Kpehe ka ala ịlẹpwụ

Kpehe ka ẹga kị da egbeju nya ala ju

Joseph F. Rutherford bala aanahị ịkịla ụka ọlẹ kị ka Europe

1920​—Ẹka Ohu Kam Kẹkpẹ

1920​—Ẹka Ohu Kam Kẹkpẹ

BWU ọmwụ ọdada nya 1920, angịnyị nya iJihova la ila ọchịchị yẹẹyẹẹ nyọka họ ụkụrwọ ọlẹ kọọ wẹ ị-ịlahị nyaa. Egbeju ẹla nya ẹka ọlẹ kị chụ la ẹka ọwẹ ri, “[IJihova] họ kam la gogo bala ọ-la ọngịrị.”​—Eje. 118:14.

IJihova ju angị kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ la ila ọchịchị ịwẹ ọngịrị ịnyịlẹhị. La ẹka ọwẹ, angị ye ịlahị nya ụgbẹyị ha ju gụ ọwọwa bwu angị ohu imiiye da iwo imiiye kụrụ ịrụ (225) ka angị ohu ịta da iwo ịrụ (350). Ọwẹ ri ụka ọhọhẹ ịnyịnyị ká angị ya ẹrụ ọnyịịla ịlẹ kị ya ụkụrwọ nyaa du ẹrụ ka egbeju-ẹpwa kpoye nya ụnọ ineku (8,000). IJihova wahị kụrụ ụkụrwọ nyaa kpoye nya abwọlẹ kị yahị me.

Ị MẸ ILA ỌCHỊCHỊ ỌLẸBYẸBYỊ JẸ

La ahyẹẹnụ 21 nya Ọya Ọhata 1920, Joseph F. Rutherford ko ri ọngọ kpẹhị rịrị ụkụrwọ nya Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ lụka ọwẹ ya ẹla u-uhye nya egbeju nya ẹla ọlẹ kọ ri, “Uku-uku nya Agịnyị Ịlẹ kị Jam Hịhị Lẹẹlẹe Á ka Gbu Ẹnẹnẹhẹ Ka.” Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ ya ịlaa dẹẹchụ dẹẹja ẹ-ẹga nyọka wụrụ angịlẹ ká ẹla nya Ohe kpaa ịpyọ wẹ ọtụguru ọwẹ. Ị ye ẹga ọ-kpa kọ ayịlọ ọlẹ kọ gụgụ wuu e-epweji nya New York bala ọ-ya apwụ ọ-kpa wụrụ angịnyị lala ụnọ ohu ịta da ụnọ iwo imiiye (320,000) ha angịnyị.

Ụpwụ nya oja ọlẹ kọ ya ẹla u-uhye nya ẹla o-ya dodehe ọlẹ ko ri, “Uku-uku nya Agịnyị Ịlẹ kị Jam Hịhị Lẹẹlẹe Á ka Gbu Ẹnẹnẹhẹ Ka”

Angịlẹ kị wẹ ọtụguru ọwẹ lụmẹ kpoye nya abwọlẹ ká Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ yahị me. Iru nya angịnyị gụ ụnọ ịrụ (5,000) myị ẹga ọ-kpa kọ ayịlọ ọwẹ pwẹẹpwẹẹ. Ẹga-á nwà kpụ angịnyị angị ụnọ irwiye (7,000) ịkịla ịlẹ kị wẹ jẹ́ ju ka ẹpwụ nya ụwa myị́ ka. Ụpwụ nya Ẹpwang ọ-Kụ Gbeji wụrụ ọtụguru ọwẹ nya “ọjịra-jịra ọlẹ kọ kpụ́ angịnyị ẹjẹ bala ọ-lụmẹ gụgụ wuu bwu ẹpwụ nya ịlẹ ká Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ họ odehe ọlẹ wuu.”

