LỤKA nya Ẹwụ nya Odehe Wuu Oheeye, olegbeju nya ala Nazi ọhẹ kpụ Alibeenu nya iJihova ịkata yẹkẹẹ “Ó ri ká ọngọhẹ lẹpwụ nyanụ á pwa la ọ-dẹwụ ta France lee England aalẹ, anụ wuu ka gbu!” Nanana nyori isoja nya ala Nazi ịlẹ kị kpa ịkọnị dayị baaba, ọngọngọhẹ nya aanahị á juhi ka. Ugbodu ojuju ọtụka à wẹ ká aanahị ịwẹ la lẹ! Ọwẹ ri ọ-chụ pwokwita ọnyịịla u-uhye nya abwọlẹ ká Alibeenu nya iJihova kaa yẹ ẹwụ ọdada: Ahị kaa pwa la ọ-ya ụbwọ ju ẹla nya ẹwụ ọdada nya odehe ọlẹ. Ụka kị dọmwụ kpa igu chị uhi juhi wẹwẹ, áhị kaa chẹkpẹ ju ụpa ọhẹ datị ẹ-ẹpwụ nya ojigi-jigi nya odehe ka.

1. ANGỊNYỊ NYA OHE WUU RI ALẸPWỤMA OOKPOKPO

Lụka onyogo, iJihova tụ angịnyị nyamwụ guru kaka ri ẹpwụma ookpokpo, kọ ri Isirẹlụ. Ọ wụrụ ala Isirẹlụ ịịwa nya ‘angịnyị ịlẹ kọ chụ ha ịlọmwụ bwu ẹpwụ nya alẹpwụma nya odehe wuu.’ (Ehe. 19:5) Ohe ya ọpyị ọlẹ kị ka kụ kpangga haa ịnyịnyị. Lẹ ụka ká Ohe byi ala Isirẹlụ nyị dẹwụ ta ẹpwụma ịkịla, ị́ kaa nwụ angịkịla ịlẹ kị kaa gbịgba ha iJihova ka. a

Alẹ, Angịnyị nya ịKịrayịsị nyịlẹhị “bwu epwoja myị́ epwoja nya odehe ọlẹ wuu bala ụpwọma myị́ ụpwọma wuu bala ụma nya angịnyị la datị-datị, bwu oja la datị-datị wuu.” (Ọwụ. 7:9) Ó ri ká angịnyị nya Ohe á ka ẹwụ lẹ aalẹ, angịlẹ kị kaa gbịgba lawụlẹ ị wẹẹ da ẹwụ ta bala ọ-dọmwụ nwaa lẹlẹ.

 2. IJIHOVA BYI ALA ISIRẸLỤ NYỊ KA ẸWỤ

Lụka onyogo, iJihova à kaa chụ ụka bala ang odudu ká ala Isirẹlụ kaa ka ẹwụ lẹ. Ọ-chụ pwokwita, Ohe byi ala Isirẹlụ nyị dẹwụ ta ala iKenan nyọka hu eje ọlala nyamwụ họ jịra u-uhye nyaa, ọọlajị nyọlẹ kị jáa yẹẹyẹẹ nya angị kaa gbịgba ha alegu inyibyi, họ ụya ohideeji, bala ọ-ya anyị nyaa kiliya. IJihova byi ala Isirẹlụ nyị ta angị wẹẹ họ ang ịtịpyọ ịwẹ ayịreji hi Ọpyị Ọlẹ Kọ Myọnụ haa, chajị ká ala Isirẹlụ ịnyịnyị á ka họ ang ịtịpyọ ịwẹ ka. (Liv. 18:24, 25) Ụka ká ala Isirẹlụ kụ Ọpyị Ọmyọnụ Ha kpá, Ohe kaa byaa ụka ọhẹ nyị dẹwụ nyọka chị ala Isirẹlụ da bwu ụbwọ nya aluji ịlẹ kị kaa kpaa yẹ ụhị. (2 Sam. 5:17-25) Ma, iJihova á ya iwe da ha ala Isirẹlụ kpụ ị chụ la ịlaa nyọka ka ẹwụ ẹnẹnẹhẹ lẹka. Ụka kị họ ịnyị, ocheju nyamwụ kaa tịpyọ kpoye haa.—Ọwa. 14:41-45; 2 Ego. 35:20-24.

