1. Ịyẹ aanahị ikolobya à tị́ ka jẹ́-ẹ họ myị́?

AANAHỊ ikolobya, anụ ka jẹ́-ẹ họ ang i-ju apyobwuna ọọjịra-jịra yẹẹyẹẹ. Iru nyanụ la ogogo bala ọ-la ọngịrị yẹẹyẹẹ. (Etu 20:29) Anụ kaa họ ang lụmẹ-lụmẹ nyọka da aanahị ịkịla ụbwọ. Ọ tị ka háanụ nyọka ri angịmyẹrụ ịnyịnyị myị́. Ọhẹka, à ka me nyori angịkịla yẹng lala o-ri ahụ nyị ri onjwo lụmẹ lee ọ-la ẹla ọjẹ́jẹ nwà kpụ ị ka ya ụkụrwọ ọkpọnchị ju ụ-ụbwọ lẹka myị́. Ịlẹhị lẹ, à ka ri onjwo myị́, ma ang lụmẹ-lụmẹ ji ká ka họ lẹẹlẹe chajị ká alọjịra-jịra nyang ka jung ihi bala ọ-dahịhileng.

2. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka kụ ẹhị yẹ a-ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

² Ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ, ahị ka kụ ẹhị yẹ ọhịhị nya Adịrahụ iDevidi. Ahị ka myịmyị-ị̀ kụ ẹhị yẹ ang ịhyẹ ịlẹ kị họ ọ-ọhịhị nya adịrahụ nya ala iJuda imiiye, kị ri Asa bala iJehochafatị. Ahị ka ya ẹla u-uhye nya akama ịhyẹ ịlẹ ká alẹng ịta ịwẹ la, ang ọlẹ kị họ nyọka myị́ akama ịịwa bala ẹla ọlẹ ká aanahị ikolobya ka jẹ́ bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nyaa.

3. Ụ-ụgbẹyị oyina anjwo ikolobya à tị́ ka jẹ́-ẹ bwu da angịgbahị ụbwọ?

³ Ụka ká iDevidi ri onjwo okolobya, ọ la ẹla ọjẹ́jẹ u-uhye nya ang ịlẹ ká angịkịla yẹ nya ang i-ju apyobwuna. Ọ la gede-gede nyori o ri oligu bala iJihova la apatabwọ kiwa ka. Ọ myịmyị họ  ụkụrwọ nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka jẹ́-ẹ ri ọngọ du ang ọlam-ọlam, ọ tị kpa ang ọjẹ́jẹ ọọwa da Adịrahụ ịSọlụ ọlẹ ká Ohe Oluhye chụ ụbwọ. (1 Sam. 16:16, 23) Anụ anjwo ikolobya la ẹla ọjẹ́jẹ ọlẹ kanụ ka jẹ́-ẹ kpa da angịkịla ụbwọ ọọjịra-jịra? Iru nyanụ la. Ọ-chụ pwokwita, ọ kaa myị angịgbahị lẹhị yẹẹyẹẹ ụka ká aanahị ikolobya-á daa ụbwọ nyọka jẹ́ jaabwọ kị ka kpa iFon lee iKomputa nyaa jẹ́ ang bwu ịBayịbụụ bala ọ-kpa nwụlanọ nya ọjịra-jịra. À ka jẹ́-ẹ kpa ẹla ọlẹ ka jẹ́ u-uhye nya ang ịlịịwẹ da angịgbahị ụbwọ.

