1. Akama oyina iJowachị, Usiya, bala iJosaya a tị́ chịpwụrụ bwu?

 YẸ ỊLỌNG lala adịrahụ nya angịnyị nya Ohe ụka ká ri onjwo ochiche lee ụka ká gu ẹka iwo kụrụ wẹẹ! Ányị a tị́ ka kpa ọngịrị ọlẹ ká la wẹ họ ụkụrwọ? ỊBayịbụụ ya ẹla u-uhye nya anjwo ịhyẹ ịlẹ kị ri ịdịrịhụ i-iJuda. Ọ-chụ pwokwita, iJowachị gu ẹka irwiye, Usiya owa gu ẹka 16, iJosaya tị gu ẹka 8. Eji ọkpakpa ọlịịwẹ ka lujwo nyịlẹhị-ịlẹhị! Ma nanana nyori iwe-ahụrụ nyaa á chịkpẹẹ lụmẹ ka, iJihova bala angịkịla daa ụbwọ nyọka họ ang ịnyịịla lụmẹ-lụmẹ.

2. Ịyẹ à tị́ du kahị baba nyọka jẹ́ ang u-uhye nya ọhịhị nya iJowachị, Usiya, bala iJosaya?

² Áhị ri ịdịrịhụ alẹng lee ịdịrịhụ anyang ka, ma ahị ka jẹ́-ẹ jẹ́ ang yẹẹyẹẹ bwu ẹga nya iJowachị, Usiya, bala iJosaya. Ị cheje ịnyịịla, ma ị tị cheje ịtịpyọ ịnyịnyị. Ahị ka kpa ọgụ-ẹpẹtẹ nyaa yẹ ang odudu kahị baba nyọka chụ aligu ịnyịịla, kpịlọhị keji bala ọ-ka ju ihi nya iJihova.

3. Ányị iJehoyada à tị́ bwu da iJowachị ụbwọ nyọka cheje ịnyịịla?

³ Gbịla eje ịchịchị ịnyịịla nya iJowachị. Ụka ká iJowachị ri onjwo, Adamwụ gbu hyoo, ọngọkịliya iJehoyada à kpọọ kaka kpa bala ọ-mẹ ẹla nya iJihova jọ́ọ lẹ. IJowachị tị wẹ ka jẹ́ ẹla yẹẹyẹẹ chajị ọ ke ụrụ wo ọmẹjẹ nya iJehoyada. Ọngọkịliya iJehoyada mẹ ang jọ́ọ lala ọnyị nyịlọmwụ. Ọọlajị nya ọgụ-ẹpẹtẹ ọlẹ ká iJehoyada ya deeji, iJowachị cheje nyọka gbịgba ha iJihova bala ọ-ka da angịkịla ụbwọ kị ka gbịgba ha iJihova ịnyịnyị. IJowachị myị́myị́ họ kpụ ị nwụla ube ịgọgọ.—2 Ego. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Apyobwuna oyina ahị tị́ kaa yé kori ká ehile nya iJihova á háahị kahị tị kaa ju ihi nyaa? (Etu 2:1, 10-12)