Alẹ, iJihova á byi angịnyị nyị kaka dẹwụ ka. Alẹpwụma kaa dẹwụ chajị nya ang ọlẹ kị tịtọ ọkọkọ nya irya nya Ohe ịnyị. Ị kaa dẹwụ chajị nyọka la ọpyị lee okpoko gụ́ ọọwa, lee ọ-ka họ ká angịnyị ka myị ju irya ọlẹ ká alupe ịhyẹ la. Angịlẹ kị tị ya ịwa nyị wẹẹ ma uya la ẹnyị nya Ohe nyọka chewu ke ịgba ọgbagba nyaa lee ọ-ka nwụ aluji nya Ohe bẹ? IJihova ka chị angị gbịgba họọ kpẹẹkpẹẹ da, ọ tị ka ta aluji nyamwụ ayịreji lụka nya ẹwụ ọla ịlahị. Ẹwụ ọọwa à ri Amagẹdọn lẹ. (Ọwụ. 16:14, 16) Lụka ọọwa, alẹwụ nya Ohe ilepwoohe à ka dẹwụ ọọwa lẹ, ọngọngọhẹ nya angịnyị ehe ịlẹ kị kaa gbịgba họọ á ka ya ụbwọ ju ka.—Ọwụ. 19:11-15.

3. ALA ISIRẸLỤ KAA CHỊ ANGỊLẸ KỊ MẸJẸ NYORI Ị LA ỌMYỊMYỊ DA

Lụka onyogo, angị dẹwụ nya ala Isirẹlụ kaa yẹ ahyẹẹrwẹrwa nya angịlẹ kị mẹjẹ nyori ị la ọmyịmyị ẹ-ẹga nya Ohe, angịlẹ ká iJihova ya eje nya igu wu ị kaa nwụ kem lẹ. Yẹ ọ-chụ pwokwita lẹẹ. Ịnọ iJihova ya nyị ta iJeriko ayịreji, ala Isirẹlụ tị chị iRehabụ bala alugbiyegu nyamwụ da ọọlajị nya ọmyịmyị nyamwụ. (Joch. 2:9-16; 6:16, 17) Ụka ọkịla, epweji nya iGibiyọn lẹpwụ-lẹpwụ chịda ọọlajị nyọlẹ ká ala iGibiyọn ịwẹ mẹjẹ nyori ị ju ihi nya Ohe.—Joch. 9:3-9, 17-19.

 Alẹ, ẹpwụma ịlẹ kị ja dẹwụ á kaa chị angịlẹ kị la ọmyịmyị da ka. Ụka ọhẹ dọmwụ, angịlẹ kị la ọmyịmyị bala angịlẹ kị ri isoja ka ị kaa nwụ lẹ.

4. ALA ISIRẸLỤ KAA BA EHILE NYA OHE U-UHYE NYA ẸWỤ JẸ

Lụka onyogo, iJihova byi ala Isirẹlụ nyị ka dẹwụ pwoku ehile ọlẹ kọ ya haa. Ọ-chụ pwokwita, ó ri ká ala Isirẹlụ á ja ka dẹwụ ta epweji ọhẹ, Ohe kaa byaa ụkẹ ọhẹ nyị “ya iwe da ó-ri ká alụwa-á ka myị ọnụ nya ọ-họ okpunyi.” (Ehile. 20:10) IJihova tị ya ahị guru ká angịdẹwụ nya ala Isirẹlụ ka kpa ịlaa bala ẹga ọlẹ kị kụ cheri-cheri bala ọ-ka kpa ehile nyamwụ ịnyịnyị. (Ehile. 23:9-14) Jaabwọ ká angị dẹwụ nya ẹpwụma ịkịla kaa wu anyang nya alepweji ịlẹ kị kụrụ chị beji, iJihova á ya iwe da ha ala Isirẹlụ ị ka họ ịnyị ka. Ị́ dọmwụ ka ye ọnyang ọlẹ kị wu ka gbee kọ ka la ọya nyọlẹ kị kụrụ epweji ọọwa kpá.—Ehile. 21:10-13.

Alẹ, ụmụmẹ nya ẹpwụma ya ụbwọ ju ụpwụ ẹ-ẹpwụ nyori ị ka ba ehile ọlẹ kị da neeji jẹ ẹ-ẹwụ. Ịlẹhị lẹ, ị da ehile ịịwa nyọka chewu ke angị ri isoja ka ịnyị, ma ọ tị tolujwo nyori alẹpwụma kaa bịrị ehile ịịwa ụka lụmẹ-lụmẹ.

