1-2. Ẹlịyẹ ọngọ da ụpwụ ọhẹ à tị́ ya? Ẹlịyẹ ahị tị́ wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

ALẸ, uku ịmanyị tị́ nya angịnyị ya ịwa nyị myị la iJisọsị, ma ị́ tị kaa ba ẹla ịlẹ kọ mẹjẹ jẹ ka. (2 Tim. 4:3, 4) Ọngọhẹ kọ kaa da ụpwụ ya ụka ọhẹ yẹkẹẹ: “Kori ká ‘iJisọsị’ ọkịla á jam balahị alẹ, kọ ka ya ẹla jaabwọ ká iJisọsị ọlam ya . . . , ahị ka nyẹẹkpẹ dọọ alẹ jaabwọ kahị họ ẹka ụnọ imiiye kẹkpẹ? . . . Ọwẹwẹ nya ẹla ọwẹ wuu ri: Ee, ahị ja họ ịnyị.”

² Ụka ká iJisọsị jam odehe ọlẹ, angịnyị lụmẹ-lụmẹ wo lọọ kọ ja mẹ ang jẹ bala ọ-yọọ kọ ja họ akụrwọ ẹbyẹbyị, ma ị tị pwa la ọ-ka la ọmyịmyị ẹ-ẹga nyamwụ. Ịyẹ à tị́ du? Ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọkẹkpẹ, ahị ya ẹla u-uhye nya ang ine ịhyẹ ịlẹ kị dudu ká ẹla ọlẹ ká iJisọsị ya bala ọ-họ wụ angịnyị ẹjẹ. Ahị ya ẹla u-uhye nya ang ine dọọ u-uhye wẹẹ. Jaabwọ kahị wẹẹ họ ịnyị, ahị ka yẹ ang odudu ká angịnyị kaa nyẹẹkpẹ da angị ba iJisọsị jẹ alẹ bala abwọ kahị ka kụ giri-giri ká ịngịngịhyẹ ka huhị abwọ la ọ-ka gbịgba ha iJihova ka.

3. Ịyẹ iJisọsị à tị́ họ kọ dudu ká angịhyẹ nyẹẹkpẹ dọọ?

³ Ụka ká iJisọsị jam odehe ọlẹ, ọ chụ nyọka yẹjula angịnyị ụma ọnyị myị́ ọnyị. Ọ kaa ri ang ta alụdụ bala ang ịtụka, ma ọ tị kaa bịrị ụka nyamwụ yẹẹyẹẹ bala ikpehika bala angịlẹ kị la ụbwọ ọdada ka ịnyịnyị. Ọ-da ọọwa u-uhye, ọ kaa la ahyẹẹrwẹrwa ẹ-ẹga nya angịlẹ ká angịnyị kaa yẹ nya “alọhọbịri.” Angị kpịlaa ka uhye ịhyẹ nyẹẹkpẹ da iJisọsị ọọlajị nya ang ịlẹ kọ họ. Ị tọ angịjụgbẹyị nyamwụ wo yẹkẹẹ: “Ịịyẹ a tị́ du kanụ juwa ri ang oriri bala o-juwa nwang ọnwanwa ta angị nyẹ angịnyị ẹpwa bala alọhọbịrị i-hi deeji ịwẹ ịnyị kpong-kpong?” Ọọwa lẹ, iJisọsị à waa yẹkẹẹ: “Ube utoji ọkaka ka ẹga nya idonkita, á kaa baba  ha angịlẹ kị la ịnyịrọ ogogo ka. Kẹnẹ-kẹnẹ, angịlẹ ká ẹdụrụ á juwa jụ ene lẹ mẹ ịnyị! Aangịlẹ kị hu ịlaa nya alabwẹla ọnyịịla, m warị wẹ odehe ọlẹ kam ka wụrụ ka! Ma, m warị kam ka kpa alọhọbịrị nya tịrẹkpẹ warị wẹ ụgbẹyị nya irya ọ-yẹda ịnyị!”​—Luk. 5:29-32.

