ́ ang chajị nya ugbodu ojuju bwu? Ọ jẹ́ iru nya angịnyị ịlẹ kị la ọngịrị bala ọ-kaa ju ugbodu. Ịwẹẹ á ji nyori ọ jẹ́ ang bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nyaa ka. Ọ-chụ pwokwita, ọgụ-ẹpẹtẹ ọlẹ ká iDevidi ya da bwula ọlẹ kọ kaa “ji ịlahị kpa ala Isirẹlụ ka ẹwụ” gwaa gbịla nyọka chẹkpẹ jwoo la ọkịlẹtụ nyaa wuu. (1 Ego. 11:1, 2) IDevidi kaa kpụnịrọ iJihova ụka wuu nyọka dọọ ụbwọ jahị da aluji nyamwụ. (Eje. 28:7; wa Eje Ọnyịịla 138:3.) ỊSadọkọ myị́myị́ jẹ́ ang bwu ẹga nya angịnyị lala iJehoyada bala ọgẹwụ ọnyị nyamwụ kọ ri iBenaya, bala angịgbẹgbịlẹ ịkịla lala angị 22 ịlẹ kị chẹkpẹ ju iDevidi. (1 Ego. 11:22-25; 12:26-28) Angịwẹ wuu myọnụ nyọka hu iDevidi ri adịrahụ nyaa bala ọ-ka chewu koo.

7. (a) Owo anyị à tị́ ya ọgụ-ẹpẹtẹ nya ugbobdu ojuju da lụka nyahị kahị ka jẹ́-ẹ bajẹ? (b) Ẹlịyẹ a tị́ jẹ́ bwu oja nya Ọọnahị Nsilu ọlẹ kị mẹjẹ ẹ-ẹpwụ nya ifim ọwẹ?

 ⁷ Ahị ka ye ọngịrị bala ugbodu ojuju ụka kahị kụ irya nya angịlẹ kị chẹkpẹ ju eji ọkpakpa nya iJihova la ugbodu ojuju. Adịrahụ nyahị, kọ ri ịKịrayịsị iJisọsị, pwa gbang-gbang nyọka ya ụbwọ ju ẹla nya upe uka kọ jam odehe ọlẹ. (Mat. 4:8-11; Jọn.6:14, 15) Ọ kaa kpụnịrọ iJihova ụka myị́ ụka nyọka ya ọngịrị họọ. Ahị la ọ-chụ pwokwita nya aanahị ikolobya lụmẹ-lụmẹ ịlẹ kị kaa pwa la ọ-ka ri isoja bala ọ-ya ụbwọ ju ẹla nya upe lụka nyahị ọlẹ ịnyịnyị. À ka wa oja nya angịhyẹ nyaa bwu jw.org a myị́?

DA AANANG ỤBWỌ

8. Ụka ọlanyị angịgbahị nya ọjịra-jịra a tị́ ka baba nya ugbodu ojuju nyọka jẹ́-ẹ da aanaa ụbwọ myị́?

⁸ Ọ kaa há anchẹ nya iJihova nyọka da awụlẹ ụbwọ. (2 Kọr. 8:4) Ma, ụka ọhẹ, ọ kaa baba nya ugbodu ojuju nyọka họ ịnyị. Ọ-chụ pwokwita, ụka ká ẹwụ á kpeji, angịgbahị nya ọjịra-jịra ịlụwa kaa jẹ́ nyori aanahị alẹng bala anyang nyị baba nya ọhụ ojuju, ụbwọ odada, bala ang nya olegu tụ ịnya ugbinyịrọ. Chajị nya ọháha ọlẹ ká angịgbahị ịwẹ la ẹ-ẹga nya ịkpịlọ nya Ohe, ị kaa hu ọhịhị nya ịlaa ju odo chajị nyọka họ ịbaba nya aanaa haa. (Jọn. 15:12, 13) Ụka kị họ ịnyị aalẹ, ọgụ-ẹpẹtẹ nya ịSadọkọ ị wẹẹ dịrẹ lẹ.

