1-2. (a) Jaabwọ ká ụpwụ nya Ala Efesọsị 6:16 mẹjẹ, ịyẹ tị́ du kahị baba nya ‘akụmada nya ọmyịmyị’ ọlẹ kọ ju ẹpwụ yẹẹyẹẹ? (b) Ịtọ ẹla iyina ahị tị́ ka kụ ẹhị yẹ?

À LA ‘akụmada nya ọmyịmyị’ ọlẹ kọ ju ẹpwụ yẹẹyẹẹ? (Wa Ala Efesọsị 6:16.) Ọ la gbagbịla nyori à la. Jaabwọ ká akụmada kaa ke ụpa nya ịnyịrọ lụmẹ-lụmẹ, ọmyịmyị nyang kaa chewu keng hi ang ịtịpyọ ilodehe ọlẹ, lala ụya ọhọhọ, ọkwọ ọhọhọ, bala ang myị́ ang ịkịla ịlẹ kị kaa bịrị ehile nya Ohe Oluhye ịnyịnyị.

² Ma, ahị jam ‘ụ-ụka ohyẹẹkpẹ’ nya odehe ọlẹ, lẹ ọmayẹ ka wẹ ẹga nya ọmyịmyị nyahị yẹẹyẹẹ. (2 Tim. 3:1) Ányị a tị́ ka bwu wụla akụmada nya ọmyịmyị nyang yẹ chajị á ka jẹ́ myị̀myị̀ kori kọ la ọngịrị? Ányị a tị́ ka bwu yụbwọ chị akụmada nyang gogo? Ahị kụ ẹhị yẹ ọwẹwẹ nya ịtọ ẹla ịwẹ wẹẹ.

3. Ẹlịyẹ angịdẹwụ à tị́ kaa họ ẹ-ẹga nya akụmada nyaa? Ịyẹ tị́ du?

³ Ụka onyogo, angịdẹwụ kaa la akụmada ọlẹ kị kaa ya ugba kụrụ. Angịdẹwụ kaa ju akụmada nyaa ida chajị ká ugba ka ri ehe bala ọ-họ ká oje-oje nyamwụ ka chị ega ka. Kori ká ọngọdẹwụ á yẹ nyori akụmada nyamwụ bịrị, ọ ka nwụlọọ pyii gbe ẹwụ ọkịla. Ányị ẹlẹwẹ à tị́ pwoku ọmyịmyị nyahị?

4. Ịyẹ tị́ du kọ baba nyọka wụla akụmada nya ọmyịmyị nyang yẹ? Ányị a tị́ ka bwu họ ịnyị?

⁴ Lala angịdẹwụ ịlụka onyogo, à baba nyọka wụla ọmyịmyị nyang yẹ ụka myị́ ụka bala ọ-kpẹhị rịrọọ chajị ká ka nwụlanọ gbe ẹwụ ụka myị́ ụka. Ahị angịnyị nya ịKịrayịsị kaa dẹwụ nya  olegu ịnyị, aluji nyahị tị ri alegu inyibyi. (Efe. 6:10-12) Ọngọngọhẹ á ka jẹ́-ẹ kpahị ju akụmada nya ọmyịmyị nyang hang ka. Ányị a tị́ ka bwu jẹ́ myị̀myị̀ nyori ọmyịmyị nyang ka la ọngịrị nwà ụka nya ọmayẹ? Họhẹ-họhẹ, à baba nyọka raabwọ bịlẹ ụbwọ ọdada bwu ẹga nya Ohe Oluhye. Ịnyịnyị, à baba nyọka wa Omyi Ẹla nya Ohe Oluhye chajị nyọka yẹ ịlọng jaabwọ kọ yẹng. (Hib. 4:12) ỊBayịbụụ yẹkẹẹ: “Dahịhile [iJihova] lọkịlẹtụ nyang wuu, ā kpụnịrọ ang ọjẹjẹ nya ịlọng ka.” (Etu 3:5, 6) Lẹẹlẹẹ, kụ irya nya iwe-ahụrụ ọkpangjẹ ọhẹ ọ-ọhịhị nyang bala abwọlẹ ká họ u-uhye nyamwụ wẹẹ. Ọ-chụ pwokwita, à la akama nya okpoko ọtụka ọhẹ kpangjẹ? Ụka ọọwa, à kpịtịya nya ehe ọchịchị nya iJihova ọlụpwụ nya Ala iHiburu 13:5? Ụwa yẹkẹẹ: “Am Ohe Oluhye á ka kpanụ anụ angịnyị nyam keji kpong-kpong ka lee ọ-tụụbwọ hiinu kpá ẹnẹnẹhẹ kaka.” Ehe ọchịchị ọwẹ ya ahị ọdahile hang nyori iJihova ka dang ụbwọ? Kori kọ lịnyị aalẹ, ọowa mẹjẹ nyori à juwa kpahị ju akụmada nya ọmyịmyị nyang yẹẹyẹẹ.

