1. Jaabwọ ká ụpwụ nya ịMalakayị 3:16 ya, ụpwụ oyina iJihova à tị́ wẹẹ kpa da? Ịyẹ ọ tị́ da ju ụ-ụpwụ ọọwa?

 ỤPWỤ ọdatị ọhẹ juwa ká iJihova wẹẹ da ẹ-ẹpwụ nya ẹka ụnọ ịmanyị tị́ lẹ. Ẹnyị nya angịnyị à juwa lẹ, ịnya Ebẹlụ kọ ri olibeenu ọkpẹẹkpẹẹ ọhọhẹ-họhẹ à juwa jene lẹ. * (Luk. 11:50, 51) IJihova wẹẹ da ẹnyị ịkịla jwaa bwu ụka ọọwa daalẹ, du ká ẹnyị ịịwa pwụ uku ịmányị tị́ lẹẹlẹẹ lẹ. Ẹ-ẹpwụ nya ịBayịbụụ, ị wụrụ ụpwụ ọọwa nya “ụpwụ nya ọhịhị.”—Wa ịMalakayị 3:16; Ọwụ. 3:5; 17:8.

2. Ẹnyị nya owo anyị ị tị́ da ju ụ-ụpwụ nya ọhịhị? Ányị ahị tị́ ka họ ká ẹnyị nyahị ka juwa ẹ-ẹpwụ nya ụpwụ ọọwa?

² Ẹnyị nya angịlẹ kị gbịgba ha iJihova la ihi okpori-kpori bala ọ-la ọháha ẹ-ẹga nya ẹnyị nyamwụ, à ji ẹpwụ nya ụpwụ ọọwa lẹ. Ịwa à ka la iwe nyọka ye ọhịhị ọmyịmyị ka lẹ. Ẹnyị nyahị ka jẹ́-ẹ juwa ẹ-ẹpwụ nya ụpwụ ọwẹ alẹ, kori kaahị la ịlọhị á ri igu o-chii bala iJihova bwula iya ọkịlaakịla nya iJisọsị ịKịrayịsị ọnyị nyamwụ. (Jọn. 3:16, 36) Kori kahị la ẹhị ọrịrịị-rịrị nyọka hịhị e-epwoohe lee odehe ọlẹ, ahị wuu tịtọ ká ẹnyị nyahị ka juwa ẹ-ẹpwụ nya ụpwụ ọwẹ!

3-4. (a) Ahị ka hịhị gboyi myị́ oyi kori ká ẹnyị nyahị á ji ẹpwụ nya ụpwụ nya ọhịhị lẹẹlẹẹ? Ịyẹ tị́ du? (b) Ẹlịyẹ ahị tị́ ka kụ ẹhị yẹ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ bala ọbọọba?

³ Ọọwa ri yẹkẹẹ angịlẹ wuu kị da ẹnyị nyaa juwa ụ-ụpwụ ọwẹ  ka la ọhịhị ọmyịmyị-ka lẹ ịnyị? Ahị ka yé ọwẹwẹ nya ịtọ ọwẹ ẹ-ẹpwụ nya ẹla ọlẹ ká iJihova byi iMosisi, kị da kpehe ụ-ụpwụ nya Ehe Ọkpụkpụ 32:33. IJihova yẹkẹẹ: “Ẹnyị nya angịlẹ kị họ ang onyobyi kem m̄ ka yịlẹ hi ụpwụ nyam lẹ.” Lẹ, ị ka jẹ́-ẹ hịlẹ ẹnyị ịlẹ kị juwa lẹẹlẹẹ myị́ wẹẹ, lala o-ri iJihova nyị da ẹnyị ịwẹ la ang ọ-da ụpwụ ọlẹ kị jẹ́-ẹ hịlẹ myị́ lụka nya ọgbanyẹ. (Ọwụ. 3:5) Ahị ka maga ká ẹnyị nyahị ka juwa gbee kị ka dọọ la ang ọ-da ụpwụ ọlẹ kọ ka jẹ́-ẹ hịlẹ myị́ kaka.