9. Jaabwọ ká ụpwụ nya 2 ịSamwẹlụ 15:27-29 ya, ẹlịyẹ iDevidi à tị́ byi ịSadọkọ nyị họ? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

⁹ Ọhịhị nya iDevidi juwa ẹ-ẹga ọ-la uhi-uhị. Abụsalọm ọnyị nyamwụ tịtọ nyọka noo ẹchị adịrahụ pyii. (2 Sam. 15:12, 13) IDevidi baba nyọka rụ hi iJerusalẹm i-ijata! O be ẹkọ wụrụ anchẹ nyamwụ yẹkẹẹ: “Anụ rụnyẹ rụ ahyaahị, chajị kahị ka be hi Abụsalọm mẹ.” (2 Sam. 15:14) Ụka ká anchẹ nya iDevidi wẹẹ rụ, ọ yẹ nyori ọngọhẹ baba nyọka hi gbe ẹkpẹ kọ ka jẹ́ ang ọlẹ ka Abụsalọm ja maga nyọka họ. Ọọwa ọ du ịSadọkọ bala angịkiliya ịkịla  tịrẹkpẹ nyọka wo ẹla kpa ka ya joo ịbaa-ịbaa lẹlẹ. (Wa 2 ịSamwẹlụ 15:27-29.) Ị ka baba nyọka dụmwọ-dụmwọ. Ẹla ọlẹ ká iDevidi byi angịkiliya ịwẹ nyị họ la uhi-uhi chajị ọ ka kpa ọhịhị nyaa ụ-ụbwọ myị́. Abụsalọm ri ọngọ hu ịlọmwụ hwaa, ọ kaa ju agbama, ọ tị la ijẹẹhị ịnyịnyị. Kụ irya nya ang ọlẹ kọ ka họ ịSadọkọ bala angịkiliya ịkịla, kori kọ jẹ́ nyori nyị ja kpa ẹhị ba ọwa nyọka chewu ke iDevidi wẹẹ!

10. Ányị ịSadọkọ bala angịkịla nyamwụ à tị́ bwu chewu ke iDevidi?

¹⁰ IDevidi me ta ịSadọkọ bala iHuchayị, kọ ri oligu nya iDevidi ịnyịnyị nyọka kpa irya ọhẹ kpehe. (2 Sam. 15:32-37) IHuchayị họ lala o-ri nyị ja chẹkpẹ ju Abụsalọm lẹ, ọ jwoo irya nya abwọlẹ kị ka bwu gba mịla iDevidi lẹlẹ. Ọwẹ tị ka ya ụka ha iDevidi nyọka jẹ́-ẹ nwụla ịlọmwụ nọ gbe ẹla ọọwa. Ba ọọwa ba, iHuchayị ya je ịSadọkọ bala Abiyata jaabwọ ká Abụsalọm myọnụ ju ẹlẹwẹ. (2 Sam. 17:8-16) Ọọwa lẹ angịmiiye ịwẹ à du ẹrụ kaka ya je iDevidi lẹlẹ. (2 Sam. 17:17) Bwula ụbwọ ọdada nya iJihova, ịSadọkọ bala angịkiliya ịkịla nyamwụ jẹ́ da ụbwọ nyọka chewu ke iDevidi.—2 Sam. 17:21, 22.

11. Ányị ahị tị́ ka bwu gbịla ugbodu ojuju nya ịSadọkọ ụka kahị ja da aanahị ụbwọ?

