Ị mam la ẹka nya 1948 e-epweji ochiche ọhẹ o-oye nya arịrị nya edii bala ọmwụ ẹnụ obyi nya Nigeria. Lụka ọwẹ, ọnyịnịna nya adam ochiche kọ ri Uncle Moustapha, bala Wahabi, kọ ri ọnyịnam ọlẹng ọgbahị wuu, hu enyi Ohe wẹ ka ri Alibeenu nya iJihova. Ụka kam gu ẹka ihikichu, adam à gbu ẹẹ. Ọkịlẹtụ kpụm enyi yẹẹyẹẹ. Wahabi byim nyori ahị ka jẹ́-ẹ yẹ Adahị lụka nya owuleji bwula igu wẹẹ. Ẹlẹwẹ kpụm ẹjẹ du kam dọmwụ nyọka jẹ́ ịBayịbụụ. M̀ hu enyi Ohe la 1963. Anyịnam alẹng ịta hu enyi Ohe ịnyịnyị.

La 1965 kam kaka hụ ta Wilson ọnyịnam ịị Lagos, ọ kaa kpịpyọ nyọka yẹ jula aanahị ịlẹ kị kaa ye ịlahị nya ụgbẹyị kpụrụrụ Ọọjịra-jịra nya Igbobi. Ọkẹkẹnị bala ila ọchịchị nyaa gum gbịla, ọọwa la Ọya Ọhọhẹ 1968, m dọmwụ nyọka ye ịlahị nya ụgbẹyị lẹlẹ.

Ọọnahị Albert Olugbebi, kọ kaa họ ụkụrwọ ị-ịBẹtẹlụ, nwụlanọ nyọka la ọjịra-jịra ọdatị ọhẹ bala ahị angịlẹ kahị ri anjwo u-uhye nya ọbaba nya angị ka kpa ụka nyaa wuu kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ o-oye ẹtẹ nya Nigeria. M̀ kaa kpịtịya nya ẹla ọlẹ ká Ọọnahị Olugbebi ya la ila ọchịchị yẹkẹẹ: “Anụ ri anjwo wẹẹ, anụ ka jẹ́-ẹ kpa ụka bala ọngịrị nyanụ họ ụkụrwọ ha iJihova. Ụkụrwọ ji yẹẹyẹẹ nyọka họ  ụ-ụwa!” Nyọlẹ kam nwụlanọ nyọka gbịla ọlọmwụ Ayịsaya wẹe, m̀ ya ụbwọ ju ụpwụ ẹ-ẹpwụ i-ijata.—Ayị. 6:8.

La Ọya Ọharụ 1968, ị chụm nyọka ri ọngọ kpa ụka nyam wuu ye ẹrụ ọnyịịla ịị Kano, kọ juwa ooye-ẹtẹ nya Nigeria. Ụka ọwẹ ri ụka kị da Ẹwụ nya Biafra bwu ẹka nya 1967-1970. Ẹwụ ọọwa bịrị ang yẹẹyẹẹ o-oye ọwẹ ene kọọ yẹ kpata ka oye nya ọmwụ-ẹnụ ụtụrụ nya Nigeria. Ọọnahị ọlẹng ọhẹ jum ọhụ nyori am nyị ka oye-ẹtẹ nya Nigeria ka, chajị ọ́ tịtọ ká ẹla ka họ tọm ụ-ụwa ka. Ma m̀ byoo yẹkẹẹ: “Obe ọhọhọ nyọlẹ ká wẹẹ chuko chajị nyam. Ma, kori ká iJihova á tịtọ kam ka họ ụkụrwọ họọ ụ-ụwa lẹ aalẹ, m̀ jẹ́ myị̀myị̀ nyori ọ ka juwa tam ịnyịnyị.”

Iwe-ahụrụ ọla Kano tịpyọ kpoye lụka ọwẹ. Ẹwụ ọlẹ kọ ji ta epweji ọtụka ọwẹ ayịreji nya ịlẹhị-ịlẹhị. Kori kahị ja kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ, ahị kaa yẹ egu nya angịnyị ịlẹ kị nwụ ọọlajị nya o-wo lawụlẹ ka ọọwa chuwa e-eji. Ịnọ ọjịra-jịra ịmanyị-ịmanyị ji Kano, ụmụmẹ nya aanahị tị rụnyẹ rụ hi ụwa. Aanahị ịlẹ kị hi ụ-ụwa á pwu 15 myị́ kaka, ọkịlẹtụ tị kaa kpaa enyi bala o-ju uhi. Aanahị alẹng bala anyang ịwẹ chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ ụka ká ahị angị ịrwọnyẹ ịlẹ kahị kaa kpa ụka nyahị wuu ya ẹrụ ọnyịịla pwụ eji. Ọhụ ojuju nyahị du kị la ịlaa. Ahị daa ụbwọ kpụ ị jẹ́ dọmwụ nya ọjịra-jịra ọ-kaka, ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ myị́myị́, bala ọ-ka ya ụkụrwọ nyaa du ẹrụ kịla egbeju ẹpwa.