⁴ Ịtọ ẹla ịhyẹ tị ka wẹ ẹpwụ nyahị myị́. Ọ-chụ pwokwita, ẹlịyẹ ịBayịbụụ à tị́ ya u-uhye nya angịlẹ kị da ẹnyị nyaa ụ-ụpwụ nya ọhịhị bala angịlẹ kị da ẹnyị nyaa ụ-ụwa ka? Ụka oyina angịlẹ ká ẹnyị nyaa juwa ẹ-ẹpwụ nya ụpwụ ọwẹ à tị́ ka yé ọhịhị ọmyịmyị-ka? Angịlẹ kị tị gbu la ọ-la iwe nyọka jẹ́ iJihova ene ka bẹẹ? Ọ ka chịkpẹẹ myị́ ká ẹnyị nyaa ka ka ẹpwụ nya ụpwụ ọwẹ wẹẹ? Ahị ka yé ọwẹwẹ nya ịtọ ẹla ịwẹ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ bala ọbọọba.

ẸNYỊ NYA OWO ANYỊ À TỊ́ JUWA Ụ-ỤPWỤ ỌWẸ?

5-6. (a) Jaabwọ ká ụpwụ nya Ala iFilipayị 4:3 ya, ẹnyị nya owo anyị ị tị da ụ-ụpwụ nya ọhịhị? (b) Ụka oyina ị tị́ ka da ẹnyị nyaa ju ụ-ụpwụ nya ọhịhị gbobyi-gbobyi?

⁵ Ẹnyị nya owo anyị ị tị́ da ju ụ-ụpwụ nya ọhịhị ọwẹ? Nyọka jẹ́-ẹ wẹ ịtọ ẹla ọwẹ, ahị ka ya ẹla u-uhye nya ebwo nya angịnyị ịrụ. Ẹnyị nya angịhyẹ lẹpwụ nyaa juwa ẹ-ẹpwụ nya ụpwụ nya ọhịhị ọwẹ, ịnya angịkịla á tị juwa ka.

⁶ Ebwo ọhọhẹ ri angịlẹ kị chụ nyọka kpeji ta iJisọsị e-epwoohe. Ị da ẹnyị nyaa juwa ụ-ụpwụ nya ọhịhị lẹẹlẹẹ lẹ? Ee. Ẹla ọlẹ ká ọlẹrụ ịPọlụ ya ta “alụkụrwọ” nyamwụ ịlẹ kị kaa họ ụkụrwọ lawụlẹ i-iFilipayị mẹjẹ nyori ẹnyị nya angịlẹ ká Ohe ya ida wụ kị ka kpeji ta iJisọsị, juwa ụ-ụpwụ nya ọhịhị lẹẹlẹẹ lẹ. (Wa  Ala iFilipayị 4:3.) Ma kori ká ẹnyị nyaa á ka juwa ụ-ụpwụ ọwẹ pyịyọọ aalẹ, ị ka godayị giri-giri kịnyaa. Ụka kị tị ye ang ẹjẹẹ ohyẹẹkpẹ-ẹkpẹ nyaa kpá lẹ, ẹnyị nyaa à ka ka ẹpwụ nya ụpwụ nya ọhịhị ọwẹ gbobyi-gbobyi lẹlẹ. Ị ka ye ang ẹjẹẹ ọwẹ ene nya igu nyaa lee ene ká akama ọtụka okpelego ka dọmwụ.—Ọwụ. 7:3.

7. Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ bwu ụpwụ nya Ọwụrụụ-wụrụ 7:16, 17 u-uhye nya ụka ọlẹ kị ka da ẹnyị nya ogu ịkpịlọ ọkịla ju ụ-ụpwụ nya ọhịhị gbobyi-gbobyi?

⁷ Ebwo oheeye ri ogu ịkpịlọ ọkịla. Ị da ẹnyị nyaa juwa ụ-ụpwụ nya ọhịhị lẹẹlẹẹ lẹ? Ee. Ẹnyị nyaa ka juwa ụ-ụpwụ nya ọhịhị ụka kị chịda bwu Amagẹdọn kpá? Ee. (Ọwụ. 7:14) IJisọsị ya nyori angị lala ịkpịlọ ịwẹ nyị ka “jụ ka ẹpwụ nya ọhịhị ọmyịmyị-ka.” (Mat. 25:46) Ma angị chịda bwu Amagẹdọn ịwẹ á ka ye ọhịhị ọmyịmyị-ka i-ijata ka. Ẹnyị nyaa ka juwa ụ-ụpwụ nya ọhịhị la abwụma nya ang ọ-da ụpwụ ọlẹ kị ka jẹ́-ẹ hịlẹ wẹẹ. Lụka nya Eji Ọkpakpa ọla Ẹka Ụnọ, iJisọsị “a ka ri ọngọgbikpịlọ ọ-ka kpẹhị rịraa lẹlẹ. Ọwa tị ka ri ọngọ kpaa ụgbẹyị kele ka ẹmwụ nya enyi nya ọhịhị ọlụwa lẹlẹ.” Angịlẹ kị ju ihi nya ẹla ọmẹjẹ nya ịKịrayịsị kpụ kọ waa nya angị godayị giri-giri ha iJihova lẹ aalẹ, ẹnyị nyaa ị ka ya ju ka ụpwụ nya ọhịhị gbobyi-gbobyi lẹlẹ.—Wa Ọwụrụụ-wụrụ 7:16, 17.