4. Jaabwọ ká ọmwụ ọyẹyẹ ya, ẹlịyẹ ala iJuu ịnọ à tị́ ka yẹhị guru gbe u-uhye nya iMesaya?

⁴ Ẹlịyẹ Ụpwụ Ịgọgọ à tị́ ya? Lụka ọtata ene ká iMesaya lẹẹ pweeji, ọlọmwụ Ayịsaya ya ẹla rwọọ lala ọngọlẹ ká alodehe-é ka yọọ myị ka. Ọmwụ ọyẹyẹ ọọwa yẹkẹẹ: “Angịnyị tọọ ịmyị-ọnụ, nyẹẹkpẹ dọọ, . . . angịnyị ya ahị chị ọka hyoo, angịnyị wuu tọọ ịmyị-ọnụ, áhị tị hwoo nya ịngịngịhyẹ ka ịnyịnyị.” (Ayị. 53:3) Ọmwụ ọyẹyẹ ya neeji nyori “angịnyị” nyị ka nyẹẹkpẹ da iMesaya, lẹ ala iJuu chịla kị ka jẹ́ nyori angịnyị nyị́ ka ye iJisọsị myị ka.

5. Irya ọlanyị angịhyẹ à tị-ị la u-uhye nya angịlẹ kị kaa ba iJisọsị jẹ?

⁵ Akama ọlịnyị ji alẹ? Ee. Alegbeju nya ịchọọchị lụmẹ-lụmẹ kaa chị ọkẹkẹnị nyọka ye angịnyị myị ju wẹpwụ nyịlaa kori ká angịịwa á rị angị ịtụka, alụdụ bala angịlẹ ká odehe kaa yẹ nya angị wụrụ ẹhị. Ị kaa ya iwe da ha angịlịnyị nyọka juwa ẹ-ẹpwu nya ọjịra-jịra nyaa nanana nyori ị jẹ́ kị kaa họ ẹla ọlẹ kọ wụ́ iJihova ẹjẹ. Alegbeju ịwa-ịwa kaa yẹhị da anchẹ nya iJihova ịlẹ kịị họ ẹla nyamwụ la ila ọchịchị bala ọ-la abwẹla ocheri-cheri bwee, ọọlajị nyọlẹ kị ri angị ịtụka ẹ-ẹhị nya alodehe ka. Jaabwọ ká ịPọlụ ya, Ohe chụ angịlẹ kị “ri ịngịngịhyẹ-ka.” (1 Kọr. 1:26-29) Ma ẹ-ẹga nya iJihova lẹ, anchẹ nyamwụ wuu ju apyobwuna.

6. Ẹlịyẹ iJisọsị à tị́ ya ụ-ụpwụ nya ịMatiyu 11:25, 26? Ányị ahị tị́ ka bwu gbịlọọ?

⁶ Ányị ahị tị́ ka họ kahị ka chị mileji ka? (Wa ịMatiyu 11:​25, 26.) A myị ká irya ọlẹ ká alodehe la u-uhye nya anchẹ nya Ohe Oluhye a chị wung ka. Jẹ́ nyori angị kpịlaa keji kem iJihova à kaa kpa họ irya nyamwụ lẹ. (Eje. 138:6) Kụ irya u-uhye nya ang ịlẹ kọ wẹẹ họ bwula angịnyị ịlẹ ká alodehe yẹ nya angị wụrụ ẹhị lee ọ-jẹ́ ịngịngịhyẹ ka wẹẹ.

7. Ịyẹ tị́ du ká iJisọsị wụrụ ala ịFarịsii nya alahị imiiye? Ányị ị tị́ họ u-uhye nyọọwa?