Ahị dọmwụ nyọka jẹ́ òja nya Ụbakpa. Ụka kị wo ẹla nya Ịpyị-Adịrahụ la òja nya ịlaa, iru nya angịlẹ kị ri alụwa kaa ke ụrụ wo lahị. Ma, ẹla ọlẹ kahị kaa ya á há angịlẹ kị ri ala ịgba ọgbagba ọlẹ kị jẹ́ gụ́ ụ-ụwa ka, lẹ ahị kaa baba nyọka họ ẹla la ẹla ọjẹ́jẹ. Ẹnẹhẹ, ọlẹng ọhẹ kpa ẹma kum am bala ọngọheeye nyam. Ahị kiji jụ́ ụnyẹ rụ gwọọ, lẹ ahị be myị́! Nanana nyori ẹga la uhi-uhi ị-ịwẹ, iJihova kpahị “ẹ-ẹpwụ nya okpunyi,” aanahị tị dọmwụ nyọka ju iru gụ́ ọọwa ịnyịnyị. (Eje. 4:8) Aanahị kpoye nya angị 500 juwa ọọjịra-jịra 11 ịị Kano lẹẹlẹẹ lẹ.

La Ọya Ọhaneku nya 1968, kahị hụ Kano la ọya ịmanyị-ịmanyị lẹ, ị yam am bala angị imiiye ịkịla ịlẹ kị kaa kpa ụka nyaa wuu ya ẹrụ ọnyịịla ịnyịnyị du ka Niamey, kọ ri egbeju ẹpwa nya Republic of  Niger. Ahị wẹ ka jẹ́ lụka okpii nyori Niger, kọ juwa ịị West Africa, à ri ẹga ọlẹ kọ kaa chila gụ́ ám̀ odehe wuu ẹẹ. Jaabwọ kahị wẹẹ maga ká ochipwuu ọlụwa ka baahị ahị, ahị wẹẹ maga nyọka jẹ́ òja ọlẹ ká alụma kaa ya ụ-ụwa kọ ri French. Nanana nyori iwe-ahụrụ ịwẹ lujwo, ahị ya ahị ọdahile nyahị nịrọ iJihova bala ọ-kịnyaa la ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ bala aanahị angị ịmanyị-ịmanyị ịlẹ kị kụ ụwa. Nyọlẹ kọ nọ pyịnyẹng, ọ lala o-ri ọng myị́ ọng ọlẹ kọ jẹ́-ẹ wa ụpwụ ịị Niamey wuu lẹ nyị ye ụpwụ nyahị ọ-kpa jẹ́ ịBayịbụụ ọlẹ kọ ri The Truth That Leads to Eternal Life. Angịnyị dọmwụ kaa wẹ ka mwahị nyahị nyọka la ụpwụ ọwẹ!

Ahị wẹ ka jẹ́ lụka okpii nyori ẹla nya Alibeenu nya iJihova á há alegbeju ikpeji lụmẹ ka. La Ọya Ọharwiye 1969, ahị angịnyị angị 20 tụguru nyọka la ọjịra-jịra nya isekut ọlẹ kọ ka ri ọhọhẹ ẹ-ẹpwụma ọwẹ. Ahị weẹ ya ahị guru gbe enyi Ohe ohuhu nya angịmiiye inyeewe ịlẹ kị juwa. Ma, la ahyẹẹnụ ọhọhẹ nya ọjịra-jịra ọọwa, ala idangrei wẹ ka tụ ọjịra-jịra ọọwa kụ. Ị wuhị ahị angịlẹ kahị kaa kpa ụka nyahị wuu ya ẹrụ ọnyịịla bala ọngọ kpẹhị rịrị isekut kpa rụ ka ube nya ala ịdangeri. Nyọlẹ kị tọhị ẹla wo kpá, ị byihi ahị nyị tịrẹkpẹ ahyẹẹnụ ọ-bọọba. Ahị yẹ nyori alegbeju ịwẹ ja kpa ẹla tụ baahị wẹẹ, ahị nwụla iwe nọ kị ka họ ụpa nya ẹla oyaya nya enyi Ohe ohuhu ịbaa-ịbaa ẹ-ẹpwa nya ọọnahị ọhẹ bala o-hu angịịwa enyi Ohe ọ-ọba ọhẹ.