Angịnyị jẹ́ Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ nya angị ya ẹla dodehe nyori, “uku-uku nya agịnyị ịlẹ kị jam hịhị lẹẹlẹe á ka gbu ẹnẹnẹhẹ ka.” Ụka ọwẹ lẹ, ị́ jẹ́ nyori ẹrụ ọnyịịla ọwẹ chịla kọ ka pyẹ gụ ọwẹ lẹka, ma ị kịnyaa la ọ-mẹ ila ọchịchị ọlẹbyẹbyị jẹ. Ida Olmstead kọ dọmwụ nya ọ-ka ọjịra-jịra la ẹka nya 1902 yẹkẹẹ, “Ahị jẹ́ nyori ahị ọwawa ịtụka-ịtụka juwa godayị gbe angịnyị ehe wuu ị-ịlahị, lẹ ahị kaa maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka ya oja ọnyịịla ọwẹ ju ọng myị́ ọng ọlẹ kahị tọ ẹ-ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ.”

AHỊ HỌ APWỤ NYAHỊ LỊLỌHỊ

Nyọka họ ká ang oriri nya olegu ka wu angịnyị ọyị gụ ọwọwa, aanahị ịla ịBẹtẹlụ dọmwụ nyọka họ apwụ nyahị ịhyẹ lịlaa. Ị ra ang-abwọ ọhẹ kpa wẹ ube ọlẹ kị ye ịị 35 Myrtle Avenue, Brooklyn, New York, ọlẹ kọ lụrụ lụmẹ hi ịBẹtẹlụ ka.

Leo Pelle bala Walter Kessler dọmwụ nyọka họ ụkụrwọ ị-ịBẹtẹlụ la Ọya Ọhọhẹ nya 1920. Walter yẹkẹẹ: “Ụka ọlẹ kahị pwụ ụwa bwaa, ọngọ kpẹhị rịrị ẹga kịị họ apwụ mwụrụ yẹhị lẹ, o yẹkẹẹ, ‘Awa ookpokpo bẹhya anụ la nyọka họ ụkụrwọ ene nya ang oriri nya ẹnụ ẹẹ.’ O byihi nyori ahị nyị go akpa nya apwụ ịhyẹ bwu ube oleji ka oluhye.

Leo ya ẹla ọlẹ kọ họ ẹnụtụrụ ọ-ba ọọwa ba: “O ri ụkụrwọ nyahị nyọka hụ́ ụgwụlọ nya ube oluhye ọwẹ. Ụkụrwọ ọlẹ kọ chịrị gụgụ wuu kam họ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyam à wẹ ẹẹ. Ma, iJihova ahị wẹẹ họ ụkụrwọ ha lẹ, ọ́ ri ang ododu ka.”

Ang ọ-kpa họ apwụ ọlẹ kị ya họ ụpwụ nya Ẹpwang ọ-Kụ Gbeji

Ẹ-ẹpwụ nya epwihi ịmanyị-ịmanyị, angị ya ẹrụ ọnyịịla la ila ọchịchị ịlẹ kị nwụlanọ nyọka dụbwọ dọmwụ nyọka họ ụpwụ nya Ẹpwang ọ-Kụ Gbeji kpehe. Ị kpa ang-abwọ ọla ube oluhye ọwẹ họ ụnọ iwo ịrwọnyẹ (60,000) nya Ẹpwang ọ-Kụ Gbeji nya ahyẹẹnụ 1 nya Ọya Oheeye 1920 kpehe. U-ube oleji tị lẹ, aanahị ya ang-abwọ ọkịla ọlẹ kị kaa kpa họ apwụ yeji ụ-ụwa. Ị dọmwụ nyọka họ ụpwụ ọlẹ kọ ri, The Golden Age nya ahyẹẹnụ 14 nya Ọya Ohene 1920 ịnyịnyị. Ọ la gbagbịla nyori, iJihova wahị kụrụ aga ọmama nya aanahị ịlẹ kị nwụlanọ nyọka họ ụkụrwọ wẹ.

“IJihova ahị wẹẹ họ ụkụrwọ ha lẹ, ọ́ ri ang ododu ka”

“AHỊ YẸJULA AWỤLẸ Ẹ-ẸPWỤ NYA OKPUNYI”

Angịnyị nya iJihova ịlẹ kị godayị giri-giri dọmwụ nya ụkụrwọ bala ọ-yẹjula awụlẹ gụ olene-ene. Ma, Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ ịhyẹ tị rụ hi ogu nya iJihova lụka nya ọtụpyịpyị bwu ẹka nya 1917 ka 1919. Ịyẹ ị tị́ ka họ nyọka daa ụbwọ?

