1. Ẹla ọkpịpyọ oyina à tị́ wẹẹ ka họ ta ala iJuu ịlẹ kị juwa ọ-ọyẹ dada?

 ỌKẸKẸNỊ yịrị ẹga yịrị. IJihova “họ ká Adịrahụ ịSayịrọsị” ọla iPechiya gba ala Isirẹlụ kpehe bwu ụbwọ nya ala ịBabịlọn, nanana nyori ị juwa ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịmanyị tị́ lẹ. Adịrahụ ya dodehe nyori ala iJuu nyị ka rụ tịrẹkpẹ ka ọpyị nyaa kị ka “ma Ube nya [iJihova] Ohe Oluhye nya ala Isirẹlụ ọlẹ kịị gbịgba ha i-iJerusalẹm nwụ onyeewe” lẹ. (Ẹsịr. 1:1, 3) Ẹla ọọwa kpịpyọ yẹẹyẹẹ! Ọọwa ri ịgba ọgbagba ha Ohe nya ịlẹhị ka tịrẹkpẹ wẹ ka yeji ọ-ọpyị ọlẹ kọ ya ha angịnyị nyamwụ lẹ.

2. Ịyẹ ala iJuu à tị́ jụ họ myị́ lụka nya ọgbanyẹ ọlẹ kị nyà?

² La ẹka nya 537 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị, angị họhẹ lẹpwụ nya ala iJuu ịịwa à pweji i-iJerusalẹm ọlẹ ko ri egbeju-ẹpwa nya iJuda lẹlẹ. Ala iJuu ịlẹ kị nyà wẹ dọmwụ nya ụkụrwọ nya ube ịgọgọ i-ijata. Ọ ka pwụ ẹka nya 536 wẹẹ, ị da itiwe nyamwụ kpá lẹ!

3. Ọtụpyịpyị oyina ala iJuu à tị́ la?

³ Nyọlẹ ká ala iJuu ịwẹ dọmwụ nyọka ma ube ịgọgọ nwụ tị lẹ̀, iru nya angịnyị à dọmwụ nyọka taa pyịpyị lẹlẹ. Ẹpwụma ịlẹ kị kụ ba ụwa ba “kpụ ala iJuu ọkịlẹtụ enyi bala ọ-chị uhi jwaa du kị hịnyọ la ube ọmeme kịlahị.” (Ẹsịr. 4:4) Iwe-ahụrụ ọwẹ lujwo ha ala iJuu, ma ọ tị dọmwụ tịpyọ gụ́ ọọwa wẹẹ. La ẹka nya 522 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị, Atasẹkịsisi wẹ ka ri adịrahụ onyeewe nya ala iPechiya. * Angị taa pyịpyị yẹ ọyẹda ẹ-ẹga nya ọngọkpeji ọwẹ lala iwe ọlẹ kị ka jẹ́-ẹ kpa hu ụkụrwọ nya ube ọnwụnwụ ọwẹ abwọ gbang-gbang bwula ọ-da ‘ehile ịlẹ kịị kpa mwahị nya ẹla.’ (Eje. 94:20) Ị da ileta du ka byi Adịrahụ Atasẹkịsisi  nyori, ala iJuu nyị wẹẹ me obyi nyọka la egbeju ọngịrị tọọ. (Ẹsịr. 4:11-16) Adịrahụ myị ju ọnọọkịla nyaa ọwẹ lẹ, ọ hile ụkụrwọ nya ube ịgọgọ ọwẹ ọnwụnwụ lẹlẹ. (Ẹsịr. 4:17-23) Ọọwa lẹ ala iJuu à ba la ube ọnwụnwụ lẹlẹ.​—Ẹsịr. 4:24.

