1. Ịyẹ ọngịnyị nya ịKịrayịsị ọlẹ kọ ri ọlẹng à tị́ ka họ pyii nyọka kịlahị?

 ADỊRAHỤ iDevidi byi iSolomọn yẹkẹẹ: “Ju ugbodu ká godayị giri-giri lala ọlẹng” mẹ. (1 Ịdị. 2:1-3) Ẹlẹwẹ baba ha Angịnyị nya ịKịrayịsị ịlẹ kị ri alẹng wuu alẹ. Kori ká ang ka há haa aalẹ, ị ka baba nyọka ju ihi nya ehile nya Ohe bala ọ-kpa itiwe nyaa họ ụkụrwọ ụpa ọnyị myị́ ọnyị nya ọhịhị nyaa. (Luk. 2:52) Ịyẹ tị́ du kọ baba yẹẹyẹẹ ká ikolobya ka nwà ka la gbẹgbịlẹ ẹ-ẹpwụ nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị o-riri?

2-3. Ịyẹ tị́ du kọ baba nya ọọnahị okolobya ọ-ka nwà ka la gbẹgbịlẹ ẹ-ẹpwụ nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị o-riri?

² Ọlẹng kaa la akụrwọ lụmẹ-lụmẹ ẹ-ẹpwụ nya ugbiyegu bala ọjịra-jịra. Anụ ikolobya, ọhẹka anụ ja kụ irya u-uhye nya ụkụrwọ ịlẹ kị ka hi pwụụnụ ị-ịlahị myị́ lẹ. Ọhẹka à ka la irya nyọka ye ịlahị nya ụgbẹyị, ri ọngọ myị ẹrụ, gbee ká ka ri ọngọgbahị nya ọjịra-jịra. Ọhẹka ọ tị ka háng nyọka ye ahụ bala ọ-ka ma anyị ịnyịnyị myị́. (Efe. 6:4; 1 Tim. 3:1) Nyọka jẹ́-ẹ họ ẹla ịwẹ wuu kpẹẹkpẹẹ myị́, à baba nyọka la gbẹgbịlẹ ẹ-ẹpwụ nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị o-riri. b

³ Ịyẹ à tị́ ka dang ụbwọ nyọka jẹ́-ẹ nwà ka la gbẹgbịlẹ ẹ-ẹpewụ nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị o-riri? Abwẹla ịhyẹ ji ká ka baba nyọka la. Ịyẹ a tị́ baba nyọka họ lẹẹlẹẹ kọ ka nwụlang nọ gbe ụkụrwọ ọlẹ kọ ka hi pwụng ị-ịlahị chajị ká ka jwọọ họ myị́?

4. Ale a tị́ ka yé angịlẹ kị la ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla gbịla? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

⁴ Chụ angị ịnyịịla ịlẹ ká ka yẹ gbịla. Oja nya angịnyị ịnyịịla ịlẹ ká ikolobya ka jẹ́-ẹ dịrẹ ọgụ-ẹpẹtẹ nyaa ji lụmẹ ẹ-ẹpwụ nya  ịBayịbụụ. Alẹng ịlụka onyogo ịwẹ la ọháha ẹ-ẹga nya Ohe, ị tị kpẹhị rịrị angịnyị nyamwụ a-agbẹyị ịdatị-datị ịnyịnyị. Angịnyị nya ịKịrayịsị ịlẹ kị la gbẹgbịlẹ ká ka jẹ́-ẹ gbịla ji à ka yé ugbiyegu nyang bala ọjịra nyang ịnyịnyị. (Hib. 13:7) Ọgụ-ẹpẹtẹ nya ọngọlẹ kọ tị há gụ́ wuu à ri ịnya iJisọsị ịKịrayịsị ẹẹ. (1 Pit. 2:21) Jaabwọ ká wẹẹ jẹ́ ang u-uhye nya oja nya alẹng ịwẹ, ya ẹhị reeji u-uhye nya abwẹla nyaa ọlẹ kọ háng. (Hib. 12:1, 2) Ọọwa lẹ, a cheje jaabwọ ká ka bwu gbịlaa lẹlẹ.