5. OHE DẸWỤ HA ẸPWỤMA NYAMWỤ

Lụka onyogo, iJihova kaa dẹwụ ha ala Isirẹlụ, ya ọkụrụ-kụrụ haa ụ-ụgbẹyị ọla ẹbyẹbyị ụka lụmẹ-lụmẹ. Ọ-chụ pwokwita, ányị iJihova à tị́ da ala Isirẹlụ ụbwọ kị jẹ́ kụrụ epweji nya iJeriko? Jaabwọ ká iJihova ya, ụka ká ala Isirẹlụ “ya ụkwa kpọnụ” nya ẹwụ, “egwalọ kpụ beji kpalị-kpalị,” du kọ jẹ́ chịkpẹẹ haa kpụ ị kụrụ epweji ọwẹ myị́. (Joch. 6:20) Ányị ị tị́ bwu kụrụ ala Amọ ẹ-ẹwụ? IJihova “dọ ajwọ bwu uhye-ọgba kaka mịlaa . . . Angịlẹ ká ajwọ nwụ wuu ju iru gụ angịlẹ ká ala Isirẹlụ kpa ụbwọ nya ịlaa nwụ.”—Joch. 10:6-11.

ANGỊNYỊ NYA ỊKỊRAYỊSỊ NYỊLẸHỊ RI ANGỊ HỌ OKPUNYI

Jaabwọ kahị yẹ wẹ, iwe-ahụrụ nyahị alẹ datị yẹẹyẹẹ hi ịnya ala Isirẹlụ ịlụka onyogo. Ma, ọ-ọdatị ịwẹ kem à du kahị kaa dẹwụ ka lẹ ka. Ang ịkịla juwa kị dudu ịnyịnyị. Ọ-chụ pwokwita, Ohe ya neeji nyori lụka ohyẹẹkpẹ, “ẹwụ ọ-mẹjẹ awụlẹ [nyị] ka myị gbang-gbang” ẹ-ẹga nya angịlẹ kọ mẹ ang jẹ. Lẹ, ị́ dọmwụ ka yụbwọ ju ẹla nya ẹwụ kpong-kpong ka ịnyịnyị. (Ayị. 2:2-4) Da ọọwa u-uhye, ịKịrayịsị ya nyori angịjụgbẹyị nyamwụ nyị́ ka “ri ịnya odehe ọlẹ ka” ị́ ka chẹkpẹ ju ụpa ọhẹ datị ụka nya ojigi-jigi nya odehe ọlẹ ka.—Jọn. 15:19.

ỊKịrayịsị myị́myị́ byi angịjụgbẹyị nyamwụ nyọka họ kpoyẹ nya ọwẹ wẹẹ. Ọ byaa nyị ka yẹ abwọ hi abwẹla ịlẹ kị ka ju ọmwụ nya ẹla ọ-kpa ẹ-ẹpwụ, agbama, bala ẹwụ ọdada. (Mat. 5:21, 22) Ịnyịnyị, ọ mẹjẹ angị bọọ jẹ nyọka ri angị “họ ká angịnyị aanaa kaa hụ ta awụlẹ lokpunyi” bala ọ-ka la ọháha ẹ-ẹga nya aluji nyaa.—Mat. 5:9, 44.

Ọngọngọọng nyahị tị bẹ? Ịlẹhị lẹ, áhị ka la irya nyọka dẹwụ ọhẹ-lọhẹ ka myị́, ma ọ lahị lala o-ri ọngọhẹ ọọjịra-jịra nyị ri oluji nyahị ẹnẹnẹhẹ lẹ? Ahị kịnyaa la ọ-maga nyọka gba irya ọlịnyị ọlẹ kọ juwa ẹ-ẹpwụ nya ọkịlẹtụ nyahị mẹ.—Jem. 4:1, 11.

Ọkọkọ nyọka kpa ụbwọ kaka ju o-wo lawụlẹ ka nya ẹpwụma, ahị ka kpa okpunyi bala ọháha nwà ẹ-ẹpwarịrị nyahị. (Jọn. 13:34, 35) Ahị cheje nyọka ji ụpa ọhẹ-lọhẹ kaka jaabwọ kahị wẹẹ ya ẹhị rịrị gbe ụka ọlẹ ká iJihova ka myị́ ẹwụ wuu gboyi myị́ oyi mẹ.—Eje. 46:9.