4. Ịyẹ iJihova à tị́ họ nyọlẹ ká aluji hile ụkụwọ nya ube ịgọgọ ọ-ma nwụ? (Ayịsaya 55:11)

⁴ Angịlẹ kị kaa gbịgba ha iJihova ka ọ-ọpyị ọwẹ bala angịhyẹ bwu igomenti nya ala iPechiya tịtọ pyii nyọka hu ube ịgọgọ ọ-ma nwụ abwọ. Ma iJihova tị tịtọ ka ala iJuu ka ma ube ọwẹ nwụ pwụ ocheju, ọ tị kaa họ ẹla ọla irya nyamwụ myị́ ụka wuu. (Wa Ayịsaya 55:11.) Ọ chụ ịSẹkaraya nyọka ri ọlọmwụ nyamwụ bala ọ-mẹ ọyị ọyẹyẹ ineku ịlẹ kị kpịpyọ jọ́ọ a-arụrụ. ỊSẹkaraya ka ya ẹla nya ọyị ọyẹyẹ ịịwa je ala iJuu nyọka jwaa ọhụ. Ọyị ọyẹyẹ ịịwa da ala iJuu ụbwọ nyọka yẹ nyori ị́ baba nyọka juhi nya angịlẹ kị wẹẹ taa pyịpyị ka, ọ tị jwaa ọhụ ịnyịnyị nyọka kịnyaa la ụkụrwọ ọlẹ ká iJihova tịtọ kị ka họ. Ẹ-ẹpwụ nya ọyị ọyẹyẹ ọharụ, ịSẹkaraya yẹ ang ọ-ya otinika rịrị ọhẹ bala ekeji nya olivu imiiye.

5. Ịyẹ ahị tị́ wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

⁵ Ọkịlẹtụ kaa kpụhị ahị wuu enyi ụka ọhẹ. Lẹ ahị ka yé apyobwuna bwula ọ-kụ ẹhị yẹ ọhụ ojuju ọlẹ ká iJihova ya ha ala Isirẹlụ bwula ọyị ọyẹyẹ a-arụrụ ọharụ ọlẹ kọ mẹjẹ ịSẹkaraya. Ọ-jẹ́ etu nya ọyị ọyẹyẹ ọwẹ ka dahị ụbwọ nyọka gbịgba ha iJihova kpẹẹkpẹẹ ụka kị ja tụụhị pyịpyị, ụka ká iwe-ahụrụ nyahị-ị́ yẹda, bala ụka kahị jẹ́ etu nya ụgbẹyị ọlẹ kị mẹjẹ́ẹhị nyọka bwu họ ang ka.

6. Ányị ọyị ọyẹyẹ a-arụrụ nya ang ọ-ya otinika rịrị bala ekeji nya olivu ọla ụpwụ nya ịSẹkaraya 4:1-3 à tị́ ya ugbodu ojuju ha ala iJuu? (Yẹ ifoto ọla ẹbẹ nya ọgbanyẹ.)

⁶ Wa ịSẹkaraya 4:1-3. Ọyị ọyẹyẹ nya ang ọ-ya otinika rịrị bala ekeji nya olivu imiiye ịwẹ ya ugbodu ojuju ha ala iJuu nyọka kụrụ ọtụpyịpyị. Ányị ọ tị́ bwu la ịnyị? À yẹ nyori ang ọ-ya otinika rịrị ọọwa la ida ọlẹ kọ kaa kpọọ wuru pyịyọọ? Ida ọla ekeji nya olivu imiiye kaa pá ju ka ẹpwụ nya ẹja. Ọọwa lẹ ida ọla ẹja à kaa pá ju ka ẹpwụ nya itinika irwiye ịlẹ kị ju uhye nya ang ọ-ya otinika rịrị lẹlẹ. Ida ọọwa kaa kpa itinika ịwẹ wuru ụka wuu. ỊSẹkaraya towo yẹkẹẹ: “Etu nya ang ịlẹ kam yẹ-ẹ̀ wẹ tị́ ri anyị-ị̀?” Olegu-ẹrụ ọọwa wọọ ẹla la ẹrụ o-bwu ẹga nya iJihova yẹkẹẹ: “Ọ-ọngịrị nya ẹwụ ọ-ka da myị lee ịnya igbabwọ nya ịlọng à du ká ka kịlahị ka, ma bwula olegu nyam am [iJihova] ịnyị.” (Sẹk. 4:4, 6) Ida o-bwu okoji nya olivu ọwẹ ku ọmwakpa nya olegu nya iJihova ọlẹ kọ la ọngịrị yẹẹyẹẹ, kọ tị jẹ́-ẹ nwụ kaka. Ọngịrị nya alẹwụ ịla ọpyị nya iPechiya wuu á ri ịngịngịhyẹ a-ahị nya ọngịrị nya olegu nya Ohe ka. Nyọlẹ ká iJihova ji ẹkpẹ nya angịlẹ kị wẹẹ nwụ́ ube ọwẹ wẹẹ, ị ka jẹ́-ẹ kụrụ ọtụpyịpyị ọnyị myị́ ọnyị kị la kpụ ị ka chị ụkụrwọ ọọwa eju myị́ lẹ. Ẹrụ ọwẹ ri ọhụ ojuju ọlam-ọlam! Ang ọlẹ ká ala iJuu ịwẹ baba nyọka họ wuu ri ọ-ka dahịhile iJihova kị ka tịrẹkpẹ kaka họ ụkụrwọ. Ịnyị ị tị họ kpangga lẹ, nanana nyori ị hile ụkụrwọ ọọwa wẹẹ.

