1. Ányị ịBayịbụụ à tị́ chabwọ nya ọháha nyịlẹhị?

 ỌHÁHA kaa “dachụ lala ila, ọ wuru lala ẹlẹlẹ nya ila. Ukpenyi ọtụka-á ka jẹ-ẹ mịrị ila nya ọháha myị ka; enyi-í ka jẹ-ẹ woo myị ka.” b (Eje Ọ- 8:6, 7) Abwọ ọchịchị nya ọháha nyịlẹhị ọwẹ kpịpyọ lụmẹ! Omyi ẹla ịwẹ ya ọhụ ojuju ha ahụ bala ọrụ nyori: Anụ ka jẹ́-ẹ la ọháha o-gbu enyi-ka ẹ-ẹga nya awụlẹ myị́.

2. Ịyẹ ahụ bala ọrụ à tị́ baba nyọka họ ká ọháha nyaa ka nwà kịlahị?

² Ọ-ka la ọháha o-gbu enyi-ka ẹ-ẹpwụ nya awụlẹ oyeye pyịyọọ ji ẹpwụtụbwọ nya ahụ bala ọrụ. Ọ-chụ pwokwita, ila ka jẹ́-ẹ kịnyaa la ọ-wuru myị́ kori kị ja tọọ ju. Ma, kori ká ọngọngọhẹ á tọọ ju ka aalẹ, ila ọọwa ka myị̀. Ịnyịnyị, ọháha ọla ẹga nya ahụ bala ọrụ ka nwà kịlahị gụ́ ọọwa kori kị kịnyaa la ọ-jwoo ọngịrị. Ụka ọhẹ, ọ ka la ahụ bala ọrụ lala o-ri ọháha nyaa nyị ja nyiri, ọgụgụụgụ ụka kị la akama nya okpoko, ịnyịrọ ọ-la gogo ka, lee akama nya abwọlẹ kị ka bwụ kpa anyị nyaa nwa. Lẹ, kori ka ye ahụ lee ọ-rwọrụ lẹ, ányị a tị́ ka họ ká “ẹlẹlẹ nya ila” nya iJihova ka kịnyaa la o-wuru ẹ-ẹpwụ nya awụlẹ oyeye nyang? Ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ, ahị ka ya ẹla u-uhye nya agbẹyị ịta ịlẹ ká ka bwu họ ká ọ-yẹjula awụlẹ nyang ka la ọngịrị gụ́ ọọwa bala ọ-ka yé ọkẹkẹnị ẹ-ẹpwụ nya awụlẹ oyeye nyang. c

3. Ányị ahụ bala ọrụ o-ju igu oriri nyaa bala iJihova ọngịrị à tị́ ka daa ụbwọ ká ọháha nyaa ka nwà kịlahị? (Ọngọlirya 4:12) (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

³ Ahụ bala ọrụ ka maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka ju igu oriri nyaa bala iJihova ọngịrị nyọka họ ká “ẹlẹlẹ nya ila” nya iJihova ka kịnyaa la o-wuru. Ányị igu oriri ọọwa à tị́ ka bwu da awụlẹ oyeye nyaa ụbwọ myị́? Ụka ká ahụ bala ọrụ á hu igu oriri nyaa bala Adaa olepwoohe nya ang ọkpọnchị, ị kaa kpa ẹla ọmẹjẹ nyamwụ họ ụkụrwọ bwu ọkịlẹtụ. Ọọwa tịị daa ụbwọ cheji ba hi akama ịlẹ kị ka du ká ọháha nyaa ẹ-ẹga nya awụlẹ ka nyiri bala ọ-kụrụ akama ịlịnyị ụka kị wẹ chaa ọgụ. (Wa Ọngọlirya 4:12.) Angịlẹ ká igu oriri nyaa bala iJihova la ọngịrị kaa maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka gbịlọọ bala ọ-ka la abwụma ịlẹ ká ọwa ayịdang la lala ọnahị, ugbodu ojuju, bala ọ-hịnyọhi. (Efe. 4:32–5:1) Ụka ká ahụ bala ọrụ á mẹ abwụma ịwẹ jẹ, ọháha nyaa kaa nwà kịlahị-ịlahị. Ọọnahị ọnyang ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Lena, kọ rwọrụ gụ ẹka 25 lẹ yẹkẹẹ, “Ọ kaa chịkpẹẹ nyọka la ọháha ha ọngọlẹ ká igu oriri nyamwụ bala iJihova la ọngịrị bala ọ-ka jwoo ihi ịnyịnyị.”