⁴ Kori ká adang bala ịnang lee ọngọkịla á ja mẹ ang jẹ́ng nyọka la ọháha ẹga nya iJihova bala ọ-ka hịhị ba ehile nyamwụ jẹ  aalẹ, ahị ọtụka-ọtụka à wẹ kị wẹẹ ya hang lẹ. (Wa Etu 2:1, 10-12.) Adang bala ịnang ka jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ́ng a-agbẹyị lụmẹ-lụmẹ. Yẹ jaabwọ ká adịda nya ọọnahị ọnyang ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Katya dọọ ụbwọ nyọka jẹ́-ẹ cheje ịnyịịla lẹẹ wẹẹ. Ụka ká adamwụ-ụ́ ja hwoo kpa ka ube-ụpwụ ẹnụ myị́ ẹnụ, ọ kaa ya ẹla u-uhye nya ang ọjẹ́jẹ nya ụtụrụ balọọ. Ọ yẹkẹẹ: “Ẹla ọ-ya lawụlẹ ọwẹ-ẹ́ dam ụbwọ nyọka họ ẹla ọlẹ kọ pwoku ụka ká akama á chịm ọgụ ẹ-ẹpwụ nya ahyẹẹnụ ọwẹ.” Kori kọ tị lala o-ri ẹla ọlẹ ká adang bala ịnang wẹẹ mẹjẹ́ng bwu ịBayịbụụ nyị́ ya ẹga da hang nyọka họ ang ọlẹ ká tịtọ ka bẹ? Ịyẹ à tị́ ka dang ụbwọ nyọka ju ihi nyaa? Ọọnahị ọnyang ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Anastasia ya nyori adamwụ bala ịnamwụ nyị kaa kpa ụka nyaa wụlẹ ang odudu ọlẹ kị da ehile ịhyẹ joo. Ọ yẹkẹẹ: “Ọọwa dam ụbwọ nyọka yẹ ehile ịịwa lala ang ọ-chị ewu kem ẹ-ẹpwụ nya ọháha ọkọkọ nyọka yaa lala ang ọ-chịm ochuchuu.”

5. Ányị abwẹla nyang à tị́ ka bwu gu adang bala ịnang tụ́ iJihova myị́? (Etu 22:6; 23:15, 24, 25)

⁵ Adang bala ịnang ka chị ọkẹkẹnị kori ká kpa ẹla ọla Ụpwụ Ịgọgọ ọlẹ kị wẹẹ mẹjẹ́ng họ ụkụrwọ. Ọgụgụụgụ wuu ri, ẹla nyang ka kpụ Ohe ịpyọ, à tị ka jẹ́-ẹ ri oligu nyamwụ gboyi myị́ oyi. (Wa Etu 22:6; 23:15, 24, 25.) Ọọwa á ri ang ọnyịịla ọlẹ kọ ka gung gbịla nyọka gbịla ọgụ-ẹpẹtẹ nya iJowachị ụka ọlẹ kọ ri onjwo ka?

6. Ẹla ọmẹjẹ nya owo iJowachị à tị́ dọmwụ nyọka ke ụrụ wo la? Ịyẹ à tị́ ri ocheju nyọọwa? (2 Ego Ogbegbe 24:17, 18)

⁶ Jẹ́ ang bwu eje ịtịpyọ ịlẹ ká iJowachị chị. Ụka ká ịJehoyada gbu kpá, iJowachi chụ aligu ịtịpyọ. (Wa 2 Ego Ogbegbe 24:17, 18.) Ọ chụ nyọka dịrẹ ọmẹjẹ nya alegbeju nya iJuda ịlẹ kị la ọháha ẹ-ẹga nya iJihova ka. À ka myị nyori iJowachị baba nyọka chị ịlọmwụ ebwo hyaa chajị ị kaa họ ang ịtịpyọ. (Etu 1:10) Ma ọkọkọ nyọọwa, ọ ke ụrụ wo la irya ọtịpyọ ọlẹ kị jwoo. Ụka ọhẹ juwa ka ịSẹkaraya ọnyị nya ọọnịna nya adamwụ tịtọ nyọka nwọọ rịrị, ọ ya nyị da ajwọ nwọọ. (2 Ego. 24:20, 21; Mat. 23:35) Ẹla ọlẹ ká iJowachị họ wẹ tịpyọ lụmẹ ka kpoye! IJowachị dọmwụ nya ọhịhị nyamwụ ụ-ụgbẹyị ọnyịịla ụka nya ọgbanyẹ ịnọ, ma ọ yẹda kaka ri ọngọ ji ẹkpẹ da iJihova bala ọngọ nwụ ọngịnyị. Ụka ohyẹẹkpẹ, anchẹ nyamwụ à nwọọ ịnyịnyị lẹ. (2 Ego. 24:22-25) Ányị ọhịhị nyamwụ à tị́ ka kpọọ ịpyọ kaka ba ịnọ kori kọ kịnyaa la ọ-ke ụrụ wo ẹla nya iJihova bala ọ-ba ọmẹjẹ nya angị la ọháha ẹ-ẹga nya iJihova jẹ! Ẹlịyẹ a tị́ jẹ́ bwu ọhọhọ nyamwụ ọwẹ?