7. Ọyẹda oyina à tị́ da angịlẹ kị wẹẹ nwụ ube ịgọgọ ụbwọ?

⁷ Ọyẹda ọhẹ kpa ọkẹkẹnị wẹ angị nwụ́ ube ọwẹ pwụ ẹgẹhẹ. Ọyẹda oyina tị́? La ẹka nya 520 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị, ịDarịyọsị I, ri adịrahụ nya ala iPechiya. La ẹka oheeye nya eji ọkpakpa nyamwụ, ọ wẹ ka jẹ́ nyori ehile á myị ju ẹla ọlẹ kị kpa hile ụkụrwọ nya ube ịgọgọ ọnwụnwụ ka. Ọọwa lẹ ịDarịyọsị à ya nyori nyị ka chị ụkụrwọ ọọwa eju mẹ lẹlẹ. (Ẹsịr. 6:1-3) Oja ọwẹ kem nwa ọ-ka la ọng myị́ ọng ẹbyẹbyị, ma adịrahụ tị họ gụ́ ọwẹ dọmwụ wẹẹ. Adịrahụ byi angịlẹ kị kụ dagaga ju ụwa nyị hu abwọ la ọ-chị ụkụrwọ nyaa ochuchuu, kị nyị  ya okpoko bala ang ịkịla ịlẹ kị baba nyọka chị ube ọwẹ eju haa mẹ! (Ẹsịr. 6:7-12) Chajị nya ọọwa, ala iJuu jẹ́ chị ube ọọwa eju nyọlẹ kọ kpoye nya ẹka ine pyịnyẹng, la 515 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị.​—Ẹsịr. 6:15.

8. Ịyẹ tị́ du á ka ju ugbodu myị́ ụka ká angịnyị-ị́ tụng pyịpyị?

⁸ Ịnyịnyị alẹ, iru nya anchẹ nya iJihova kaa la ọtụpyịpyị. Ọ-chụ pwokwita, angịhyẹ nyaa kụ ẹpwụma ịlẹ ká igomenti kaa maga nyọka hile ụkụrwọ nyahị. Ẹ-ẹpwụma ịlịnyị, ị kaa wu aanahị, wụraa “eje kele ka ijata nya ala ịgọvụnọ nya ọpyị bala ịdịrịhụ nya ọpyị” nyọka ri ang ibeenu haa. (Mat. 10:17, 18) Ụka ọhẹ, igomenti kaa yẹda, ọọwa tị kaa du ká aanahị kaa la ịlaa gụ́ olene. Lee ọngọleje ọlẹ kọ la ọkịlẹtụ ọnyịịla ka cheje nya ẹla ọlẹ kọ ya iwe da ha ụkụrwọ nyahị myị́. Aanahị ịkịla tị kaa la ọtụpyịpyị ụma ọdatị. Ị juwa ẹ-ẹpwụma ọlẹ kị la ịlaa nyọka gbịgba ha iJihova, ma ị kaa la ọtụpyịpyị bwu ẹga nya alugbiyegu nyaa ịlẹ kị kaa tịtọ nyọka hwaa abwọ la ọ-gbịgba ha Ohe. (Mat. 10:32-36) Ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ lụmẹ-lụmẹ, ụka ká alugbiyegu ịịwa-á yẹ nyori ịwa nyị́ hwaa abwọ la agbụrụ myị́ kaka lẹ, ị kaa ba la ọ-taa pyịpyị ẹẹ. Ịnyịnyị ụka ọhẹ, angịlẹ kị kaa tụ aanahị pyịpyị la ọngịrị-ọngịrị kaa wẹ ka ri Alibeenu la ila ọchịchị ụka ohyẹẹkpẹ. Ụka ká la ọtụpyịpyị, abwọ a chịng pyẹpyẹ ka! La ugbodu ojuju. IJihova wẹẹ dang ụbwọ la olegu ịgọgọ nyamwụ ọlẹ kọ la ọngịrị yẹẹyẹẹ, lẹ á la ịngịhyẹ ka juhi ka!