8. Ẹnyị nya owo anyị ị tị́ da ju ụ-ụpwụ nya ọhịhị ka? Ịyẹ à tị́ ka họ taa?

⁸ Ebwo ọhata ri angị lala embiri ịlẹ kị ka ta ayịreji lụka nya Amagẹdọn. Ẹnyị nyaa á juwa ụ-ụpwụ nya ọhịhị ka. IJisọsị ya nyori nyị ka “ku angị inyibyi ịwẹ wuu rụ kele ka ẹpwụ nya akama o-gbe oyi myị́ oyi” lee ọ-taa ayịreji gboyi myị́ oyi. (Mat. 25:46) Olegu ịgọgọ kpa ịPọlụ byihi nyori “akama ọyẹyẹ nya angịịwa wuu ka ri ayịreji ọtata o-gbe oyi myị́ oyi.” (2 Tẹs. 1:9; 2 Pit. 2:9) Ịnyịnyị ọ ka la ẹ-ẹga nya angịlẹ wuu kị kaa tọchị-tọchị họ ọhọbịrị ba olegu ịgọgọ bwu ụka ọkẹkpẹ wuu lẹ. Ịwa ịnyịnyị ka ta ayịreji o-gboyi myị́ oyi ọkọkọ nyọka ye ọhịhị ọmyịmyị-ka. Ọ la gede-gede nyori, ị́ ka wulaa ịwa eji bwula igu ka. (Mat. 12:32; Mak. 3:28, 29; Hib. 6:4-6) Ahị kụ ẹhị yẹ ebwo imiiye nya angịlẹ kị ka wuleji bwula igu wẹ odehe ọlẹ ugbẹnyị wẹẹ.

ANGỊLẸ KỊ KA WULEJI BWULA IGU

9. Jaabwọ ká ụpwụ nya Ụkụrwọ nya Alẹrụ 24:15 ya, ebwo nya angị imiiye iyina à tị́ ka wuleji bwula igu wẹ odehe ọlẹ? Ịyẹ à tị́ ri ọdatị nya ebwo nya angị imiiye ịwẹ?

⁹ ỊBayịbụụ ya ẹla rụ ebwo imiiye nya angịnyị ịlẹ kị ka wuleji bwula igu la ahị ọdahile nyọka hịhị gboyi myị́ oyi odehe ọlẹ, kị ri “alabwẹla ọnyịịla” bala “alabwẹla onyobyi.” (Wa Ụkụrwọ nya Alẹrụ 24:15.) “Alabwẹla ọnyịịla” ri angịlẹ kị gbịgba ha iJihova kpẹẹkpẹẹ ụka kị ji la ọhịhị. Ma, “alabwẹla onyobyi” ri angịlẹ kị gbịgba ha iJihova yẹẹyẹẹ ka. Ẹlịlẹhị dọmwụ ri, ị́ la abwẹla ọnyịịla kpong-kpong ka. Nyọlẹ ká ebwo imiiye nya angịwẹ ka wuleji bwula igu wẹẹ, ahị ka jẹ́-ẹ ya nyori ị da ẹnyị nyaa juwa ẹ-ẹpwụ nya ụpwụ nya ọhịhị lẹ? Nyọka wẹ ịtọ ẹla ọwẹ, ahị kụ ẹhị yẹ ebwo nya angịwẹ datị-datị wẹẹ.