⁷ IJisọsị kpa ugbodu ojuju ya alegbeju nya ịgba ọgbagba ịlụka nyamwụ ọmwụ dodehe chajị ị́ kaa mẹjẹ angịnyị nyọka gbịgba ha iJihova ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ myị ju ka. Ọ-chụ pwokwita, ọ mẹjẹ nyori ala ịFarịsii nyị ri alahị imiiye chajị ẹla nya abwọ ọtọtọ à ri ẹla nyaa gụ ọ-ka kpahị ju angị maa-ma lẹ. (Mat. 15:1-11) Ẹla nya iJisọsị ọwẹ ka la angịjụgbẹyị nyamwụ ẹbyẹbyị myị́. Lẹ, ị tọọ wo yẹkẹẹ: “A jẹ́ kpong-kpong wẹẹ yẹkẹẹ, ẹla nya ọwa ọwẹ, kọọwa nyị ya lẹ, nyị chị ala ịFarịsii ịwẹ ẹpwụ lụmẹ kaka kpoye?” IJisọsị wẹ yẹkẹẹ: “Ugbe nya okoji ọnyị myị ọnyị ọlẹ ká Adam Olepwoohe ayịdang á hu kaka tọ la ịlọmwụ ene kaka lẹ aalẹ, ọ́ ka dayị la ohuhu daarụ mwụhyẹ kaka. Lẹ, anụ ba hi ala ịFarịsii ịwẹ chịng odu mẹ. Ịwa ayịdang kpụ idu nya olegu. Ma, ị tị juwa kpa alidu ịkịla ụgbẹyị. Ụka myị́ ụka ká alidu á juwa kpa alidu ịkịla aanaa ụgbẹyị lẹ aalẹ, ẹpwụ nya ụjẹ-ọpyị, ịwa wuu a ka ju ka wurum lẹlẹ.” (Mat. 15:12-14) IJisọsị á ya iwe da ẹjẹ ọwụwụ nya alegbeju nya ịgba ọgbagba ịwẹ hwoo abwọ la ọ-ya ẹlịlẹhị ka.

8. Ányị iJisọsị à tị́ mẹjẹ nyori ị-ịgba ọgbagba ọnyị myị́ ọnyị Ohe Oluhye à ye myị ka?

⁸ IJisọsị myịmyị mẹjẹ nyori ẹla ịmẹjẹ nyaa ịhyẹ ri ọnọọkịla. Ọ́ ya nyori Ohe nyị myị ọnụ ju ang ọmẹjẹ nya ịgba ọgbagba ọnyị myị́ ọnyị ka. Ọkọkọ nyọọwa, o ya ẹla u-uhye nya iru nya angịnyị ịlẹ kị ka jẹdịyẹ ụ-ụgbẹyị ọ-pwọọ ọlẹ kọ da ka ayịreji, ma ká angị ịmanyị-ịmanyị à ka juwa ụ-ụgbẹyị okpiile nya ọhịhị. (Mat. 7:13, 14) Ọ họ ọ la gbagbịla nyori angịhyẹ ka ya nyori ịwa nyị kaa gbịgba ha Ohe Oluhye, ma ọ-ọwa ị tị wẹẹ gbịgba ha ịnyịlẹhị ka. Ọ da ọna-eji  yẹkẹẹ: “Anụ kpahị ju ịlọnụ ọgwọgụ ẹ-ẹga nya alọmwụ ịnịịkịla mẹ! Ị ka kpa ịnyịrọ nya ịgọgọ ọlala warị wẹ ẹpwarịrị nyanụ la ijẹẹhị. Chajị jaabwọ ká ijwo ọlẹ kọ juwa tịtọ kọ ka wu ọkpịlọ kaa kele ka ẹpwụ nya iru nya ịkpịlọ wẹẹ, ịnyịnyị alọmwụ ịnịịkịla ịwẹ a wẹẹ họ lẹ. Ma, anụ ayịdang tị ka jáa datị bwula ụma nya ọhịhị ọlẹ kị ka ya chị ehe.”​—Mat. 7:15-20.

9. Ọmẹjẹ iyina nya ịgba ọgbagba nya ịnịịkịla iJisọsị à tị́ yẹ ọmwụ dodehe?

