1. Chabwọ nya abwọlẹ ká iwe-ahụrụ la ụka ká iJisọsị họ ụkụrwọ ẹbyẹbyị nyamwụ ọhọhẹ wẹẹ.

 KỤ IRYA nya abwọlẹ ká iwe-ahụrụ la la ocheju nya ẹka nya 29 C.E. ụka ká iJisọsị dọmwụ nyọka kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ wẹẹ. Ị wụrụ iJisọsị bala iMeri ịnamwụ, tụ́ angịjụgbẹyị nyamwụ ịhyẹ ka ọhụhụ nya awụlẹ oyeye i-iKena, kọ ri epweji ọhẹ o-oye ẹtẹ nya ịNasareti kọ ri epweji nya iJisọsị. IMeri ri oligu nya alugbiyegu ọwẹ, ọ tị lala o-ri ọwa nya-à wẹẹ da ụbwọ kpẹhị rịrị angga lẹ. Ma jaabwọ ká ọhụhụ wẹẹ jẹ, akama ọhẹ kpeji ọlẹ kọ ka hu oyoyi ọtụka ju ahụ bala ọrụ ọwẹ, tụ́ ugbiyegu nyaa myị́—ere gwaa myị́. b Ọhẹka angịnyị wẹ ọhụhụ kpoye nya abwọlẹ kị ya ahị mẹ. IMeri ka ẹga nya iJisọsị ọnyị nyamwụ i-ijata kaka byoo yẹkẹẹ: “Ere nya angịlẹ myị́ lẹ!” (Jọn. 2:1-3) Ịyẹ iJisọsị à tị́ họ mẹ? Ọ yẹ enyi la “ere ọnyịịla,” kọ ri ụkụrwọ ẹbyẹbyị ọtụka-ọtụka.—Jọn. 2:9, 10.

2-3. (a) Ányị iJisọsị à tị́ kpa ọngịrị nya ụkụrwọ ẹbyẹbyị nyamwụ họ ụkụrwọ? (b) Apyobwuna oyina ahị tị́ ka yé bwula ọ-kụ ẹhị yẹ akụrwọ ẹbyẹbyị nya iJisọsị?

² IJisọsị họ akụrwọ ẹbyẹbyị ịkịla lụmẹ-lụmẹ ụka kọ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ wẹẹ. c Ọ kpa ọngịrị nya ụkụrwọ ẹbyẹbyị nyamwụ da ụnọ ịmanyị tị́ nya angịnyị ụbwọ. Ọ-chụ pwokwita, ẹ-ẹpwụ nya akụrwọ ẹbyẹbyị imiiye nyamwụ ịlẹ kọ ya ang oriri ha alẹng angị 5,000 bala angị 4,000, ọ-tụ jula awụlẹ nya angịịwa  wuu ka la angịnyị angị 27,000 myị́ kori kahị wa anyang bala anjwo ịlẹ kị juwa ịnyịnyị. (Mat. 14:15-21; 15:32-38) Lụka imimiiye ịwẹ, iJisọsị họ iru nya angịlẹ kị jụ ẹdụrụ uda ịnyịnyị. (Mat. 14:14; 15:30, 31) Kụ irya jaabwọ kọ ka la iru nya angịịwa ẹbyẹbyị kaka ba nyọlẹ ká iJisọsị haa uda bala ọ-ya ang oriri haa bwula ụkụrwọ ẹbyẹbyị wẹẹ!

³ Ang lụmẹ-lụmẹ ji kahị ka jẹ́ bwu akụrwọ ẹbyẹbyị nya iJisọsị alẹ. Ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ, ahị ka kụ ẹhị yẹ ẹla o-ju ọmyịmyị ọngịrị ọlẹ ká akụrwọ ẹbyẹbyị ịịwa ka mẹjẹ́ẹhị. Ọọwa ahị ka kụ ẹhị yẹ abwọlẹ kahị ka kpịlọhị keji bala ọ-mẹ ahyẹẹrwẹrwa jẹ jaabwọ ká iJisọsị họ ụka kọ wẹẹ họ akụrwọ ẹbyẹbyị lẹlẹ.