4. Abwẹla iyina aanahị ikolobya à tị́ ka la pyii lala iDevidi ịnyịnyị? (Yẹ ifoto ọla ẹbẹ nya ọgbanyẹ.)

⁴ Ẹ-ẹpwụ nya ahyẹẹnụ ọnyị myị́ ọnyị, iDevidi mẹjẹ nyori o ju ọdahịhile. Ọ-chụ pwokwita, ụka ọlẹ ko ri okolobya, ọ kaa họ ụkụrwọ la ọngịrị-ọngịrị nyọka kpẹhị rịrị ịkpịlọ nya adamwụ. Ụkụrwọ ọọwa luhi-uhi yẹẹyẹẹ. IDevidi lịlọmwụ ya je Adịrahụ ịSọlụ yẹkẹẹ: ‘Agaba Idu ee, yẹ mẹ, ịkpịlọ nya adam m kaa gbe ene-ene lẹ. Ụka ká ụgẹbẹ lee ọnarwọ-ọ́ wẹ pwururu kaka wu ọkpịlọ pyẹẹ kpa rụ, m̀ kaa kwoo. Ḿ mịlọọ ang aboji-aboji lẹ, mm chị ọkpịlọ ọọwa da lahị-lahị lẹlẹ.’ (1 Sam. 17:34, 35) IDevidi jẹ́ nyori ọ baba kọ ka kpẹhị rịrị ịkpịlọ ịwẹ, lẹ ọ kaa ma uya yaa dada la o-juhi ka. Aanahị ikolobya ka jẹ́-ẹ gbịla iDevidi bwula ọ-yẹhị ju ụkụrwọ ọnyị myị́ ọnyị ọlẹ kị ya jwaa ụ-ụbwọ.

5. Jaabwọ ká ụpwụ nya Eje Ọnyịịla 25:14 mẹjẹ, ịyẹ à tị́ ri ang ọlẹ kọ baba gụgụ wuu ká aanahị ikolobya ka họ?

⁵ IDevidi ri oligu nya iJihova la apatabwọ kiwa ka ụka ọlẹ ko ri onjwo okolobya. Igu oriri ọọwa baba gụ ugbodu ojuju nya iDevidi lee ang ọ-jẹ́ du lụmẹ nyamwụ. IJihova ri Ohe nya iDevidi bala oligu olikẹjẹ nyamwụ ịnyịnyị. (Wa Eje Ọnyịịla 25:14.) Aanahị ikolobya, ang ọlẹ kọ baba gụgụ wuu kanụ ka họ ri ọ-ka ju igu oriri nyanụ bala Adanụ olepwoohe ọngịrị, ọọwa ka du kanụ ka la ụkụrwọ gụ ọọwa ọọjịra-jịra.

6. Ẹhị ọlányị angịhyẹ à tịị kpa yẹ iDevidi?

⁶ Akama ọhẹ ọlẹ ká iDevidi la ri, angịhyẹ kaa kpẹhị nya onjwo-onjwo yọọ bala ọ-yọọ lala ọngọ yẹhị ju ụkụrwọ ka. Ọ-chụ pwokwita, ụka ọlẹ ká iDevidi yụbwọ kpịlọmwụ nyọka ma uya ta iGolayatị, Adịrahụ ịSọlụ maga nyọka hwoo abwọ bwula o-byoo nyori: “Onjwo dẹgẹ-dẹgẹ a ri wẹẹ lẹ.” (1 Sam. 17:31-33) Ene nyọwẹ, ọọnịna nya iDevidi bwu ẹpwụ dọmwụ chị ala bọọ nyori nyị ri ọnyị ọ-yẹhị ju ụkụrwọ ka. (1 Sam. 17:26-30) IJihova-á tị yẹ iDevidi nya ọngọ ri onjwo lụmẹ lee ọngọ  yẹhị ju ụkụrwọ ka lẹ ka. Ọ jẹ́ iDevidi yẹẹyẹẹ. IDevidi jẹ́ nwụ iGolayatị myị́ chajị nyọlẹ kọ kpụnịrọ iJihova, Oligu nyamwụ.​—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Ẹlịyẹ a tị́ ka jẹ́ bwu oja nya iDevidi?