Epwihi ịmanyị-ịmanyị ị-ịlahị nya ọọwa, alegbeju ịhyẹ kum am bala aanahị angị ịrụ ịkịla ịlẹ kị kaa kpa ụka nyaa wuu ya ẹrụ ọnyịịla rụ bwu ẹpwụma ọwẹ. Awa 48 kem ị ya hahị kahị ka rụ bwu ẹpwụma ọwẹ lẹ, ahị à tị ka ma uya nya abwọlẹ kahị ka bwu rụ la ịlọhị ịnyịnyị lẹ. Ahị ju ihi nya ẹla ọọwa, lẹ ahị rụ kpụrụrụ ka egbeju ẹpwa ọla Nigeria. Ụ-ụwa ị ya ụkụrwọ onyeewe hahị lẹlẹ.

Ị yam du ka epweji ọhẹ ịị Nigeria ká ẹnyị nyamwụ ri Orisunbare. Am bala ebwo nya aanahị ịlẹ kị juwa kaa yẹ ịpyọ ọkpụkpụ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ ụ-ụwa. Ma nyọlẹ ká ọya ịrwọnyẹ chịpwụrụ, egbeju ẹpwa wụrụm am ụbwọm tịrẹkpẹ ka Niger. Ụka nya ọgbanyẹ, ọlam ẹbyẹbyị bala ọ-lam uhi-uhi, ma ọ tị hám nyọka jẹ́-ẹ yẹ aanahị ịla Niger myị́myị́!

M̀ tịrẹkpẹ ka Niamey. Ahị ọpyẹpyẹ nya ẹnụ ọlẹ kam pweeji, ọlọhị ọhẹ kọ bwu Nigeria jém nyori m ri Olibeenu kpụ ọ dọmwụ nyọka tọ ịtọ ẹla u-uhye nya ịBayịbụụ. Ahị dọmwụ nya ang ọjẹ́jẹ, ọlẹ kọ tị hwabwọ la ẹchụ bala ere ọ-nwa kpoye lẹ, o hu enyi Ohe lẹlẹ. Ọ kpịpyọ nyọka bajẹ bala aanahị kaka ya ẹla nya Ohe ụpa ọhẹ bala ọkịla nya Niger bala ọ-ka yẹ jaabwọ ká angịnyị wẹ ka ye ẹlịlẹhị myị nyọlẹ ká ụka jẹ chẹẹ. Ụka kam pweeji nya ọgbanyẹ, Alibeenu nya iJihova angị 31 à juwa ẹ-ẹpwụma ọwẹ lẹ, ma ị la angị 69 ụka kam rụ bwu ụwa.

La Ọya Ọkụrụ Oheeye nya 1977, m̀ tịrẹkpẹ ka Nigeria chajị nya ang ọmẹjẹ ọhẹ. Ụka ká ang ọmẹjẹ  ọọwa cheju ẹ-ẹpwụ nya epwihi ịta kpá, Malcolm Vigo, kọ ri ọngọ kpa ịlahị nya Angị Kpẹhị Rịrị Egbeju Ẹpwa, ya ileta ọhẹ kị da bwu egbeju ẹpwa ọla Sierra Leone ham wa. Aanahị ịlụwa wẹẹ tịtọ nya ọngọ ye ịlahị nya ụgbẹyị ọlẹ kọ la gogo ị-ịnyịrọ bala o-ye ahụ lẹka, kọ tị jẹ́-ẹ ya òja nya Ọkịrara bala French kị ka yọọ ri ọngọ kpẹhị rịrị isekut ịị Guinea. Ọọnahị Vigo byim nyori ajị nya ụkụrwọ ọwẹ à du kị nyị mẹ ang jẹm lẹ. Ọọwa ọ jum ọhụ nyị “kụ irya jwoo ene ká ka ye myị mẹ” lẹlẹ. M̀ wẹ ịnịịnọ nyori, “Nyọlẹ ká iJihova à ri ọngọ wẹẹ dum ẹrụ wẹẹ, m̀ ka ka.”