9. Ịyẹ tị́ du ká ọkịlẹtụ kpụ ala iJuu ịhyẹ enyi ụka kị ya itiwe nya ube ịgọgọ onyeewe yeji?

⁹ Ụka kị da itiwe nya ube ịgọgọ onyeewe, ala iJuu ịhyẹ ịlẹ kị ri angịgbahị jida. (Ẹsịr. 3:12) Ị yẹ abwọlẹ ká ube ịgọgọ ọlẹ ká iSolomọn nwụ́ há ụhị kaka ba, lẹ ị me nyori ọlẹ kị wẹẹ nwụ́ nyị́ “me ang ọlahịchịng ọhẹ-lọhẹ” a-ahị nya onyogo ọọwa kaka. (Hag. 2:2, 3) Ọdatị nya onyogo bala onyeewe ọwẹ kpaa okịlẹtụ enyi kaka kpoye. Ọyị ọyẹyẹ a-arụrụ nya ịSẹkaraya tị ka daa ụbwọ nyọka yé ọkẹkẹnị nyaa tịrẹkpẹ. Ányị ọ tị ka bwu lịnyị?

10. Ányị omyi ẹla nya olegu-ẹrụ ọlẹ kị da ụ-ụpwụ nya ịSẹkaraya 4:8-10 à tị́ da ala iJuu ụbwọ nyọka kụrụ ọkịlẹtụ o-kpu enyi nyaa?

¹⁰ Wa ịSẹkaraya 4:8-10. Wa ọgba 10 bwu NW e-ekpeleji. * Ịyẹ à tị́ ri etu nya ẹla ọlẹ ká olegu-ẹrụ ya nyori nyị ka “chị ọkẹkẹnị ụka kị  yẹ ori ọ-kpa me ube ụ-ụbwọ nya iSerubabẹlụ,” ko ri ịgọvụnọ nya ala iJuu? Ori ọ-kpa me ube ri ang-abwọ ọlẹ kị kaa kpa jẹ́ ó ri ká ugulọ á la kpakpa lee ó ri kọ rịrị kọkọ yẹẹyẹẹ. Lẹ olegu-ẹrụ ọwẹ wẹẹ ya ahị odahile ha anchẹ nya Ohe nyori, jaabwọ myị́ abwọ ká ube ịgọgọ ọwẹ á la pyịnyẹng ẹ-ẹhị nya angịhyẹ kaka ba, ị ka chọọ eju bala o-ri ọ ka la jaabwọ ká iJihova tịtọ kọ ka la. IJihova ka chị ọkẹkẹnị chajị nya ube ịgọgọ ọọwa, lẹ ịyẹ tị́ du ká ịwa á ka chị ọkekẹnị u-uhye nyamwụ ịnyịnyị ka? Ang ọlẹ kọ baba ha iJihova ri ị ka gbịgba họọ ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ tịtọ u-ube ịgọgọ onyeewe ọwẹ. Ó ri ká ala iJuu á ya ẹhị rịrị ọọ-ka gbịgba ha iJihova ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ myị ju bala ọ-ka họ ẹla kpọọ ịpyọ lẹ aalẹ, ọkẹkẹnị nyaa ka tịrẹkpẹ lẹ.

11. Ịyẹ à tị́ kaa lujwo ha anchẹ nya iJihova ịhyẹ alẹ?