⁷ Ẹlịyẹ a tị́ ka jẹ́ bwu oja nya iDevidi? À ka yẹ nyori a baba nyọka la ugbodu ojuju. Ọ ka tata pyịnyẹng myị́ ene ká angịlẹ kị jẹ́ng bwu ụka ka ri onjwo ka dọmwụ nyọka yẹng lala adam ọlẹng. Tị jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova kaa yọyị kpoye nya abwọlẹ ká ọngịnyị la odehe. Ọ jẹ́ ụma nya ọngịnyị ọlẹ ká ri bala ang ọlẹ ká ka jụ́ họ myị́. (1 Sam. 16:7) Ẹla ọkịla ọlẹ á ka jẹ́ bwu oja nya iDevidi ri, à baba nyọka ju igu oriri nyang bala Ohe Oluhye ọngịrị. IDevidi họ ịnyị bwula ọ-kaa kpẹhị chịng yẹ ang ịlẹ ká iJihova kpa ụbwọ nyịlọmwụ họ. IDevidi kụ irya kpori-kpori ju ẹla ọlẹ ká ang ịịwa mẹjọ́ọ u-uhye nya Ọngọ Haa. (Eje. 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20) Ang ọkịla ọlẹ á ka jẹ́-ẹ họ ịnyịnyị ri ọ-ka bịlẹ iJihova kọ ka ya ọngịrị ọlẹ ká baba hang. Ọ-chụ pwokwita, anyị ilube-ụpwụ nyang kaa kpang họ chajị nyọlẹ ká ri ọngọhẹ nya Alibeenu nya iJihova? Kori kọ lịnyị, raabwọ ha iJihova kọ ka dang ụbwọ bọhụ ẹ-ẹpwụ nya akama ọwẹ. Myịmyị kpa ẹla ọmẹjẹ ọnyịịla ọlẹpwụ nya ịBayịbụụ, ịla apwụ ị-da ịBayịbụụ wụlẹ nyahị bala ịla ifim họ ụkụrwọ. Ụka myị́ ụka ka yẹ jaabwọ ká iJihova dang ụbwọ myị́ akama ọhẹ, ọmyịmyị nyang ẹ-ẹga nyamwụ nyori ọ ka dang ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya akama ịkịla ka nwà gụ ọwọwa. Ọ́ ba ọ-ọwẹ kem ka, ụka ká angịkịla-á yẹ nyori a kaa kpụnịrọ iJihova, ị ka dahịhileng ịnyịnyị.

8-9. Ịyẹ à tị́ da iDevidi ụbwọ nyọka godayị la ugbodu ojuju gbee kọọ ri adịrahụ? Ẹlịyẹ aanahị ikolobya à tị́ ka jẹ́ bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nyamwụ?

⁸ Kụ ẹhị yẹ akama ọkịla ọlẹ kọ chị iDevidi ọgụ wẹẹ. Nyọlẹ kị ya ida wọọ nyọka ri adịrahụ kpá, o dayị la ẹka lụmẹ-lụmẹ ene kọọ dọmwụ nyọka kpeji i-iJuda. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Ịyẹ à tị́ dọọ ụbwọ nyọka godayị la ugbodu ojuju ụka ọọwa? Ọkọkọ nyọka ya ẹga da ká ọkịlẹtụ o-kpenyi ka pwọọ abwọ pwọọọ lẹ, iDevidi kpa ụka nyamwụ họ ang ọlẹ kọ ka jụ́ họ myị́. Ọ-chụ pwokwita, ụka ọlẹ kọ rụnyẹ rụ ka kpịbaa ọ-ọpyị nya ala iFilisitiya, ọ kpa ụka ọọwa dẹwụ ta aluji nya ala Isirẹlụ. Ọ họ ịnyị du kọ chewu ke ịpyị ịlẹ kị ri oyi nya ala iJuda.​—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Ẹlịyẹ aanahị ikolobya à tị́ ka jẹ́ bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nya iDevidi? Kpa iwe ọnyị myị́ ọnyị ọlẹ ka la họ ụkụrwọ ha aanahị ịkịla. Kụ ẹhị yẹ ẹla ọlẹ kọ họ ta ọọnahị ọlẹng ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Ricardo * wẹẹ. Bwu ụka ko gu ẹka lala iwo, ọ tịtọ nyọka ye ịlahị nya ụgbẹyị. Angịgbahị nya ọjịra-jịra tị ya nyori nyị́ nwụlanọ lẹka. Ọkọkọ kọ ka wẹẹjẹ lee ọ-la ọkịlẹtụ o-kpenyi lẹ, Ricardo kpa ụka nyamwụ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ gụ ọọwa. O yẹkẹẹ: “Ụka kam kụ irya kẹkpẹ, m̀ kaa yẹ nyori m̀ baba nyọka nwà kịlahị gụ olene. M̀ kaa maga nyọka mwẹẹkpẹ ka ẹga nya ọng myị́ ọng ọlẹ ká ẹla nyahị-ị́ kpọọ ịpyọ bala ọ-nwụlanọ yẹẹyẹẹ ịnyịnyị. M̀ dọmwụ mẹ ịBayịbụụ jẹ ọngịnyị lịlọm lụka ọhọhẹ-họhẹ. Jaabwọ kam wẹẹ nwà kịlahị ẹ-ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ, ịnyịnyị uhi ojuju nyam à chụ hi lẹ.” Ricardo ri ọngọ ye ịlahị nya ụgbẹyị ọlẹ kọ jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ yẹẹyẹẹ bala ọngọmyẹrụ ọọjịra-jịra ịnyịnyị lẹẹlẹẹ lẹ.