5. Ẹlịyẹ à tị́ ka yẹ myị́ ụka ká wụla ọmyịmyị nyang yẹ?

⁵ Ẹla ọlẹ á ka yẹ, ụka ká wụla ọmyịmyị nyang yẹ ka lang ẹbyẹbyị myị́. Ọhẹka à ka yẹ ọdẹwụ-dẹwụ ịhyẹ ịlẹ ká jẹ́ ene ka. Ọ-chụ pwokwita, à ka yẹ myị́ nyori uko ọchịchị kpoye-kpoye, ọnọọkila ọ-kẹ ụrụ wo la, bala ọkịlẹtụ ọ-kpụ enyi, nyị ta ọmyịmyị nyang ayịreji chẹẹ lẹ. Kori kọ lịnyị, ányị a tị́ ka họ nyọka chewu ke ọmyịmyị nyang kọ ka tịpyọ gụ ọwẹ ka?

6. Uko ọchịchị ụma iyina à tị́ há?

⁶ Uko ọchịchị ụma ịhyẹ há. Ọ-chụ pwokwita, ahị kaa juhi nyọka họ ẹla wụ́ iJihova bala iJisosi ẹjẹ. (1 Kọr. 7:32) Kori kahị họ ọhọbịrị ọtụka, ahị kaa charịnya nyọka họ ká igu nyahị bala Ohe Oluhye ka la ọngịrị myịmyị. (Eje. 38:18) Ahị kaa chuko nyọka họ ẹla wụ́ ahụ nyahị lee ọrụhị ẹjẹ. Ahị tị kaa tịtọ nyọka kpẹhị rịrị alugbiyegu nyahị bala aanahị ịla ọjịra-jịra.—1 Kọr. 7:33; 2 Kọr. 11:28.

7. Jaabwọ ká ụpwụ nya Etu 29:25 ya, ịyẹ tị́ du kahị baba nyọka juhi nya ọngịnyị ehe ka?

⁷ Ma, kori kahị la uko ọchịchị kpoye-kpoye, ọ ka ta ọmyịmyị nyahị ayịreji myị́. Ọ-chụ pwokwita, ọhẹka ahị ka juwa chuko u-uhye nya ang oriri bala ang ọkụrụ-kụrụ ụka myị́ ụka. (Mat. 6:31, 32) Chajị nyọọwa, ahị ka ya irya nyahị wuu nọ ẹ-ẹga nya ọ-la ang ụdụ. Ahị ka dọmwụ nyọka la ọháha nya okpoko myị́. Kori kahị ya ẹga da kọ lịnyị, ọmyịmyị nyahị ẹ-ẹga nya iJihova ka la dẹwụ-dẹwụ, igu nyahị balọọ tị ka tayịreji. (Mak. 4:19; 1 Tim. 6:10) Lee ahị ka chuko kpoye-kpoye u-uhye nya ẹla ọ-họ kpụ angịkịla ịpyọ. Chajị nyọọwa, uhi nya ẹla ọtịpyọ o-ya báahị lee ọ-tụ́ pyịpyị ka gụ́ uhi nya iJihova ọlẹpwụ nyahị. Nyọka chewu ke ịlọhị hi ẹlẹwẹ, ahị baba nyọka bịlẹ iJihova kọ ka ya ọmyịmyị bala ugbodu ojuju hahị chajị kahị ka juhi nya ọngịnyị ehe ka.—Wa Etu 29:25, Luk. 17:5.