4. Akụrwọ ẹbyẹbyị nya iJisọsị tị́ mẹ ẹla o-ju ọmyịmyị nyahị ọngịrị ẹ-ẹga nya owo jẹ́?

⁴ Akụrwọ ẹbyẹbyị nya iJisọsị mẹ ẹla ọlẹ kọ ka ju ọmyịmyị nyahị ọngịrị ẹ-ẹga nyamwụ bala Adamwụ jẹ́ẹhị. Ọ lịnyị chajị ẹga nya iJihova ọngịrị ọlẹ ká iJisọsị kpa họ akụrwọ ẹbyẹbyị ịịwa à bwu lẹ. Ụkụrwọ nya Alẹrụ 10:38 yẹkẹẹ: “Ohe Oluhye . . . ya Olegu Ịgọgọ nyamwụ bala ọngịrị nyamwụ ha iJisọsị . . . Ịnyị lẹ, iJisọsị a juwa ga ka ẹga myị́ ẹga, juwa họ ụkụrwọ ọnyịịla bala o-juwa họ angịlẹ wuu ká alegu inyibyi juwa wu uda ịnyịnyị lẹlẹ.” Kpịtịya ịnyịnyị nyori, iJisọsị gbịla Adamwụ kpẹẹkpẹẹ ẹ-ẹpwụ nya ẹla ọlẹ kọ ya bala ọhọhọ wuu, tụ́ akụrwọ ẹbyẹbyị ịlẹ kọ họ. (Jọn. 14:9) Kụ ẹhị yẹ ang ịta ịlẹ kahị ka jẹ́ bwu akụrwọ ẹbyẹbyị nya iJisọsị lẹẹ wẹẹ.

5. Ịyẹ à tị́ kaa gu iJisọsị gbịla nyọka họ ụkụrwọ ẹbyẹbyị? (ỊMatiyu 20:30-34)

⁵ Ọhọhẹ, iJisọsị bala Adamwụ la ọháha okpori-kpori ẹ-ẹga nyahị. Ụka ká iJisọsị jam odehe ọlẹ, ọ mẹjẹ jaabwọ ká angịnyị họ́ọ kaka ba bwula ọ-kpa ọngịrị nya ụkụrwọ ẹbyẹbyị nyamwụ da angị la akama ụbwọ. Ụka ọhẹ, alidu imiiye ịhyẹ be ẹkọ bịlọọ nyọka daa ụbwọ. (Wa ịMatiyu 20:30-34.) Kpịtịya nyori alidu ịịwa “la iJisọsị ahyẹẹrwẹrwa,” ọọwa ọ haa uda lẹ. Omyi ẹla nya iGiriki ọlẹ kị yẹda kaka ri ‘la ahyẹẹrwẹrwa’ ẹgẹwẹ ri abwọlẹ ká ọngịnyị kaa jẹ́ akama nya ọngọkịla bwu ẹpwụ ọkịlẹtụ. Ahyẹẹrwẹrwa ọlịịwẹ, kọ ri ụgbẹyị ọlẹ ká iJisọsị kaa mẹ ọháha jẹ, à gwoo gbịla du kọ ya ang oriri ha angịlẹ ká imyi nwụ bala ọ-họ olekpo ọhẹ uda ịnyịnyị lẹ. (Mat. 15:32; Mak. 1:41) Ahị ka jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova, kọ ri Ohe nya “ọnahị ahyẹẹrwẹrwa,” bala Ọnyị nyamwụ la ọháha okpori-kpori ẹ-ẹga nyahị, ọ tị kaa taa olujwo ụka kahị ja yẹ akama ịnyịnyị. (Luk. 1:78; 1 Pit. 5:7) Ị charịnya nyọka myị́ akama ịlẹ wuu kị kaa chị angịnyị ehe ọgụ alẹ!

6. Ọngịrị ọlanyị Ohe à tị́ ya ju iJisọsị ụ-ụbwọ?