M̀ ju ụgbọ oluhye ka Sierra Leone kaka ta aanahị ịla egbeju ẹpwa. Ọngọhẹ nya Angị Kpẹhị Rịrị Egbeju Ẹpwa byim yẹkẹẹ: “Áhị jẹ́ ẹla u-uhye nya ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ ọla Guinea lụmẹ ka.” Ịnọ o ri ụkụrwọ nya aanahị ịla egbeju ẹpwa ọwẹ nyọka jẹ́ jaabwọ ká ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ ọla Guinea la, ma ị́ jẹ́-ẹ wo ẹla bwu ẹga nya aanahị ịlụwa ka ọọlajị nya ojigi-jigi ọlụwa. Ị maga ụka ịmanyị-ịmanyị nyọka ya ọngịnyị du kele kaka wụlaa yẹ, ma ọ́ tị chịkpẹẹ ka. Ọọwa dudu kị ya am nyị ka egbeju ẹpwa nya Guinea, kọ ri Conakry, nyọka ye ụpwụ ọlẹ kọ ka ya iwe ham nyọka kụ ẹpwụma ọwẹ.

Ụka kam pweeji ịị Conakry, m̀ ka embassy nya Nigeria kaka ta ọngọlẹ kọ ri ambassador. M̀ byoo nyori m̀ tịtọ nyọka ya ẹla nya Ohe ịị Guinea. O byim nyori am nyị kụ ụwa ka, ó ri ịnyị ka nyị ka wum lee ọ-họm ang ọtịpyọ ọkịla myị́. Ọọwa ọ yẹkẹẹ: “Tịrẹkpẹ ká Nigeria ká ya ẹla nya Ohe ụ-ụwa mẹ.” M̀ wọọ nyori “M̀ cheje nyọka hụ am ene lẹ.” Ọọwa ọ da ụpwụ kaka byi ọngọlẹ ọ ri Guinean Minister of the Interior nyị dam ụbwọ mẹ lẹlẹ, ọngọọwa tị dam ụbwọ ịlẹhị.

Nyọlẹ kọ nọ pyịnyẹng, m̀ tịrẹkpẹ ka egbeju ẹpwa ọla Sierra Leone nyọka ya eje ọlẹ ká ọngọọwa chị je aanahị ịlụwa. Aanahị chakọ nya ọkẹkẹnị ụka kị wo jaabwọ ká iJihova wahị kụrụ ẹdịyẹ nyam ọwẹ. M̀ la iwe nyọka kụ Guinea ugbẹnyị lẹ!

Bwu 1978 ka 1989, m̀ họ ụkụrwọ nya isekut ọ-kpẹhị rịrị ịị Guinea, Sierra Leone, bala ọngọ ku ọmwakpa nya ọngọ kpẹhị rịrị isekut ịị Liberia. Ụka nya ọgbanyẹ, m̀ kaa jụ ẹdụrụ ụka myị́ ụka. Ọ kaa lịnyị ụka kam ji ẹga ọlụrụ. Ma aanahị kaa maga yẹẹyẹẹ chajị kam ka jẹ́-ẹ pwụ ube-utoji.

Ụka ọhẹ, ẹdụrụ nya ịdụrụ bala ịtakwụ ya ụbwọ gum ọtụka-ọtụka. Ụka kam há gụ́, m̀ wẹ ka jẹ́ nyori ẹdụrụ ọọwa chị wum gbee ká aanahị dọmwụ nyọka me ẹla nya ẹga kị ka jum eji ịnọ lẹ! Nanana nyori ẹlẹwẹ chị uhi ju ọhịhị nyam, ḿ kụ irya nyọka tụụbwọ hi ụkụrwọ nyam ẹnẹhẹ lẹka. M̀ jẹ́ myị̀myị̀ nyori Ohe kem à ka jẹ́-ẹ chewu ke ọngịnyị ọlam-ọlam lẹ, chajị kori kahị gbu wẹwẹ, ọ ka jẹ́-ẹ wulehi eji bwula igu.

La 1988, m̀ gbachị Dorcas, ọngọ ye ịlahị nya ụgbẹyị ọlẹ kọ la giri-giri ẹ-ẹpwụ nya ang nya olegu bala ọ-kaa kpa ịlọmwụ keji. Ahị ye awụlẹ, ọọwa ọ yẹ julam ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ nya isekut ọ-kpẹhị rịrị lẹlẹ. Dorcas ri ahụ ọ-la ọháha bala ọ-kaa ya ịlọmwụ kiliya. Ahị kaa jẹdịyẹ lawụlẹ ẹ-ẹpwụ nya ịmayịlị 15 bwu ọjịra-jịra ọhẹ ka ọkịla, la olo nyahị.  Ọjịra-jịra ịnyị kị lụrụ gụ́ ọwẹ, ahị kaa ju ang ọrụnyẹ ọnyị myị́ ọnyị kahị yé. Ahị kaa jẹ dụmwọ-dụmwọ chajị ịwa bala ụtụjẹ kaa lụmẹ a-agbẹyị.

