Ụka nya owo lawụlẹ ọọwa, ị ya ogu ọlẹ kọ ri, Ọtụme nya Ẹpwụma Wuu yeji. Irya nyaa ri ọ-ka “họ ká ẹpwụma wuu ka la o-wo lawụlẹ, okpunyi bala ewu ochike odehe wuu.” Iru nya ịchọọchị lụmẹ-lụmẹ chẹkpẹ ju ogu ọwẹ. Alegbeju nya Ịchọọchị nya ỊKịrayịsị Ọla America kpa ọgụ ọwẹ ụbwọ u-uhye nyori ọwẹ nyị ri “o-ya dodehe bwu ọnụ nya alupe nya eji ọkpakpa nya Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe Oluhye odehe ọlẹ.” Alegbeju ịwẹ mẹjẹ nyori ị chẹkpẹ ju ogu ọwẹ, bwula o-du angịhyẹ ẹrụ ka ọtụguru nya okpunyi ọlẹ kị la ịị Paris. Ọngọhẹ nya angịlẹ kị du ẹrụ kele ya nyori “ọtụguru ọwẹ nyị ri ọmwụ ọdada nya ang onyeewe ọkpọngchị ọhẹ ẹ-ẹpwụ nya ego nya odehe wuu.”

Ọmwụ ọdada nya ang onyeewe wẹẹ dọmwụ ịnyịlẹhị, ma a-angịlẹ kị tụguru nyọka họ ká okpunyi ka ji, à tị ka kpịlahị nya ẹla ọọwa ka. La 1919, ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ dọmwụ ụ-ụgbẹyị ọkpọngchị myịmyị, ụka ká iJihova ya ọngịrị ha angịnyị nyamwụ nyọka họ ụkụrwọ ọwẹ gụ olene-ene. Ma, ene nyọọwa, ọyẹda ọkpọngchị ọhẹ ka ji ha Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ.

Ị hu ahyẹẹnụ ọlẹ kị ka chụ angịlẹ kị ka kpịlahị nya Watch Tower Bible and Tract Society nọ ẹnụ nya ịSatudee, ụtụrụ ine (4) nya Ọya Ọhọhẹ nya 1919. Ụka ọwẹ, ị wu Joseph F. Rutherford, ọngọlẹ kọ kaa kpa angịnyị nya iJihova ị-ịlahị ụka ọọwa ju agba ododu ụ-ụwa Atlanta, Georgia, U.S.A., bala aanahị alẹng irwiye ịkịla. Ịtọ ẹla ri, ị ka ma aanahị ịwẹ kị wu ju agba wẹ, kị tị kaa kpịlahị ene-ene chụ myịmyị-ị? Lee, ị tí ka chụ angịkịla ku ọmwakpa nyaa mẹ?

Ụ-ụwa u-ube nya agba, Ọọnahị Rutherford juwa chị uko nya ang ọlẹ kọ ka họ ta ogu nya iJihova. Ọ jẹ́ nyori nyị ka há angịhyẹ gụ kori kị chụ ọngọ ka kpịlahị ọkịla. Chajị nyọọwa, ọ du ụpwụ du taa nyọka hu Evander J. Coward nya ọngọ kpịlahị nyaa onyeewe. Rutherford chabwọ nya ọọnahị Coward nya “ọngọ la dụmwọ,” “la ẹla ọjẹ́jẹ,” bala “ọ-chịla o-hu ọkịlẹtụ ha” ẹ-ẹga nya Ọnọgọlahị la. Ma, iru nya aanahị ịhyẹ myị ọnụ ju ẹla ọkịla, kọ ri ọ-ka tụ́ ahyẹẹnụ ọwẹ nọ kịlahị lala ọya ịrwọnyẹ myịmyị. Ebwo nya aanahị ịlẹ kị dayị nya eje ha aanahị ịkịla ịlẹ kị wu ju agba myị ọnụ ju ẹla ọọwa ịnyịnyị. Nyọlẹ kị juwa kpa ẹla ọlẹ kị ka họ ya, aanahị ịhyẹ wụ́ ẹjẹ.