¹¹ Ọ kaa lujwo ha iru nyahị ụka ká iwe-ahụrụ nyahị á yẹda. Ị kaa ya ụkụrwọ ọkịla ha aanahị ịhyẹ ịlẹ kị kaa kpa ụka nyaa wuu họ ụkụrwọ nya iJihova lụka ọtata lẹ. Angịkịla tị kaa pehi ụkụrwọ ọhẹ ọlẹ kọ háa yẹẹyẹẹ ọọlajị nya ẹka nyaa. Ó ri ẹla ọtịpyọ kori kọ jụ́ụhị ụka ká ọyẹda ọlịnyị á họ tahị ka. Ang odudu kị cheje ọwẹ á ka lahị gbagbịla lee ahị ọ-myị jwoo ụka nya ọgbanyẹ ka myị́. Iwoo nya abwọlẹ ká ang kaa la ene ka wuhi myị́. Ọkịlẹtụ ka kpụhị enyi la irya nyori áhị ju apyobwuna ha iJihova gbuu ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ nyahị onyeewe kaka myị́. (Etu 24:10) Ányị ọyị ọyẹyẹ nya ịSẹkaraya à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka kịnyaa la ọ-họ ọlẹ kahị ka jụ họ myị́ ha Ohe nyahị?

12. Ányị ọyị ọyẹyẹ nya ịSẹkaraya à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka kịnyaa la ọ-chị ọkẹkẹnị ụka ká iwe-ahụrụ nyahị-ị́ yẹda?

¹² Ahị jẹ́-ẹ bọhụ ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ onyeewe gụ́ ó ri kahị kpa ẹhị yọọ bwu ụgbẹyị ọlẹ ká iJihova yọọ. Ọ weẹ họ ang ịtụka-ịtụka ạlẹ, ọ tị ri iwẹ ọtụka hahị nyọka ri angị họ ụkụrwọ balọọ. (1 Kọr. 3:9) Ụkụrwọ nyahị ka yẹda myị́, ma ọháha ọlẹ ká iJihova la ẹ-ẹga nyahị á ka yẹda ka. Chajị nya ọọwa lẹ, ó ri ká ọyẹda ọlẹpwụ nya ogu nya iJihova á gung kpangga aalẹ, a bịrị ụka lụmẹ juwa kụ irya u-uhye nya ang odudu ká ọyẹda ọwẹ ji ka. Ọkọkọ nyọka wu iwoo nya “oyi onyogo,” bịlẹ iJihova kọ dang ụbwọ nyọka yẹ ang ọnyịịla ẹ-ẹpwụ nya ọyẹda ọwẹ. (Ọngọ. 7:10) Ọkọkọ nyọka kụ irya u-uhye nya ang ịlẹ á ka jẹ́-ẹ họ ugbẹnyị kaka, kụ irya u-uhye nya ang ịlẹ wuu á ka jẹ́-ẹ họ. Bwu ẹpwụ nya ọyị ọyẹyẹ nya ịSẹkaraya, ahị wẹ ka jẹ́ apyobwuna nya irya ọnyịịla ọlala. Ọọwa ka dudu kahị ka kịnyaa la ọ-chị ọkẹkẹnị bala ọ-họ kpẹẹkpẹẹ tụ ụka ká iwe-ahụrụ nyahị á dọmwụ yẹda.

13. Ịyẹ tị́ du kọ ka me ala Isirẹlụ ịhyẹ nya ẹla ọtịpyọ nyọka byaa nyị dọmwụ nya ube ọnwụnwụ mẹ?

¹³ I hile ụkụrwọ nya ube ịgọgọ ọ-ma nwụ. Kpọkpọọkpọ, iJechuwa (iJochuwa) ọngọkiliya bala iSerubabẹlụ ịGọvụnọ, kị ri angịlẹ kị chụ nyọka kpa angịkịla kụ ịlahị nya ụkụrwọ ọwẹ, “dọmwụ nya ube ịgọgọ nya Ohe Oluhye ọnwụnwụ myịmyị.” (Ẹsịr. 5:1, 2) Eje ọchịchị nyaa ọwẹ á ka me ẹla ọnyịịla a-ahị nya ala iJuu ịhyẹ ka myị́. Ala iJuu á ka jẹ́-ẹ ya ụkụrwọ nya ube ọnwụnwụ kpịbaa ka. Aluji tị wẹẹ maga nya ụgbẹyị ọnyị myị́ ọnyị nyọka hu ụkụrwọ ọwẹ abwọ. IJochuwa bala iSerubabẹlụ kị ri angị wẹẹ kpa ịlahị nya ụkụrwọ ọwẹ baba kị ka jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ji ẹkpẹ nyaa. Ị tị ye ụbwọ ọdada nyamwụ. Ụgbẹyị oyina tị́?