10. Ịyẹ tị́ du kị ka wule “alabwẹla ọnyịịla” eji bwula igu? Iwe nya ẹlịyẹ angịhyẹ nyaa à tị́ ka la? (Kụ ẹhị yẹ “Ịtọ Ẹla Bwu Ẹga nya Angị Wa Apwụ Nyahị” ọla ụpwụ ọlẹ u-uhye nya owuleji bwula igu ọla odehe ọlẹ.)

¹⁰ “Alabwẹla ọnyịịla” ri ebwo ohene. Ị da ẹnyị nyaa ju ụ-ụpwụ nya ọhịhị ene kịị gbu. Ị hịlẹ ẹnyị nyaa hi ụpwụ ọwẹ nyọlẹ kị gbu kpá? Ehe, chajị ị juwa “la ọhịhị” i-irya nya iJihova. IJihova “ayịdang á ri Ohe Oluhye nya egu ịlịpyị ka! Ma, Ohe Oluhye nya angịlẹ kị la ọhịhị ọpyịyọọ nya Ohe Oluhye ịnyị! Chajị ẹ-ẹga nya Ohe Oluhye ọhịhị nya ọng myị́ ọng wuu a bwu lẹ.” (Luk. 20:38) Etu nya ọọwa ri ụka kị wule alabwẹla ọnyịịla eji bwula igu wẹ  odehe ọlẹ, ẹnyị nyaa ka juwa ụ-ụpwụ nya ọhịhị wẹẹ, ma ọ ka juwa la “abwụma nya ang ọ-kpa da ụpwụ ọlẹ kị jẹ́-ẹ hịlẹ myị́” lụka nya ọgbanyẹ. (Luk. 14:14) Ọ la gbagbịla nyori angịhyẹ nya angịlẹ kị wẹẹ ka wuleji bwula igu ka la iwe nyọka “ri alegbeju tu ẹga myị́ ẹga nya odehe ọlẹ da.”—Eje. 45:16.

11. Ẹlịyẹ “alabwẹla onyobyi” à tị́ baba nyọka jẹ́ ene kị ka jẹ́-ẹ da ẹnyị nyaa ụ-ụpwụ nya ọhịhị?

¹¹ Ohyẹẹkpẹ, ahị kụ ẹhị yẹ ebwo ọharụ, ko ri “alabwẹla onyobyi” wẹẹ. Ọhẹka chajị nyọlẹ kị jẹ́ ehile nya iJihova ka lẹ, ị́ jẹ́ la ọhịhị nya abwẹla ọnyịịla ene kịị gbu ka. Lẹ ị́ da ẹnyị nyaa ụ-ụpwụ nya ọhịhị ka. Ma nyọlẹ ká Ohe wẹẹ ka wulaa eji bwula igu wẹẹ, ọ wẹẹ ya iwe haa chajị ká ẹnyị nyaa ka jẹ́-ẹ ka ẹpwụ nya ụpwụ ọwẹ. “Alabwẹla onyobyi” ịwẹ ka baba nya ụbwọ ọdada yẹẹyẹẹ. Ene kịị gbu, angịhyẹ nyaa kaa họ ang ịtịpyọ kaka kpoye. Lẹ ị ka baba nyọka mẹjáa jaabwọ kị ka bwu hịhị ba ehile nya iJihova jẹ. Nyọka mẹjáa kị ka họ ịnyị, Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe ka kpịlahị nya ang ọmẹjẹ ọtụka-ọtụka ụma ọlẹ kọ ji ẹnẹnẹhẹ lẹka.

12. (a) Owo anyị à tị́ ka mẹ ang jẹ́ alabwẹla onyobyi? (b) Ịyẹ à tị́ ka họ ta angịlẹ kị pwa la ọ-kpa ẹla ọlẹ kị jẹ́ họ ụkụrwọ?