7. Owo anyị a tị́ ka chụ nya aligu nyang? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

 ⁷ Ẹlẹhẹ ọlẹ kahị ka jẹ́ bwu eje ọtịpyọ ọlẹ ká iJowachị chị ri, ahị baba nyọka chụ aligu ịnyịịla ịlẹ kị la ọháha ẹ-ẹga nya iJihova bala ọ-kaa tịtọ nyọka họ ẹla kpọọ ịpyọ. Aligu ịlịnyị ka dahị ụbwọ nyọka họ ang ịnyịịla. Ahị ka jẹ́-ẹ ri aligu bala angịlẹ kị ri angịgbahị nyahị lee o-ri anjwo nyahị myị́. Ahị kpịtịya nyori, iJowachị ri onjwo nya iJehoyada yẹẹyẹẹ. Ẹ-ẹga nya aligu ịlẹ ka chụ, tịlọng wo yẹkẹẹ: ‘Angịlẹ kam chụ wẹ ri angịlẹ kị ka jẹ́-ẹ ju ọmyịmyị nyam ẹ-ẹga nya iJihova ọngịrị? Ị kaa jum ọhụ nyọka hịhị ba ehile nyamwụ jẹ? Ị kaa ya ẹla u-uhye nya iJihova bala ẹlịlẹhị ịnyịịla nyamwụ? Ị kaa ju ihi nya ehile nya Ohe? Ị kaa nwụm rịrị ụka kam hu ẹta-ẹdịyẹ ọlẹ kọ há ka, lee ị tịị ya ẹla ọlẹ kọ ka kpụm ịpyọ ụ-ụrụ kem?’ (Etu 27:5, 6, 17) Ẹlịlẹhị ri, kori ká aligu nyang á la ọháha ẹ-ẹga nya iJihova ka aalẹ, á baba nyaa ka. Ma kori ká tị la aligu ịlẹ kị la ọháha ẹ-ẹga nya iJihova aalẹ, ị ka jẹ́-ẹ dang ụbwọ ụka wuu!—Etu 13:20.

8. Kori kahị kaa kpa intanẹtị ọ-kpa ja oja họ ụkụrwọ, ẹlịyẹ ahị tị́ ka kpa i-irya?

⁸ Intanẹtị ọ-kpa ja oja ri ụgbẹyị ọhẹ ọlẹ kahị jẹ́-ẹ wo ẹla bwu ẹga nya alugbiyegu bala aligu nyahị. Ma angịhyẹ kaa kpa intanẹtị ọ-kpa ja oja mẹ ịlaa jẹ bwula ọ-ya ifoto bala ifim nya ang ịlẹ kị ra lee ang ịlẹ kị họ ju ka ụwa. Kori ka kaa kpa intanẹtị ọ-kpa ja oja họ ụkụrwọ ịnyịnyị aalẹ, tọ ịlọng wo yẹkẹẹ: ‘Irya nyam ri ọ-ka mẹ ịlọm jẹ angịkịla ịnyị? M̀ tịtọ nyọka kpa ju angịkịla ọhụ lee ọ-ka họ kị ka ya ihi ham tị? M̀ kaa ya iwe da ká abwẹla nya angịkịla ị-la intanẹtị ọ-kpa ja oja ka chị wum ẹ-ẹpwụ nya irya ọkụkụ, ẹla oyaya bala ọhọhọ nyam ụ-ụgbẹyị ọtịpyọ?’ Ọọnahị Nathan Knorr, kọ ri ọngọhẹ nya Angị Kpẹhị Rịrị Ogu juhi ọhụ yẹkẹẹ: “A maga nyọka họ ẹla kpụ angịnyị ehe ịpyọ ka. Ó ri ịnyị ka ẹla nyang á ka kpụ ọngọngọhẹ ịpyọ ka. Họ ẹla kpụ iJihova ịpyọ mẹ, ọọwa lẹ ẹla nyang à ka kpụ angịlẹ wuu kị la ọháha ẹ-ẹga nya iJihova ịpyọ lẹlẹ.”

