Ọọnahị ọhẹ ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Sara * yẹkẹẹ, “M̀ ri ọngọ kaa ju oyi bwu eji-eji, ḿ myịmyị kaa dahịhile ịlọm ka. Lẹ, ọhụ-ụ́ kaa bam e-eji ụka kam juwa ẹ-ẹga nya angịlẹ kịị dahịhile ịlaa bala ọ-la abwẹla nya agbama ojuju ka. Ma, m̀ kaa la ọhụ obeji ụka kam juwa ẹ-ẹga nya ọngọlẹ kọ la dụmwọ bala ọ-kpa ịlọmwụ keji. M̀ ka jẹ́-ẹ ya ẹla ọlọkịlẹtụ nyam bala akama nyam ju ọngọ lịnyị. Aligu ịlịkẹjẹ nyam wuu lịnyị.”

Ẹla ọlẹ ká Sara ya mẹjẹ nyori ọdụmwọ ọlala kaa du ká angịnyị ka tịtọ nyọka tụ juhi chwẹẹ. Ọdụmwọ ọlala kaa kpụ iJihova ịpyọ ịnyịnyị. Omyi Ẹla nyamwụ byihi yẹkẹẹ, ‘Da abwẹla nya ọdụmwọ olala kụrụ.’ (Kol. 3:12.) Ịyẹ à tị́ ri ọdụmwọ ọlala? Ányị iJisọsị à tị́ kaa mẹ ọdụmwọ ọlala jẹ? Ányị abwuma ọwẹ à tị́ ka jẹ́-ẹ kpa ọkẹkẹnị wẹ ọhịhị nyahị gụ ọwọwa?

Ọdụmwọ ọlala ri abwẹla ọlẹ kọ kaa chị ehe kori ká ri ọngịnyị nya okpunyi. Ọngọ dụmwọ kaa kpa angịkịla ụ-ụgbẹyị ọdụmwọ bala ọ-kpẹnẹẹ, ọ tị kaa la ọhụ obeji ụka ká ẹla ọjụjụ á họ tọọ ọ-ọhịhị.

Ọdụmwọ ọlala á ri ang ẹjẹẹ nya ọngịnyị ọ-la dẹwụ-dẹwụ ka. Omyi ẹla nya iGiriki ọlẹ kị yẹda ka “ọdụmwọ ọlala” ri abwọlẹ kị kaa mwụ́ ụnyịrẹ ọlẹpwamẹ. Ọngịrị nya ụnyịrẹ ọọwa juwa wẹẹ, ma ị mẹjọ́ọ jaabwọ kọ ka kpa ọngịrị ọọwa họ ang meme labwọ. Ịnyịnyị kori kahị la dụmwọ, ahị kaa wu ịlọhị kpa hi ang ịtịpyọ ịlẹ ká ọ-la kpẹẹkpẹẹ-ka nyahị kaa kpahị kaka họ bala ọ-họ okpunyi bala angịkịla.

Ahị tị ka kụ irya myị́ yẹkẹẹ, ‘Am lẹ, ḿ la abwụma nya ọdụmwọ ka.’ Ám̀ odehe ọlẹ kahị ji lẹẹ, angịnyị lụmẹ-lụmẹ kaa ju agbama yẹẹyẹẹ bala o-ju ugbodu ka, lẹ ọ ka lahị ujwo nyọka la olegu ọdụmwọ. (Rom. 7:19) Ọ la gede-gede nyori ọ́ chịkpẹẹ lụmẹ nyọka la dụmwọ ka, ma olegu ịgọgọ nya iJihova ka dahị ụbwọ cheje la ọngịrị-ọngịrị nyọka la dụmwọ. (Gal. 5:22, 23) Ịyẹ tị́ du kahị baba nyọka maga kahị ka la dụmwọ?

Ọdụmwọ ọlala ri abwụma ọlẹ kọ kaa tụ angịnyị jung chwẹẹ. Jaabwọ ká Sara ọlẹ kọ ya ẹla bwu ọmwụ ọdada yẹ, ọ kaa háahị kahị ka ju ogu ta angịlẹ kị la dụmwọ. IJisọsị ri ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla nya ọngọlẹ kọ la dụmwọ bala ọ-kaa họ ọnahị. (2 Kọr. 10:1) Ọ kaa há anjwo ịlẹ kị dọmwụ jọ́ọ yẹẹyẹẹ ka, nyọka ka ẹga nyamwụ.—Mak. 10:13-16.