¹² Owo anyị à tị́ ka mẹ ang jẹ alabwẹla onyobyi ịwẹ? Ogu ịkpịlọ ọtụka bala alabwẹla ọnyịịla ịlẹ kị ka wuleji bwula igu ịnyị. Chajị kị ka jẹ́-ẹ da ẹnyị nya alabwẹla onyobyi ju ụ-ụpwụ nya ọhịhị lẹ, ị ka baba nyọka ri igu ta iJihova bala ọ-ka hu ịlaa jwoo ụ-ụbwọ. IJisọsị bala angịlẹ ká Ohe ya ida wụ ka ya ẹhị reeji bwu epwoohe nyọka yẹ jaabwọ ká alabwẹla inyibyi ịwẹ wẹẹ kpa ẹla ọlẹ kị mẹjáa họ ụkụrwọ. (Ọwụ. 20:4) Ị́ ka ya iwe da ha ọngọngọhẹ ọlẹ kọ pwa la ọ-kpa ẹla ọlẹ kị wẹẹ mẹjọ́ọ họ ụkụrwọ kọ ka juwa la ọhịhị ka, ó ri kị dọmwụ gu ẹka pwụ ohu wẹwẹ. (Ayị. 65:20) IJihova bala iJisọsị jẹ́-ẹ yẹ ọkịlẹtụ nya ọngịnyị, lẹ ị́ ka ya iwe da ha ọngọngọhẹ ọ ka bịrị odehe onyeewe ka.—Ayị. 11:9; 60:18; 65:25; Jọn. 2:25.

 OWULEJI BWULA IGU KA ỌHỊHỊ BALA Ọ-KA EJE ỌLALA

13-14. (a) Ányị ahị tị́ kaa wo etu nya ẹla ọlẹ ká iJisọsị ya ụ-ụpwụ nya ịJọn 5:29 lụka ọkẹkpẹ? (b) Ẹlịyẹ ahị tị́ baba nyọka kpa i-irya u-uhye nya ẹlẹwẹ?

¹³ IJisọsị ịnyịnyị ya ẹla u-uhye nya angịlẹ kị ka wuleji bwula igu wẹ odehe ọlẹ. Ọ-chụ pwokwita, ọ yẹkẹẹ: ‘Ụka juwa warị ká angịlẹ kị gbugbu juwa i-iworu ka wo omyi nya Ọnyẹwẹ nya Ohe Oluhye! Ị ka gba kpehe bwu ẹpwụ nya iworu nyaa. Angịlẹ kị họ abwẹla ọnyịịla ka wuleji bwula igu kaka la ọhịhị ọmyịmyị-ka. Angịlẹ kị tị họ abwẹla onyobyi, ka wuleji bwula igu ka ju ka ẹpwụ nya eje owuwu nya Ohe Oluhye.’ (Jọn. 5:28, 29) Etu nya ẹla ọlẹ ká iJisọsị ya wẹ tị́ ri ányị?

¹⁴ Lụka ọkẹkpẹ, ahị kaa me nyori ang ịlẹ ká iJisọsị ya wẹ nyị ri ang ịlẹ ká angị wuleji bwula igu ka họ ụka kị wuleji bwula igu kpá; ọọwa ri angịhyẹ ka tịrẹkpẹ wẹ ọhịhị kaka họ ang ọnyịịla ma angịkịla tị ka tịrẹkpẹ wẹ ka họ ang ọtịpyọ. Ma kpịtịya nyori iJisọsị á ya nyori angịlẹ kị kpehe bwu iworu bwaa nyị ka họ ang ọnyịịla lee ọ-ka họ ang ịtịpyọ ka. Ọ kpa omyi ẹla nya ẹla ọlẹ kọ họ kẹkpẹ lẹ ya ẹla. Ọ ya ẹla nya angịlẹ kị “họ abwẹla ọnyịịla” bala angịlẹ kị “họ abwẹla onyobyi.” Ọwẹ mẹjẹ nyori ị họ abwẹla ịwẹ ene kịị gbu. Ẹlẹwẹ ju egbeju ịlẹhị chajị iwe á ka ji ha ọngọngọhẹ nyọka họ abwẹla ọtịpyọ odehe onyeewe ka. Abwẹla onyobyi nyaa ọwẹ ri ang ọlẹ kị họ ene kịị gbu lẹ. Ányị ahị tị́ tịtị ka wo etu nya ẹla ọlẹ ká iJisọsị ya u-uhye nya angị ka “wuleji bwula igu kaka hịhị” bala angị ka “wuleji bwula igu ka ju ka ẹpwụ nya eje owuwu”?