⁹ Ẹlịyẹ Ụpwụ Ịgọgọ à tị́ ya? ỊBayịbụụ yẹ ọmwụ neeji nyori ọháha ọlala nya iMesaya ẹ-ẹga nya ube ịgọgọ nya iJihova nyị ka wuru pwuu ẹ-ẹpwụ nyamwụ. (Eje. 69:9; Jọn. 2:14-17) Ọháha ọọwa gu iJisọsị gbịla nyọka yẹ ọmẹjẹ bala ịhọhọ nya ịgba ọgbagba nya ịnịịkịla ịwẹ ọmwụ dodehe. Ọ-chụ pwokwita, ala ịFarịsii myị nyori ugbodu okpukpuru nyị́ kaa gbu ka; iJisọsị tị mẹjẹ nyori angị gbugbu nyị wẹẹ nune. (Jọn. 11:11) Ala ịSadusii á myị nyori owuleji bwula igu nyị ji ka; iJisọsị tị wule ịLasarọsị oligu nyamwụ eji bwula igu. (Jọn. 11:43, 44; Ụkụr. 23:8) Ala ịFarịsii kaa mẹjẹ nyori ọngịrị ọhẹ lee Ohe Oluhye nya-à kaa chụ ang ọlẹ kọ ka họ tahị lee kahị ka họ neeji lẹ; iJisọsị tị mẹjẹ nyori angịnyị ehe nyị ka jẹ́-ẹ chụ myị́ nyọka gbịgba ha Ohe lee ọ-ka họ ịnyị ka.​—Mat. 11:28.

10. Ịyẹ tị́ du ká angịnyị lụmẹ-lụmẹ kaa nyẹẹkpẹ dahị u-uhye nya ang ọmẹjẹ nyahị?

¹⁰ Akama ọlịnyị ji alẹ? Ee. Angịnyị lụmẹ-lụmẹ kaa nyẹẹkpẹ dahị ọọlajị nyọlẹ kahị kaa kpa ịBayịbụụ mẹjáa nyori ịhọhọ nya ịgba ọgbagba ịhyẹ á ri ẹlịlẹhị ka. Alegbeju nya ịgba ọgbagba kaa mẹjẹ angịnyị nyaa nyori Ohe nyị kaa yẹ angị tịpyọ akama o-obwila. Ị kaa kpa ọmẹjẹ nya ọnọọkịla ọwẹ ju angịnyị uhi chajị kị ka ji ekpeleji nyaa pyịyọọ. Ahị angịlẹ kahị kaa gbịgba ha iJihova, Ohe nya ọháha, kaa da angịnyị ụbwọ nyọka jẹ́ nyori ọmẹjẹ ọwẹ ri ọnọọkịla. Alegbeju nya ịchọọchị kaa mẹjẹ ịnyịnyị nyori ugbodu okpukpuru nyị́ kaa gbu ka. Kori ká ọmẹjẹ ọwẹ-ẹ́ ri ẹlịlẹhị ịnọ lẹ, ọbaba nya owuleji bwula igu á ka ji ha ọngọhẹ kaka. Ahị kaa họ ká angịnyị ka jẹ́ nyori ọmẹjẹ ọwẹ nyị́ ji ẹpwụ nya ịBayịbụụ ka. Ịnyịnyị, nanana nyori ịgba ọgbagba lụmẹ-lụmẹ kaa mẹjẹ nyori Ohe Oluhye lee ọngịrị ọhẹ nyaa kaa da ang myị́ ang ọlẹ kọ ka họ tahị neeji lẹ, ahị kaa mẹjẹ nyori ọngịnyị  ehe la ọngịrị nyọka cheje, lẹ ọ ka jẹ́-ẹ chụ nyọka gbịgba ha Ohe. Ányị alegbeju nya ịgba ọgbagba à tị́ kaa họ ụka kahị yaa ịmwụ dodehe? Ụka lụmẹ-lụmẹ, ị kaa ju agbama!

