BWU ụka-ụka onyogo, ala Isirẹlụ kaa hu okpoko ha nyọka da ịgba ọgbagba nyịlẹhị ụbwọ. Ma, lụka nya iJisọsị wẹẹ, ẹpwa ọnyẹnyẹ ji datị-datị ha ala iJuu lẹ, dudu kọ kaa ri olo haa.

Nyọka da ụkụrwọ ọla ube ịgọgọ nya Ohe Oluhye ụbwọ, okpoko ọhẹ juwa ká alẹng nya ala iJuu ịlẹ kị la gbẹgbịlẹ wuu kaa nwụ nya ẹpwa ọnyẹnyẹ. Lụka nya oyi ọhọhẹ, okpoko ọọwa à dudu ká ang ị-kpa kiliya kaa ji lẹ, ị tị kaa kpa kpẹhị rịrị ube ịgọgọ ọlẹ ká iHerọdụ nwụ́ ịnyịnyị. Ala iJuu ịhyẹ tọ iPita wo kori ká iJisọsị á kaa nyẹ ẹpwa, iJisọsị tị ya nyori ẹpwa ọnyẹnyẹ nyị́ tịpyọ ka. Ọ dọmwụ mẹjẹ iPita jaabwọ kọ ka bwu ye okpoko nyọka ya nyẹ ẹpwa ọọwa.​—Mat. 17:24-27.

Angịnyị nya Ohe ịlụka ọlaa kaa nyẹ ẹpwa ọkịla ọhẹ. Ọọwa ri ọ-ka hu ebwo ookpokpo ẹ-ẹpwụ nya iwo bwu ẹpwụ nya ang-ẹrụ lee ang ọlala ịkịla nyaa ha. (Liv. 27:30-32; Ọwa. 18:26-28) Alegbeju nya ịgba ọgbagba kaa yẹ rịrị nyori angịnyị nyị ka họ ịnyị u-uhye nya apwụ ị-kpa kpụ ọhọ wuu tụ́ ịlẹ kị wụrụ “iminti, bala idiili bala ikumin.” IJisọsị á pwa ju o-hu ang ookpokpo ẹ-ẹpwụ nya iwo ha pyii-pyii ka, ma ọ tị yẹ abwẹla nya ahị imiiye ọlala nya ala ịFarịsii ịwẹ ọmwụ dodehe.​—Mat. 23:23.

Ma ụka ọọwa tị lẹ, ala iJuu kaa nyẹ ẹpwa ịdatị-datị ha ala iRom kị kaa kpeji u-uhye nyaa. Ọ-chụ pwokwita, angịlẹ kị la ọpyị kaa nyẹ ẹpwa la okpoko lee ang-abwọ ịkịla. Angịhyẹ ya ahị moo nyori ang-ẹrụ ọlẹ kị kaa chị nyị ka tụ ahị ju ebwo iwo imiiye ka iwo imiiye kụrụ ịrụ ẹ-ẹpwụ nya ebwo ohu nya ang-ẹrụ ịla ọpyị ọlịnyị myị́. Ẹpwa ọkịla juwa ká ala iJuu kaa nyẹ u-uhye egbeju nya ọng myị́ ọng. U-uhye nya ẹpwa ọnyẹnyẹ ọwẹ, ala ịFarịsii à tọ iJisọsị ịtọ lẹ. Ọ tị mẹjẹ jaabwọ kahị ka yẹ ẹpwa ọnyẹnyẹ ụka kọ yẹkẹẹ: “Anụ hu ang nya iSisa ha iSisa, kanụ hu ang nya Ohe Oluhye ha Ohe Oluhye ịnyịnyị tịtị mẹ!”​—Mat. 22:15-22.

Okpoko ọhẹ juwa kị kaa chị nọ u-uhye nya ang nya ọhị ịlẹ kị kpa bwu odehe wẹ ẹpwụ nya epweji lee ịlẹ kị ja kpa rụ ka odehe. Ị kaa ye okpoko ọlịnyị ẹ-ẹga ọlẹ kị kaa ju olo, ẹga nya akwa, ọchapyiye, opeje nya epweji lee ịnya ihi.

Ẹpwa ọlẹ ká angịnyị kaa nyẹ wuu e-ekpeleji nya eji ọkpakpa nya ala iRom ri olo ọ-la ilo kpoye. Jaabwọ ká Tacitus kọ ri ala iRom ọlẹ kọ kaa gbe ego ya, ụka nya eji ọkpakpa nya Emperor Tiberius ká iJisọsị jam odehe lẹ, “Ala iSiriya bala ala iJudiya bịlẹ nyọka gbile ẹpwa ọnyẹnyẹ nyaa hi chajị ọ jwaa a-abwọ lẹ.”

Ụgbẹyị ọlẹ kị kaa bwu ye ẹpwa ọnyẹnyẹ ịịwa dudu ká olo ọwẹ myịmyị laa ilo gụ olene. Ị kaa ya iwe nyọka nyẹ angịnyị ẹpwa ra ha ọngọlẹ kọ gba okpoko gụ nyọka la ụkụrwọ ọwẹ. Ọngọlẹ kọ gba okpoko gụ kaa ye angịkịla nyọka kpa ụbwọ ha ụkụrwọ ọwẹ họọ. Angịlẹ kị wẹẹ họ ụkụrwọ họọ ịnyịnyị tị kaa maga nyọka ye okpoko ha ịlaa. Ọ lala o-ri ịSakịyọsị nyị la angị kpa ụbwọ nyẹ angịnyị ẹpwa ịlịnyị ẹ-ekpeleji nyamwụ. (Luk. 19:1, 2) Ịnyị à tịtị dudu lẹ, ká ẹla nya angị kpa ụbwọ nyẹ angịnyị ẹpwa ịwẹ kaa wụ angịkịla eje bala ọ-kaa kpa ẹhị ọtịpyọ yaa lẹlẹ.