⁶ Oheeye, Ohe ya ọngịrị ju iJisọsị ụ-ụbwọ nyọka myị́ akama nya angịnyị wuu. Bwula akụrwọ ẹbyẹbyị ịlẹ ká iJisọsị họ, ọ mẹjẹ nyori ọ la ọngịrị nyọka myị́ akama ịlẹ kahị ka cheju la ịlọhị myị́ ka. Ọ-chụ pwokwita, ọ la ọngịrị nyọka gbahị kpehe hi ang ọ-kpa ọmwụ nya akama nya ọngịnyị ehe, kọ ri ọhọbịrị ọlẹ kahị ri ugu nyamwụ, bala ang ịkịla ịlẹ kị kaa tọọ da lala ẹdụrụ bala igu. (Mat. 9:1-6; Rom. 5:12, 18, 19) Akụrwọ ẹbyẹbyị nyamwụ mẹjẹ nyori ọ ka jẹ́-ẹ họ uda nya “ụma nya ẹdụrụ myị́ ẹdụrụ” bala ọ-dọmwụ wule egu eji. (Mat. 4:23; Jọn. 11:43, 44) Ịnyịnyị, ọ la ọngịrị nyọka kpụ ịgbachịwụ ọnyọọngịrị ba bala ọ-gba angịnyị kpehe bwu ẹpwụ nya ọngịrị nya alegu inyibyi. (Mak. 4:37-39; Luk. 8:2) Ọ kpịpyọ lụmẹ nyọka jẹ́ nyori iJihova ya ọngịrị ọtụka ọlịịwẹ ju Ọnyị nyamwụ ụ-ubwọ!

7-8. (a) Akụrwọ ẹbyẹbyị nya iJisọsị tị́ ya ahị ọdahile oyina hahị? (b) Ụkụrwọ ẹbyẹbyị oyina kpangga ahụ à tị́ wẹẹ yahị guru gbe odehe onyeewe?

⁷ Ọhata, ahị ka la ahị ọdahile nyori ang ịnyịịla ịlẹ ká Ohe chehe gbe Ịpyị-Adịrahụ  nyamwụ ka họ jịra ịlẹhị. Akụrwọ ẹbyẹbyị ịlẹ ká iJisọsị họ ụka kọ jam odehe ọlẹ mẹjẹ́ẹhị nyori ọ ka họ ị-gụ́ ịwẹ gụ ụka kọ ka ri Adịrahụ nya Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe wẹẹ. Kụ ẹhị yẹ ahị ọwawa ịlẹ kahị ka yé ụka ká ịKịrayịsị ka dọmwụ nyọka kpeji odehe ọlẹ lẹẹ. Ahị ka la ịnyịrọ ogogo ọlam-ọlam, chajị ọ ka myị́ ẹdụrụ bala ẹjẹẹ ojuju ọnyị myị́ ọnyị ọlẹ kọ kaa yẹ angịnyị ehe akama. (Ayị. 33:24; 35:5, 6; Ọwụ. 21:3, 4) Imyi á ka nwụhị lee ahị ọ-yẹ akama chajị nya ayịreji o-bwu agaga ẹnẹnẹhẹ kaka. (Ayị. 25:6; Mak. 4:41) Ahị ka chị ọkẹkẹnị ọtụka nyọka da “angịlẹ kị gbugbu juwa i-iworu” ọwụraba tịrẹkpẹ. (Jọn. 5:28, 29) Ụkụrwọ ẹbyẹbyị oyina kpangga ahụ à tị́ wẹẹ yahị guru gbe odehe onyeewe ọlẹ kọ wẹẹ warị?

⁸ Ụka ká iJisọsị á họ ụkụrwọ ẹbyẹbyị, ọ kaa kpịlọmwụ keji bala ọ-mẹ ahyẹẹrwẹrwa jẹ. Abwẹla ịwẹ ri abwẹla ịlẹ kahị baba nyọka gbịla. Ahị kụ ẹhị yẹ ọ-chụ pwokwita imiiye bwula ọ-dọmwụ la oja nya ẹla ọlẹ kọ họ ọ-ọhụhụ nya awụlẹ oyeye ọla iKena wẹẹ.