4. Ịyẹ tị́ du ká iJihova chụ iJosẹfụ bala iMeri nyọka ri adịda bala ịnịna nya iMesaya?

⁴ Kụ ẹhị yẹ ọ-chụ pwokwita ọhẹ bwu ịBayịbụụ lẹẹ wẹẹ. Ụka ọlẹ ká iJihova tịtọ nyọka chụ ahụ bala ọrụ ịlẹ kị ka ri adịda bala ịnịna nya iMesaya, Ọ chụ iJosẹfụ bala iMeri bwu ẹpwụ nya iru nya anyị ịtụma nya iDevidi. Ịyẹ tị́ du? Ịwa angị imimiiye ri igu ọlam-ọlam bala iJihova, Ọ tị myịmyị jẹ́ nyori iJosẹfụ bala iMeri nyị ka hu ẹla nyamwụ kụ ịlahị ẹ-ẹpwụ nya awụlẹ oyeye nyaa. Lẹ ịhụ bala ịrụ, ẹlịyẹ anụ tị́ ka jẹ́-ẹ jẹ́ bwu ẹga nya iJosẹfụ bala iMeri?

5. Ẹlịyẹ ịrụ-ịhụ à tị́ ka jẹ́ bwu ẹga nya iJosẹfụ?

⁵ IJosẹfụ kaa kpa ẹla nya iJihova họ ụkụrwọ la ọ-bịrị ụka ka, ọọwa tị du ko ri ọrụ-ahụ ọnyịịla. Ọ lala ụka ịta-ịta myị́ ká iJihova mẹ ang ọlẹ kọ ka họ jọ́ọ u-uhye nya ugbiyegu nyamwụ. Ọ tị ju ihi nya ẹla ịịwa wuu ahyaahị, tụ́ ụka kọ dọmwụ lujwo họọ nyọka họ ịnyị. (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) IJosẹfụ chewu ke iMeri bala ọ-kpẹhị rịrọọ bwula ọ-ba ẹla ọmẹjẹ nya Ohe jẹ. Kụ irya jaabwọ ká abwẹla nya iJosẹfụ ọwẹ ka du ká iMeri ka jwoo ihi bala ọ-la ọháha ẹ-ẹga nyamwụ kaka ba wẹẹ! Ịrụ-ịhụ, anụ ka jẹ́-ẹ gbịla iJosẹfụ bwula ọ-mwahị nya ẹla ọmẹjẹ bwu ịBayịbụụ u-uhye nya abwọlẹ kanụ ka bwu kpa ugbiyegu nyanụ. d Ụka kanụ kpa ẹla ọọwa họ ụkụrwọ kori kọ dọmwụ chịkpẹẹ lụmẹ ka wẹwẹ, anụ ka mẹjẹ nyori ịhụ nyanụ nyị háanụ bala o-ju awụlẹ oyeye nyanụ ọngịrị. Ọọnahị ọnyang ọhẹ ịị Vanuatu, kọ rwọrụ gụ ẹka 20 lẹ  yẹkẹẹ: “Ụka ká ayịbam á mwahị nya ẹla ọmẹjẹ nya iJihova kọ tị kpa họ ụkụrwọ, m̀ kaa jwoo ihi gụ ọọwa. Ọọ lam lala o-ri m̀ yé ewu ọ-chị ke, m̀ tị kaa dahịhile eje ọchịchị nyamwụ ịnyịnyị.”

6. Ẹlịyẹ ịhụ à tị́ ka jẹ́ bwu ẹga nya iMeri?