15. Owo anyị à tị́ ka “wuleji bwula igu kaka hịhị”? Ịyẹ à tị́ du?

¹⁵ Alabwẹla ọnyịịla, kị ri angị họ ang ọnyịịla ene kịị gbụ, ka “wuleji bwula igu kaka hịhị” chajị ị da ẹnyị nyaa ju ụ-ụpwụ nya ọhịhị ene-ene lẹ. Etu nya ọọwa ri owuleji bwula igu nya “angịlẹ kị họ abwẹla ọnyịịla,” ká ụpwụ nya ịJọn 5:29 ya, la ookpokpo bala owuleji bwula igu nya “alabwẹla ọnyịịla” ọlẹ kị gu ẹnyị ụ-ụpwụ nya Ụkụrwọ nya Alẹrụ 24:15. Ọdawụlẹ ọwẹ pwoku ẹla ọla ụpwụ nya Ala iRom 6:7 ọlẹ kọ yẹkẹẹ: “Ụka ká ọngịnyị ehe á gbu lẹ aalẹ, ọwa ayịdang gbocho bwu ẹpwụ nya ọhọbịrị ọhọhọ gbanggbang lẹ.” Ụka ká alabwẹla ọnyịịla ịwẹ á gbu lẹ, iJihova kaa hịlẹ ịhọbịrị ịlẹ kị họ lẹ, ma ọ tị kaa kpịtịya nya ang ịnyịịla ịlẹ kị họ ụka kị ji lahị. (Hib. 6:10) Ẹlịlẹhị tị ri, alabwẹla ọnyịịla ịwẹ ka baba nyọka kịnyaa la ọ-họ kpẹẹkpẹẹ chajị ká ẹnyị nyaa ka jẹ́-ẹ juwa ẹ-ẹpwụ nya ụpwụ nya ọhịhị pyịyọọ.

16. Ịyẹ à tị́ ri etu nya ‘owuleji bwula igu ka ju ka ẹpwụ nya eje owuwu’?

¹⁶ Angịlẹ kị họ abwẹla ọtịpyọ ene kịị gbu tị bẹẹ? Ịlẹhị lẹ Ohe hịlẹ ịhọbịrị nyaa nyọlẹ kị gbu lẹ, ma ị́ tị gbịgba ha iJihova kpẹẹkpẹẹ ụka kị ji lahị ka. Ẹnyị nyaa á juwa ụ-ụpwụ nya ọhịhị ka. Lẹ, owuleji bwula igu nya angịlẹ kị “họ abwẹla onyobyi” la ookpokpo bala owuleji bwula igu nya “alabwẹla onyobyi” ọlẹ ká ụpwụ nya Ụkụrwọ nya Alẹrụ 24:15 ya ẹla rụ. Ịnyaa ka ri ‘owuleji bwula igu ka ju ka ẹpwụ nya eje owuwu.’ * Ọọwa ri iJisọsị ka wụlaa yẹ kori kị juwa họ abwẹla ọnyịịla. (Luk. 22:30) Ọ ka ye ụka nyọka jẹ́ kori kị chịla nyọka da ẹnyị nyaa ụ-ụpwụ nya ọhịhị. Ó ri ká alabwẹla onyobyi ịwẹ á nyẹẹkpẹ da ụgbẹyị ọtịpyọ nyaa onyogo bala o-hu ịlaa ju iJihova ụ-ụbwọ kẹnẹ-kẹnẹ lẹ, ị ka jẹ́-ẹ da ẹnyị nyaa ju ụ-ụpwụ nya ọhịhị wẹẹ lẹ.

17-18. Ịyẹ angịlẹ wuu kị ka wuleji bwula igu wẹ ọhịhị ọla odehe à tị́ ka baba nyọka họ? Ịyẹ à tị́ ri etu nya “ang ọlẹ kị họ” ọlẹ ká ụpwụ nya Ọwụrụụ-wụrụ 20:12, 13 ya?

 ¹⁷ Kori ká angịlẹ kị wuleji bwula igu á ri alabwẹla ọnyịịla lee alabwẹla ọtịpyọ ene-ene wẹwẹ, ị ka baba nyọka ju ihi nya ehile ịlẹpwụ nya ụpwụ ọwaba onyeewe ọlẹ kị ka wụrụ lụka nya ẹka 1,000. Ọlẹrụ ịJọn chabwọ nya ẹla ọlẹ kọ yẹ a-arụrụ yẹkẹẹ: “M chẹhị kaka yẹ iru nya angịlẹ kị gbugbu wuu ene-ene tụ angịlẹ kị ri angị ịtụka-ịtụka riri bala angịlẹ kị ri angị ichiche kị kele kaka godayị rịrị ị-ịlahị nya ẹchị adịrahụ ọọwa lẹ, ị wụrụ apwụ ịwawa ịhyẹ dụwa dodo lẹlẹ. Ịnyị lẹ, ị wụrụ ụpwụ ọkịla da dodo ọlẹ kọ ri ụpwụ nya ọhịhị nya Ohe Oluhye lẹlẹ. Ọọwa lẹ, ị juwa la angị gbugbu ịịwa eje bwu ẹpwụ nya apwụ ịịwa u-uhye nya ụma nya ang ọlẹ kị họ lụka nya ọhịhị nyaa odehe ọlẹ lẹlẹ.”—Ọwụ. 20:12, 13.