Ọdụmwọ ọlala kaa chewu keehi bala angịlẹ kị ji baahị ba. Kori kahị la dụmwọ, áhị kaa wụ ẹjẹ hyaa lee o-ya ẹla la agbama ka. (Etu 16:32) Ọọwa ka dahị ụbwọ ká ọkịlẹtụ ka ya eje wuhi u-uhye nyori ahị họ  ẹla wụ́ angị háahị há bala angịkịla ẹjẹ ka. Angịlẹ kị juwa balahị kaa ye apyobwuna ịnyịnyị kori kahị la dụmwọ chajị ahị kaa wu ịlọhị kpa, lẹ áhị kaa họ ẹla wáa ẹjẹ ka.

Nanana nyori iJisọsị la ụkụrwọ ọtụka-ọtụka ụ-ụbwọ ka họ, ọ kaa la dụmwọ ẹ-ẹga nya ọng myị́ ọng. Angịnyị lụmẹ-lụmẹ la ụka nyamwụ kaa yẹ akama bala ọ-la olo nya imahị, lẹ ị baba nya ọmwịịnyọ. Ọ ka kpáa ẹjẹ lụmẹ ụka ọlẹ ká iJisọsị byaa yẹkẹẹ: “Anụ kẹwẹ wẹ ẹga nyam, . . . am ayịdang ri ọngọ wụlẹlẹ bala ọ-la dụmwọ ẹ-ẹpwụ nya olegu lụmẹ”!—Mat. 11:28, 29.

Ányị ahị tị́ ka bwu la dụmwọ jaabwọ ká iJisọsị la? Ahị ka wa ịBayịbụụ nyọka jẹ́ jaabwọ ká iJisọsị kaa họ ẹla ẹ-ẹga nya angịnyị bala ụka nya iwe-ahụrụ ilujwo. Ọọwa lẹ, ụka kahị ju ka ẹpwụ nya iwe-ahụrụ ịlẹ kị ka ma ọdụmwọ ọlala nyahị yẹ lẹ, ahị ka maga nyọka họ lala iJisọsị lẹlẹ. (1 Pit. 2:21) Kụ irya nya ang ịta ịlẹ kị da iJisọsị ụbwọ nyọka la dụmwọ lẹẹ wẹẹ.

IJisọsị ri ọngọ kpa ịlọmwụ keji bwu ọkịlẹtụ. IJisọsị ya nyori ọwa ayịdang nyị “ri ọngọ wụlẹlẹ bala ọ-la dụmwọ ẹ-ẹpwụ nya olegu lụmẹ.” (Mat. 11:29) ỊBayịbụụ gu ẹnyị nya abwẹla imiiye ịwẹ lawụlẹ chajị nyori ọdụmwọ ọlala bala ọngịnyị ọ-kpa ịlọmwụ keji dori wu awụlẹ. (Efe. 4:1-3) Ịyẹ tị́ du kọ lịnyị?

Ịlọhị ọ-kpa keji du ká ẹla kaa wụụhị ẹjẹ hyaa ka. Ányị iJisọsị à tị́ họ ẹ-ẹga nya angịlẹ kị kpọọ abị ododu nyori nyị ri “ọngọ tụ ang-ang da juwa ri ang oriri bala o-juwa nwa ang ọnwa-nwa”? Ọ mẹjẹ nyori ẹla ọọwa nyị́ ri nyịlẹhị ka bwula abwẹla nyamwụ. Ọ myịmyị ya dụmwọ nyori ẹla ọjẹ́jẹ nyị kaa chị ịlọmwụ ehe bwula ụkụrwọ nyamwụ.—Mat. 11:19.

Kori ká ọngịnyị á ya ẹla ọtịpyọ u-uhye nya ẹga ọlẹ ka bwu, abwụma ọlẹ ka la lee ẹga ọlẹ kị kpang nwà, à ka maga nyọka wẹ ẹla dụmwọ myị? Peter, ko ri ọngọgbahị nya ọjịra-jịra ọhẹ ịị South Africa yẹkẹẹ: “Ụka ká ọngịnyị á ya ẹla ọpyị dam ọ-ọkịlẹtụ, m̀ kaa tịlọm wo nyori, ‘Ányị iJisọsị à tị́ ka họ kori ó ri ọwa?’ ” Ọ myịmyị yẹkẹẹ: “M̀ wẹ kaka jẹ́ nyori ḿ chịla nyọka wụ ẹjẹ hyaa-hyaa ka.”

IJisọsị jẹ́ nyori angịnyị ehe á la kpẹẹkpẹẹ ka. Angịjụgbẹyị nya iJisọsị kaa tịtọ nyọka họ ang ọnyịịla, ma chajị nyọlẹ kị la kpẹẹkpẹẹ ka wẹẹ, ụ-ụka wuu ị jẹ́-ẹ họ ịnyị ka. Ọ-chụ pwokwita, lodu ọlẹ kọ chịpwụrụ ene ká iJisọsị gbu, iPita, iJemsi, bala ịJọn á jẹ́ kụ lahị ta iJisọsị myị́ jaabwọ ko byaa ka. IJisọsị jẹ́ nyori “olegu ọlẹpwụ [nyaa] lẹ, ọ la ila ọchịchị . . . Ma, ugbinyịrọ tị la dẹwụ-dẹwụ.” (Mat. 26:40, 41) Chajị nyọlẹ ká iJisọsị jẹ́ nyori alẹrụ nyamwụ á la kpẹẹkpẹẹ ka lẹ, ẹla nyaa á chọọ aga ka.