¹¹ Kori kị wụrụhị nyọka da aanahị ụbwọ lụka ọ-la uhi-uhi, ányị ahị tị́ ka bwu ju ugbodu lala ịSadọkọ? (1) Ba ẹla ọlẹ kị mẹjẹ jẹ. Ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ ịlịịwẹ, ọ ka baba nya ahị ọ-ka chebwo hi awụlẹ ẹnẹnẹhẹ ka. Ju ihi nya ẹla ọlẹ ká egbeju ẹpwa ọla oye nyang mẹjẹ. (Hib. 13:17) Angịgbahị nya ọjịra-jịra ka kụ ẹhị yẹ ẹla ọmẹjẹ ọnyị kọ ji u-uhye nya abwọlẹ kị ka bwu nwụlanọ gbe ayịreji o-bwu agaga bala ẹla ọlẹ kị ka họ ụka kọ ji. (1 Kọr. 14:33, 40) (2) Ju ugbodu ma tị dụmwọ-dụmwọ. (Etu 22:3) Kụ irya ene ká ka họ ẹla. A gba ju ka ẹpwụ nya ẹla ododdu ka. (3) Kpụnịrọ iJihova. Kpịtịya nyori iJihova tịtọ ká ahụ bala angịkịla ka la ewu ọ-chike. Ọ  ka dang ụbwọ nyọka jẹ́-ẹ da aanang ụbwọ la ewu ọ-chike.

12-13. Ẹlịyẹ a tị́ jẹ́ bwu oja nya Viktor bala Vitalii? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹² Kụ ẹhị yẹ oja nya Viktor bala Vitalii, aanahị imiiye ịhyẹ ịlẹ kị kaa họ ụkụrwọ nyọka kpa ang oriri bala enyi kịla aanaa ịla ọjịra-jịra ịị Ukraine wẹẹ. Viktor yẹkẹẹ: “Ahị kaa mwahị nya ang oriri ka ẹga myị́ ẹga. Ị dọmwụ kaa da ịkọnị baahị ba ụka lụmẹ-lụmẹ. Ọọnahị ọlẹng ọhẹ hu ang iriri nyamwụ ịlẹ kọ tụ guru rang hahị. O-hu ha ọọwa họ ịbaba nya aanahị pwụ ụka ọhẹ. Jaabwọ kahị wẹẹ ju olo ju ka ẹwpụ nya ang ọrụnyẹ, ịbọmbụ ọhẹ chabwọ mileji hi apatẹ 66 kọ ka wuhị ọyị, ma ọ tị kiji kpụ ka. Ẹ-ẹpwụ nya ahyẹẹnụ ọwẹ wuu, m̀ bịlẹ iJihova kọ ka ya ugbodu ojuju ham chajị kam ka kịnyaa la ọ-da aanahị ụbwọ.”

¹³ Vitalii yẹkẹẹ: “Ahị baba nya ugbodu ojuju yẹẹyẹẹ. Ẹdịyẹ ọhọhẹ nyam kpam awa 12 ene kam pwụ ẹga ọlẹ kam wẹẹ ka. M̀ mịla abwọ ri ha iJihova tụ ụgbẹyị da.” Vitalii kaa ju ugbodu, ọ tị kaa kpa ẹla ọjẹ́jẹ họ ẹla ịnyịnyị. Ọ myị́myị́ yẹkẹẹ: “M̀ kaa bịlẹ iJihova nyọka ya ẹla ọjẹ́jẹ bala ọ-ka dam ụbwọ kam ka yẹ ịlọm melabwọ. Agbẹyị ịlẹ ká igomenti ya iwe da kem m̀ kaa pa ang ọrụnyẹ bwu lẹ. Ọmyịmyị nyam la ọngịrị nyọlẹ kam yẹ jaabwọ ká aanahị alẹng bala anyang kaa họ ụkụrwọ la awụlẹ. Ị go ang ịlẹ kị tụ ụgbẹyị ku hụrụ, ye ang ịlẹ ká aanahị da kpa ka tụ chị awụlẹ bala o-jwaa olo, bala ọ-kaa ya ang oriri bala ẹga o-nune hahị ẹ-ẹga ọnyị kahị chịkụ.”