 Ma, ịngịhyẹ họ ọlẹ ká ọọnahị Richard H. Barber chabwọ nyamwụ ụka ọkịla nyori, nyị la jaabwọ kị kaa ‘ya enyi onyirii-nyiri yẹ hụ ang bwọọ.’ Ọọnahị ọhẹ wuleji, ọọwa lẹ, ọ yẹkẹẹ: “Ḿ jẹ́ ehile lụmẹ koo, ma m̀ tị jẹ́ ang ọlẹ kọ ri nyọka godayị giri-giri. Ohe Oluhye tịtọ kahị ka dayị giri-giri họọ. Ụgbẹyị ọhẹ ọlẹ kahị tị ka jẹ́-ẹ mẹjẹ nyori ahị wẹẹ họ ịnyị, à ri ọ-ka chụ Ọọnahị Rutherford nya ọngọ ka kpịlahị myịmyị ẹẹ.”—Eje. 18:25.

Ọọnahị A. H. Macmillan ọlẹ kọ ju u-ube nya agba balọọ ya ẹla ọlẹ ká Ọọnahị Rutherford họ ẹnụtụrụ ọkịla nya ẹnụmwụ ọwẹ. Ọ ya nyori Rutherford nyị yụbwọ kpa ẹga kị yọọ ju, ọọwa lẹ, ọ byoo yẹkẹẹ, “Nịrọ ụbwọ nyang kpehe warị wẹẹ.” Ọọwa lẹ, Ọọnahị Rutherford à ya ụpwụ ọlẹ ká aanahị da du wọọ họọ ẹẹ. Ọọnahị Macmillan jẹ́ etu nya ẹla ọlẹpwụ nyamwụ ahyaahị. Etu nya ẹla ọlụpwụ ọọwa ri, ị tịrị Joseph Rutherford bala William Van Amburgh ẹkpẹ nya angị ka kpịlahị myịmyị lẹ. Ọọwa ri, Ọọnahị Rutherford ka ri ọngọ kpịlahị wuu kịnyaa kịlahị lẹ.

Ụka ọlẹ ká aanahị ineku ịwẹ juwa u-ube nya agba, Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ byi angịnyị nyị yụbwọ ju ụpwụ ẹ-ẹpwụ nyọka ya du kịla Ala iGomenti nyọka gba aanahị kpehe. Aanahị ịwẹ ye angịnyị gụ ụnọ ohu irwiye (700,000) ịlẹ kị yụbwọ ju ụpwụ ọọwa ẹ-ẹpwụ. Ọọwa lẹ, ẹnụ nya ịWenesdee, ụtụrụ 26 nya Ọya Ọhata nya 1919, ene kịị ya ụpwụ ọọwa du ẹrụ lẹ, ị gba Ọọnahị Rutherford bala aanahị ịkịla kpehe bwu ube nya agba lẹlẹ.

Ọọnahị Rutherford byi aanahị ịlẹ kị dọọ ọwụraba wuu yẹkẹẹ: “M̀ jẹ́ myị̀myị̀ nyori ang ịlẹ kahị chịpwụrụ bwu wẹ wuu ri ọ-ka nwụlahị nọ yẹẹyẹẹ gbe ụka ọlẹ ká ang ka lujwo nya ịlẹhị-ịlẹhị gụ ọlẹ. . . . Uya ọmama nyanụ á ri ọ-ka gba anyịnanụ kpehe bwu ube nya agba ka.” Ọọwa à ri ang ọlẹ kọ baba gụ ka. Uya ọmama nyanụ ri ọ-ka yogbo ha iJihova. Angịlẹ kị tị ma uya ọwẹ wuu ye ahị ọwawa ọtụka-ọtụka.”

Ịmayẹ ịlẹ wuu ká aanahị ịwẹ chịpwụrụ bwu ka mẹjẹ myị́ nyori iJihova à wẹẹ kpa angịnyị nyamwụ ụ-ụgbẹyị lẹ. Lẹnụtụrụ 14 nya Ọya Ọharụ nya 1919, ala ịKọọtụ ọlẹ kị la eje nyaa ọọwa yẹkẹẹ: “Eje ọlẹ kị chị u-uhye nya angịlẹ kị chị ẹla ba . . . à la kpakpa ka, lẹ ị ka mẹ eje ọọwa la.” Ị chị uguru nya ẹla ọtụka-ọtụka ba aanahị. Kori kọ ri ahyẹẹrwẹrwa kị yẹ ẹ-ẹga nya aaanahị ịwẹ kem, lee kori kọ ri ẹka ọlẹ kị chị haa nyọka bịrị u-ube nya agba kị tụ wẹ ẹkpẹ aalẹ, eje ọọwa ka kịnyaa kịlahị wẹẹ. Ị́ tị chị ala ịhyẹ baa gụ ọwẹ kaka. Chajị nyọọwa, Ọọnahị, Ọngọleje Rutherford wuleji nyọka dayị ha angịnyị nya iJihova ị-ịlaḥi nya ịKọọtụ Ọgbẹgbịlẹ Ọgụgụ wuu ọla United State myịmyị. Ọ họ ịnyị ụka lụmẹ-lụmẹ nyọlẹ kị gbọọ kpehe bwu ube nya agba kpá.

