ỊWẸẸ ọdada á juwa ka, āhị ịdatị-datị ịlẹ ká iJihova ya hahị myịng lẹhị, tu iwe nyọka kpa āhị ị-ịwa họ ụkụrwọ jaabwọ kọ háng. ỊBayịbụụ ya ere nyị ri āhị bwụ ẹga nya Ohe. Ọ dọmwụ myịmyị yẹkẹẹ: “Ang oriri họ ká ọkịlẹtụ kpụ ọngịnyị nyii, ere ọnwanwa họ ká ọngịnyị chị ọkẹkẹnị.” (Ọngọ. 10:19; Eje. 104:15) Ma a ka yẹ ịnyịnyị nyori nanana nyori ere kaa kpa ọkẹkẹnị wa ọngịnyị, angịhyẹ la akama ẹ-ẹga nya ere ọnwanwa. Odehe wuu, angịnyị la irya datị-datị u-uhye nya ere ọnyọọngịrị ọnwanwa. Ịyẹ à tị́ ka da Angịnyị nya ịKịrayịsị ụbwọ nyọka jẹ́-ẹ chị eje ọnyịịla u-uhye nya ere ọnwanwa?

Jaabwọ myị́ abwọ ká ọhọhọ nya ala ẹga ọlẹ kị kpahị nwa á la wẹwẹ, ahị ọ-cheje kpụnịrọ irya nya Ohe ọkọkọ nya ẹla ọlẹ ká angịnyị ya, kaa kpa ọkẹkẹnị ọlam-ọlam wahị.

Ọhẹka ahụ ịnyịnyị ka yẹ nyori, iru nya angịnyị kaa nwa ere ọnyọọgịrị ụka wuu bala ọ-nwa kpohe. Angịhyẹ kaa nwa ere ọnyọọgịrị chajị ọ laa lala o-ri o du kị jẹ́-ẹ mwụ ịnyọ. Angịkịla tị kaa nwa chajị kị ka ba la ọ-kụ ịrya u-uhye nya akama nyaa. Ẹ-ẹga ịhyẹ tị lẹ, ị kaa yẹ angịlẹ kịị nwa ere lala angịlẹ kị la gbẹgbịlẹ bala ọ-la ọngịrị.

Ma, Ọngọ họhị tị mẹ ẹla ọlẹ kọ ka kpahị ụgbẹyị jẹẹhị ahị Angịnyị nya ịKịrayịsị. Ọ-chụ pwokwịta, o ya ang ịlẹ kị ka họ ta ọngịnyị ọlẹ kọ nwa ere kpohe. Ọhẹka ahị ka wo abwọ ọchịchị ọkpẹẹkpẹẹ nya ọngọ nwa ere kpụ ere ọlẹ kọ ji ụpwụ nya Etu 23:29-35 bala akama ịlẹ kị kaa chị ọngọlịnyị ọgụ, ụka ọhẹ lẹ. a Daniel, kọ ri ọngọgbahị nya ọjịra-jịra ịị Europe, kpịtịya nya abwọlẹ ká ọhịhị nyamwụ la ene kọọ jẹ́ iJihova bala ọ-kaa kpa ehile nyamwụ. O yẹkẹẹ: “M kaa nwa ere ọnyọọngịrị kpohe, ọ-ọwa tị du kam jẹ́-ẹ cheje nya ẹla kpakpa ka. Ọọwa du ká ang ịtịpyọ lụmẹ-lụmẹ họ tam. Ụka kam kpịtịya nyang ịlẹ kị họ tam, ọ kaa tọm olujwo wẹẹ.”

Ányị ahị tị́ ka jẹ́-ẹ cheje ịnyịịla u-uhye nya ere ọnyọọgịrị, chajị kahị ka jẹ́-ẹ cheji ba hi akama ịlẹ kọ kaa kpa wa angị nwa kpohe? Ang ọlẹ kọ ka dahị ụbwọ rị ọ-ka ya iwe da ká irya nya Ohe ka kpahị ụgbẹyị ẹ-ẹpwụ nya irya ọkụkụ bala ọhọhọ nyahị wuu.