9. Ịyẹ tị́ du ká iJisọsị họ ụkụrwọ ẹbyẹbyị ọ-ọhụhụ nya awụlẹ oyeye ọla iKena? (ỊJọn 2:6-10)

⁹ Wa ịJọn 2:6-10. Ụka ká ere ọla ọhụhụ nya awụlẹ oyeye ọwẹ gwaa myị́, ọ ri ụkụrwọ nya iJisọsị nyọka họ ẹlẹhẹ pyii? Ehe. Ọmwụ ọyẹyẹ ọhẹ-ẹ́ ya neeji nyori iMesaya nyị ka họ ere bwula ụkụrwọ ẹbyẹbyị ka. Ma kụ irya nya abwọlẹ kọ ka lang kori kọ ri ahụ ká ere-é myị́ hi ọhụhụ nya awụlẹ oyeye nyang wẹẹ. Ahị ka yẹ nyori iJisọsị yẹ ahyẹẹrwẹrwa nya ugbiyegu  ọwẹ, ọgụgụ ri ahụ bala ọrụ, dudu kọ họ ká oyoyi ka jwaa ka. Lẹ, ọ họ ụkụrwọ ẹbyẹbyị jaabwọ kahị ya bwu ọmwụ ọdada nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ. Ọ yẹ enyi ọlẹ kọ ka la ịgalọn 103 myị́ la ere ọlẹ kọ há gụ́ wuu. Ọhẹka ọ họọ lụmẹ ịịwẹ chajị kọ ka hi kpụ ọ-ka kpa họ ụga ụka ọkịla lee ọ-ka ya ra chajị ká ahụ bala ọrụ onyeewe ka yé okpoko ọhẹ bwu ụwa. Ọ ka myị ahụ bala ọrụ inyeewe ịwẹ lẹhị yẹẹyẹẹ!

10. Ẹla ịkpọnchị iyina ị tị da ụ-ụpwụ nya ịJọn egbeju 2? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹⁰ Kụ ẹhị yẹ ẹla ịkpọnchị ịlẹ kị da ụ-ụpwụ nya ịJọn egbeju 2 myị́myị́ wẹẹ. À yẹ nyori i-iJisọsị à chị́ enyi ju ịta ịịwa la ịlọmwụ ka? Ọkọkọ nyọka kpa angịnyị irya wẹ ẹga nya ịlọmwụ lẹ, o byi anchẹ ịlụwa nyị chị́ enyi myị ịta mẹ. (Ọgba 6, 7) Ụka ká iJisọsị tị yẹ enyi ịịwa la ere kpá, ọ́wa la ịlọmwụ à chị́ ere kpa kịla olegbeju ọkpẹhị rịrị ọhụhụ ọọwa ka. Ọkọkọ nyọọwa, ọ byi anchẹ ịlụwa nyị họ ịnyị mẹ. (Ọgba 8) Ọ la gbagbịla nyori iJisọsị á chị́ ere ọọwa ju ukoku, hwoo hwaa ị-ịlahị nya angga, juwa chị ọgọm nyori, ‘Anụ kpa ere ọlẹ kam họ kọnụ mẹ oo’ ka!

11. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu ụkụrwọ ẹbyẹbyị nya iJisọsị?

¹¹ Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu ụkụrwọ ẹbyẹbyị nya enyi ọlẹ ká iJisọsị yẹ la ere? Ahị ka jẹ́ ang u-uhye nya ịlọhị ọ-kpa keji. IJisọsị á chị ọgọm u-uhye nya ụkụrwọ ẹbyẹbyị ọlẹ kọ họ ka; ẹlịlẹhị ri, ọ́ kaa chị ọgọm u-uhye nya ụkụrwọ ọlẹ kọ họ ẹnẹnẹhẹ ka. Ọkọkọ nya ọọwa, ọ kaa kpịlọmwụ keji ya ogbo nya ẹla ọọwa ha Adamwụ ụka myị́ ụka. (Jọn. 5:19, 30; 8:28) Kori kahị gbịla iJisọsị bwụla ọ-kpa ịlọhị keji, áhị ka chị ọgọm ju ang ọlẹ kahị jụ họ ka. Ahị kpa ịlọhị chogu u-uhye nya ịngịngịhyẹ ọlẹ kahị jụ họ ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ nya iJihova ka, ọkọkọ nyọọwa, ahị kpa Ohe ọlẹ kahị la iwe nyọka họ ụkụrwọ ha chogu mẹ. (Jer. 9:23, 24) Ahị ya ogbo ọlẹ kọ ri ịnyamwụ họọ. Kori ká iJihova á dahị ụbwọ ka, ahị ka jụ ịngịngịhyẹ họ myị́?—1 Kọr. 1:26-31.