14. Jaabwọ ká ụpwụ nya ịSẹkaraya 4:12, 14 ya, ọ-jẹ́ myị̀myị̀ oyina olegu-ẹrụ à tị́ ya ha iJochuwa Ọngọkiliya bala iSerubabẹlụ ịGọvụnọ?

¹⁴ Wa ịSẹkaraya 4:12, 14. Wa ọgba 14 bwu NW e-ekpeleji. * Ẹ-ẹpwụ nya ọyị ọyẹyẹ nya ịSẹkaraya ọwẹ, olegu-ẹrụ ya je ọlọmwụ nya iJihova nyori ekeji nya olivu imiiye ịwẹ nyị ku ọmwakpa nya “alegbeju imiiye ịlẹ ká Ohe Oluhye chụ,” kị ri iJochuwa bala iSerubabẹlụ. Olegu-ẹrụ ọwẹ ya nyị lala o-ri alẹng imiiye ịwẹ nyị “dayị ịkịka nya Ayịbaba nya odehe wuu,” ko ri iJihova. Ihi ọtụka o ri lẹ! IJihova dahịhilaa. Lẹ, ala Isirẹlụ aanaa chịla kị ka dahịhile eje ọchịchị nyaa bala ụgbẹyị ọlẹ ká Ohe wẹẹ kpaa bwu, jaabwọ myị́ abwọ kọ la.

15. Ányị ahị tị́ ka mẹjẹ nyori ahị ju ihi nya ẹla ọlẹ ká iJihova wẹẹ mẹjẹ́ẹhị bwu Ọmyi Ẹla nyamwụ?

¹⁵ Alẹ iJihova kaa kịnyaa la ọ-kpa angịnyị nyamwụ ụgbẹyị bwula Omyi Ẹla nyamwụ, ko ri ịBayịbụụ. Bwula ụpwụ ọla ịgọgọ ọwẹ, o ya jehi abwọlẹ kahị ka gbịgba họọ ụgbẹyị ọlẹ kọ ka ye myị. Ányị ahị tị́ ka mẹjẹ nyori ahị kaa ju ihi nya ẹla ọmẹjẹ ọlẹ kahị wẹẹ ye bwu Omyi Ẹla nya Ohe? Bwula o-hu ụka nọ nyọka wọọ rige-rige bala ọ-maga nyọka wo etu nyamwụ. Tọ ịlọng wo: ‘Ụka kam wa ịBayịbụụ lee apwụ nyahị, m̀ kaa chị dayị nyọka kụ irya ju ẹla ọlẹ kam wẹẹ wa? M̀ kaa mwahị nya etu nya ẹlịlẹhị ịlẹpwụ nya ịBayịbụụ ịlẹ ka “etu nyaa lujwo la ọjẹ́jẹ”? Lee m̀ tị́ kaa waa la agaga ịịwẹ kem?’ (2 Pit. 3:16) Ó ri kahị kpa ụka nyahị me irya ju ẹla ọlẹ ká iJihova wẹẹ mẹjẹ́ẹhị, ahị ka jẹ́-ẹ ba ụgbẹyị nyamwụ jẹ bala ọ-jụ ụkụrwọ nya ẹla nya Ohe oyaya họ myị́.​—1 Tim. 4:15, 16.

16. Ụka kahị wo etu nya ẹla ọlẹ ká “ọnchẹ ọ-chịla o-hu ọkịlẹtụ ha bala ọngọ jẹ́ ẹla” mẹjẹ́ẹhị nwà ka, ịyẹ à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka bọọ jẹ?