Ahị kụ ẹhị yẹ ẹla ọlẹ ká ịBayịbụụ ya u-uhye nya ere ọnyọọgịrị bala ang odudu ká angịnyị kaa nwa wẹẹ.

Omyi Ẹla nya Ohe á pwa ju ere ọnyọọgịrị ọ-nwa melabwọ ka. ỊBayịbụụ dọmwụ myị ọnụ nyori, ere nyị kaa kpa ọngịnyị chị ọkẹkẹnị. Ahị wa yẹkẹẹ: “Kịnyaa ká ri ang oriri nyang, ká ya ụya jwọọ. Nwa ere nyang lọkẹkẹnị ịnyịnyị mẹ.” (Ọngọ. 9:7) IJisọsị nwa ere ọ-ọhụhụ ọhẹ, anchẹ nya iJihova tị kaa nwa ere ịnyịnyị.—Mat. 26:27-29; Luk. 7:34; 1 Tim. 5:23.

Ma, Omyi Ẹla nya Ohe ya ọdatị nya ere ọ-nwa melabwọ bala ọ-ka nwa kpohe. O ya gbagbịla yẹkẹẹ: “Ānụ nwa ere ya ka.” (Efe. 5:18) Ọ tị dọmwụ ya ịnyịnyị nyori “angị nwa ere juwa ya wuu [á] ka jẹ́-ẹ ri ugu nya ịpyị Adịrahụ nya Ohe Oluhye myị́ kpong-kpong kaka!” (1 Kọr. 6:10) Ere ọ-nwa lụmẹ, bala ere ọ-nwa kpụ ere rị ịngịhyẹ ọlẹ kọ wụ iJihova ẹjẹ yẹẹyẹẹ. Ọkọkọ nyọka gbịla ọhọhọ oloye nyahị u-uhye nya ere ọnwanwa, ahị ka chị eje pwokụ irya nya Ohe.

Angịhyẹ ya nyori ịwa nyị ka jẹ́-ẹ nwa ere ọnyọọgịrị kpuu la ọ-ka ya ka. Ọlịnyị á tị há kpong-kpong ka. ỊBayịbụụ ya gbagbịla nyori ọnyọhị nya “ere” orịrị kaa dudu kọ ọngịnyị jẹ́-ẹ cheje nya ẹla kpakpa ka bala ọ-kaa bịrị igu nyahị bala iJihova. (Tay. 2:3; Etu 20:1) IJisọsị dọmwụ gbileehi ụbwọ ụ-ụrụ nyori “ere ọnwanwa juwa ya” nyị ka jẹ́-ẹ ku ọngịnyị iwe nyọka ri ugu nya Odehe onyeewe. (Luk. 21:34-36) Lẹ ị-ịyẹ à tị́ ka jẹ́-ẹ da ọngịnyị nya ịKịrayịsị ụbwọ cheji ba hi akama ịlẹ kị dori wu ere ọnyọọgịrị ọnwanwa?

Ọ ka tịpyọ lụmẹ nya ọngịnyị ọ-ka ya iwe da ká ọhọhọ nya ala ẹga kị kpọọ nwa ka chị wọọ u-uhye nya ere ọnwanwa. Angịnyị nya ịKịrayịsị kaa cheje nyọka họ ẹla kpụ iJihova ịpyọ ụka nya ang oriri bala ere ọnwanwa. ỊBayịbụụ kpụhị ịtịya yẹkẹẹ: “Ó ri ang oriri lee ang ọnwanwa lee ịngịngịhyẹ ọkịla ọlẹ kanụ ka họ wuu lẹ aalẹ, anụ́-ụ juwa họọ la ụgbẹyị ọlẹ kọ ka kpa ogbo ogwogwo kịla Ohe Oluhye kem mẹ!” (1 Kọr. 10:31) Ịtọ ẹla ịhyẹ bala itiwe nya ehile ịla ịBayịbụụ ịlẹ kị pwokwaa lẹẹ kahị ka kụ irya ju:

M̀ kaa nwa ere chajị ka angịnyị ka kpam họ ka ịnyị? Ehe Ọkpụkpụ 23:2 yẹkẹẹ: “Ā ba iru nya angịnyị jẹ nyọka họ ang onyobyi ka.” IJihova wẹẹ da ala Isirẹlụ ọna kị ka ba angịlẹ kịị họ ẹla wọọ ẹjẹ jẹ ka. Ẹlẹwẹ jụ apyobwuna ha angịnyị nya ịKịrayịsị alẹ ịnyịnyị. Kori kahị ya iwe da ká ọhọhọ nya angịkịla á chị wu irya bala eje ọchịchị nyahị u-uhye nya ere ọnyọọngịrị ọnwanwa aalẹ, ọọwa ka biri igu nyahị bala iJihova myị́.—Rom. 12:2.