12. Ụgbẹyị ọkịla oyina ahị tị́ ka kpịlọhị keji lala iJisọsị? Ọ-chụ pwokwita oyina à tị́ ji?

¹² Kụ ẹhị yẹ ụgbẹyị ọkịla ọlẹ kahị ka jẹ́-ẹ kpịlọhị keji lala iJisọsị lẹẹ. Kụ irya nya iwe-ahụrụ ọlẹ wẹẹ: Ọngọgbahị nya ọjịra-jịra ọhẹ da okolobya ọhẹ kọ ri ọngọ myị ẹrụ ụbwọ nyọka nwụla ẹla oyaya ọlẹ kọ la họhẹ-họhẹ nọ. Chajị nya ụbwọ ọdada ọọwa, ọọnahị okolobya ọwẹ jẹ́ họ ụpa ọọwa yẹẹyẹẹ, ọ tị kpụ alọjịra-jịra ịpyọ ịnyịnyị. Ụka ká ọjịra-jịra tụ ku, ọngọhẹ wẹ ka byi ọngọgbahị nya ọjịra-jịra ọọwa yẹkẹẹ: ‘Ẹla oyaya nya ọọnahị ọlẹ kpịpyọ lụmẹ.’ Ọngọgbahị ọọwa baba nyọka ya nyori: ‘Ee, ma m̀ bịrị ụka dọọ ụbwọ yẹẹyẹẹ à du kọ lịnyị lẹ’? Lee ọ tị́ ka kpịlọmwụ keji ya nyori: ‘Ee, ọ kpịpyọ lụmẹ ịlẹhị. Ẹla nyamwụ myịm lẹhị’? Kori kahị kpịlọhị keji, áhị ka baba nya o-ye ogbo nya ang ọnyịịla ọlẹ kahị họ ha angịkịla ka. Ọ kaa myịhị lẹhị nyọka jẹ́ nyori iJihova yẹ ang ọlẹ kahị họ, ọ tị myọọ lẹhị ịnyịnyị. (Kụ ẹhị yẹ ịMatiyu 6:2-4; Hib. 13:16) Ẹlịlẹhị ri, ẹla nyahị kaa kpụ iJihova ịpyọ ụka kahị gbịla iJisọsị bwula ọ-kpa ịlọhị keji.—1 Pit. 5:6.

13. Ẹlịyẹ iJisọsị à tị́ gbachị ba epweji nya iNeen ba? Ẹlịyẹ ọ tị́ họ u-uhye nya ọọwa? (ILuku 7:11-15)

¹³ Wa iLuku 7:11-15. Kụ irya nya ẹla ọlẹ kọ họ lụka ọlẹ ká iJisọsị kaa kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ wẹẹ. IJisọsị ka epweji nya ịGalili ọhẹ kị wụrụ nya iNeen. Ụwa ba epweji nya ichunẹm ba, kọ ri ẹga ọlẹ ká ọlọmwụ Ịlayịcha wule ọnyị nya ọnyang ọhẹ eji bwula igu lala ẹka 900 ene nya ụka ọwẹ. (2 Ịdị. 4:32-37) Nyọlẹ ká iJisọsị jẹ ju opeje nya ụwa chwẹẹ, ọ yẹ kị wẹẹ kpa ogu nya ọnyị ọhẹ kpehe kaka ju eji. Iwe-ahụrụ ọọwa tolujwo yẹẹyẹẹ chajị ọnyị olookpokpo nya ahụ-ogu à gbu wẹ lẹ. Ma ịnịna ọlẹ kọ  wẹẹ bida à juwa ụbọọmwụ ka, iru nya angịnyị juwa balọọ. IJisọsị waa dayị lẹ, ọ họ ẹlẹhẹ ọkpọnchị ha ịnịna nya ọnyị ọwẹ lẹlẹ. O wule ọnyị nyamwụ eji bwula igu! Ọwẹ ri ọhọhẹ ẹ-ẹpwụ nya angị ịta ịlẹ ká iJisọsị wuleji bwula igu kị da kpangga ju Apwụ nya Ẹrụ Ọnyịịla.