Ẹpwang ọ-Kụ Gbeji nya ahyẹẹnụ 1 nya Ọya Ohene 1920, gba egbeju nya ẹla ọhẹ kpehe ko ri, “Ahị Yẹjụla Awụlẹ ẹ-Ẹpwụ nya Okpunyi.” O byaa la ọháha yẹkẹẹ: “Ahị jẹ́ myị̀myị̀ nyori angịlẹ wuu kị tịtọ nyọka ju ihi nya iJihova ka deeri hi ẹla ọlẹ kọ gwaa gụ họ ene-ene, kị ka wẹ ka yẹjula angịnyị nya Ohe Oluhye nyọka họ ụkụrwọ nyamwụ.”

Angịnyị lụmẹ-lụmẹ kpa ẹla ọdụmwọ ọwẹ họ ụkụrwọ. Ahụ bala ọrụ ịhyẹ da ụpwụ yẹkẹẹ: “Ahị jẹ́ nyori, o ri ẹla ọ-gụhị gụ họ la ẹka ị-kam kẹkpẹ ịwẹ, nyọlẹ kahị hụhụ go ata chị awụlẹ ọna la ọ-họ ịngịngịhyẹ ka, ká angịkịla juwa họ ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ. . . . Ahị dahịhile nyori, áhị ka hwahị gụ ọwẹ kaka.” Alụkụrwọ ịlẹ kị nyà tịrẹkpẹ wẹ, la ụkụrwọ lụmẹ-lụmẹ ị-ịlahị nyaa nyọka họ.

Ị YA ỤPWỤ ỌLẸ KỌ RI THE FINISHED MYSTERY HA ANGỊNYỊ

La ahyẹẹnụ 21 nya Ọya Ọharwọnyẹ 1920, Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ dọmwụ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ la ila ọchịchị nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka ya ụpwụ ọla ugo-ẹkpẹ ọkpọrị-kpọrị ọlẹ kọ ri, The Finished Mystery ha angịnyị. Ụpwụ ọọwa ri ọharwiye ẹ-ẹpwụ nya Studies in the Scriptures. Ị ya iru nya ụpwụ ọwẹ gu ang ụka ọlẹ kị pwa nyị ya ụpwụ ọwẹ ha angịnyị kaka la 1918.

Ị wụrụ angị ya ẹrụ ọnyịịla wuu nyọka lụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ ọwẹ, a-angị ye ịlahị nya ụgbẹyị kem ka. “Ọng myị́ ọng wuu ọọjịra-jịra kọ hu enyi Ohe lẹ kọ tị ka jẹ́-ẹ họ ụkụrwọ ọwẹ myị́, a nwụlanọ nyọka họ ịnyị bwu ọkịlẹtụ. Ẹla ọlẹ a ri ẹla ọ-kpa e-egbeju nya ọngọngọọngụ lẹẹlẹẹ mẹ: ‘Ang okpokpo ọlẹ kam ka họ ri,’ m̀ ka ya ụpwụ ọlẹ kọ ri The Finished Mystery ha ọngịnyị.” Edmund Hooper kpịtịya nyori, ụka nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ ọwẹ, à ri ụka ọhọhẹ ọlẹ ká angịnyị lụmẹ-lụmẹ jẹ bwu ẹpwa ka ẹpwa wẹẹ lẹ. Ọ myịmyị yẹkẹẹ: “Ahị dọmwụ nyọka yẹ gede-gede jaabwọ ká ụkụrwọ ọwẹ ka jẹ kaka ba, ọ pyẹ kpoye nya abwọlẹ kahị me irya ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ lahị ahịbwuu.”