5. Ányị a tị́ ka bwu jẹ́ jaabwọ ká ka kụ irya la ẹla ọjẹ́jẹ? Ịyẹ tị́ du ká ọọwa baba? (Eje Ọnyịịla 119:9)

⁵ “Yụbwọ chị ẹla ọjẹjẹ.” (Etu 3:21) Ọlẹng ọlẹ kọ jẹ́-ẹ kụ irya la ẹla ọjẹ́jẹ, kaa kụ ẹhị yẹ ẹla kele warị ene kọ ka họ ẹla. Lẹ maga ká kụ irya nya ẹla la ẹla ọjẹ́jẹ, ká họ ịnyị ka ịlahị-ịlahị. Ịyẹ à tị́ du? Chajị iru nya ikolobya odehe alẹ kaa họ ẹla ba irya nya ịlaa jẹ lee jaabwọ ká ọkịlẹtụ-ụ́ byaa. (Etu 7:7; 29:11) Ẹla ọla intanẹtị bala ẹga ọ-da oja kpehe ka chị wu abwọlẹ ká kaa kụ irya nya ẹla myị́. Ma ányị a tị́ ka bwu jẹ́ jaabwọ ká ka kụ irya la ẹla ọjẹ́jẹ? Dọmwụ bwula ọ-jẹ́ itiwe nya ehile ịla ịBayịbụụ, ká kụ irya u-uhye nya ang odudu kị ju apyobwuna. Ọọwa lẹ, a kpa itiwe nya ehile ị-ịwa da ịlọng ụbwọ cheje nya ẹla ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka kpụ iJihova ịpyọ lẹlẹ. (Wa Eje Ọnyịịla 119:9.) Kori ká jẹ́ họ ẹla ọkpọnchị ọwẹ aalẹ, à wẹẹ hu ẹta-ẹdịyẹ jahị da ọ-ka la gbẹgbịlẹ ẹ-ẹwpụ nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị o-riri lẹ. (Etu 2:11, 12; Hib. 5:14) Kụ ẹhị yẹ abwọlẹ ká ẹla ọjẹ́jẹ ka dang ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ imiiye ịhyẹ lẹẹ: (1) ụka ká ja họ ẹla bala aanahị anyang bala (2) ụka ká ja cheje u-uhye nya ang ọkụrụ-kụrụ.

6. Ányị irya ọ-kụ la ẹla ọjẹ́jẹ à tị́ ka da okolobya ụbwọ nyọka chị ihi ju aanahị anyang?

⁶ Ẹla ọjẹ́jẹ ka dang ụbwọ nyọka chị ihi ju anyang. Ó ri ẹla ọtịpyọ nya ọọnahị okolobya ọ-ka ri oligu nya ọọnahị ọnyang ka. Ọ kaa lịnyị. Ma, okolobya ọọwa á ka ya ẹla ta ọọnahị ọnyang ọọwa, da ụpwụ tọọ, lee ọ-họ ịngịngịhyẹ ọlẹ kọ ka kpaa irya ka ẹga nya awụlẹ ka, kẹnẹ-kẹnẹ kori kọ ja kụ irya nyọka yoo lẹ mẹ ịnyị. (1 Tim. 5:1, 2) Kori kọ ja tụ́ aha nya ọnyang ọọwa aalẹ, ọ ka yẹ abwọ hi ịngịngịhyẹ ọlẹ kọ ka chị ẹnyị nyamwụ ịrị. Ọ́ ka chọọ ebwo hi ahị nya alụma, la ọngọngọhẹ o-juwa raa ibeenu ka lẹ ka.—1 Kọr. 6:18.

7. Ányị irya ọ-kụ la ẹla ọjẹ́jẹ à tị́ ka da okolobya ụbwọ ẹ-ẹga nya ang ọkụrụ-kụrụ?