⁶ IMeri ọwa ri igu ọlam-ọlam bala iJihova; ọmyịmyị nyamwụ-ụ́ kpụnịrọ ang ọlẹ ká iJosẹfụ kaa họ kem ka. Ọ jẹ́ Ụpwụ Ịgọgọ yẹẹyẹẹ. (Yẹ ang ọjẹ́jẹ u-uhye nya iLuku 1:46.) Ọ tị kaa kpa ụka nyamwụ kụ irya kpori-kpori ju ang ọlẹ kọ jẹ́ ịnyịnyị. (Luk. 2:19, 51) Ọ la gbagbịla nyori igu oriri nya iMeri bala iJihova à du kọ ri ahụ ọnyịịla lẹ. Alẹ, ịhụ lụmẹ-lụmẹ kaa maga nyọka gbịla iMeri. Ọ-chụ pwokwita, ọọnahị ọnyang ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Emiko yẹkẹẹ: “Ụka ọlẹ kam rwọrụ lẹka, m̀ kaa hu ụka nya ang nya olegu nọ ha ịlọm. Ma ụka kám rwọrụ kpá, m̀ yẹ nyori chajị nyọlẹ ká ayịbam kaa raabwọ hahị bala ọ-kpịlahị ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba, ọmyịmyị nyam kpụnịrọ ang ọlẹ kọ kaa họ kem. M̀ wẹ ka yẹ ọbaba nyọka ju igu oriri nyam bala iJihova ọngịrị la ịlọm. Lẹ, m̀ hu ụka nọ nyọka ji ụbwọọm bala Ohe nyam. M̀ kaa raabwọ, wa Ụpwụ Ịgọgọ bala ọ-kụ irya ju ẹla nyamwụ.” (Gal. 6:5) Anụ ịhụ, jaabwọ kanụ wẹẹ kịnyaa la o-ju igu oriri nyanụ bala iJihova ọngịrị, ọ ka du kanụ ka há ọrụnụ kị tị ka mịla oja hanụ ịnyịnyị.—Etu 31:30.

7. Ẹlịyẹ ahụ bala ọrụ à tị́ ka jẹ́ bwu ẹga nya iJosẹfụ bala iMeri u-uhye nyọka gbịgba ha Ohe lawụlẹ?

⁷ IJosẹfụ bala iMeri tị kaa họ ụkụrwọ lawụlẹ nyọka họ ká igu oriri nyaa bala iJihova ka la ọngịrị ịnyịnyị. Ị jẹ́ ọbaba nyọka gbịgba ha iJihova lawụlẹ ugbiyegu. (Luk. 2:22-24, 41; 4:16) Ọ ka lujwo haa nyọka họ ẹlẹwẹ myị́, ọgụgụụgụ jaabwọ kị ja ma anyị gụ ọọwa, ma ị tị jẹ́ họ ịnyị myị́. Ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla à wẹ ha ịhụ bala ịrụ alẹ lẹ! Kori ká ma anyị jaabwọ ká iJosẹfụ bala iMeri ma ịnyịnyị, ọ ka lujwo nyọka ka ọjịra-jịra bala o-hu ụka nọ nya ang ọjẹ́jẹ nya ugbiyegu myị́. Ọ ka dọmwụ lujwo gụ́ ọọwa ha ahụ bala ọrụ nyọka yé ụka jẹ́ ang bala ọ-raabwọ lawụlẹ myị́. Ma, kpịtịya nyori ụka kanụ gbịgba ha iJihova lawụlẹ, anụ ka tụ́ jwoo bala awụlẹ chwẹẹ gụ ọọwa. Lẹ, anụ hu ịgba ọgbagba kụ ịlahị.

8. Ẹlịyẹ ahụ bala ọrụ ịlẹ kị la akama a-awụlẹ oyeye nyaa à tị́ ka họ nyọka yé apyobwuna gụ ọọwa bwu ang ọjẹ́jẹ nya ugbiyegu?

⁸ Ányị a tị́ ka họ kori ka la akama a-awụlẹ oyeye nyang? Ọ́ ka kpịpyọ nyọka tụguru lawụlẹ jẹ́ ang nya ugbiyegu ụka ọlịnyị ka myị́. Kori kọ lịnyị aalẹ, dọmwụ bwula ọ-kụ ẹhị yẹ ang ọlẹ kọ la kpii bala ọ-kpịpyọ, kaanụ angị imimiiye tị myọnụ ju nyọka jẹ́ ang u-uhye nyamwụ. Ọọwa ka danụ ụbwọ nyọka la ọháha ẹ-ẹga nya awụlẹ gụ́ ọọwa bala ọ-ka tịtọ nyọka gbịgba ha iJihova lawụlẹ ịnyịnyị.

9. Ịyẹ tị́ du ká ahụ bala ọrụ ka bịrị ụka lawụlẹ pyii?