10. Ẹlịyẹ iDevidi à tị́ họ ụka ọhẹ ene kọọ cheje ọkpọnchị?

¹⁰ Kụ ẹhị yẹ ẹla ọkịla ọlẹ kọ họ ọ-ọhịhị nya iDevidi wẹẹ. Ụka kọ wẹẹ rụnyẹ rụ kpịbaa hi ịSọlụ ka ọpyị nya ala iFilisitiya, iDevidi bala angịnyị nyamwụ tụụbwọ hi ugbiyegu nyaa ẹ-ẹpwa kaka dẹwụ ọhẹ. Nyọlẹ kị rụ kpá, aluji nyaa ịhyẹ kaka bịrị ẹpwa nyaa bala o-wu alugbiyegu nyaa kpa rụ. IDevidi ka kụ irya ịnọ myị́ nyori nyọlẹ kọ jẹ́-ẹ dẹwụ yẹẹyẹẹ wẹẹ, ọ ka  chịkpẹẹ kọ ka jẹ́ jaabwọ kọ ka bwu chị angịlẹ kị wu kpa rụ da. Ọkọkọ nyọọwa, iDevidi yẹhị rịrị ka ẹga nya iJihova kọ ka mẹ ụgbẹyị jọ́ọ. Bwula ụbwọ ọdada nya ọngọkiliya ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Abiyata, iDevidi tọ iJihova wo yẹkẹẹ: “M ba angị beehi ẹpwa ịlaanyị mẹ-ẹ́?” IJihova byi iDevidi nyori nyị baa mẹ, nyị ka chị angịlẹ kị wu kpa rụ da myị́. (1 Sam. 30:7-10) Ẹlịyẹ a tị́ ka jẹ́ bwu oja ọwẹ?

11. Ẹlịyẹ a tị́ ka jẹ́-ẹ họ myị́ ene á ka cheje?

¹¹ To wo nya ẹla ọmẹjẹ bwu ẹga nya angịkịla ene á ka cheje. Ya ẹla gba adang bala ịnang. À ka jẹ́-ẹ ye irya ojuju ọnyịịla ịnyịnyị bwula o-ya ẹla bala angịgbahị nya ọjịra-jịra ịlẹ kị la ẹla ọjẹ́jẹ yẹẹyẹẹ. IJihova dahịhile angịlẹ kọ chụ-ụ̀ wẹẹ, ahụ ka jẹ́-ẹ dahịhilaa ịnyịnyị. IJihova yaa lala ang-āhị ha ọjịra-jịra. (Efe. 4:8) À ka cheje ịnyịịla kori ka gbịla ọmyịmyị nyaa bala o-ke ụrụ wo ẹla ọmẹjẹ ọlam-ọlam ọlẹ kị wẹẹ mẹjẹ́ng. Lẹẹlẹẹ, ahị kụ ẹhị yẹ ẹla ọlẹ kahị ka jẹ́ bwu ẹga nya Adịrahụ Asa wẹẹ.