M̀ kaa nwa ere ọnyọọngịrị nyọka mẹjẹ jaabwọ kam la ọngịrị kaka ba ịnyị? Ẹ-ẹga nya angịhyẹ lẹ ere ọ-nwa kpuu bala ọ-nwa ụka wụụ rị ọhọhọ ọlẹ kị ye myị. (1 Pit. 4:3) Ma yẹ ang ọlẹ ká 1 Ala ịKọrịntị 16:13 jụhị ọhụ nyị họ lẹẹ: “Anụ́-ụ cheri kanụ juwa gbeji giri-giri bala ogodayị rịrị kpakpakpa ẹ-ẹpwụ nya ọmyịmyị ọlala nyanụ mẹ. Kanụ ri angị la ẹla oyaya myị́ nya adam ọlẹng ẹ-ẹpwụ nya Ọngọlahị bala o-ri angị la gogo ẹ-ẹpwụ nya ẹla nyamwụ ịnyịnyị mẹ.” Ere ọnyọọngịrị du ká ọngịnyị kaa la gogo ilehi? Ehe, ọ́ kaa họ ịnyị ka. Ere ọnyọọngịrị kaa nụ ọngịnyị ịmachị du kọ jẹ́-ẹ kụ irya u-ụgbẹyị ọlẹ kọ chịla kpụ ọ ka cheje nya ẹla ọnyịịla ka. Lẹ, ere ọ-nwa lụmẹ á mẹjẹ nyọrị ọngịnyị la ogogo ka. Ọkọkọ nya ọọwa, ọ mẹjẹ nyori ọngọọwa rị oluchi. Ayịsaya 28:7 chabwọ nya angịlẹ kị hụ-ahị ọọla ere ọ-nwanwa nyori nyị kaa gu gbaa-gbaa-gba bala ọ-kaa kịlata mileji.

Ọngịrị ọlẹ kahị baba nyọka kpa họ ang ọnyịịla kaa bwụ ẹga nya iJihova, ọ tị baba nya ahị ọ-ka gbeji giri-giri bala ogodayị rịrị kpakpakpa ẹ-ẹpwụ nya ọmyịmyị ọlala. (Eje. 18:32) Ahị ka jẹ́-ẹ họ ịnyị bwụla ọdụmwọ-dụmwọ chajị kahị ka chabwọ kpụ ẹpwụ nya akama bala ọ-ka cheje ịlẹ kị ka bịrị ịgụ nyahị bala iJihova ka. Ụka ká iJisọsị jam odehe, ọwa bala iJihova ri aligu ọlam-ọlam, angịnyị tị jwoo ihi ọọlajị nya ọlẹ kọ godayị kpakpakpa ẹ-ẹpwụ nya ẹla ọnyịịla ọ-họhọ la o-juhi ka.