Dorcas ri ọngọ ju ugbodu yẹẹyeẹ. Ọ-chụ pwokwita, ahị kaa chị ọba ịhyẹ ịlẹ ká ẹchụ ji yẹẹyẹẹ eku. Ụka ọhẹ kahị hu ang ẹdịyẹ ọ-la ụtụrụ ịrụ ọhẹ, ahị baba nyọka ju ụmwụ kpoye nya ogo chajị akwa nya ukoji ọlẹ kị da cheku. Nyọlẹ ká ahụm wuleji kọ wẹe ka kpehe bwu ẹpwụ nya ụmwụ lẹ, ọ chabwọ ju ka umi nya enyi lẹlẹ. Ọngọngọhẹ nyahị á jẹ́-ẹ da awa ka, ẹchụ tị lụmẹ ẹ-ẹpwụ nya enyi ọọwa. Ohe họ lụmẹ nyori ikolobya ịhyẹ chi omyi kaka gbọọ kpehe. Ahị angị imimiiye kaa hu gburu-gburu bwu une ọọluhye nya ẹlẹwẹ lụka ọtata, ma ahị tị kịnyaa la ụkụrwọ nyahị.

La ọmwụ ọdada nya 1992, ọ lahị ẹbyẹbyị nyọlẹ kahị wẹ ka jẹ́ nyori ahụ nyam kpẹnyị. Ọwẹ à ka ri ocheju nya ụkụrwọ ọlẹ kahị wẹe kpa ụka nyahị họ ha iJihova ẹẹ? Ahị yọọ nyori, “iJihova à ya āhị hahị wẹ lẹ!” Chajị nya ọọwa, ahị ju ọnyị ọnyang nyahị ọọwa ẹnyị nyị Jahgift. Nyọlẹ ká ọnyị ọọwa la ẹka ine, ahị ma ọlẹng hilọọ. Ẹnyị nyamwụ ọwa ri Eric. Anyị imimiiye ịwẹ ri āhị bwu ẹga nya iJihova ịlẹhị. Jahgift họ ụkụrwọ ẹ-ẹga ọ-yẹ òja da ọla Conakry pwụ ụka ọhẹ, Eric ọwa ri ọngọ myị ẹrụ ọọjịra-jịra.

Ịlẹhị lẹ Dorcas ahụm baba nyọka hwabwọ la ọ-kpa ụka nyawụ wuu ya ẹrụ ọnyịịla, ma ọ kaa ye ịlahị nya ụgbẹyị ọkpụrụrụ, tụ ụka kọ wẹẹ kpẹhị rịrị anjwo nyahị wẹẹ. Bwula ụbwọ ọdada nya iJihova, m̀ jẹ́ kịnyaa la ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ lụka nyam wuu. Ụka ká anjwo nyahị nwa kpá, ahụm jẹ́ dọmwụ nyọka kpa ụka nyamwụ wuu ya ẹrụ ọnyịịla myị́myị́. Ahị angị imimiiye ri angị kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ ẹ-ẹpwụma ọkịla. Ahị kaa ya ẹrụ ọnyịịla ịị Conakry.

M̀ kaa ka ẹga myị́ ẹga ká iJihova á kpam ka ụka myị́ ụka. Ụka lụmẹ-lụmẹ, am bala ahụm kaa yẹ jaabwọ ká iJihova kaa chewu keehi bala ọ-wahị kụrụụhị. Ahị ọ-dahile iJihova chịhịda bwu imahị ọlẹ ká angị kpụnịrọ ang ụdụ kaa la. Ẹla ọlẹ kọ họ ọ-ọhịhị nyam bala Dorcas ahụm du kahị jẹ́ nyori ẹga nya iJihova, kọ ri “Ohe Oluhye ọngọchịda,” ọngịnyị à kaa yé ewu ọchike ọlam bwu lẹ. (1 Ego. 16:35) M̀ jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova kaa ‘chewu ke ọhịhị’ nya ọng myị́ ọng ọlẹ kọ dahịhilọọ.—1 Sam. 25:29.