12. Abwẹla iyina Adịrahụ Asa à tị́ la ụka kọ dọmwụ nyọka kpeji?

¹² Ụka ọlẹ ká Adịrahụ Asa ri onjwo okolobya, ọ kaa kpịlọmwụ keji bala o-ju ugbodu. Ọ-chụ pwokwita, nyọlẹ ká Abija adamwụ gbu kpá ká Asa ri adịrahụ, ọ dọmwụ nyọka ta ekpeku ilepweji nyaa ayịreji. Ọ myịmyị byi ala iJuda nyori nyị “gbịgba ha [iJihova] Ohe Oluhye nya adaa igogo bala ọ-ka kpa ehile bala ọmẹjẹ nyamwụ.” (2 Ego. 14:1-7) Ụka ká ịSẹra ọla Itiyopyiya be iJuda ẹpwa la angịdẹwụ angị uku ookpokpo (1,000,000), Asa kpa ẹla ọjẹ́jẹ bịlẹ ụbwọ ọdada bwu ẹga nya iJihova. O yẹkẹẹ: [IJihova] ee, ahụ ụbwọng kẹnẹ-kẹnẹ à lọngịrị ka jẹ-ẹ́ da angị ịdẹwụ-dẹwụ ụbwọ nyọka bá ẹla ta angị ịnyịịngịrị myị lẹ. [IJihova] Ohe Oluhye nyahị ee, dahị ụbwọ mẹ, chajị ahị kpụnịrọng.” Omyi ẹla ịnyịịla-ịnyịịla ịwẹ mẹjẹ nyori Asa la ọmyịmyị ọnyọọngịrị ẹ-ẹga nya iJihova nyori ọ ka jẹ́-ẹ chọọ ọwa bala angịnyị nyamwụ da myị́. Asa dahịhile Adamwụ olepwoohe, iJihova tị “kụrụ angịdẹwụ nya ala Itiyopyiya” ịnyịlẹhị.​—2 Ego. 14:8-12.

13. Ẹlịyẹ à tị́ họ ta Asa ụka ohyẹẹkpẹ? Ịyẹ tị́ du?

¹³ O ri ang oluhi-uhi nyịlẹhị-ịlẹhị ụka ọlẹ ká angịdẹwụ angị uku ookpokpo kaka dẹwụ ta Asa. Ma, ọ kụrụ myị́ chajị nyọlẹ kọ kpụnịrọ iJihova. Ụka ká akama ọkịla tị wẹ chị Asa ọgụ lẹ, ọ́ kpụnịrọ iJihova ka. Nyọlẹ ká ịBaacha  Adịrahụ nya ala Isirẹlụ ọlọkwọ jahị dọọ, Asa bịlẹ ụbwọ ọdada bwu ẹga nya adịrahụ nya ala iSiriya. Eje ọchịchị ọọwa kpa akama weji! IJihova byi Asa bwula ịHanani ọlọmwụ nyamwụ yẹkẹẹ: “Ajị nyọlẹ ka dahịhile adịrahụ nya ala iSiriya nyọka dang ụbwọ ọkọkọ nyọka kpụnịrọ [iJihova] Ohe Oluhye nyang lẹ, angịdẹwụ nya ala iSiriya be bwu ụbwọ nyang lẹ.” O-bwu ụka ọwẹ kịlahị, ẹwụ kaa wẹ jahị da Asa ụka myị́ ụka. (2 Ego. 16:7, 9; 1 Ịdị. 15:32) Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu ẹlẹwẹ?

14. (a) Ányị a tị́ ka bwu kpụnịrọ iJihova? (b) Ịyẹ ọọwa a tị́ ka họ hang jaabwọ ká ụpwụ nya 1 iTimoti 4:12 mẹjẹ?