9. Ịyẹ iJihova à tị́ da Usiya ụbwọ nyọka họ? (2 Ego Ogbegbe 26:1-5)

⁹ Gbịla eje ịchịchị ịnyịịla nya Usiya. Ụka ká Adịrahụ Usiya ri okolobya, ọ kpa ịlọmwụ keji yẹẹyẹẹ. Ọ jẹ́ jaabwọ kọ ka “ju ihi nya Ohe Oluhye.” IJihova tị wahị kụrwọọ yẹẹyẹẹ ẹ-ẹpwụ nya ẹka 68 gbẹgbịlẹ. (Wa 2 Ego Ogbegbe 26:1-5.) Usiya kụrụ ẹpwụma lụmẹ-lụmẹ ịlẹ kị ri aluji nya ẹpwụma nyaa bala ọ-họ ụkụrwọ nyọka chewu ke iJerusalẹm. (2 Ego. 26:6-15) Usiya chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ u-uhye nya ang ịlẹ ká iJihova dọọ ụbwọ họ myị́.—Ọngọ. 3:12, 13.

10. Ịyẹ à tị́ họ ta Usiya?

¹⁰ Jẹ́ ang bwu eje ịtịpyọ ịlẹ ká Usiya chị. Adịrahụ Usiya kaa tịtọ ká angịnyị wuu ka dịrẹ ẹla ọlẹ kọ họ́ọ. Ọọwa du kọọ yẹ ịlọmwụ lala ọngọ ka họ ang myị́ ang ọlẹ kọ họ́ọ. Ẹnẹhẹ juwa kọ họ ẹla kpoye nya oyi bwula ọ-tịtọ nyọka kiliya u-uhye nya ogidi ọla ube ịgọgọ, ang ọlẹ kị ya iwe da ha adịrahụ ọhẹ-lọhẹ nyọka họ ka. (2 Ego. 26:16-18) Asariya Olegbeju Okiliya tịtọ nyọka nwọọ rịrị, ma Usiya ju agbama tọọ yẹẹyẹẹ. Usiya á godayị ẹ-ẹpwụ nya ọmyịmyị nyamwụ ka, ọọwa du ká iJihova yọọ akama bwula ọ-chọọ ekpo. (2 Ego. 26:19-21) Usiya á kịnyaa la ọ-kpịlọmwụ keji ịnọ, ọhịhị nyamwụ-ụ́ ka la ịwẹ kaka!

11. Ịyẹ à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka kịnyaa la ọ-kpịlọhị keji? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹¹ Ụka ká Usiya la ọngịrị yẹẹyẹẹ, ọ deeri nyori iJihova à ya ọngịrị bala ụdụ ọkpụkpụ ịịwa họ wuu lẹ. Ịyẹ ẹlẹwẹ à tị́ mẹjẹẹhị? Ahị kpịtịya nyori ahị ọwawa bala iwe ọlẹ kahị la alẹ wuu bwu ẹga nya iJihova. Ọkọkọ nyọka hu ịlọhị hwaa chajị nya ang ịlẹ kahị jụ họ myị́, ahị ya ogbo ha iJihova chajị nyọlẹ kọ dahị ụbwọ jụ  ang ịịwa họ. b (1 Kọr. 4:7) Ahị baba nyọka jẹ́ pyii nyori áhị la kpẹẹkpẹẹ ka, lẹ ahị baba nya ụbwọ o-gbile ụ-ụrụ. Ọọnahị ọhẹ ọlẹ kọ gu ẹka 60 myị́ lẹ yẹkẹẹ: “M̀ jẹ́ ang nyọka yẹ ịlọm kpoye nya abwọlẹ kam la ka. Ụka kị yalibyi lam u-uhye nya ẹta-ẹdịyẹ ọtịpyọ ọhẹ ọlẹ kam hu ụka kam ri onjwo, m̀ nwụ họ bala ọ-kịnyaa la ọ-họ jaabwọ kam ka jụ họ myị́ ha iJihova.” Ẹlịlẹhị ri, kori kahị kịnyaa la o-juhi nya iJihova bala ọ-yẹ ịlọhị meme labwọ, ọhịhị nyahị ka há.—Etu 22:4.