Ọọnahị ọnyang ọhẹ ọlẹ kị wụrụ nya Mandy kaa yẹ abyị nya angịkịla lụmẹ, ma ọlẹẹlẹẹ ọ tị kaa maga nyịlẹhị-lẹhị nyọka gbịla ọdụmwọ ọlala nya iJisọsị lẹ. O yẹkẹẹ, “M̀ kaa maga nyọka kpịtịya nyori angịnyị ehe wuu á la kpẹẹkpẹẹ ka bala ọ-kaa yẹ abwẹla ọnyịịla nya angịkịla, jaabwọ ọlẹ ká iJihova kaa họ.” Ahyẹẹrwẹrwa ọlẹ ká iJisọsị la u-uhye nya ọdẹwụ-dẹwụ nya angịnyị ka jẹ́-ẹ dang ụbwọ nyọka họ ẹla la ọdụmwọ ẹ-ẹga nya angịkịla?

IJisọsị pẹhi ẹla ju Ohe Oluhye ụ-ụbwọ. Ụka ká iJisọsị jam odehe ọlẹ, ọ kaa bọhụ ẹ-ẹpwụ nya ẹla ọkịrọrọ ọlẹ kị họọ. Angịnyị á yoo myị nya ọngọlẹ ko ri ka, ọ wụ angịnyị ẹjẹ, ị myịmyị yọọ akama. Kpọkpọọkpọ, ọ la dụmwọ chajị “ọ tụụbwọ hi ịlọmwụ ju Ohe Oluhye Ọngọlẹ kọ kaa la eje ọkpẹẹkpẹẹ ụ-ụbwọ.” (1 Pit. 2:23) IJisọsị jẹ́ nyori adamwụ olepwoohe nyị ka dọọ ụbwọ bọhụ bala ọ-ka yẹ angịlẹ kị họ ẹla ọkịrọrọ ẹ-ẹga nyamwụ akama lụka ọlẹ kọ pwoku.

Kori kị họhị ẹla ọkịrọrọ kahị tị wẹ la agbama, ọ ka du ká iwe-ahụrụ ọọwa ka tịpyọ gụ ọọwa myị́. Ịnyị à dudu ká Ụpwụ Ịgọgọ kpụhị ịtịya yẹkẹẹ: “Agbama ojuju nya ọngịnyị ehe á kaa họ ẹla pwoku abwẹla ọnyịịla nya Ohe Oluhye myị́ kpong-kpong ka.” (Jem. 1:20) Kori ká ẹla á dọmwụ kpụ ọ-ka ju agbama wẹwẹ, ọ-la kpẹẹkpẹẹ-ka ka kpahị ka họ ẹla ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ pwoku ka myị́.

Ọọnahị ọnyang ọhẹ ịị Germany ká ẹnyị nyamwụ ri Cathy kaa kụ irya nyori ‘Kori ká ma uya hịlọng ka, ọngọhẹ á ja ma hang ka.’ Ma ụka ọlẹ kọ dọmwụ nyọka dahịhile iJihova, abwẹla nyamwụ yẹda. O yẹkẹẹ, “Ọlẹẹlẹẹ ḿ kaa nwụlanọ ụka myị́ ụka nyọka ma uya hịlọm kaka. M̀ kaa họ ẹla la ọdụmwọ lẹ, chajị m̀ jẹ́ nyori iJihova ka nwụla ang myị́ ang ịlẹ wuu kị bịrị am odehe ọlẹ.” Kori ká ẹla ọkịrọrọ á họ tang ẹnẹhẹ  lẹ, ọ-ba ọgụ-ẹpẹtẹ nya iJisọsị jẹ nyọka dahịhile Ohe Oluhye ka dang ụbwọ nyọka la dụmwọ ẹ-ẹpwụ nya olegu.

IJisọsị ya nyori, kori káahị nyị́ ka chị ọkẹkẹnị aalẹ, ahị nyị ka la dụmwọ pyii. O yẹkẹẹ, “Angịlẹ kị la dụmwọ ẹ-ẹpwụ nya ọkịlẹtụ, angịịwa ka pyẹẹẹ [lee o-ye ọkẹkẹnị].” (Mat. 5:5) Yẹ jaabwọ ká ọdụmwọ ọlala ka jẹ́-ẹ dụbwọ ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ ịlẹ wẹẹ.