Ị DỌMWỤ NYA ỤKỤRWỌ MYỊMYỊ ỊỊ EUROPE

Nyọlẹ kọ lujwo yẹẹyẹẹ nyọka ya ẹla bala Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ ẹ-ẹpwụma ịkịla lụka nya Ẹwụ nya Odehe Wuu Ọhọhẹ wẹẹ, Ọọnahị Rutherford tịtọ nyọka ju aanahị ịịwa ọhụ bala ọ-ka dọmwụ nya ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ myịmyị ẹ-ẹga ịlịnyị. Lẹ, la ahyẹẹnụ 12 nya Ọya Ọhaneku 1920, ọwa bala aanahị alẹng ịkịla wuleji nya ẹdịyẹ ọlụrụ-lụrụ ka England bala ẹpwụma ịkịla ịnyịnyị.

Ọọnahị Rutherford ụ-ụwa Egypt

Ụka ká Rutherford pwụ Britain, Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ ịwẹ la ọjịra-jịra ịtụka lala ụka ịta bala ọjịra-jịra nya epwihi iwo kụrụ imiiye. Angịlẹ kị ka wuu lala ụnọ iwo ịrụ (50,000). Ẹpwang ọ-Kụ Gbeji ya ẹla u-uhye nya ocheju nya ẹdịyẹ ọwẹ yẹkẹẹ: “Aanahị ịwẹ ye ọhụ ojuju. Ị yẹjula awụlẹ bala ọ-họ ụkụrwọ lawụlẹ gụ olene-ene, ọọwa tị du kị chị ọkẹkẹnị.” Ịị Paris, Ọọnahị Rutherford myịmyị ya ẹla u-uhye nya egbeju nya ẹla ọlẹ, “Uku-uku nya Agịnyị Ịlẹ kị Jam Hịhị Lẹẹlẹe Á ka Gbu Ẹnẹnẹhẹ Ka.” Ụka ká ẹla o-ya dodehe ọọwa dọmwụ, ube ọọwa myị̀ la angịnyị pwẹẹpwẹẹ. Angịnyị ohu ịta (300) tịtọ nyọka jẹ́ ang gụ ọwọwa.

Ụpwụ ọlẹ kọ ya ẹla u-uhye nya ẹla o-ya dodehe ọla Royal Albert Hall ịị London

La epwihi ịlẹ kị ba ọwẹ ba, aanahị ịhyẹ ka Athens, Cairo bala Jerusalem. Nyọka da angịlẹ ká ẹla nya Ohe kpaa ịpyọ ẹga ịwẹ ụbwọ, Ọọnahị Rutherford ye ẹga ọ-ya apwụ guru ọhẹ e-epweji nya Ramallah ba Jerusalem ba. Ọọwa, ọ tịrẹkpẹ ka Europe kaka dọmwụ nya egbeju-ẹpwa ọla Central Europe bala ọ-nwụlanọ kị ka dọmwụ nya ọ-họ apwụ ụ-ụwa lẹlẹ.

Ị YẸ ẸLA ỌKỊRỌRỌ ỌMWỤ DODEHE

La Ọya Ohikichu nya 1920, Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ gba ụpwụ ọlẹ kọ ri, The Golden Age ọlẹ kọ ri ịNọmba 27 kpehe. Ịnọmba ọwẹ datị hi ịkịla, ọ yẹ ọtụpyịpyị nya Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ la 1918 ọmwụ dodehe. Ị kpa ang-abwọ ọ-kpa họ apwụ ọlẹ kahị gu ẹnyị lalẹ ene họ ụkụrwọ lodu lẹnụ nyọka họ ụpwụ ọwẹ kpoye nya uku ine (4,000,000).

Ifoto nya Emma Martin bwu ẹga nya Alịdanggeri

Angịlẹ kị wa ụpwụ ọwẹ, wẹ ka jẹ́ ẹla u-uhye nya eje nya ọọnahị ọnyang ọlẹ ká enyi nyamwụ ri Emma Martin. Ọọnahị ọwẹ ri ọngọ ye ịlahị nya ụgbẹyị ịị San Bernardino, California. La ahyẹẹnụ 17 nya Ọya Ọhata 1918, ọwa bala aanahị alẹng ịta ịkịla ịlẹ ká ẹnyị nyaa ri, E. Hamm, E. J. Sonnenburg, bala E. A. Stevens ka ọtụguru ochiche ọhẹ nya Angị Wụla ịBayịbụụ Yẹ.