11. Jaabwọ ká omyi ẹla nya iJisọsị ọlụpwụ nya ịJọn 8:45-47 ya, ịyẹ Ohe à tị́ tịtọ ká angịnyị nyamwụ ka họ?

¹¹ Ányị ahị tị́ ka họ kahị ka chị mileji ka? Kori ká ẹlịlẹhị-ị́  háahị, ahị ka ye ẹla ọlẹ ká Ohe ya myị pyii. (Wa ịJọn 8:​45-47.) Áhị ka nyẹẹkpẹ da ẹlịlẹhị lala Olegu Onyobyi ẹnẹnẹhẹ ka. Áhị ka tụụbwọ hi ọmyịmyị nyahị deeji ẹnẹnẹhẹ ka. (Jọn. 8:44) Ohe Oluhye tịtọ ‘ká ang onyobyi ọhọhọ ka wụ angịnyị nyamwụ ẹjẹ’ bala ọ-ka “ya ụbwọ chị ang ọnyịịla ọhọhọ kpa ụ-ụwa gogo,” jaabwọ ká iJisọsị họ.​—Rom. 12:9; Hib. 1:9.

12. Ịyẹ tị du ká ala iJuu lụmẹ-lụmẹ nyẹẹkpẹ da iJisọsị ọọlajị nya ụgbẹyị ọlẹ kị bwu nwọọ?

¹² Ang ọkịla oyina à tị́ du ká ala iJuu ịhyẹ nyẹẹkpẹ da iJisọsị? ỊPọlụ yẹkẹẹ: “Ahị jam ya ẹrụ ọnyịịla ọlẹ pyẹ rụ́ igu ọlẹ ká ịKịrayịsị gbu u-uhye nya okoji. . . . Ma ọọwa tị ri ang ọ-gba ala iJuu ịtịrọ ẹ-ẹpwụ nya ọmyịmyị ọlala nyaa.” (1 Kọr. 1:23) Ịyẹ tị́ du ká ala iJuu lụmẹ-lụmẹ nyẹẹkpẹ da iJisọsị ọọlaji nyọlẹ kị nwọọ u-uhye nya okoji? Ẹ-ẹhị nyaa lẹ, igu nya iJisọsị oluhye nya okoji dudu kọ laa lala oluguru ẹla bala ọlọhọbịrị, lẹ ị pwa la ọ-ka myị nyori ọwa-à ri iMesaya lẹ.​—Ehile. 21:22, 23.

13. Ẹlịyẹ angịlẹ kị nyẹẹkpẹ da iJisọsị à tị́ jẹ́ ka?

¹³ Ala iJuu ịlẹ kị nyẹẹkpẹ da iJisọsị pwa la ọ-ka kpịtịya nyori ị chị ẹla bọọ ododu, ọ́ da ẹlẹlẹhẹ ka bala o-ri ị họọ ẹla ọkịrọrọ ịnyị. Ẹla ọkpẹẹkpẹẹ á ri ẹla nya angịlẹ kị la iJisọsị eje ka. Angịleje ịla ẹga oleje ọgbẹgbịlẹ nya ala iJuu tọ awụlẹ la agaga nyọka la iJisọsị eje la ọ-ba ehile u-uhye nya ọọwa jẹ ene ka. (Luk. 22:54; Jọn. 18:24) Ọkọkọ ká angịleje ịwẹ ka wo ẹla ọle kị wẹẹ chị ba iJisọsị bala ang ẹjẹẹ ịlẹ kị wẹẹ kpa me ọnọọkịla bọọ kpẹẹkpẹẹ, ịwa lịlaa ‘juwa tịtọ kị ka kpa ibeenu ọnọọkịla chị ẹla ba iJisọsị ụ-ụwa, chajị nyọka ya eje nya igu wọọ.’ Nyọlẹ ká ẹla ọọwa á họ ụkụrwọ ka, olegbeju ọkiliya ọgbahị maga nyọka họ ká iJisọsị ka ya omyi ẹla kịla ịlọmwụ ata. Ẹla ọwẹ á pwoku ehile kpong-kpong ka. (Mat. 26:59; Mak. 14:55-64) Nyọlẹ ká iJisọsị wuleji bwula igu kpa myịmyị, angịleje ọkịrọrọ ịwẹ nwụ isoja nya ala  iRom ịlẹ kị wẹẹ gbe iworu nyamwụ uri la “iru nya okpoko ọtụka-ọtụka” chajị kị ka kpa oja ọnọọkịla pyẹ u-uhye nya ang odudu ká iworu ọwẹ da luhwo-luhwo.​—Mat. 28:11-15.