⁹ Ịhụ bala ịrụ, anụ ka jẹ́-ẹ họ ká ọháha nyanụ ka kịnyaa la ọ-nwà kịlahị ịnyịnyị bwula ọ-bịrị ụka lawụlẹ. Ụka kanụ họ ịnyị, ọ ka danụ ụbwọ nyọka jẹ́ irya bala iwe-ahụrụ nya awụlẹ. (Ọmwụ. 2:24) Kụ ẹhị yẹ ẹla ọlẹ ká Lilia bala Ruslan wẹ ka jẹ́ ahyaahị nyọlẹ kị ye awụlẹ kpá, lala ẹka 15 kẹkpẹ lẹ wẹẹ. Ahụ yẹkẹẹ: “Ahị wẹ ka jẹ́ nyori áhị ka la ụka ji lawụlẹ lụmẹ jaabwọ kahị me irya ka. Ụkụrwọ ọlẹ kahị kaa họ nyọka kpa da ịlọhị ụbwọ, ụkụrwọ ọla ẹpwa bala ẹla nya anyị kaa ye ụka nyahị yẹẹyẹẹ. Ahị tị yẹ nyori kori kahị mwahị nya ụka ha ịlọhị lala ahụ bala ọrụ ka aalẹ, áhị ka tụ́ ju awụlẹ chwẹẹ yẹẹyẹẹ ka myị́.”

10. Ányị ịhụ bala ịrụ à tị́ ka bwu kpa ẹla ọlụpwụ nya Ala Efesọsị 5:15, 16 họ ụkụrwọ?

¹⁰ Ẹlịyẹ ịhụ bala ịrụ à tị́ ka họ chajị kị ka bịrị ụka lawụlẹ? Anụ ka maga nyọka hu ụka nọ nyọka ji lawụlẹ. (Wa Ala Efesọsị 5:15, 16.)  Ọọnahị ọlẹng ọhẹ ịị Nigeria ká ẹnyị nyamwụ ri Uzondu yẹkẹẹ: “Ụka kam ja hu ụka nya ang ịlẹ kam ka họ nọ, m̀ kaa chị ụka ọhẹ ọlẹ kaam bala ahụ nyam ka bịrị lawụlẹ nọ bala o-hu ụka ọọwa nya ang ọkpọnchị ịnyịnyị.” (Filip. 1:10) Kụ ẹhị yẹ abwọlẹ ká ahụ nya ọngọ kpẹhị rịrị iSekut ọhẹ ịị Moldova, ká ẹnyị nyamwụ ri Anastasia kaa kpa ụka nyamwụ họ ụkụrwọ ụ-ụgbẹyị ọnyịịla wẹẹ. Ọ yẹkẹẹ: “M̀ kaa maga nyọka họ ang ịlẹ kam baba nyọka họ ụka ká ayịbam á juwa họ ụkụrwọ nya ịlọmwụ ịnyịnyị. Ọọwa kaa du kahị jẹ́-ẹ yé ụka bịrị lawụlẹ ụka kahị họ kpá.” Ma kori ká ụkụrwọ nyanụ á du kọ kaa lujwo hanụ nyọka bịrị ụka lawụlẹ bẹ?

11. Ịyẹ Akwila bala iPirisila à tịị họ lawụlẹ?

¹¹ Ịhụ bala ịrụ ka jẹ́-ẹ jẹ́ ang bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nya Akwila bala iPirisila ịnyịnyị. Ị ri ahụ bala ọrụ ịlẹ ká ẹla nyaa myị́ iru nya Angịnyị nya ịKịrayịsị ịla oyi nya ọgbanyẹ lẹhị yẹẹyẹẹ. (Rom. 16:3, 4) Ịlẹhị lẹ, ịBayịbụụ-ụ́ ya ẹla lụmẹ u-uhye nya abwọlẹ ká awụlẹ oyeye nyaa la ka, ma ọ họ ahị jẹ́ nyori ị kaa họ ụkụrwọ, ya ẹla nya Ohe bala ọ-da angịkịla ụbwọ lawụlẹ. (Ụkụr. 18:2, 3, 24-26) Ụka myị́ ụka ká ịBayịbụụ-ụ́ ka dọmwụ ya ẹla rụ́ Akwila bala iPirisila, ọ kaa gu ẹnyị nyaa lawụlẹ.