Ọdụmwọ kaa pwuru ikẹjẹ-ahụrụ ọlẹpwụ nya awụlẹ oyeye. Ọọnahị ọhẹ bwu Australia ká ẹnyị nyamwụ ri Robert yẹkẹẹ, “M̀ ya ẹla ịjụjụ lụmẹ-lụmẹ tọ ahụ nyam la ọ-tọchị ka. Ma, ẹla ọ-chị ẹchwọ da ọngịnyị ẹ-ẹpwụ ọlẹ ká ọngịnyị á tị ya bwu ọnụ lẹ aalẹ, ọ́ jẹ́-ẹ tịrọọ ẹkpẹ kaka. Ọ kaa tọm olujwo lụmẹ ụka kam yẹ jaabwọ ká ẹla ịịwa jwọọ kaka ba.”

“Ahị angịnyị ehe wuu lawụlẹ ri angị kaa họ pyị” ẹ-ẹpwụ nya ẹla oyaya. Ẹla ọ-pwọọpwọọ nyahị tị ka jẹ́-ẹ kpa o-wo lawụlẹ-ka wẹ ẹpwụ nya awụlẹ oyeye. (Jem. 3:2) Ụka ọlịnyị, ọdụmwọ ka jẹ́-ẹ dahị ụbwọ nyọka kpa ọkịlẹtụ weji bala o-wu ẹlẹlẹ nyahị kpa.—Etu 17:27.

Robert maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka wu ịlọmwụ kpa. Ịyẹ à tị́ ri ocheju nyamwụ? O yẹkẹẹ, “Ọlẹẹlẹẹ, ụka ká o-wo lawụlẹ-ka ọhẹ á ji ẹpwarịrị nyam am bala ahụ nyam, m̀ kaa maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka ke ụrụ kpẹnẹẹ, ya ẹla dụmwọ, bala ọ-ya ẹga da ká ẹla ka jum agbama ka. Am bala ahụ nyam ju awụlẹ chwẹẹ lẹẹlẹẹ gụ olene lẹ.”

Ọdụmwọ kaa dahị ụbwọ nyọka hụ la okpunyi bala angịkịla. Angịlẹ kị kaa wụ ẹjẹ nya ẹla hyaa á kaa la aligu lụmẹ ka. Ọdụmwọ ọlala tị kaa dahị ụbwọ nyọka họ “okpunyi . . . kọọwa a ri ochiri ọ-chị angịnyị ori bawụlẹ.” (Efe. 4:2, 3) Cathy, kahị gu ẹnyị ene-ene yẹkẹẹ, “Ọdụmwọ ọlala kaa dam ụbwọ nyọka họ ká ọ-yẹjula awụlẹ nyam bala angịkịla ka kpịpyọ gụ olene, nanana nyori ọ kaa lujwo nyọka ji bala angịhyẹ.”

Ọdụmwọ ọlala kaa ya okpunyi nya ọkịlẹtụ ha ọngịnyị. ỊBayịbụụ da “ẹla ọjẹ́jẹ . . . ọlẹ kọ bwu ẹga nya Ohe Oluhye” ori wu ọdụmwọ ọlala bala okpunyi. (Jem. 3:13, 17) Ọngọ la dụmwọ kaa la “okpunyi ọlọkịlẹtụ.” (Etu 14:30) Martin, kọ maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka la abwụma nya ọdụmwọ yẹkẹẹ: “Ọlẹẹlẹẹ, ḿ kaa ya pyii-pyii nyori angịkịla nyị ka họ ẹla olirya nyam kaka, m̀ tị kaa ye okpunyi nya ọkịlẹtụ bala ọkẹkẹnị gụ olene.”

O ri ịnyịlẹhị, ọ-ka la dụmwọ á ri uya ochiche ka. Ọọnahị ọhẹ yẹkẹẹ, “Nyọka ya ẹlịlẹhị, gbee daalẹ oleeri ọlẹ, m̀ kaa wuru la agbama pwuu ụka ọhẹ.” Ma, iJihova Ọngọlẹ kọ juhi ọhụ ahị nyị la dụmwọ ka dahị ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya uya ọwẹ. (Ayị. 41:10; 1 Tim. 6:11) Ọ ka jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ́ẹhị pwụ ocheju bala ‘ọ-họ kahị ka . . . la ọngịrị kpọng-kpọng.’ (1 Pit. 5:10) Ọ ka nọ chẹẹ lẹ, ahị ka jẹ́-ẹ gbịla “ọwụlẹlẹ bala ọdụmwọ ọlala nya ịKịrayịsị” jaabwọ ká ịPọlụ họ lẹlẹ.—2 Kọr. 10:1.