12. Ụka ká iJosaya ri onjwo, ányị ọ tị bwu mwahị nya iJihova? (2 Ego Ogbegbe 34:1-3)

¹² Gbịla eje ịnyịịla ịlẹ ká iJosaya chị. IJosaya gu ẹka 16 ụka kọ dọmwụ nyọka mwahị nya iJihova. Ọ tịtọ nyọka jẹ́ iJihova bala ọ-ka họ irya nyamwụ. Ma iwe-ahụrụ á chịkpẹẹ ha adịrahụ ọwẹ kpong-kpong ka. Ọ baba nyọka godayị giri-giri ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nya ịlẹhị chajị nyọlẹ ká ịgba ọgbagba nya ịnịịkịla lụmẹ. Ọ tị họ ịnyị ịlẹhị! Ene kọọ gu ẹka 20, ọ dọmwụ nyọka ta ịgba ọgbagba nya ịnịịkịla ayịreji hi ẹpwụma nyaa.—Wa 2 Ego Ogbegbe 34:1-3.

13. Ányị ọhịhị nyang à tị́ ka yẹda ụka ká hu ịlọng ju iJihova ụ-ụbwọ?

¹³ Kori ká ri onjwo wẹwẹ, à ka jẹ́-ẹ gbịla ọgụ-ẹpẹtẹ nya iJosaya bwula ọ-jẹ́ gụ ọọwa u-uhye nya iJihova bala abwẹla ịnyịịla nyamwụ. Ọ-họ ịnyị ka dang ụbwọ du ka ka jẹ́-ẹ hu ịlọng jwoo ụ-ụbwọ. Ányị ọọwa à tị́ ka bwu gu ọhịhị nyang? Ọọnahị Luke kọ hu enyi Ohe ụka kọ gu ẹka 14 yẹkẹẹ: “Bwu ọlẹẹlẹẹ ka ịlahị, m̀ ka hu ịgba ọgbagba nya iJihova kụ ịlahị nya ang myị́ ang nyam wuu bala ọ-maga nyọka họ ẹla kpọọ ịpyọ.” (Mak. 12:30) À ka yé ahị ọwawa lụmẹ-lụmẹ kori ká cheje ụma nyamwụ!

14. Ya ọ-chụ pwokwita nya anjwo ịhyẹ ịlẹ kị wẹẹ gbịla Adịrahụ iJosaya wẹẹ.

¹⁴ Akama iyina anjwo ịlẹ kị wẹẹ gbịgba ha iJihova a tị́ ka la myị́? Johan, kọ hu enyi Ohe ụka kọ gu ẹka 12, ya ẹla u-uhye nya abwọlẹ ká ala ịkịlasị nyamwụ kaa yẹ rịrọọ nyọka nwa ẹchụ. Nyọka yé ọngịrị ọlẹ kọ baba nyọka kụrụ ọ-tụ tutu ọwẹ, Johan kpụ ịlọmwụ ịtịya nyori ẹchụ ọnwa-nwa nyị ka họ ọwa ang ị-ịnyịrọ bala ọ-ka bịrị igu oriri nyamwụ bala iJihova myị́. Rachel, kọ hu enyi Ohe ụka  kọ gu ẹka 14, ya ang ịlẹ kị dọọ ụbwọ nyọka bọhụ ẹ-ẹpwụ nya ịmayẹ ịlẹ kịị chọọ ọgụ uube-ụpwụ. Ọ yẹkẹẹ: “M kaa maga nyọka yẹ ang ịlẹ kị ka kpụm ịtịya nya ịBayịbụụ bala iJihova. Ọ-chụ pwokwita, ụka kị ja mẹ ang jẹ́ẹhị u-uhye nya ego nya ẹlẹhẹ, ọ kaa kpụm ịtịya nya oja lee ọmwụ ọyẹyẹ ịlẹpwụ nya ịBayịbụụ. Lee ụka kam ja ya ẹla bala ọngịnyị uube-ụpwụ ụka ọhẹ, m̀ kaa kụ irya nya ụpwụ ịgọgọ ọlẹ kam ka jẹ́-ẹ kpa mẹ ang jáa.” Akama ịlẹ kị ka chịng ọgụ ka datị hi ịnya Adịrahụ iJosaya myị́, ma à ka jẹ́-ẹ jẹ ẹla bala o-godayị giri-giri jaabwọ kọ họ. Akama ịlẹ kị wẹẹ chịhị ọgụ lẹẹlẹẹ wẹẹ nwụlahị nọ gbe ịlẹ kị ka chịhị ọgụ ị-ịlahị.