12. Ịyẹ ahụ bala ọrụ à tị́ ka họ nyọka bịrị ụka lawụlẹ yẹẹyẹẹ? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹² Ányị ịhụ bala ịrụ à tị́ ka bwu gbịla Akwila bala iPirisila? Kụ irya u-uhye nya iru nya ang ịlẹ kanụ baba nyọka họ wẹẹ. Anụ ka jẹ́-ẹ họ ịhyẹ nya ang ịịwa lawụlẹ ọkọkọ nya ọngọngọọng ọ-ka haa? Ọ-chụ pwokwita, Akwila bala iPirisila kaa ya ẹla nya Ohe lawụlẹ. Anụ kaa nwụlanọ ụka myị́ ụka nyọka họ ịnyị lawụlẹ ịnyịnyị? Myịmyị, Akwila bala iPirisila kaa họ ụkụrwọ lawụlẹ. Ọhẹka anụ angị imimiiye á ka họ ụkụrwọ ụma ookpokpo ka myị́, ma anụ ka jẹ́-ẹ họ ụkụrwọ ịla ẹpwa lawụlẹ myị́? (Ọngọ. 4:9) Ụka kanụ da awụlẹ ụbwọ họ ụkụrwọ ọhẹ, anụ kaa la iwe nyọka joja lawụlẹ bala ọ-yẹ awụlẹ lala alogu-ẹdịyẹ ookpokpo. Robert bala Linda ye awụlẹ gụ ẹka 50 myị́ lẹ. Ọrụ yẹkẹẹ: “Ịlẹhị lẹ, áhị kaa la ụka lụmẹ nyọka ya ụya lawụlẹ ka. Ma ụka kam hụ́ ị́ja ká ahụ nyam á ya enyi wụlaa, lee ụka kam ja pwọ ụmẹ ẹ-ẹpwa kọ wẹ ka dam ụbwọ, m̀ kaa chị ọkẹkẹnị. Ọháha nyahị kịnyaa la ọ-nwà kịlahị.”

13. Ẹlịyẹ ahụ bala ọrụ à tị́ ka họ nyọka jẹ́-ẹ yẹ jula awụlẹ ọlam-ọlam?

¹³ Ma, kpịtịya nyori ẹga ookpokpo o-ji lawụlẹ á mẹjẹ nyori ahụ bala ọrụ ka yẹ jula awụlẹ pyii ka. Ahụ ọhẹ bwu Brazil yẹkẹẹ: “Ọlẹẹlẹẹ ká ang ị-chị ọngịnyị ochuchuu lụmẹ wẹẹ, m̀ yẹ nyori ahị ka ja kụ irya nyori ahị wẹẹ bịrị ụka awụlẹ chajị nyori ahị juwa u-ube ookpokpo lẹ myị́. Ma, m̀ wẹ ka jẹ́ nyori ube ọ-kụ lawụlẹ kem á nwà lẹka. M̀ baba nyọka ke ụrụ wo la ọrụm jaabwọ kọ baba.” Yẹ jaabwọ ká Bruno bala Tays ahụ nyamwụ kaa maga nyọka hi ụka ha awụlẹ lẹẹ. Ọrụ yẹkẹẹ: “Ụka kahị tịtọ nyọka hụhụ lawụlẹ, ahị kaa ya ifon nyahị nọ  hwẹẹ chajị kahị ka yé ịpyọ ọkpụkpu nya ụka ọlẹ kahị la bala awụlẹ.”

14. Ịyẹ ahụ bala ọrụ à tị́ ka họ kori kọ kaa laa ujwo nyọka bịrị ụka lawụlẹ?

¹⁴ Ma, ọ́ tị rị kọ kaa lang ujwo nyọka bịrị ụka bala ahụng lee ọrụng bẹ? Ọhẹka ang ịlẹ kị háanụ datị hi awụlẹ, lee ẹla nyanụ kaa chị awụlẹ aga. Ányị a tị́ ka họ? Kpịtịya nya ila ọ-tụ ju ọlẹ kahị ya ẹla rụ ụka ọhẹ lẹ. Ila á kaa wuru ọtụka-ọtụka i-ijata ka. À baba nyọka go ịwụ ịlẹ kị ri ịtụka gụ ọọwa jwoo dụmwọ-dụmwọ. Ụ-ụgbẹyị ọlịnyị-ịnyị, anụ ka jẹ́-ẹ dọmwụ bwula ọ-bịrị ụka lala iminiti ịmanyị-ịmanyị lawụlẹ ahyẹẹnụ ọnyị myị́ ọnyị myị́? Maga kanụ họ ịngịhyẹ ọlẹ kọ kaa kpụnụ anụ angị imimiiye ịpyọ ọkọkọ nya ang ọlẹ kọ ka kpa owo lawụlẹ-ka weji. (Jem. 3:18) Kori kanụ dọmwụ dụmwọ-dụmwọ, anụ ka jẹ́-ẹ tịrị ọháha nyanụ ẹkpẹ myị́ wẹẹ.