14. Ẹlịyẹ Ụpwụ Ịgọgọ à tị́ ya neeji u-uhye nya igu nya iMesaya?

¹⁴ Ẹlịyẹ Ụpwụ Ịgọgọ à tị́ ya? Nanana nyori iru nya ala iJuu ịlụka nya iJisọsị á yahị me nyori iMesaya baba nyọka gbu ka, Ụpwụ Ịgọgọ yọmwụ neeji nyori nyị ka “hu ọhịhị nyamwụ ha kị [ka] wọọ jula angịnyị inyibyi. O ye ịhọbịrị nya iru nya angịnyị lụmẹ kpa, bala ọ-raabwọ bịlẹ Ohe Oluhye kọ ka hịnyọhiihi.” (Ayị. 53:12) Lẹ ọlẹ kị chị ala ba iJisọsị nyori nyị họ ang ọtịpyọ du kị nwọọ lẹ, ọọwa-á ri ọnụ o-ye ya ọlam ha ala iJuu nyọka nyẹẹkpẹ dọọ ka.

15. Ẹla iyina angịnyị à tị́ chị ba Alibeenu nya iJihova ko dudu ká angịhyẹ kaa nyẹẹkpẹ dahị?

¹⁵ Akama ọlịnyị ji alẹ? Yẹẹyẹẹ! Angịnyị chị ala ba iJisọsị bala ọ-wụrọọ nya ọlabyị, angịnyị họ ẹla ọlịnyịịnyị alẹ u-uhye nya Alibeenu nya iJihova lẹ. Yẹ ọ-chụ pwokwita ịhyẹ lẹẹ. La ịngịhyẹ nya 1930 ka 1940 ụ-ụwa ịị United States, ahị kpa eje lụmẹ-lụmẹ ka ịkọtụ nyọka chẹkpẹ ju iwe ọlẹ kahị la nyọka gbịgba ha Ohe. Ọ la gede-gede nyori angịleje ịhyẹ ya eje tuhi kịrọrọ. Ụ-ụwa ịị Quebec, Canada, ịChọọchị bala iGomenti kaa ya ẹkpẹ chị awụlẹ nyọka hu ụkụrwọ nyahị abwọ. Ị wu aanahị lụmẹ-lụmẹ ju agba ọọlajị nya o-ya ẹla u-uhye nya Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe je aloye-ẹpwa nyaa. Ụ-ụwa ịị Germany, iGomenti nya Nazi nwụ iru nya aanahị ikolobya ịlẹ kị godayị giri-giri. La ẹka ịkpanjẹ ịị Russia ịnyịnyị, ị wu aanahị lụmẹ-lụmẹ ju agba nyori nyị la abyị nyọka ya ẹla nya ịBayịbụụ je angịkịla, chajị ị hu ọọwa lala “ẹla ọ-họ kpoye nya oyi.” Ị dọmwụ hu angịnyị abwọ la ọ-ka wa New World Translation of the Holy Scriptures ọlẹ kị da la òja nya Russia bala o-hwoo nya “ụpwụ ọlẹ kọ kpoye nya oyi” chajị nyọlẹ kị da ẹnyị nya iJihova ụ-ụwa.