8. Ányị ahị tị́ ka họ u-uhye nya ịnịịkịla?

⁸ Olegu Onyobyi kọ ri “adịda nya ọnọọkịla omeme,” kaa kpa ịnịịkịla pyẹ u-uhye nya iJihova bala aanahị, bwula angịnyị ilekpeji nyamwụ. (Jọn. 8:44) Ọ-chụ pwokwita, angịlẹ kị ji ẹkpẹ da iJihova kaa me ịnịịkịla ba ogu nyamwụ bala ọ-pyị ẹla nyamwụ anyoko ẹ-ẹpwụ nya intanẹtị, ifim, bala ang ị-kpa joja ịkịla. Ịnịịkịla ịwẹ juwa ẹ-ẹpwụ nya “ịnmọ ilila-lila” nya Olegu Onyobyi. (Efe. 6:16) Ányị ahị tị́ ka họ kori ká ọngịnyị á dọmwụ nyọka ya ẹla tahị u-uhye nya ịnịịkịla ịlịnyị? Áhị ka ke ụrụ ka! Ịyẹ tị́ du? Chajị ahị la ọmyịmyị ẹ-ẹga nya iJihova bala  ọ-dahịhile aanahị. Áhị dọmwụ ka ya ẹla ta angịlẹ kị ji ẹkpẹ da ogu nya iJihova kpong-kpong ka. Áhị ka da ịwẹẹ balaa u-uhye nya ịngịngịhyẹ lee ọchajị nya ịngịngịhyẹ ka, kori kị dọmwụ ya ẹlẹhẹ ọlẹ kọ lahị ẹbyẹbyị, kahị tịtọ nyọka jẹ́ gụ ọọwa wẹwẹ.

9. Ẹla ọtịpyọ oyina ọkịlẹtụ ọ-kpụ enyi à tị́ ka họhị myị́?

⁹ Ọkịlẹtụ ọ-kpụ enyi ka du ká ọmyịmyị nyahị ka la dẹwụ-dẹwụ myị́. Ụka ọhẹ, ọkịlẹtụ kaa kpụhị enyi chajị nya akama nyahị. Áhị tị ka jẹ́-ẹ gu ahị́ daarụ hi akama ịịwa gbanggbang ịịwẹ ka. Ma, áhị ka juwa kụ irya nya akama nyahị ịịwa ụka myị́ ụka ka. Kori kahị họ ịnyị, ahị ka deeri hi ang ịnyịịla ịlẹ wuu ká iJihova chịhị ehe nyaa myị́. (Ọwụ. 21:3, 4) Lẹ, ọkịlẹtụ à ka kpụhị enyi gbee kahị ka la dẹwụ-dẹwụ bala o-hwabwọ la ọgbịgba ha iJihova lẹlẹ. (Etu 24:10) Ọ́ tị chịla kọ ka lịnyị kpong-kpong ka.

10. Ẹlịyẹ a tị́ jẹ́ bwu ụpwụ ọlẹ ká ọọnahị ọnyang ọhẹ da?