Ọọnahị Macmillan kpịtịya nya ẹla ọhẹ kẹkpẹ, ọ yẹkẹẹ: “Áhị ka jẹ́-ẹ hụhụ ịịlẹ, go  abwọ ju apwata la ọ-họ ịngịngịhyẹ ka, juwa godayị gbe Ọngọlahị nyọka warị ka ka kpahị rụ ka epwoohe ka. Ahị wẹ ka jẹ́ nyori ahị baba nyọka họ ịngịhyẹ, kọ ri ọ-ka jẹ́ ang ọlẹ kọ ri irya nya Ọngọlahị.”

Ma, aanahị ịla egbeju-ẹpwa nyahị á tị kịnyaa ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ nyaa ọlẹ kị juwa họ ẹ-ẹpwụ nya ẹka lụmẹ-lụmẹ myị́ ka. Ịyẹ tị́ du? Chajị, ị ta ang abwọ nya aanahị ịlẹ kị kaa kpa họ apwụ nyahị ayịreji lụka kị wu aanahị ju agba. Ẹla ọọwa kpụ aanahị ọkịlẹtụ enyi nya ịlẹhị-ịlẹhị. Angịhyẹ nya aanahị dọmwụ juwa kụ irya kori ká ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ nyahị á cheju lẹ.

Lẹ, ọngọngọhẹ la irya ẹ-ẹga nya ẹrụ ọnyịịla chajị nya Ịpyị-Adịrahụ ọlẹ ká Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ kaa kpa pyẹ wẹẹ? Nyọka wẹ ịtọ ẹla ọwẹ, Ọọnahị Rutherford cheje nyọka nwụla ẹla oyaya bwu ịBayịbụụ ọhẹ nọ. Ọọwa lẹ, ị ka wụrụ angịnyị wuu ẹpwa wẹ ẹla oyaya ọọwa lẹlẹ. Ọọnahị Macmillan yẹkẹẹ: “Kori ká ọngọngọhẹ á chụ̀chụ́ wẹ ọjịra-jịra ọọwa ka ka lẹ aalẹ, ahị jẹ́ nyori ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ nyahị cheju lẹ.”

Lẹ, ẹnụ nya ịSọndee, ụtụrụ 4 nya Ọya Ọharụ nya 1919, nanana nyori ẹdụrụ jwọọ nya ịlẹhị-ịlẹhị, Ọọnahị Rutherford ya ẹla ọọwa dodehe, ụ-ụwa Los Angeles, California. Egbeju nya ẹla ọọwa ri, Ahị Ọdahile ha Angịnyị ehe Wuu ịlẹ kị Juwa Yẹ Akama. Angịnyị lala ụno ịta, da ohu ịrụ (3,500) wẹ ọjịra-jịra ọọwa. Ịnyịnyị, angịnyị ohu ịmanyị tị́ ịlẹ kị wẹ, rụ tịrẹkpẹ, chajị ẹga á nwà ka. Ahyẹẹnụ ọkịla, angịkịla lala ụnọ da ohu ịrụ (1,500) wẹ ịnyịnyị. Aanahị ye ọwẹwẹ nya ịtọ ẹla nyaa ugbenyị lẹ—angịnyị la irya ẹga nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ wẹẹ.

Ang ọlẹ ká aanahị họ ụka ọwẹ gu abwọlẹ ká Alibeenu nya iJihova kaa kpa ẹrụ ọnyịịla nyaa pyẹ gbee daalẹ.