16. Jaabwọ ká ụpwụ nya 1 ịJọn 4:1 ya, ịyẹ tị́ du kahị ka myị ká ịnịịkịla ịlẹ kị-ị me ba anchẹ nya iJihova ka hụhị ahị ka?

¹⁶ Ányị ahị tị́ ka họ kahị ka chị mileji ka? Jẹ́ ẹlịlẹhị oluhye nya ẹla. Ụka ká iJisọsị mẹ ang jẹ u-uhye nya ọgbọdọ, ọ da angịlẹ kị wẹẹ ke ụrụ wo lọọ ọna nyori angịhyẹ nyị ka “me ịnịịkịla la datị-datị [baa] ododu.” (Mat. 5:11) Ẹga nya Olegu Onyobyi ịnịịkịla ịwẹ à bwu lẹ. Ọ kaa gu angị baahị ẹtẹ gbịla nyọka me ọnọọkịla onyobyi ba angịlẹ ká ẹlịlẹhị há. (Ọwụ. 12:9, 10) Ahị ka nyẹẹkpẹ da ịnịịkịla ịlẹ ká aluji nyahị wẹẹ me baahị pyii. Ahị myị ká ịnịịkịla ịlịịwẹ a chị uhi juhi lee ọ-họ ká ọmyịmyị nyahị ka la dẹwụ-dẹwụ ẹnẹnẹhẹ ka.​—Wa 1 ịJọn 4:1.

17. Ụgbẹyị oyina ang ịlẹ kị họ ene ká iJisọsị gbu à tị́ ka du ká angịhyẹ ka nyẹẹkpẹ da iJisọsị myị́?

¹⁷ Ene ká iJisọsị ka gbu, ọngọhẹ nya alẹrụ nyamwụ angị 12 à pịrọọ ha lẹ. Ọngọjụgbẹyị ọkịla tị pwa iJisọsị arwarụ ụka ịta-ịta, angịjụgbẹyị nyamwụ tị nyẹẹkpẹ dọọ lobyi ọlẹ kọ jene nya igu nyamwụ. (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75) Ọ́ tị la iJisọsị ẹbyẹbyị ka. Ọ dọmwụ ya neeji lịlọmwụ nyori ọwa nyị ka gbu. (Jọn. 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Ụka ká ang ịwẹ họ lẹ, angịhyẹ ka chụ nyori ịwa nyị́ ka ri angịjụgbẹyị nya iJisọsị kaka myị́. Ị ka ya myị́ nyori ‘ó ri ịwẹ ká angịjụgbẹyị nya iJisọsị kaa họ ẹla aalẹ, am-ḿ ka ri ụpa nyaa myị́ koo!’

18. Ọmwụ ọyẹyẹ iyina à tị́ họ jịra ẹ-ẹpwụ nya ang ịlẹ kị họ ene ká iJisọsị gbu?

¹⁸ Ẹlịyẹ Ụpwụ Ịgọgọ à tị́ ya? Ẹka ohu ịmanyị tị́ ene ká iJisọsị wẹ odehe ọlẹ, iJihova ya neeji ẹ-ẹpwụ nya Omyi ẹla nyamwụ nyori nyị ka pịrị iMesaya ha la okpoko onyoowuru iwo ịta. (Sẹk. 11:12, 13) Ọngọ ka pịrọọ ha ka ri ọngọhẹ la ẹpwụ nya aligu i-chii nya iJisọsị. (Eje. 41:9) Ọlọmwụ ịSẹkaraya ịnyịnyị da ụpwụ yẹkẹẹ: “Wuleji jahị da ọngọgbikpịlọ nyam, ọngọ wẹẹ họ ụkụrwọ ham, ka nwọọ kpịlagada deeji mẹ!  Aalẹ ịkpịlọ ka nyị́ epepe.” (Sẹk. 13:7) Ọkọkọ nyọka nyẹẹkpẹ da iJisọsị ọọlajị nya ẹla ịwẹ lẹ, ọ chịla ká ọmyịmyị nya angị la irya ọnyịịla ka la ọngịrị gụ olene ụka kị yẹ ká ẹla ịwẹ họ jịra u-uhye nya iJisọsị.