M̀ kaa nwa ere chajị nyọka deeri hị akama nyam ịnyị? Olegu nya Ohe kpa ọngọ da eje ọnyịịla ọhẹ  yẹkẹẹ: “Ụka ká imahị myị̀ irya nyam, [iJihova] kpụm ẹjẹ, họ kam chị ọkẹkẹnị.” (Eje. 94:19) Ụka ká akama a kịlang kịla, kpa ẹla nyang ka ta iJihova nyọka dang ụbwọ, ọkọkọ nyọka kpa ka gba ere. Ụgbẹyị ọhẹ ọlẹ kahị ka jẹ́-ẹ chụ olo nya irya ọ-kụ u-uhye nya akama nyahị hi ri ọ-ka kpa ka ta iJihova ẹ-ẹpwụ nya abwọ ọrịrị. Angịhyẹ tị yẹ nyorị akama nyahị o-ya je angịlẹ kị la gbẹgbịlẹ ọọjịra-jịra kaa da ụbwọ ịnyịnyị. Ere ọ-nwa la ịrya nyọka bọhụ ẹ-ẹpwụ nya akama kaa dudu ka ọngịnyị jẹ́-ẹ cheje nyọka họ ang ọnyịịla ka. (Hos. 4:11) Daniel ọngọlẹ kahị ya ẹla rwụ ene lẹẹ myọnụ yẹkẹẹ: “M̀ kaa kụ ịrya u-uhye nya akama nyam ụka wuu bala ọ-kaa kpụ ịlọm abyị. M̀ kaa nwa ere chajị nyọka chụ irya ọkụkụ hyi, ọọwa tị kaa kpa akama ịdatị-datị ịkịla wam, lala aligu nyam ọ-rụ him bala ọ-kaa la ịlọm ihi-ihi ka.” Ịyẹ à tị́ da Daniel ụbwọ ụka ohyẹẹkpẹ? Ọ yẹkẹẹ: “M̀ wẹ ka jẹ́ nyori ụbwọ ọdada nya iJihova m baba ọkọkọ nya ere lẹ. Ụka ohyẹẹkpẹ, ụbwọ ọdada nya iJihova du kam jẹ́ bọhụ ẹ-ẹpwụ nya akama nyam kpụ m jẹ́ kụrwaa.” IJihova nwụlanọ ụka wuu nyọka dahị ụbwọ kori kọ lahị lala o-ri ahị ọdahile nyị́ ji kaka wẹwẹ.—Filip. 4:6, 7; 1 Pit. 5:7.

Kori ká kaa nwa ere ụka ọhẹ, à ka wụla ịlọng yẹ myị́ nyọka jẹ́ kori ká baba nyọka nwụhọ u-uhye nya abwọlẹ ká kaa nwa hyaa-hyaa lee ọ-nwa kpuu kaka ba. Tọ ịlọng ịtọ ẹla ịlẹ: ‘Ọngọhẹ bwu ugbiyegu nyam lee oligu o-chii ọhẹ ya ẹla u-uhye nya ere ọnwanwa nyam ẹnẹhẹ lẹ?’ Kori kọ lịnyị aalẹ, ọ ka ri ang-ẹjẹẹ myị́ nyori o ri ẹla ọ-bang ahị lee akama ọhẹ à la wẹ la ahụ ọ-jẹ́ ka lẹ. ‘M̀ káa nwa ere kpohe nya abwọlẹ kam ka nwa ene-ene lẹ?’ Ọlịnyị ka họ ta ọngọlẹ kọ me nyori ọwa nyịị nwa ere kpohe ka, ma ụgbẹyị nya ọọwa ọ tị wẹẹ jẹ ka dụmwọ-dụmwọ lẹlẹ. ‘Ọ kaa jụm abwọ la ọ-ka chị ahyẹẹnụ ịmanyị-manyị da la ere ọnwanwa?’ Kori kọ lịnyị aalẹ, ere ọnwanwa ri ẹla ọ-bang ahị ọlẹ kọ ka la ujwo la pẹhi lẹ. Ọ ka baba nya ụbwọ ọdada nya angị jẹ ang u-uhye nya ere ọnwa kpohe ene ka ọngọlịnyị ka jẹ́-ẹ ba hi ere.

Chajị nyọlẹ ká ere kaa kpa akama ịdatị-datị wẹ ọngịnyị, Angịnyị nya ịKịrayịsị ịhyẹ cheje nyọka ba la ọ-nwa ere ọnyọọngịrị gbang-gbang. Angịhyẹ tị pwa la ọ-ka nwa ere ọnyọọngịrị chajị nyori ọ́ kaa háa ka. Kori ká ọngọhẹ bwu ugbiyegu nyang á cheje ụma ọlịịwẹ, maga ká me ahyẹrwẹrwa jẹ bwụla o-ju eje ọchịchị nyamwụ ihi ọkọkọ nyọka kpọọ họ.