¹⁴ Kịnyaa la ọ-kpịlọng keji bala ọ-kpụnịrọ iJihova. Ụka ọlẹ ka hu enyi Ohe, à mẹjẹ nyori à la ọmyịmyị ọnyọọngịrị bala ọ-dahịhile iJihova. Ọ tị chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ nyọka dang ọwụraba wẹ ẹpwụ nya ugbiyegu nyamwụ. Ang ọlẹ kọ baba gụgụ wuu ká ka họ lẹẹlẹẹ ri ọ-ka kịnyaa la ọ-kpụnịrọ iJihova. Ọ lala o-ri, ọ kaa chịkpẹẹ nyọka kpụnịrọ iJihova ụka á ka cheje nya ẹla ịkpọnchị. Ma, ányị a tị́ ka họ ụka ọkịla? Ọ baba yẹẹyẹẹ nyọka dahịhile iJihova ụka á ka cheje nya ẹla ọnyị myị́ ọnyị, kori o ri ẹla chajị nya ụya ọyaya lee ụkụrwọ bala ang ọlẹ á ka kpa ọhịhị nyang họ wẹwẹ! A kpụnịrọ ẹla ọjẹ́jẹ nyịlọng kpongk-pong ka. Ọkọkọ nyọọwa, mwahị nya ẹla ịmẹjẹ ịla ịBayịbụụ ịlẹ kị ka dang ụbwọ cheje ọlẹ ká wẹẹ ka chị, ká kpa ẹla ọọwa họ ụkụrwọ ịnyịnyị. (Etu 3:5, 6) Kori ka họ ịnyị, iJihova ka chị ọkẹkẹnị balang, alọjịra-jịra tị ka jung ihi gụ ọwọwa ịnyịnyị.​—Wa 1 iTimoti 4:12.

15. Ẹlịyẹ à tị́ gụ iJehochafatị gụ họ ká ụpwụ nya 2 Ego Ogbegbe 18:1-3; 19:2 ya?

¹⁵ Ịlẹhị lẹ, á la kpẹẹkpẹẹ ka jaabwọ kaahị angịnyị ehe wuu la, lẹ ẹla ka gụng gụ họ ụka ọhẹ myị́. Ma, ọọwa a hung abwọ la ọ-họ ang ọlẹ wuu á ka jụ họ myị́ ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nya iJihova ka. Kụ ẹhị yẹ ẹla ọlẹ kọ họ ẹ-ẹga nya Adịrahụ iJehochafatị wẹẹ. Ọ la abwẹla ịnyịịla lụmẹ-lụmẹ. Ụka ọlẹ ko ri onjwo okolobya, “ọ myị ẹrụ ha Ohe Oluhye nya adamwụ, juwa kpa ehile nyamwụ kpẹẹkpẹẹ.” Myịmyị, ọ chụ alegbeju du ka epweji nya iJuda wuu nyọka mẹ ẹla nya iJihova jẹ angịnyị. (2 Ego. 17:4, 7) Ma ụka ọhẹ, iJehochafatị kaa cheje ịtịpyọ. Ọlọmwụ nya iJihova ọhẹ dọmwụ yalibyi lọọ ọọlajị nya eje ọtịpyọ  ọlịnyị. (Wa 2 Ego Ogbegbe 18:1-3; 19:2.) Ẹlịyẹ a tị́ ka jẹ́ bwu oja ọwẹ?

16. Ẹlịyẹ a tị́ ka jẹ́ bwu oja nya Rajeev?