 ⁷ Ụgbẹyị ọkịla ọlẹ ká okolobya ka jẹ́-ẹ mẹjẹ nyori ọ la ẹla ọjẹ́jẹ ri ọ-ka cheje ọnyịịla ẹ-ẹga nya ang ọkụrụ-kụrụ. Ụka lụmẹ-lụmẹ, ang ịkụrụ-kụrụ ịlẹ kịị kpehe inyeewe kaa bwu ẹga nya angịlẹ kịị kpa ehile nya iJihova ka lee ọ-kaa la ọhịhị nya ụya ọhọhọ. Irya nya ụya ọlẹpwụ nyaa kaa chehe ụ-ụma nya ang ịkụrụ-kụrụ ị-chị ịnyịrọ chị lee ịlẹ kị kaa họ ká alẹng ka me anyang. Ụka ká okolobya ọlẹ kọ wẹẹ nwà ka la gbẹgbịlẹ ẹ-ẹpwụ nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị o-riri á ja chụ ang ọlẹ ká ka kụrụ, ọ ka ya iwe da ká itiwe nya ehile ịla ịBayịbụụ bala ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla nya ala ọjịra-jịra ka kpọọ ụgbẹyị. Ọ ka jẹ́-ẹ tọ ịlọmwụ wo yẹkẹẹ: ‘Ang ọlẹ kam kaa chụ mẹjẹ nyori m̀ ju alẹwụ bala ọ-kaa me irya ju angịkịla? Abwọlẹ kam kaa kụrụ ang du kọ kaa chị angịkịla kpẹẹ nyọka myị nyori m̀ ri ọnchẹ nya Ohe?’ (1 Kọr. 10:31-33; Tay. 2:6) Ẹla nya okolobya ọlẹ kọ la ẹla ọjẹ́jẹ kaa kpa aanamwụ ịla ọjịra-jịra ịpyọ, tụ́ Adamwụ olepwoohe ịnyịnyị.

8. Ányị okolobya à tị́ ka họ kọ ka ju ọdahịhile?

⁸ Ju ọ-dahịhile. Okolobya ọlẹ kọ ju ọ-dahịhile kaa kpahị ju akụrwọ ịlẹ wuu kị ya jwọọ ụ-ụbwọ. (Luk. 16:10) Kụ irya nya ọ-chụ pwokwita nya iJisọsị wẹẹ. Ẹla á kaa lọọ ujwo lee ọ-rụ kpịbaa hi ụkụrwọ ẹnẹnẹhẹ ka. Ọkọkọ nya ọọwa, ọ họ ụkụrwọ ọlẹ ká iJihova ya jwọọ ụ-ụbwọ pwụ ocheju, tụ́ ụka kọ lujwo nyọka họ ịnyị. Ọ la ọháha ẹ-ẹga nya angịnyị—ọgụgụ ri angịjụgbẹyị nyamwụ—ọ tị myọnụ nyọka hu ọhịhị nyamwụ ha chajị nyaa ịnyịnyị. (Jọn. 13:1) Jaabwọ ká iJisọsị họ, maga ká họ ụkụrwọ ọnyị kị ya hang chọnụ. Kori ká jẹ́ myị̀myị̀ jaabwọ ká ka bwu họọ ka, kpa ịlọng keji ká tọ aanahị ịlẹ kị la gbẹgbịlẹ wo nyọka dang ụbwọ. Ụkụrwọ ochiche ọlẹ ká họ a myịng lẹhị ká ba ọọwa ka. (Rom. 12:11) Ọkọkọ nya ọọwa, họ ụkụrwọ nyang pwụ ocheju, la irya nyori a ‘juwa họọ ha iJihova ayịdang mẹ. A họọ lala ụkụrwọ nya ọngịnyị ehe ọhẹ-lọhẹ kaka.’ (Kol. 3:23) Ẹlịlẹhị tị ri, á la kpẹẹkpẹẹ ka lẹ, kpa ịlọng keji ká myọnụ nya ẹga ọnyị ká jẹ́ họ ka.—Etu 11:2.

9. Ịyẹ tị́ du ká okolobya ka baba nyọka jẹ́-ẹ họ ụkụrwọ ọlẹ kọ ka dọọ ụbwọ?