14. Ẹla ịkpọnchị iyina ahị tị́ ka jẹ́ bwu oja ọlụpwụ nya iLuku egbeju 7? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹⁴ Kụ ẹhị yẹ ẹla ịkpọnchị ịlẹ kị da ụ-ụpwụ nya iLuku egbeju 7 wẹẹ. À yẹ nyori ụka ká iJisọsị “yẹ ahụ-ogu ọọwa” kọ wẹẹ jida, ọọwa ọ “la olegu nya ahyẹẹrwẹrwa ẹ-ẹga nyamwụ” lẹ? (Ọgba 13) Ọhẹka, nyọlẹ ká iJisọsị yọọ kọ ja jẹdịyẹ kpa ida je tụ́ ogu nya ọnyị nyamwụ da à dudu kọ lọọ ahyẹẹrwẹrwa lẹ. Ma ịnịna nya ọnyị ọwẹ á la iJisọsị ahyẹẹrwẹrwa ịịwẹ kem ka, ọ mẹjẹ nyori ọ lọọ ahyẹẹrwẹrwa ịnyịlẹhị. Ọ byi ọnyang ọwẹ la omyi ọkpẹnẹ yẹkẹẹ: “A jida kaka.” Ọọwa ọ họ ẹla ọlẹ kọ ka da ọnyang ọwẹ ụbwọ ẹẹ. O tịrị ọnyị nyamwụ ẹkpẹ wẹ ọhịhị lẹ, ọ “yụbwọ chọọ kpa kele kịla ịnamwụ lẹlẹ.”—Ọgba 14, 15.

15. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu ụkụrwọ ẹbyẹbyị nya iJisọsị?

¹⁵ Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu ụkụrwọ ẹbyẹbyị ọlẹ ká iJisọsị wule ọnyị nya ahụ-ogu eji bwula igu? Ahị jẹ́ nyori ahị baba nyọka mẹ ahyẹẹrwẹrwa jẹ ẹ-ẹga nya angịlẹ kị ja bida. Ịlẹhị lẹ, áhị ka jẹ́-ẹ wule ogu eji jaabwọ ká iJisọsị họ ka. Ma lala iJisọsị, ahị ka jẹ́-ẹ la olegu nya ahyẹẹrwẹrwa ẹ-ẹga nya angịlẹ kị ja bida bwula ọ-kpa ẹla nyaa i-irya. Ahị ka jẹ́-ẹ mẹ ahyẹẹrwẹrwa ọọwa jẹ bwula ọ-ya ẹla lee ọ-họ ẹla ọlẹ kọ ka daa ụbwọ bala ọ-kpáa ẹjẹ. d (Etu 17:17; 2 Kọr. 1:3, 4; 1 Pit. 3:8) Ẹla ọpyịnyẹng ọlẹ kahị ka họ ka jẹ́-ẹ jwaa ọhụ bala ọ-kpáa ẹjẹ myị́.