19. Ẹlịyẹ angịlẹ kị la ọkịlẹtụ ọnyịịla à tị́ jẹ́?

¹⁹ Akama ọlịnyị ji alẹ? Ee. Lụka nyahị ọlẹ, Alibeenu ịmanyị-ịmanyị ịhyẹ ịlẹ kị jẹ́ yẹẹyẹẹ gba kpehe hi ẹlịlẹhị, yẹ ri angị ji ẹkpẹ da ogu, bala ọ-maga nyọka ji angịkịla ahị kpata ịnyịnyị lẹ. Ị kaa kpa oja ọtịpyọ, ẹla ọ-hụ angịnyị ahị, bala ọnọọkịla ọkwọngọ u-uhye nya Alibeenu nya iJihova pyẹ ẹ-ẹpwụ nya apwụ nya oja, irediyo, ifim, bala intanẹtị. Ma angịlẹ kị la ọkịlẹtụ ọnyịịla á tị kaa hwahị ka. Ọkọkọ nyọọwa, ị jẹ́ nyori ịBayịbụụ nyị ya neeji nyori ẹla ịlịịwẹ nyị ka họ.​—Mat. 24:24; 2 Pit. 2:18-22.

20. Ányị ahị tị ka họ ká angị nyẹẹkpẹ da ẹlịlẹhị ka hụhị ahị ka? (2 iTimoti 4:4, 5)

²⁰ Ányị ahị tị́ ka họ kahị ka chị mileji ka? Ahị baba nyọka họ ká ọmyịmyị nyahị ka la ọngịrị bwula ang ọjẹ́jẹ ụka myị́ ụka, ọ-kịnyaa la abwọ ọrịrị, bala ọ-kịnyaa la ụkụrwọ ọlẹ ká iJihova ya ahị nyị họ. (Wa 2 iTimoti 4:​4, 5.) Kori kahị la ọmyịmyị, áhị ka juhi ụka kahị wo oja ọtịpyọ u-uhye nya Alibeenu nya iJihova ka. (Ayị. 28:16) Ọháha ọlẹ kahị la ẹ-ẹga nya iJihova, Omyi ẹla nyamwụ, bala aanahị ka dahị ụbwọ chajị ká angị nyẹẹkpẹ da ẹlịlẹhị ka chịhị mileji ka.

21. Nanana nyori ụmụmẹ nya angịnyị alẹ kaa pwa ẹla nyahị, ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ myị̀myị̀?

²¹ Lụka nya oyi ọhọhẹ, angịnyị lụmẹ-lụmẹ nyẹẹkpẹ da iJisọsị. Ma, angịkịla lụmẹ-lụmẹ tị yoo myị. Angịhyẹ ẹ-ẹpwụ nya angị lịnyị ri ọngọhẹ bwu ẹpwụ nya angịleje ịla ịKọtụ ọgbẹgbịlẹ nya ala iJuu dọmwụ tụ́ “aliru nya angịkiliya nya Ohe Oluhye lụmẹ-lụmẹ” ịnyịnyị. (Ụkụr. 6:7; Mat. 27:57-60; Mak. 15:43) Ịnyịnyị alẹ, ụnọ ịmanyị tị́ nya angịnyị ji kị hụ ahị ka. Ịyẹ a tị́ du? Chajị ị jẹ́ ẹlịlẹhị ọlẹpwụ nya Ụpwụ Ịgọgọ, ọ tị háa ịnyịnyị. Omyi ẹla nya Ohe yẹkẹẹ: “Angịlẹ ká ehile nyang há ji ẹpwụ nya okpunyi ọlam-ọlam, ịngịngịhyẹ-ẹ́ ka họ ị ka mileji ka.”​—Eje. 119:165.