⁹ Kori ká okolobya á ka jẹ́-ẹ nwà ka la gbẹgbịlẹ ẹ-ẹpwụ nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị o-riri aalẹ, ọ ka baba nyọka jẹ́-ẹ họ ang ọlẹ kọ ka dọọ ụbwọ. Ang ịwẹ ka dang ụbwọ nyọka jẹ́-ẹ họ ụkụrwọ ọlẹ ká ka la ẹ-ẹpwụ nya ọjịra-jịra, ụkụrwọ ọlẹ ká ka kpa kpẹhị rịrị ugbiyegu nyang, bala ọ-ka jẹ́-ẹ yẹ jula angịkịla ụ-ụgbẹyị ọlam-ọlam. Kụ ẹhị yẹ ịmanyị-manyị nyaa lẹẹ.

10-11. Ányị okolobya à tị́ ka yé apyobwuna bala ọjịra-jịra kori kọ jẹ́ wa ụpwụ bala ọ-dada yẹẹyẹẹ? (Eje Ọnyịịla 1:1-3) (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹⁰ Maga ká jẹ́ wa ụpwụ bala ọ-dada yẹẹyẹẹ. ỊBayịbụụ ya nyori ọlẹng ọlẹ kọ kaa chị ọkẹkẹnị nyị kaa kpa ụka nyamwụ wa Omyi Ẹla nya Ohe bala ọ-kụ irya jwoo. (Wa Eje Ọnyịịla 1:1-3.) Bwụla ọ-wa ịBayịbụụ ẹnụ myị́ ẹnụ, ọ ka wẹ ka jẹ́ ụgbẹyị ọlẹ ká iJihova kaa kụ irya nya ẹla, ọọwa ka dọọ ụbwọ nyọka yọyị nya ẹla pyịị bala  ọ-kụ irya yẹẹyẹẹ. (Etu 1:3, 4) Alẹng ịlịịwẹ baba ẹ-ẹpwụ nya ọjịra-jịra. Ịyẹ à tị́ du?

¹¹ Aanahị alẹng bala anyang baba nya ụbwọ ọdada nya angịlẹ kị jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ bala ọ-ya irya ha ọngịnyị bwu ẹpwụ nya ịBayịbụụ. (Tay. 1:9) Kori ká jẹ́-ẹ wa ụpwụ yẹẹyẹẹ, ụpa ọlẹ ká la ọọjịra-jịra bala ịtọ ẹla ọwẹwẹ nyang ka jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ angịkịla, ọ tị ka jwaa ọngịrị ịnyịnyị. Ọ ka du ká ka jẹ́-ẹ da ẹhị nya ẹla ịhyẹ neeji ha ịlọng ụka nya ang ọjẹ́jẹ nya ịlọng bala ụka ká juwa ọọjịra-jịra nya epwihi, ịnya isekut bala ọjịra-jịra ọtụka. Ụpwụ ọlẹ ká da neeji ka dang ụbwọ nyọka ju ọmyịmyị nya ịlọng ọngịrị bala ọ-ka ju angịkịla ọhụ.

12. Ịyẹ à tị́ ka dang ụbwọ nyọka jẹ́-ẹ ya ẹla bala angịkịla bala o-ke ụrụ wo laa?

¹² Maga ká ka jẹ́-ẹ ya ẹla bala angịkịla. Ọngịnyị nya ịKịrayịsị baba nyọka jẹ́ jaabwọ kị kaa ya ẹla bala ọ-ke ụrụ wo la angịkịla. Ọọwa ri, ọ baba nyọka ke ụrụ wo ẹla nya angịkịla bala ọ-jẹ́ jaabwọ ká ẹla ọọwa laa ọ-ọkịlẹtụ. (Etu 20:5) Ọ ka maga nyọka jẹ́ ẹla ọlẹpwụ nya angịkịla bwula ọ-ya ẹhị ba ọkọ nyaa, ẹhị bala ịnyịrọ ọ-kpa ya ẹla nyaa. Á ka jẹ́-ẹ họ ịnyị myị́ la ọ-bịrị ụka balaa ka lẹ ka. Kori ká kaa kpa ifon lee ịkọmputa da ụpwụ du kịla angịkịla ụka myị́ ụka, ọ ka lujwo hang nyọka jẹ́-ẹ ya ẹla bala angịnyị ọlam-ọlam. Lẹ, maga ká nwụla ụka nyang nọ nyọka jẹ́-ẹ ya ẹla bala angịkịla a-ahịchịng.—2 Jọn. 12.