YA ỤBWỌ CHỊ IJIHOVA GIRI-GIRI

14. Kori ká ọngịnyị ọlịkẹjẹ nyahị á nyẹẹkpẹ da iJihova, ányị ọ tị ka chị wuhi myị́?

¹⁴ Ọhẹ lẹpwụ nya ịmayẹ ịlẹ kị kaa kpụhị ọkịlẹtụ enyi gụ́ wuu ri ụka ká olugbiyegu lee oligu nyahị á nyẹẹkpẹ da iJihova. (Eje. 78:40; Etu 24:10) Jaabwọ kahị bala ọngọọwa á ju awụlẹ chuu kaka ba, ịnyịnyị ọ kaa lujwo kaka ba nyọka bọhụ ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ ọọwa lẹ. Kori ká ẹla ọjụjụ ọlịịwẹ á họ tang ẹnẹhẹ lẹ aalẹ, oja nya ịSadọkọ ọlẹ kọ godayị giri-giri ka jung ọngịrị.

15. Ịyẹ tị́ du ká ịSadọkọ baba nya ugbodu ojuju nyọka ya ụbwọ chị iJihova giri-giri? (1 Ịdịrịhụ 1:5-8)

¹⁵ ỊSadọkụ ya ụbwọ chị iJihova giri-giri ụka ká Abiyata oligu ọ-chii nyamwụ chụ nyọka nyẹẹkpẹ daa. Ẹlẹwẹ la la ocheju nya eji ọkpakpa nya iDevidi. Nyọlẹ ká iDevidi nụwa ọ-ọba nya igu, Adonija ọnyị nyamwụ maga nyọka nu ẹchị adịrahụ ọlẹ ká iJihova myọnụ ha iSolomọn. (1 Ego. 22:9, 10) Abiyata chụ nyọka chẹkpẹ ju Adonija. (Wa 1 Ịdịrịhụ 1:5-8.) Nyọlẹ ká Abiyata họ ịnyị mẹjẹ nyori i-iDevidi kem ọ nyẹẹkpẹ da ka, ma ọ nyẹẹkpẹ da iJihova ịnyịnyị! Kụ irya nya abwọlẹ ká ẹlẹwẹ ka ju ịSadọkọ kaka ba wẹẹ? Ọwa bala Abiyata họ ụkụrwọ la awụlẹ lala angịkiliya kpoye nya ẹka 40. (2 Sam. 8:17) Ị kaa “hu akpa nya iro” nya Ohe la awụlẹ ene-ene. (2 Sam. 15:29) Bwu ọmwụ ọdada, ịwa angị imịmiiye kaa chẹkpẹ ju adịrahụ oriri nya iDevidi bala ọ-họ ang ịkịla ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ nya iJihova.—2 Sam. 19:11-14.

16. Ịyẹ à tị́ ka da ịSadọkọ ụbwọ myị́ du kọ jẹ́ godayị giri-giri?

¹⁶ ỊSadọkọ ya ụbwọ chị iJihova giri-giri nanana nyori Abiyata ọwa chụ nyọka nyẹẹkpẹ da iJihova. IDevidi jẹ́ nyori ọwa nyị ka jẹ́-ẹ dahịhile ịSadọkọ ụka myị́ ụka. Ụka ká obyi omeme nya Adonija chehe, iDevidi dahịhile ịSadọkọ, ịNatan, bala iBenaya nyọka hu iSolomọn ri adịrahụ. (1 Ịdị. 1:32-34) ỊSadọkọ ye ọhụ ojuju bwu ẹga nya angịkịla ịlẹ kị godayị giri-giri ha iJihova, angịnyị lala iNatan bala angịkịla ịlẹ kị chẹkpẹ ju Adịrahụ iDevidi. (1 Ịdị. 1:38, 39) Ụka ká iSolomọn ri adịrahụ,  ọ “ya ịSadọkọ ku ọmwakpa nya Abịyata lala ọngọkiliya.”—1 Ịdị. 2:35.