¹⁶ Ye ẹla ọmẹjẹ myị ká kpa họ ụkụrwọ ịnyịnyị. Ọhẹka, ọ ka lang ujwo lala anjwo ikolobya ịkịla nyọka hu ịgba ọgbagba nya iJihova kụ ịlahị myị́. Ọkịlẹtụ a kpụng enyi ka. Kụ ẹhị yẹ ẹla ọlẹ kọ họ ẹ-ẹga nya ọọnahị okolobya ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Rajeev wẹẹ. O ya ẹla u-uhye nya ụka ọlẹ ko ri onjwo okolobya yẹkẹẹ: “Ụka ọhẹ, ḿ kaa jẹ́ ang ọlẹ kam ka kpa ọhịhị nyam họ ka. Lala anjwo ikolobya ịkịla, ẹla nya ụya ọyaya bala olo ọdada kaa kpụm ịpyọ gụ ọjịra-jịra ọkaka bala ẹla nya Ohe ọ-kpa pyẹ.” Ịyẹ à tị́ dọọ ụbwọ? Ọngọgbahị nya ọjịra-jịra ọdụmwọ ọhẹ jwoo irya. Rajeev yẹkẹẹ: “Ọ dam ụbwọ nyọka kụ irya ju ẹla ọmẹjẹ ọlụpwụ nya 1 iTimoti 4:8.” Rajeev kpịlọmwụ keji, ọ kpa ẹla ọmẹjẹ ọọwa họ ụkụrwọ bala ọ-kụ irya ju ang ọlẹ kọ baba gụgụ wuu ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyamwụ. O yẹkẹẹ: “M̀ cheje nyọka hu ịgba ọgbagba nya iJihova bala ọ-họ ụkụrwọ họọ a-agbẹyị ịdatị-datị kụ ịlahị ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyam.” Ịyẹ à tị́ ri ocheju nyọọwa? Rajeev yẹkẹẹ: “Nyọlẹ ká ẹka ịmányị-ịmányị chịpwụrụ bwu ụka ọlẹ kị jum irya ọọwa kpá lẹ, ị chụm nya ọngọmyẹrụ ọọjịra-jịra lẹlẹ.”

17. Ányị ẹla nya anjwo ikolobya ịlẹ kị wẹẹ gbịgba ha iJihova à tịị la angịgbahị?

¹⁷ Ẹla nyanụ anụ anjwo ikolobya ịlẹ kanụ wẹẹ gbịgba ha iJihova “lawụlẹ” bala angịgbahị myị angịgbahị ịịwa lẹhị yẹẹyẹẹ! (Sẹf. 3:9) Olegu nya ila ọchịchị nyanụ bala abwọlẹ kanụ kaa bwu họ ụkụrwọ ọlẹ kị ya junu ụ-ụbwọ la ọkpịra-kpịra háa ịnyịnyị. Ẹla nyanụ kpaa ịpyọ ịnyịlẹhị.​—1 Jọn. 2:14.

18. Ẹlịyẹ ụpwụ nya Etu 27:11 à tị́ ya kọ mẹ irya nya iJihova jẹ u-uhye nya ikolobya ịlẹ kị kaa gbịgba họọ?

¹⁸ Aanahị ikolobya, anụ deeri jaabwọ kanụ há iJihova bala abwọlẹ kọ dahịhileenu kaka ba ẹnẹnẹhẹ ka. Ọ yọmwụ neeji nyori nyị la ahyẹẹnụ ihyẹẹkpẹ, iru nya anjwo ikolobya ịlẹ kị lala alẹwụ nyị ka myị ẹrụ bwu ọkịlẹtụ nyaa wuu. (Eje. 110:1-3) Ọ jẹ́ nyori anụ la ọháha ẹ-ẹga nyamwụ bala ọ-tịtọ nyọka gbịgba họọ la ọngịrị nyanụ wuu. Lẹ, ju ugbodu bala angịkịla ká ju ugbodu bala ịlọng ịnyịnyị. Ụka ká ẹla á gụng gụ họ, ye ẹla ọmẹjẹ bala ọ-nwụrịrị ọlẹ kị ya hang myị. Yọọ lala ẹla o-bwu ẹga nya iJihova. (Hib. 12:6) Yẹhị ju ụkụrwọ ọnyị myị́ ọnyị ọlẹ kị ya hang. Ọlẹ kọ tị baba gụgụ wuu, họ ká Adang olepwoohe a chị ọkẹkẹnị ẹ-ẹpwụ nya ang myị́ ang ọlẹ ka ja họ.​—Wa Etu 27:11.