¹⁰ Yẹ jaabwọ ká ọọnahị ọnyang ọhẹ ịị United States kaa kpahị ju ọmyịmyị nyamwụ, nyọlẹ ká ọrụmwụ jụ ẹdụrụ ọtụka-ọtụka, kọ tị kaa kpẹhị rịrọọ wẹẹ. Ọ da ụpwụ du ka egbeju-ẹpwa yẹkẹẹ: “Iwe-ahụrụ nyahị du ká ịnyịrọ kaa chị́ịhị pyẹpyẹ bala ọkịlẹtụ ọ-kpụhị enyi ụka ọhẹ, ma ẹhị ọrịrịị-rịrị nyahị tị la ọngịrị. M̀ ji iJihova obe lụmẹ chajị nya ang ịlẹ wuu kọ ya hahị nyọka ju ọmyịmyị nyahị ọngịrị bala o-juhi ọhụ. Ahị baba nya ẹla ọmẹjẹ bala ọhụ ojuju ọwẹ. Ọ dahị ụbwọ nyọka kịnyaa juwa gbịgba ha iJihova bala ọ-bọhụ ẹ-ẹpwụ nya ịmayẹ ịlẹ ká Olegu Onyobyi wẹẹ kpa tụ́ụhị pyịpyị.” Ẹla nya ọọnahị ọwẹ mẹjẹ́ẹhị nyori ahị ka jẹ́-ẹ kụrụ ọkịlẹtụ ọ-kpụ enyi! Ụ-ụgbẹyị oyina tị́? Kpịtịya nyori akama nyang ri ọmayẹ bwu ẹga nya Olegu Onyobyi ịnyị. Dahịhile nyori iJihova ka kpụng ẹjẹ. Ang oriri nya olegu ọlẹ kọ ya hang a myịng lẹhị.

11. Ịtọ ẹla iyina ahị tị́ ka tọ ịlọhị nyọka jẹ́ kori ká ọmyịmyị nyahị á la ọngịrị?

¹¹ À yẹ ụpa nya akụmada nya ọmyịmyị nyang ọhẹ ọlẹ ká baba nya ọ-kpahị ju? Ẹ-ẹpwụ nya ọya ịmanyị-ịmanyị kẹkpẹ, à jẹ́ cheji ba hi uko ọchịchị kpoye-kpoye? À pwa la o-ke ụrụ wo la ịnịịkịla nya angị ji ẹkpẹ da ogu nya iJihova lee ọ-daa ịwẹẹ u-uhye nya ịnịịkịla ịịwa? À kụrụ ọkịlẹtụ ọ-kpụ enyi myị́? Kori kọ lịnyị aalẹ, ọmyịmyị nyang la  ọngịrị juwa. Ma, ahị ka kpahị ju ịlọhị kịlahị-ịlahị chajị Olegu Onyobyi la ang abwọ ịkịla ịlẹ kọ kaa maga nyọka kpa ma uya tahị. Ahị yẹ ọhẹ bwu ẹpwụ nyaa wẹẹ.

12. Ịyẹ ọháha nya okpoko à tị́ ka kpahị kaka họ myị́?

¹² Kori kahị la ọháha nya ang ụdụ, ọ ka du ká ọmyịmyị nyahị ka chị́ pyẹpyẹ, kahị ka họ ụkụrwọ ha iJihova lụmẹ kaka. ỊPọlụ ọngọmyẹrụ yẹkẹẹ: “Alịsọja ọnyịịla ọhẹ-lọhẹ á kaa rụ hi ẹwụ ọdada ọ-ọgbẹwụ [kaka dọhị nya odehe] ọlẹ kpong-kpong ka. Chaji kọọwa ayịdang ka jẹ́-ẹ ju olegbeju ọgbahị nya alịsọja nyaa wuu ihi.” (2 Tim. 2:4) Ị́ dọmwụ kaa ya iwe da ha angịdẹwụ nya ala iRom nyọka họ ụkụrwọ ọlẹlẹhẹ ka. Ịyẹ à tị́ ka họ myị́ kori ká ọngọdẹwụ ọhẹ á kpa ẹlẹwẹ họ ụkụrwọ ka?

13. Ịyẹ tị́ du ká ọngọdẹwụ ka dọhị ka?