15. Ịyẹ à tị́ da iJosaya ụbwọ nyọka gbịgba ha iJihova la ọmyịmyị? (2 Ego Ogbegbe 34:14, 18-21)

¹⁵ Ụka ká Adịrahụ iJosaya gu ẹka 26, ọ dọmwụ nyọka nwụla ube ịgọgọ. Ụka kị wẹẹ họ ụkụrwọ, ị “yẹ ụpwụ nya Ehile nya [iJihova] ọlẹ kọ ya ha iMosisi.” Nyọlẹ ká adịrahụ wo ẹla ọlụwa, ọ nwụ ang họ i-ijata chajị ká ọng myị́ ọng ka jẹ́-ẹ ba ehile ọlụwa jẹ. (Wa 2 Ego Ogbegbe 34:14, 18-21.) Ọ ka háng nyọka wa ịBayịbụụ ụka myị́ ụka? Ọhẹka, ahụ dọmwụ nya ọ-maga ká ka wa ẹnụ myị́ ẹnụ lẹ. Ma, ọ kaa kpụng ịpyọ la ọ-wawa? À kaa yẹhị reeji nya ịgba ịlẹ kị ka jẹ́-ẹ dang ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyang? Ọọnahị Luke ọlẹ kahị ya ẹla rụ ene lẹẹ, ya nyori ọ kaa da egbeju nya ẹla ịlẹ kị gwoo o-olegu ju ụpwụ. Ọ-họ lala ọọnahị ọwẹ ka dang ụbwọ nyọka kpịtịya nya ẹhị nya ẹla ịlẹ ka jẹ́ bwu ịBayịbụụ. Jaabwọ ká ịBayịbụụ wẹẹ háng ká tị wẹẹ jẹ́ ẹla ọlụwa gụ́ olene, ịnyịnyị ọ ka háng gụ́ ọọwa nyọka gbịgba ha iJihova lẹ. Lala Adịrahụ iJosaya, Omyi Ẹla nya Ohe ka gung gbịla nyọka họ ang ịnyịịla.

16. Ịyẹ tị́ du ká iJosaya họ abyị ọtụka-ọtụka ọhẹ? Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu ụwa?

¹⁶ Jẹ́ ang bwu eje ịtịpyọ ịlẹ ká iJosaya chị. Ụka ká iJosaya gu ẹka lala 39, ọ họ ẹla ọtịpyọ ọhẹ ọlẹ kọ ju ọmwụ nya igu nyamwụ. Ọ dahịhile ịlọmwụ ọkọkọ nyọka tịtọ nya ụbwọ ọdada bwu ẹga nya iJihova. (2 Ego. 35:20-25) Ang ọlẹ kahị jẹ́ bwu ẹgẹwẹ ri, jaabwọ myị́ abwọ kahị ri ọngọgbahị lee ọ-jẹ́ ịBayịbụụ tata ka ba lẹ, ahị baba nyọka kịnyaa la ọ-mwahị  nya iJihova. Nyọka jẹ́-ẹ họ ịnyị, ahị ka raabwọ ká iJihova ka kpahị ụgbẹyị, jẹ́ Omyi Ẹla nyamwụ, bala o-yé apyobwuna bwu ẹla ọ-mẹjẹ nya aanaahị ịlẹ kị la ọngịrị ẹ-ẹpwụ nya ang nya olegu. Ọọwa ka du kahị ka jẹ́-ẹ cheji ba hi ang ọtịpyọ ọhọhọ, ahị tị ka chị ọkẹkẹnị ịnyịnyị.—Jem. 1:25.