 ¹⁶ Ụgbẹyị ọkịla ọlẹ ká iJihova kaa kpa mẹ ẹla jẹ́ẹhị ri o-bwula “ọnchẹ ọ-chịla o-hu ọkịlẹtụ ha bala ọngọ jẹ́ ẹla.” (Mat. 24:45) Ụka ọhẹ, ọnchẹ ọwẹ ka mẹ ụgbẹyị nya ẹla jẹ́ẹhị ọlẹ kahị ka wo etu nyamwụ yẹẹyẹẹ ka myị́. Ọ-chụ pwokwita, ị ka mẹ ẹlẹhẹ kpangga jẹ́ẹhị nyọka jẹ́-ẹ be bwu ẹpwụ nya ayịreji o-bwu agaga ọlẹ kahị kụ irya nyori ọ́ ka jẹ́-ẹ họ o-oye nyahị ka myị́. Lee ahị ka kụ irya myị́ nyori ịnya ọnchẹ ọwẹ nyị ja ka kpoye ẹ-ẹpwụ nya ẹdụrụ ọlẹ ko bene lẹẹ lẹ. Ịyẹ ahị tị́ ka họ óri kọ lahị lala o-ri ẹla ịlẹ kị mẹjẹ́ẹhị wẹ nyị́ baba ka? Ahị ka kụ irya nya abwọlẹ ká ala Isirẹlụ yé apyobwuna bwula ihi ojuju nya ẹla ọlẹ ká iJochuwa bala iSerubabẹlụ byaa nyị họ. Ahị ka jẹ́-ẹ kụ irya u-uhye nya oja ịkịla ịlẹ kahị wa bwu ịBayịbụụ ịnyịnyị myị́. Ụka ọhẹ anchẹ nya Ohe kaa ye ẹla ọmẹjẹ ọlẹ kọ ka me ẹla ọnyịịla a-ahị nya ọngịnyị ehe ka myị́, ma ọ tị kaa ri ẹla ọ-chị ọhịhị da ụka ohyẹẹkpẹ.​—Ang. 7:7; 8:10.

17. Ányị ang ọ-ya otinika rịrị bala ekeji nya olivu imiiye ịlẹ ká ịSẹkaraya yẹ à tị́ da ala iJuu ụbwọ?

¹⁷ Ọyị ọyẹyẹ ọharụ nya ịSẹkaraya ka la kpii myị́, ma ọ tị da ala iJuu ụbwọ nyọka la irya ọnyịịla u-uhye nya ụkụrwọ bala ịgba ọgbagba nyaa. Ụka kị kpa ẹla ọlẹ kị jẹ́ bwu ọyị ọyẹyẹ nya ịSẹkaraya họ ụkụrwọ, ị yẹ nyori iJihova daa ụbwọ bala ọ-kpaa ụgbẹyị la ọháha. Bwula olegu ịgọgọ nyamwụ ọlẹ kọ la ọngịrị yẹẹyẹẹ, iJihova daa ụbwọ nyọka kịnyaa la ụkụrwọ nyaa bala ọ-ka yé ọkẹkẹnị myị́myị́.​—Ẹsịr. 6:16.

18. Ányị ọyị ọyẹyẹ nya ịSẹkaraya à tị́ ka jẹ́-ẹ dang ụbwọ?

¹⁸ Ọyị ọyẹyẹ nya ang ọ-ya otinika rịrị bala ekeji nya olivu imiiye ka jẹ́-ẹ dang ụbwọ yẹẹyẹẹ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị. Jaabwọ kahị kụ ẹhị yẹ wẹ, ọyị ọyẹyẹ ọwẹ ka jẹ́-ẹ dang ụbwọ nyọka yé ọngịrị ọlẹ ká baba ụka ká angịnyị-ị́ tụng pyịpyị, ọkẹkẹnị ọlẹ ká baba ụka ká iwe-ahụrụ nyang á yẹda, bala ahị ọdahile ọlẹ ká baba nyọka ju ihi ụka ká ye ẹla ọmẹjẹ ọlẹ ká wo etu nyamwụ nwà ka. Ịyẹ a tị́ ka họ ụka ká la akama ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyang? Ọhọhẹ, yẹ ang ọlẹ ká ịSẹkaraya yẹ, ko ri ang ẹjẹẹ nyori iJihova wẹẹ kpahị ju angịnyị Nyamwụ. Ọọwa lẹ, a kpa ang ọlẹ ká yẹ wẹ họ ụkụrwọ bwula ọ-dahịhile iJihova bala ọ-kịnyaa la ọ-gbịgba họọ la ọkịlẹtụ nyang wuu lẹlẹ. (Mat. 22:37) Ó ri ká họ ịnyị, iJihova ka dang ụbwọ nyọka gbịgba họọ la ọkẹkẹnị gboyi myị́ oyi.​—Kol. 1:10, 11.