13. Ang ọkịla oyina okolobya à tị́ baba nyọka jẹ́? (1 ITimoti 5:8) (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹³ Maga ká jụ ịlọng kpa. Ọngịnyị nya ịKịrayịsị ọlẹ kọ la gbẹgbịlẹ baba nyọka jụ ịlọmwụ bala ugbiyegu nyamwụ kpa. (Wa 1 iTimoti 5:8.) Ẹ-ẹpwụma ịhyẹ, aanahị ikolobya kaa jẹ́ ụkụrwọ nya ụbwọ bwu ẹga nya adaa lee ọngọkịla ọlẹ kị bwu bala. Ẹ-ẹpwụma ịkịla, okolobya ka jẹ́ ụkụrwọ nya ụbwọ ụka kọ ja kpa ube-ụpwụ ka myị́. Jaabwọ myị́ abwọ kọ la, ọ kaa há nyọka jẹ́ ịngịhyẹ ọlẹ kọ ka dang ụbwọ ye ụkụrwọ. (Ụkụr. 18:2, 3; 20:34; Efe. 4:28) Maga ká angịnyị a jẹ́ng nya ọngọ jụ ụkụrwọ họ bala ọngọ kaa bọhụ ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ gbee kọ ka cheju. Kori ká họ ịnyị, à ka la iwe nyọka ye ụkụrwọ, ụkụrwọ ọọwa tị ka juwa hang gbobyi-gbobyi ịnyịnyị. Abwẹla bala ang ọjẹ́jẹ ịlẹ kahị ya ẹla rụ wẹ baba yẹẹyẹẹ ha ọlẹng ọlẹ kọ ri ọngịnyị nya ịKịrayịsị nyọka jụ ụkụrwọ ịlẹ kọ ka la ị-ịlahị họ ịnyịnyị. Ahị kụ ẹhị yẹ akụrwọ ịlịnyị ịhyẹ wẹẹ.

14. Ányị ọọnahị okolobya à tị́ ka bwu nwụlanọ nyọka kpa ụka nyamwụ wuu họ ụkụrwọ ha iJihova?

¹⁴ Ụka nyang ọ-kpa họ ụkụrwọ nya iJihova. Iru nya alẹng ịlẹ kị la gbẹgbịlẹ ẹ-ẹpwụ nya ang nya olegu lẹẹlẹẹ kaa kpa ụka nyaa wuu họ  ụkụrwọ nya iJihova bwu ụka kị ri onjwo. Ịlahị nya ụgbẹyị oyeye kaa da okolobya ụbwọ nyọka jẹ́ jaabwọ kọ ka jẹ́-ẹ họ ụkụrwọ yẹẹyẹẹ bala angịnyị ịlẹ ká abwẹla nyaa datị-datị. Ọ kaa dọọ ụbwọ ịnyịnyị nyọka jẹ́-ẹ kpa okpoko ọlẹ kọ la ra ang la ẹla ọjẹ́jẹ, ọ́ kaa ra ang kpoye nya ọlẹ kọ la ka. (Filip. 4:11-13) Ụgbẹyị ọhẹ ọlẹ kọ kaa da ụbwọ nyọka jẹ́-ẹ kpa ụka nyang wuu họ ụkụrwọ nya iJihova ri ọ-ka chịchị ye ịlahị nya ụgbeyị. Iru nya angịhyẹ kaa chịchị ye ịlahị nya ụgbẹyị pwụ ụka ọhẹ, ọọwa kaa daa ụbwọ nwụlanọ gbe ịlahị nya ụgbẹyị o-ye kpụrụrụ. Ịlahị nya ụgbẹyị o-ye kpụrụrụ tị ka wụrụ ụgbẹyị da ka ụkụrwọ ịkịla lala ebe ị-kpa gbịgba ọnwụnwụ bala ụkụrwọ ọ-họ ị-ịBẹtẹlụ.