17. Ẹla ịkpọnchị iyina ahị tị́ jẹ́ bwu oja nya ịdịrịhụ ịta ịla iJuda?

¹⁷ Ang ịnyịịla lụmẹ-lụmẹ ji ká ka jẹ́-ẹ họ ụka ka ri onjwo okolobya lee ọyẹẹnọ. Oja nya iJowachị, Usiya, bala iJosaya mẹjẹ́ẹhị nyori anjwo ka jẹ́-ẹ chụ nyọka họ ang ịnyịịla bala ọ-ka họ ẹla kpụ iJihova ịpyọ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyaa. Ịlẹhị lẹ, ọọwa á ka cheju ụ-ụgbẹyị ọnyịịla ụka myị́ ụka ka myị́, jaabwo kahị jẹ́ wẹẹ. Ma ahị ka jẹ́-ẹ chụ nyọka dịrẹ ọgụ-ẹpẹtẹ ịnyịịla nya ịdịrịhụ ịwẹ, ahị ka jẹ́-ẹ cheji ba hi ang ịtịpyọ ịlẹ kị họ. Ọọwa ka du kahị ka ju ka ẹpwụ nya ọhọbịrị ọtụka ka, ma ahị ka chị ọkẹkẹnị ọlam-ọlam.

18. Oja iyina bwu ịBayịbụụ à tị́ mẹjẹ nyori à ka jẹ́-ẹ chị ọkẹkẹni ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹⁸ ỊBayịbụụ ya ẹla u-uhye nya anjwo ịkịla ịlẹ kị tụ ju iJihova chwẹẹ, ị ye ahị ọwawa nya iJihova, ị tị chị ọkẹkẹnị ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyaa ịnyịnyị. IDevidi ri ọngọhẹ la ẹpwụ nyaa. Ụka kọ ri onjwo, ọ chụ nyọka ji oye nya Ohe. Ụka kọ ri ọngọgbahị, ọ wẹ ka ri adịrahụ ọlẹ kọ ya ụbwọ chị iJihova giri-giri. Ịlẹhị lẹ, ọ họ ẹla abyị ụka ọhẹ, ma Ohe yẹ iDevidi nya ọngọ la ọmyịmyị. (1 Ịdị. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Kori ká jẹ́ ang u-uhye nya ọhịhị nya iDevidi, ọ ka dang ụbwọ nyọka jẹ́-ẹ gbịgba ha iJihova la ọmyịmyị. Lee à ka jẹ́-ẹ jẹ́ ang gụ́ ọọwa u-uhye nya ọgụ-ẹpẹtẹ nya ịMakị lee ịnya iTimoti myị́. Ị dọmwụ nyọka gbịgba ha iJihova ụka kị ri anjwo, ị tị kịnyaa la ọ-gbịgba họọ ẹ-ẹpwụ nya ọmyịmyị ịnyịnyị. Eje ọlẹ kị chị nyọka gbịgba ha iJihova kpọọ ịpyọ yẹẹyẹẹ, ịwa tị chị ọkẹkẹnị ịnyịnyị.

19. Ọhịhị ụma ọlanyị a tị́ ka jẹ́-ẹ la myị́?

¹⁹ Ang ọlẹ ká wẹẹ kpa ọhịhị nyang họ lẹẹlẹẹ à ka ya jaabwọ ká ọhịhị nyang ka la ị-ịlahị lẹ. Ahị ọdahile iJihova lẹẹlẹẹ ọkọkọ nya ọ-dahịhile ẹla ọjẹ́jẹ nyịlọng ka du ká iJihova ka kịnyaa la ọ-kpang ụgbẹyị. (Etu 20:24) À ka yé ọkẹkẹnị ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyang. Kpịtịya nyori ang myị́ ang ọlẹ ká wẹẹ họ ha iJihova myọọ lẹhị. A me irya ká ịngịngịhyẹ ji kọ há gụ́ ọ-ka kpa ọhịhị nyang gbịgba ha Adahị olepwoohe wẹẹ?