 Ọhẹka ahụ ịnyịnyị ka yẹ nyori ẹla ọjẹ́jẹ ji ẹpwụ nyọka chụ abwọlẹ ká ka nwa ere ọnyọọngịrị ba ha ịlọng. Ọngịnyị nya ịKịrayịsị ka jẹ́-ẹ chụ nyọka nwa ere kpoye nya ịlọmwụ kaka myị́. Lee ọ ka da ịlọmwụ ehile u-uhye nya abwọlẹ kọ kaa nwa ere hyaa-hyaa kaka ba, lala ụka ookpokpo ẹ-ẹpwụ nya epwihi lee ọ-nwa melabwọ ụka nya ang oriri. Angịkịla hu oyị nọ ha ịla u-uhye nya ụma ere ọnyọọngịrị ọlẹ kị ka nwa, lala ibiyẹ lee ere ụma ịkịla meme labwọ, ma kị tị daa jụlawụlẹ ka. Korị ká ọngịnyị a hu oyi nọ ha ịlọmwụ u-uhye nya ere ọnwa-nwa lẹ, ọ ka jẹ́-ẹ chị ọngọlịnyị kpẹẹ la ọ-ka ba eje ọchịchị nyamwụ ọọwa jẹ. Ọngọlẹ kọ la gbẹbgịlẹ ẹ-ẹpwụ nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị o-riri kọ ja ba eje ọchịchị nyamwụ jẹ, á baba nyọka ju oyi nya ẹla ọlẹ ka angịnyị ka ya u-uhye nya eje ịlẹ kọ chị kpongkpong ka.

Ụka kahị ja cheje u-uhye nya ere ọnwa-nwa, angịkịla ọ-kpa i-irya ịnyịnyị baba lụmẹ. Ala iRom 14:21 yẹkẹẹ: “Ụma nya ang oriri ọnyị myị ọnyị lee ere ọnwanwa lee ịngịngịhyẹ ọkịla ọlẹ kọ ri kahị họọ lẹ, ká ang ọọwa a ka họ ká ọnyadahị ọkịla ẹ-ẹpwụ nya ịKịrayịsị a ka chị ụchụụ mileji ẹ-ẹpwụ nya ọmyịmyị ọlala nyamwụ lẹ aalẹ, ọ ka ri ang ọchịla-chịla hahị kahị ka cheji ba ẹchẹ nya ang ịịwa wuu la ọhọhọ pyii lẹ.” Ányị ahị tị ka jẹ́-ẹ kpa ẹlẹwẹ họ ụkụrwọ? Bwula ọháha ọlala ịnyị. Kori ká yẹ nyori ere ọnwa ụka ọhẹ á kaa ha angịhyẹ ka, ọháha à ka dang ụbwọ dụ ká ka nwa ere ụka ọwẹ ka lẹ. Kori ká họ ịnyị aalẹ, a mẹjẹ nyori a kaa ju angịkịla ihi bala ọ-la ọháha ẹ-ẹga nyaa gụ abwọlẹ ká la ẹ-ẹga nya ịlọng.—1 Kọr. 10:24.

Ịnyịnyị, igomenti ka da ehile u-uhye nya ere ọnyọọngịrị ọnwa-nwa myị́. Ọ baba ká Angịnyị nya ịKịrayịsị ka ju ihi nya ehile ịịwa. Ọ chịkpẹẹ ká ehile ịịwa ka ya ẹka ọlẹ ká ọngịnyị ka pwụ ene kọ ka nwa ere ọnyọọngịrị. Lee ị ka hile myị́ nyori ọngịnyị ọlẹ kọ nwa ere nyị́ ka pa ang-ọrụnyẹ lee ọ-kpa ang-abwọ ịhyẹ họ ụkụrwọ ka.—Rom. 13:1-5.

IJihova chị ihi juhị bwula ọ-ya iwe da hahị nyọka yé apyobwuna nya āhị lụmẹ-lụmẹ ịlẹ kọ ya hahị. Ọhẹ ẹ-ẹpwụ nyaa ri iwe nyọka chụ ang oriri ọlẹ kahị ka ri lee ere ọlẹ kahị ka nwa. Ahị mẹjẹ nyori āhị nya iJihova myịhị lẹhị bwụla ọ-chụ ang ịlẹ kị ka kpụ Adahị olepwoohe ịpyọ mẹ.