15-16. Ịyẹ à tị́ ka da okolobya ụbwọ nyọka ri ọngọ myị ẹrụ lee ọngọgbahị nya ọjịra-jịra?

¹⁵ Ọngọ myị ẹrụ lee ọngọgbahị nya ọjịra-jịra. Angịnyị nya ịKịrayịsị ịlẹ kị ri alẹng baba kị ka la irya nyọka ri angịgbahị nya ọjịra-jịra chajị kị ka jẹ́-ẹ da aanahị ụbwọ. ỊBayịbụụ ya nyori ọlẹng ọlẹ kọ ja maga jahị da iwe-ahụrụ ọlịịwẹ aalẹ, “ụkụrwọ ọnyịịla-nyịịla a wẹ kọ wẹẹ tịtọ lẹ.” (1 Tim. 3:1) Ene ká ọọnahị ọlẹng ka ri ọngọgbahị nya ọjịra-jịra, ọ ka nwa ka ri ọngọ myị ẹrụ pyii ene. Angị myị ẹrụ kaa da angịgbahị nya ọjịra-jịra ụbwọ a-agbẹyị lụmẹ-lụmẹ. Angịgbahị nya ọjịra-jịra tụ́ angị myị ẹrụ kaa kpa ịlaa keji da aanahị ịla ọjịra-jịra ụbwọ bala ọ-kaa kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ la ila ọchịchị. Aanahị ikolobya ka jẹ́-ẹ ri angị myị erụ ene kị dọmwụ ka gụ ẹka iwo kụrụ ihikichu myị́. Ọngọ myị ẹrụ ọlẹ kọ tị jẹ́ họ yẹẹyẹẹ ka jẹ́-ẹ ri ọngọgbahị nya ọjịra-jịra ụka kọ gu ẹka 20 da uhye bwaa myị́.

¹⁶ Ányị a tị́ ka jẹ́-ẹ họ nyọka nwa ka ri ọngọ myị ẹrụ gbee ká ka ri ọngọgbahị nya ọjịra-jịra? Ijẹẹhị ọhẹ-ẹ́ ji ị kaa kpa bwu datị ka. Ma abwẹla ịlẹ ká ọngịnyị baba nyọka la wuu, kpụnịrọ ẹla ọla ịBayịbụụ bala ọháha ọlala ẹ-ẹga nya iJihova, ugbiyegu nyang, bala ọjịra-jịra. (1 Tim. 3:1-13; Tay. 1:6-9; 1 Pit. 5:2, 3) Maga ká wo etu nya ẹla ịwẹ wuu. Raabwọ ká iJihova ka dang ụbwọ nyọka jwaa họ myị́. c

17. Ányị okolobya à tị́ ka bwu nwụlanọ gbe ọ-ka ri ọrụ-ahụ bala ayịdẹpwa? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹⁷ Ọrụ bala ayịdẹpwa nya ugbiyegu. Jaabwọ ká iJisọsị ya, angịnyị nya ịKịrayịsị ịhyẹ kaa chụ nyọka ye ahụ ka. (Mat. 19:12) Ma, kori ká chụ nyọka ye ahụ, ụkụrwọ nya ọrụ bala ayịdẹpwa o-riri ka dọọ uhye hang. (1 Kọr. 11:3) IJihova ya ahị guru ká ọrụ ka la ọháha ẹ-ẹga nya ahụ nyamwụ, ri oligu nyamwụ bala ọ-dọọ ụbwọ kọ ka tụ ju iJihova chwẹẹ. (Efe. 5:28, 29) Abwẹla bala ang ọjẹ́jẹ ịlẹ kahị ya ẹla rụ ene ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ, lala irya ọ-kụ la ẹla ọjẹ́jẹ, ihi ọ-chị ju anyang, bala o-ju ọdahịhile, ka dang ụbwọ  nyọka ri ọrụ-ahụ ọnyịịla. O du ká ka jẹ́-ẹ nwụlanọ yẹẹyẹẹ nyọka jụ ụkụrwọ nyang họ lala ọrụ bala ayịdẹpwa.