15. Ịyẹ tị́ du ká ahụ bala ọrụ baba nya ihi ojuju chajị ká ọháha nyaa ka nwà kịlahị?

¹⁵ Ihi ojuju baba ẹ-ẹpwụ nya awụlẹ oyeye. Ọ lala ọhụ ọlẹ kọ du ká ila jẹ́-ẹ wuru yẹẹyẹẹ. Kori ká ọhụ á ji ka, ila ka mịrị i-ijata. Ịnyịnyị-ịnyịnyị, kori ká ahụ bala ọrụ á kaa chị ihi ju awụlẹ ka, ọháha nyaa ka gbu enyi i-jata myị́. Ma ọ́ tị ri ká ahụ bala ọrụ á kaa maga nyọka chị ihi ju awụlẹ, ọháha nyaa kaa nwà kịlahị. Tị kpịtịya nyori, ẹ-ẹla nyori à me irya ká chị ihi ju ọngọ oheeye nyang lẹ kem ka, ma ọ baba ká ọngọ oheeye nyang ka jẹ́ nyori ahụ nyị chị ihi jwoo ị-ịlẹhị. Penny bala Aret ye awụlẹ kpoye nya ẹka 25 myị́ lẹ. Penny kọ ri ahụ yẹkẹẹ: “Ẹpwa nyahị ri ẹga ọlẹ ká ọháha ji, ọọlajị nyọlẹ kahị kaa chị ihi ju awụlẹ. Ahị jẹ́-ẹ ya ẹla ọla irya nyahị gbagbịla chajị ahị jẹ́ nyori ahị kaa ke ụrụ wo ẹla ọla irya nya awụlẹ.” Lẹ, ẹlịyẹ a tị́ ka họ nyọka mẹjẹ ọrụng lee ahụng kọ ka jẹ́ nyori ahụ nyị kaa chị ihi jwoo ịlẹhị? Kụ ẹhị yẹ ọgụ-ẹpẹtẹ nya Ebiraham bala iSera lẹẹ wẹẹ.

16. Ẹlịyẹ ịrụ-ịhụ anyị à tị́ ka jẹ́ bwu ẹga nya Ebiraham? (1 iPita 3:7) (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹⁶ Ebiraham kaa chị ihi ju iSera ahụ nyamwụ. Ọ kaa ke ụrụ wo la iSera bala ọ-kụ irya nya abwọlẹ ká ẹla kaa lọọ. Ụka ọhẹ, ọkịlẹtụ kpụ iSera enyi kpụ ọ ya ẹla ọọwa je Ebiraham, bala ọ-dọmwụ kpụ Ebiraham abyị chajị nya ẹla ọọwa. Ebiraham wọọ ẹla la agbama? Ehe. Ọ jẹ́ nyori iSera ahụ nyamwụ nyị kaa kpa ịlọmwụ keji bala ọ-kaa chẹkpẹ ju eje ọchịchị nyamwụ. Ebiraham ke ụrụ wo lọọ bala ọ-maga nyọka myị́ akama ọọwa. (Ọmwụ. 16:5, 6) Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu ụwa? Anụ ịrụ-ịhụ, anụ la ọngịrị nyọka cheje nya ẹla ha ugbiyegu nyanụ. (1 Kọr. 11:3) Ma, ọ ka mẹjẹ nyori anụ la ọháha kori kanụ wo irya nya ahụ nyanụ ene kanụ ka cheje nya ẹla, ọgụgụ kori ká ẹla ọọwa á ka gwoo ịnyịnyị. (1 Kọr. 13:4, 5) Ụka ọkịla ka ji ká ịnyịrọ ka chị ahụ nyang pyẹpyẹ kpụ ọ ka baba nyọka ya jeng jaabwọ kọ lọọ myị́. À kaa chị ihi jwoo bwula ọ-ke ụrụ kpẹnẹẹ? (Wa  1 iPita 3:7.) Angela bala Dmitry ye awụlẹ tụ ahị ju ẹka 30 lẹ. Ahụ ya jaabwọ ká ọrụmwụ kaa họ kọ ka jẹ́ nyori nyị chị ihi jwoo bwula ọ-yẹkẹẹ: “Ayịbam kaa nwụlanọ nyọka ke ụrụ wo lam ụka myị́ ụka ká ẹla á wụm ẹjẹ lee ụka kam tịtọ nyọka ya ẹla balọọ. Ọ kaa dọhụ pịlẹ balam, tụ ụka kam dọmwụ ya ẹla kpẹnẹẹ tọọ ka.”