¹³ Kụ irya ju ẹla ọlẹ wẹẹ. Ebwo nya angịdẹwụ ịhyẹ wẹẹ kpa oge nyaa nwụlanọ gbe ẹwụ lụtụrụ, ọngọ ookpokpo bwu ẹpwụ nyaa á tị juwa balaa ka. Ọ lalẹ i-ihi juwa kpa ang oriri ra. Alobyi, ká angịdẹwụ ịkịla juwa ja wụla ang-abwọ nya ẹwụ nyaa yẹ bala o-ju oge nyaa iri, ọngọdẹwụ ọlẹ kọ kaa kpa ang oriri ra lalẹ i-ihi, juwa nwụla ang oriri ọlẹ kọ ka ya ra ẹnụtụrụ ọkịla nọ. La ahị ọpyẹpyẹ nya ẹnụmwụ ọwẹ, aluji nyaa jwaa ụga la ịwa ọ-yahị me ka. Ọngọdẹwụ oyina à tị́ ka nwụlanọ gbe ẹwụ ọwẹ bala ọ-họ ká olegbeju nyamwụ ka chị ọkẹkẹnị? Kori ká tị ri ọngọdẹwụ juwa ọ-ọgbẹwụ ọọwa, oowo a tị́ ka tịtọ nyọka ji bang ba? Ọngọlẹ kọ nwụlanọ lee ọngọlẹ ká irya nyamwụ juwa ẹ-ẹga nya ihi tị́?

14. Nyọlẹ kahị ri angịdẹwụ nya ịKịrayịsị wẹẹ, ịyẹ à tị́ juhi apyobwuna?

¹⁴ Ahị lala angịdẹwụ ịnyịịla ịwẹ ịnyị. Ang ọlẹ kọ báahị ba gụgụ wuu ri ọ-ka họ ẹla kpụ Alegbeju nyahị kị ri iJihova bala ịKịrayịsị, ịpyọ. Ọwẹ juhi apyobwuna gụ ang myị́ ang ọlẹ kahị ka jẹ́-ẹ ye bwu odehe nya Olegu Onyobyi ọlẹ. Ahị kaa maga kahị ka la ụka bala ọngịrị ọlẹ kahị baba nyọka kpa họ ụkụrwọ nya iJihova bala ọ-ka họ ká akụmada nya ọmyịmyị nyahị bala ang-abwọ nya ẹwụ nya olegu nyahị ịkịla ka la ọngịrị.

15. U-uhye nya ịyẹ ịPọlụ à tị́ gbileehi ụbwọ ụ-ụrụ? Ịyẹ tị́ du?

 ¹⁵ Ahị baba nyọka kụ lahị ụka myị́ ụka! Ịyẹ tị́ du? ỊPọlụ ọngọmyẹrụ gbileehi ụbwọ ụ-ụrụ nyori “angịlẹ kị kaa charịnya nya ụdụ ọkpụkpụ” nyị kaa “hwahị hi ụgbẹyị nya ẹrụ ọnyịịla ọlẹ kị myị la.” (1 Tim. 6:9, 10) Ọ-ka “hwahị” ọla ọgba ọwẹ mẹjẹ nyori ọ chịkpẹẹ kahị ka ya irya nyahị wuu nọ ẹ-ẹga nyọka la ang ịlẹ kị baba ka gụ ọwọwa. Ọọwa lẹ, ahị ka dọmwụ nyọka la “imyi nya ịnyịrọ ọlẹ kọ kaa kpa ọngịnyị kaka họ ang ohideeji ọlẹ kọ kaa kpa ang ọjụjụ” wẹ ọngịnyị ẹẹ. Ọkọkọ nyọka ya ẹga da ká irya ịlịnyị ka wẹ ẹpwụ ọkịlẹtụ nyahị, ahị kpịtịya nyori Olegu Onyobyi wẹẹ kpa imyi ịlịnyị dẹwụ ta ọmyịmyị nyahị mẹ.

16. Ẹla ọlụpwụ nya ịMakị 10:17-22 tị́ ka guhi gbịla nyọka kụ irya ju ịtọ ẹla iyina?