Ọlẹng ọhẹ ọ-ọtụguru ọwẹ, á kele nyọka jẹ́ ang bwu ịBayịbụụ ka. O ya dodehe ụka ohyẹẹkpẹ yẹkẹẹ: “Alegbeju nya igomenti ịlẹ kị kaa họ ụkụrwọ ẹ-ẹga nya eje ọlala, à dum ẹrụ kele lẹ. M̀ kele nyọka ye ang-ibeenu ọhẹ bwu ụwa ịnyị.” Ọ ye ang-ibeenu ọlẹ kọ wẹẹ pịlahị ịnyịlẹhị, kọ ri ụpwụ nya The Finished Mystery. La ahyẹẹnụ ịmanyị-ịmanyị kịlahị lẹ, ị wu ọọnahị ọnyang ọlẹ kọ ri Martin bala aanahị alẹng ịta ịkịla ịlaa ẹẹ. Ị chị ẹla baa nyori nyị ya ụpwụ ọlẹ kịị nyị hile ha angịnyị.

Ị ya eje wu aanahị ịwẹ bala ọ-cheje nyọka yaa du ka agba kị ka họ ẹka ịta ụ-ụwa. Ị da apwụ lụmẹ-lụmẹ du ka ịKọtụ nyọka nwụ eje ọchịchị ọwẹ họ, ma ọ́ chịkpẹẹ ka gbee kịị yaa du ka agba la ahyẹẹnụ 17 nya Ọya Ọharụ 1920. Ang tị yẹda ka ọhágụ lụka okpii.

La ahyẹẹnụ 20 nya Ọya Ọharwọnyẹ 1920, Ọọnahị Rutherford joja nya ẹla nyaa ọọjịra-jịra ọtụka ịị San Francisco. Ẹla ọlẹ kị họ ẹ-ẹga nya Angịnyị nya ịKịrayịsị ịwẹ wụ angịlẹ kị juwa ọọjịra-jịra ọwẹ ẹjẹ yẹẹyẹẹ, lẹ ị da ụpwụ du kịla olegbeju nya United States ẹẹ. Ị da yẹkẹẹ: “Ahị yẹ ẹla nya eje ọlẹ kị ya wu ayahị Martin ẹ-ẹga nya ẹla ọ-dịrẹ ịbaa-ịbaa lala ẹla ọ-họ kịrọrọ. Alegbeju ịwẹ kpa ọngịrị nyaa họ ụkụrwọ ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ pwoku ka bwula ọ-da ụnya gbe ayahị Martin chajị kị ka ye ẹga ya ẹta rịrị yọọ du ka agba.”

La ahyẹẹnụ ọkịla ahyaahị, olegbeju nya ẹpwụma ọwẹ ká enyi nyamwụ ri Woodrow Wilson myị́ eje nya aanahị Martin, Hamm, Sonnenburg bala Stevens la ọ-bịrị ụka ka. Agba ọlẹ kị waa ju ta ọkụrụ-kụrụ wẹ ka cheju ịnyịnyị.

La ocheju nya 1920, aanahị yẹ nyori ang lụmẹ-lụmẹ họ ịlẹ kị ya ọkẹkẹnị haa. Ụkụrwọ ọla egbeju-ẹpwa juwa nwà kịlahị gụ ọwọwa, angịnyị nya ịKịrayịsị nyịlẹhị tị wẹẹ kpa ẹrụ ọnyịịla nya Ịpyị-adịrahụ nya Ohe Oluhye pyẹ nyori ọwa à ka myị́ akama nya angịnyị ehe lẹ, la ila ọchịchị gụ olene-ene ịnyịnyị. (Mat. 24:14) La ẹka ọ-ba ọwẹ ba ko ri 1921, ụkụrwọ nya ọ-kpa ẹlịlẹhị nya Ịpyị-Adịrahụ pyẹ nwà kịnyaa kịlahị gụ ọwọwa.