Ẹpwang ọ-Kụ Gbeji nya ahyẹẹnụ 1 nya Ọya Ọhaneku nya 1919 ya dodehe nyori, ọjịra-jịra ọtụka nyị ka ji ụ-ụwa Cedar Point, Ohio, la Ọya Ohikichu. Ọọnahi onjwo okolobya ọlẹ kọ ri Clarence B. Beaty, kọ ri ọngọhẹ nya Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ bwu Missouri yẹkẹẹ: “Ọ ta ọng  myị́ ọng ta kị ka juwa ọ-ọjịra-jịra ọtụka ọwẹ.” Aanahị gụ angịnyị angị ụnọ ịrwọnyẹ (6,000) ka ọjịra-jịra ọọwa. Ị gụ angịlẹ kị yahị me kị ka yẹ. Ịngịhyẹ ọkịla ọlẹ kọ du ká ọjịra-jịra ọtụka ọwẹ kpụ ịpyọ yẹẹyẹẹ myịmyị ri, angịnyị angị ohu imiiye (200) hu enyi Ohe ẹnụmwụ ọwẹ, Ihu nya Erie ọlẹ kọ ji baa ba.

Lẹnụtụrụ 5 nya Ọya Ohikichu nya 1919, kọ ri ụtụrụ ọharụ nya ọjịra-jịra ọtụka ọwẹ, Ọọnahị Rutherford gba iMagajin onyeewe ọhẹ kpehe kọ ri, The Golden Age, * lụka nya egbeju nya ẹla oyaya nyamwụ ọlẹ kọ ri “Ẹla o-Ya Dodehe Ha Angịlẹ Kahị Họ Ụkụrwọ Lawụlẹ.” Ụpwụ ọwẹ ya ẹla u-uhye “nya ang ịlẹ kị wẹẹ họ ụka ọwẹ, kọ tị baba yẹẹyẹẹ nyọka jẹ́, bala o-ya ang odudu ọlẹ kị wẹẹ họ bwu Ụpwụ Ịgọgọ.”

Ị ju Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ wuu ọhụ nyọka kpa ụpwụ onyeewe ọwẹ ya ẹla nya Ohe la o-juhi ka. ILeta ọhẹ ọlẹ kị da ya jaabwọ kị ka bwu họ ụkụrwọ ọọwa. Ọ yẹkẹẹ: “Ọng myị́ ọng ọlẹ kọ hu enyi Ohe a kpịtịya nyori ọ-la iwe ọtụka-ọtụka nyọka họ ụkụrwọ ha iJihova, bala ọ-ka yụbwọ chị iwe ọọwa lẹẹlẹẹ bwula ọ-ka kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ la ọngịrị nyamwụ wuu mẹ.” Angịnyị lụmẹ-lụmẹ myị ọnụ nyọka kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ. La Ọya Ọkụrụ Oheeye, aanahị ịlẹ kị kaa kpa ẹrụ ọnyịịla chajị nya Ịpyị-Adịrahụ pyẹ la ila ọchịchị ye ụpwụ nya iMagajin onyeewe ọwẹ gụ ụnọ iwo ịrụ (50,000).

Lụka nya ocheju nya ẹka nya 1919, iJihova tụ angịnyị nyamwụ guru myịmyị bala ọ-ya ọngịrị haa. Ọmwụ ọyẹyẹ ịkpọngchị ịlẹpwụ nya ịBayịbụụ u-uhye nya ang ịlẹ kị ka họ lụka ohyẹẹkpẹ nya odehe ọlẹ họ jịra ịnyịnyị. Ọmwụ ọyẹyẹ ọlụpwụ nya ịMalakayị 3:1-4 u-uhye nyọka mẹ angịnyị nya Ohe Oluhye yẹ bala ọ-ka hwáa cheri-cheri họ jịra kpẹẹkpẹẹ. Ị gba angịnyị nya iJihova kpehe hi ọnyọhị nya “ịBabịlọn ọtụka” oriri, ẹ-ẹga nya ang nya olegu. IJisọsị ịnyịnyị chụ “ọnchẹ ọ-chịla o-hu ọkịlẹtụ ha bala ọngọ jẹ́ ẹla.” * (Ọwụ. 18:2, 4; Mat. 24:45) Lẹẹlẹẹ, Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ nwụlanọ nyọka họ ụkụrwọ ọlẹ ká iJihova ya haa nyị họ lẹ.