16. Jaabwọ kị họ mẹjẹ i-ifoto wẹ, ẹlịyẹ a tị́ jẹ́ bwu oja nya ọnyang ọlẹ ká ọnyị nyamwụ gbu kpangjẹ?

¹⁶ Kụ ẹhị yẹ oja ọlẹ wẹẹ. Ẹka lụmẹ-lụmẹ kẹkpẹ, ụka kị wẹẹ kpa eje mwu ọọjịra-jịra, ọọnahị ọnyang yẹ nyori ọnyang ọhẹ bọọba nyị wẹẹ jida. Eje ọọwa ya ẹla u-uhye nya ẹhị ọrịrịị-rịrị nya owuleji bwula igu, ọnyị ọnyang nya ịnanjwo ọwẹ tị gbu wẹ kpangjẹ. Nyọlẹ ká ọọnahị ọnyang ọwẹ jẹ́ ịnyị, ọ kele kaka dayị bọọ ba ahyaahyị ya ụbwọ tọọ yi, ọọwa ọ  mwu eje ohihi balọọ lẹlẹ. Ọnyang ọọwa ya ụka ọkịla yẹkẹẹ: “M̀ la ọháha ẹ-ẹga nya aanahị gụ́ ọọwa.” Ọ myọọ lẹhị yẹẹyẹẹ nyọlẹ kọ ka ọjịra-jịra ẹnụmwụ ọwẹ. Ọ yẹkẹẹ: “Ube nya Ịpyị-Adịrahụ à ri ẹga kahị kaa yé ụbwọ ọdada lẹ.” Áhị jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova kaa yẹ ang ichiche-ichiche ịlẹ kahị kaa họ nyọka mẹ ahyẹẹrwẹrwa jẹ ẹ-ẹga nya angị wẹẹ bida, ịlẹ kị “la ọkịlẹtụ o-kpụ enyi,” ọ tịị myọọ lẹhị ịnyịnyị.—Eje. 34:18.

17. Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ bwu ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

¹⁷ Ahị ka yé ọhụ ojuju yẹẹyẹẹ kori kahị jẹ́ ang u-uhye nya akụrwọ ẹbyẹbyị nya iJisọsị ịlẹ kị da ju Apwụ nya Ẹrụ Ọnyịịla. Ị mẹjẹ́ẹhị nyori iJihova bala iJisọsị la ọháha ẹ-ẹga nyahị yẹẹyẹẹ, iJisọsị la ọngịrị nyọka myị́ akama nya angịnyị ehe wuu, bala o-ri ahị ka jẹ́-ẹ dahịhile ahị ọwawa ịlẹ ká Ohe chehe kị ka wẹ lụka okpii, ụka ká Ịpyị-Adịrahụ á ka kpeji odehe ọlẹ. Ụka kahị ja kụ ẹhị yẹ oja ịwẹ, ahị ka kụ irya nya agbẹyị ịlẹ kahị ka jẹ́-ẹ gbịla abwẹla nya iJisọsị myị́. À ka hu ụka nọ nyọka jẹ́ ang u-uhye nya akụrwọ ẹbyẹbyị ịkịla ịlẹ ká iJisọsị họ la ịlọng lee lụka nya Ang Ọjẹ́jẹ nya Ugbiyegu myị́? Yẹ ẹla ọlẹ ká ka jẹ́ bwu ụwa, ká mẹ ẹla ọọwa jẹ angịkịla ịnyịnyị. À ka jẹ́-ẹ yé oja ịnyịịla-ịnyịịla ja angịkịla kori ká họ ịnyị!—Rom. 1:11, 12.

18. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka kụ ẹhị yẹ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọkịla?

¹⁸ Ụka ká ocheju nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ nya iJisọsị wẹẹ ju chwẹẹ, ọ wule ọngọ ọhata eji bwula igu, kọ tị ri ohyẹẹkpẹ ọlẹ kị da ị-ịBayịbụụ ịnyịnyị. Ma ọọwa tị datị chajị oligu ọlịkẹjẹ nyamwụ o ri lẹ, iwe-ahụrụ ọlẹ kọ tị kpa họ ịnyị á tị me ịkịla ka ịnyịnyị. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu oja nya ụkụrwọ ẹbyẹbyị ọwẹ? Ányị ọ tị́ ka jẹ́-ẹ ju ọmyịmyị nyahị ọngịrị u-uhye nya ẹhị ọrịrịị-rịrị nya owuleji bwula igu? Ang ọjẹ́jẹ ọkịla ka wẹ ịtọ ẹla ịwẹ.