¹⁶ Ọhẹka ahị la okpoko nyọka ra ang ịlẹ kahị tịtọ. Ahị ka họ ẹlẹhẹ tịpyọ kori kahị ra ang ịlẹ kahị tịtọ ịịwẹ kem, kahị tị baba nyaa ka? Ọ́ ka tịpyọ ka myị́. Tị kụ irya ju ịtọ ẹla ịlẹ wẹẹ: Kori kahị dọmwụ la okpoko nyọka ra ịngịhyẹ wẹwẹ, ahị la ụka bala ọngịrị nyọka kpa ang ọọwa họ ụkụrwọ lee ọ-kpẹhị rịrọọ? Ịnyịnyị, ahị ka la ọháha u-uhye nya ang ọọwa kaka kpoye myị́ ụka kahị rọọ? Ọháha ọlẹ kahị la u-uhye nya ang ụdụ ka kpahị kaka họ lala ọnyị ọlẹng ọlẹ kọ pwa, ụka  ká iJisọsị wụrọọ kaka họ ụkụrwọ nya Ohe Oluhye gụ ọwọwa? (Wa ịMakị 10:17-22.) Ọ ka há gụ yẹẹyẹẹ kori kahị la ọhịhị ohukee bala ọ-kpa ụka bala ọngịrị nyahị họ irya nya iJihova!

17. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka kpịtịya ụka myị́ ụka?

¹⁷ Ahị kpịtịya ụka myị́ ụka mẹ! Ahị jam ọ-ọgbẹwụ. Ahị tị ka nwụlanọ nyọka dẹwụ ọwẹ ẹnụ myị́ ẹnụ. (Ọwụ. 12:17) Aanahị á ka jẹ́-ẹ kpa akụmada nya ọmyịmyị nyahị hahị ka. Ahị lịlọhị à ka maga ká ọmyịmyị nyahị ka la ọngịrị lẹ.

18. Ịyẹ tị́ du ká angịdẹwụ ịlụka onyogo kaa yụbwọ chị akụmada nyaa gogo?

¹⁸ Lụka onyogo, ị kaa chị ihi ju ọngọdẹwụ kori kọ ju ugbodu ẹ-ẹpwụ nya ẹwụ ọdada. Ma, ọ kaa lọọ oyoyi kori kọ nyà wẹ ẹpwa la ọ-kpa akụmada nyamwụ ka. Tacitus kọ ri ọngọ gbego nya ala iRom da ụpwụ yẹkẹẹ: “Ọngọdẹwụ ọ-ka tụụbwọ hi akụmada nyamwụ deeji ẹ-ẹwụ, ri ang ọ-la oyoyi ọtụka-ọtụka.” Ang odudu ká angịdẹwụ kaa yụbwọ chị akụmada nyaa gogo à wẹ lẹ.

19. Ányị ahị tị́ ka bwu yụbwọ chị akụmada nya ọmyịmyị nyahị gogo?

¹⁹ Ahị kaa yụbwọ chị akụmada nya ọmyịmyị nyahị gogo bwula ọ-ka ọjịra-jịra nya Angịnyị nya ịKịrayịsị ụka myị́ ụka bala o-ya ẹla u-uhye nya ẹnyị nya iJihova bala ịpyị-Adịrahụ nyamwụ ju angịkịla. (Hib. 10:23-25) Ịnyịnyị, ahị kaa wa Omyi Ẹla nya Ohe Oluhye ẹnụ myị́ ẹnụ bala ọ-raabwọ bịlẹ iJihova kọ ka dahị ụbwọ nyọka kpa ẹla ọlụwa họ ụkụrwọ. (2 Tim. 3:16, 17) Kori kahị họ ịnyị, ang-abwọ nya ẹwụ ọlẹlẹhẹ ọlẹ ká Olegu Onyobyi á kpa jahị dahị á ka jẹ́-ẹ họhị ịngịngịhyẹ gboyi myị́ oyi kaka. (Ayị. 54:17) ‘Akụmada nya ọmyịmyị’ nyahị ka chewu keehi. Ahị ka godayị kpọọ bala aanahị. Ahị ka kụrụ ẹwụ nyahị ẹnụ myị́ ẹnụ. Ọ́ tị ba ọọwa ka, ahị ka la ihi nyọka ji oye nya iJisọsị ụka kọ ka kụrụ Olegu Onyobyi bala alẹkpẹ nyamwụ.—Ọwụ. 17:14; 20:10.