17. Ẹlịyẹ ịhụ à tị́ ka jẹ́ bwu ẹga nya iSera? (1 iPita 3:5, 6)

¹⁷ ISera kaa ju ihi nya ọrụmwụ bwula ọ-chẹkpẹ ju eje ọchịchị nyamwụ. (Ọmwụ. 12:5) Ụka ọhẹ ji ká Ebiraham tịtọ nyọka họ angịhyẹ ịlẹ kọ ya ahị guru gbe ene ka ụga. Ọ byi iSera nyị tụụbwọ hi ụkụrwọ ọlẹ kọ kpa ụ-ụbwọ nyọka họ ịkaa ọlẹ kọ ka la lụmẹ yẹẹyẹẹ. (Ọmwụ. 18:6) ISera wuleji họ ẹla ọlẹ ká Ebiraham ya ahyaahị. Anụ ịhụ, anụ ka jẹ́-ẹ gbịla iSera bwula ọ-chẹkpẹ ju eje ọchịchị nya ọrụnụ. Kori kanụ họ ịnyị, awụlẹ oyeye nyanụ ka la ọngịrị. (Wa 1 iPita 3:5, 6.) Dmitry ọlẹ kahị ya ẹla rụ ọ-ọgba ọkẹkpẹ ya jaabwọ ká ahụ nyamwụ kaa họ du kọ jẹ́ nyori nyị chị ihi jwoo. Ọ yẹkẹẹ: “Ẹla nya Angela ahụ nyam kaa myịm lẹhị lụmẹ nyọlẹ kọ kaa chẹkpẹ ju eje ọchịchị nyam, tụ ụka kahị dọmwụ myị ju awụlẹ ka. Kori ká eje ọchịchị nyam ọọwa á cheju ụ-ụgbẹyị ọnyịịla wẹwẹ ka, ọ́ kaa kpụm abyị ka.” Ọ kaa chịkpẹẹ nyọka la ọháha ẹ-ẹga nya ọngịnyị ọlẹ kọ kaa chị ihi jung ị-ịlẹhị!

18. Ányị ahụ bala ọrụ à tị́ kaa yé apyobwuna bwula ọ-họ ká ọháha nyaa ka nwà kịlahị?

¹⁸ Alẹ, Olegu Onyobyi tịtọ nyọka bịrị ọháha ọlẹ kọ ji ẹpwụ nya awụlẹ oyeye nya Angịnyị nya ịKịrayịsị. Ọ jẹ́ nyori kori ká ahụ bala ọrụ á hwabwọ la ọ-ka la ọháha ẹ-ẹga nya awụlẹ lẹ aalẹ, ị ka dọmwụ nya ọ-nyẹẹkpẹ da iJihova lẹ. Ma, ọháha nyịlẹhị á kaa gbu enyi ka! Lẹ, ọháha ọlẹpwụ nya awụlẹ oyeye nyang a lala ọlẹ kị chabwọ ụ-ụpwụ nya Eje Ọ-gụ Eje mẹ. Cheje nyọka hu iJihova kụ ịlahị ẹ-ẹpwụ nya awụlẹ oyeye nyanụ, anụ bịrị ụka lawụlẹ, kanụ chị ihi ju awụlẹ bala ọ-jẹ́ ịbaba nya awụlẹ ịnyịnyị. Jaabwọ kanụ wẹẹ họ ịnyị, awụlẹ oyeye nyanụ ka kpa ihi kịla iJihova, Ọngọlẹ ká ọháha nyịlẹhị bwu ẹga nyamwụ. Jaabwọ ká ila ọlẹ kị juwa tụ ju kaa wuru, ọháha nyanụ ka wuru pyịyọọ ịnyịnyị.