17. Ányị a tị́ ka bwu gbịla ịSadọkọ kori ká ọngịnyị ọlịkẹjẹ nyang á nyẹẹkpẹ da iJihova?

¹⁷ Ányị a tị́ ka bwu gbịla ịSadọkọ? Kori ká ọngịnyị ọlịkẹjẹ nyang á chụ nyọka nyẹẹkpẹ da iJihova, mẹjẹ iJihova nyori ahụ-ụ́ ja nyẹẹkpẹ dọọ ka. (Joch. 24:15) IJihova ka ya ọngịrị bala ugbodu ojuju ọlẹ ká baba hang nyọka ji oye nyamwụ. Kpụnịrọọ ẹ-ẹpwụ nya abwọ ọrịrị bala ọ-yẹ jula aanang ịla ọjịra-jịra. O-godayị giri-giri nyang myị iJihova lẹhị, ọ tị ka nwụng uri chajị nya ọọwa.—2 Sam. 22:26.

18. Ẹlịyẹ a tị́ jẹ́ bwu oja nya Marco bala Sidse?

¹⁸ Kụ ẹhị yẹ oja nya Marco bala Sidse ahụ nyamwụ, ká anyị anyang nyaa imiiye ịlẹ kị la gbẹgbịlẹ lẹ rụ hi ẹlịlẹhị wẹẹ. Marco yẹkẹẹ “Bwu ahyẹẹnụ ọlẹ ká ma anyị bwaa, anyị ịịwa kaa háng yẹẹyẹẹ. À kaa họ ịngịngịhyẹ ọlẹ ká ka jụ họ nyọka chewu kaa hi ang ọtịpyọ. Lẹ ụka kị chụ nyọka nyẹẹkpẹ da iJihova, ọ kaa kpụ ọkịlẹtụ enyi.” Ọ myị́myị́ yẹkẹẹ: “Ma iJihova kaa juwa balahị. Ọ họ ụ-ụgbẹyị ọlẹ ká ụka kam la dẹwụ-dẹwụ, ahụ nyam kaa la ọngịrị, ụka ká ọwa á tị la dẹwụ-dẹwụ, am kaa la ọngịrị.” Sidse ọwa yẹkẹẹ: “Kori ká iJihova á ya ọngịrị ọlẹ kahị baba hahị ka ịnọ, áhị ja bọhụ myị́ ka. M̀ kaa kpụ ịlọm abyị nyori am à du ká anyị nyam nyẹẹkpẹ da iJihova lẹ, lẹ m̀ ya je iJihova jaabwọ kọ lam. Nyọlẹ kọ la ahyẹẹnụ ịmanyị-ịmanyị, ọọnahị ọnyang ọhẹ kahị yẹ kaka ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịmanyị tị́ lẹ wẹ ẹga nyam, ya ụbwọ nịrọm ụmwụchwọ, mwụụrụ yẹm ẹ-ẹhị lẹ o byim yẹkẹẹ: ‘Sidse, kpịtịya nyori a-abyị nyang o ri ka!’ Bwula ụbwọ ọdada nya iJihova, m̀ jẹ́ chị ọkẹkẹnị kịnyaa ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nyamwụ.”

19. Ẹlịyẹ a tị́ cheje nyọka họ?

¹⁹ IJihova tịtọ ká anchẹ nyamwụ wuu ka ju ugbodu lala ịSadọkọ. (2 Tim. 1:7) Ma, ọ́ tị tịtọ kahị ka kpụnịrọ ọngịrị nya ịlọhị ka. Ọ tịtọ kahị ka kpụpnịrọọ. Lẹ ụka ká yẹ ịlọng ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ ọlẹ ká baba nya ugbodu ojuju, maga ká jahị da ka ẹga nya iJihova. Jẹ́ myị̀myị̀ nyori ọ ka họ a ka ju ugbodu lala ịSadọkọ!—1 Pit. 5:10.