¹⁸ Eje ọlẹ kị ka la angị wuleji bwula igu tị́ kpụnịrọ “ang ọlẹ kị họ” lụka oyina? Ang ọlẹ kị họ ene kịị gbu ọ- ka ri lẹ? Ehe! Kpịtịya nyori, ị gbocho bwu ẹpwụ nya ịhọbịrị nyaa ịkẹkpẹ nyọlẹ kị gbu lẹ. Ó ri ịnyị aalẹ “ang ọlẹ kị họ” á ka jẹ́-ẹ ri ọlẹ kị họ lụka nya ọhịhị nyaa olene ka. Ọkọkọ nyọọwa, ang ọlẹ kị họ u-uhye nya ẹla ọmẹjẹ ọlẹ kị ka ye odehe onyeewe ọ wẹẹ ya ẹla rụ lẹ. Angịnyị lala iNuwa, ịSamwẹlụ, iDevidi, bala ịDanẹlụ kị la ọmyịmyị, dọmwụ ka baba nyọka jẹ́ ang u-uhye nya iJisọsị bala ọ-ka la ọmyịmyị u-uhye nya iya ọkịlaakịla nyamwụ wẹẹ. Ó ri ká alẹng ịwẹ á la ang lụmẹ-lụmẹ ka jẹ́ wẹẹ aalẹ, ịnya alabwẹla onyobyi à dọmwụ ka gụ́ wẹẹ lẹ!

19. Ịyẹ à tị́ ka ri ocheju nya angịlẹ kị nyẹẹkpẹ da iwe ọnyịịla ọwẹ?

¹⁹ Ịyẹ à tị́ ka ri ocheju nya angịlẹ kị nyẹẹkpẹ da iwe ọnyịịla ọwẹ? Ọwụrụụ-wụrụ 20:15 byihi yẹkẹẹ: “Ọng myị́ ọng ọlẹ kị yẹ ẹnyị nyamwụ ẹ-ẹpwụ nya ụpwụ nya ọhịhị nya Ohe Oluhye ọọwa kaka lẹ, ị wu ọngọọwa ju ka ẹpwụ nya ẹmwụ nya ila ọtụka-ọtụka . . . lẹlẹ.” Ee, ị ka taa ayịreji gboyi myị́ oyi. Ọ tịng tị baba yẹẹyẹẹ kahị ka maga ká ẹnyị nyahị ka ju ka ụpwụ nya ọhịhị ọwẹ bala ọ-ka juwa ụ-ụwa pyịyọọ!

20. Ụkụrwọ ọkpịpyọ oyina à tị́ ka ji lụka nya Eji Ọkpakpa ọla Ẹka Ụnọ? (Yẹ ifoto ọla ẹbẹ nya ọgbanyẹ.)

²⁰ Ụka nya Eji Ọkpakpa ọla Ẹka Ụnọ ka kpịpyọ lụmẹ! Ang ọmẹjẹ ọtụka-ọtụka ụma ọlẹ kọ́ ji odehe ọlẹ ẹnẹnẹhẹ lẹka ka ji ụ-ụwa. Ma ọ tị ka ri ụka kị ka wụla ọhọhọ nya alabwẹla ọnyịịla bala alabwẹla onyobyi yẹ ịnyịnyị. (Ayị. 26:9; Ụkụr. 17:31) Ányị ang ọmẹjẹ ọwẹ à tị́ ka bwu la? Ang ọjẹ́jẹ ọkịla ka dahị ụbwọ nyọka wo etu nyamwụ bala ọ-ka jẹ́ apyobwuna nya āhị ọnyịịla ọwẹ.