18. Ányị okolobya à tị́ bwu nwụlanọ gbe ọ-ka ri adịda?

¹⁸ Adịda. Ụka ká ye ahụ kpá, à ka ri adịda myị́. Ẹlịyẹ a tị́ ka jẹ́ bwu ẹga nya iJihova u-uhye nya adịda ọnyịịla o-riri? Ang lụmẹ-lụmẹ ji kahị ka jẹ́. (Efe. 6:4) IJihova byi iJisọsị Ọnyị nyamwụ gbagbịla nyori nyị há ọwa bala o-ri ọwa nyị myị jwoo. (Mat. 3:17) Kori ká wẹ ka ma anyị aalẹ, maga ụka myị́ ụka ká anyị nyang a jẹ́ myị̀myị̀ nyori à la ọháha ẹ-ẹga nyaa. Daa ọlẹẹkwaa ụka myị́ ụka nya ang ọnyịịla ọlẹ kị kaa họ. Adịda ịlẹ kị kaa gbịla iJihova kaa da anyị nyaa ụbwọ nyọka nwa ka ri alẹng bala anyang ịlẹ kị la gbẹgbịlẹ ẹ-ẹwpụ nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị o-riri. À ka jẹ́-ẹ nwụlanọ lẹẹlẹẹ gbe ụkụrwọ ọwẹ bwula ọ-kpahị ju angịkịla ẹ-ẹwpụ nya ugbiyegu bala ọjịra-jịra, bala ọ-maga nyọka ya jaabwọ ká ẹla nyaa háng bala ọ-myịng lẹhị kaka ba. (Jọn. 15:9) Ọwẹ ka dang ụbwọ nyọka ju ụkụrwọ nya ọrụ bala ayịdẹpwa họ kọri ká chụ nyọka ye ahụ. Ma ọ lẹẹlẹẹ, à ju apyobwuna ha iJihova yẹẹyẹẹ, à tị ri ụbwọ ọdada ọtụka-otụka ha ala ugbiyegu nyang, bala ọjịra-jịra ịnyịnyị.

19-20. Ịyẹ à tị́ ka da aanahị ikolobya ụbwọ nyọka nwà ka la gbẹgbịlẹ ẹ-ẹpwụ nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị o-riri? (Yẹ ifoto ọla ẹbẹ nya ọgbanyẹ.)

¹⁹ Aanahị ikolobya, ụkụrwọ ji ẹpwụ nyọka nwa ka la gbẹgbịlẹ ẹ-ẹwpụ nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị o-riri. Anụ baba nyọka gbịla angịlẹ kị ya ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla deeji, kụ irya la ẹla ọjẹ́jẹ, ju ọ-dahịhile, jẹ́ ang ọlẹ kọ ka ju apyobwuna hanụ, bala ọ-nwụlanọ gbe ụkụrwọ ọlẹ kọ ka hi pwụụnụ ị-ịlahị.

²⁰ Ọ ka lang ụmẹ ụka ọhẹ kori ká kụ irya u-uhye nya akụrwọ ịlẹ ká ka la ị-ịlahị myị́. Ma à ka jwọọ họ myị́. Kpịtịya nyọrị iJihova nwụlanọ nyọka dang ụbwọ. (Ayị. 41:10, 13) Aanang ịla ọjịra-jịra tị ka dang ụbwọ ịnyịnyị. Ụka ká nwà ka la gbẹgbịlẹ jaabwọ ká iJihova tịtọ, ọhịhị ka kpụng ịpyọ bala o-wung ẹpwụ. Aanahị ikolobya, anụ háahị! IJihova a wahị kụrụụnụ jaabwọ kanụ wẹẹ họ ụkụrwọ nyọka la gbẹgbịlẹ ẹ-ẹpwụ nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị o-riri mẹ.—Etu 22:4.