Ị mam la 1927 e-epweji ochiche ọhẹ kọ ji ọnaabwọ nya Chicago, Illinois, U.S.A. Adam bala ịnam mahị ahị angị ịrụ—Jetha, Don, am, Karl, bala Joy. Ahị wuu kaa maga nyọka gbịgba ha iJihova la ọngịrị nyahị wuu. Jetha ka ịkịlasị oheeye nya ube-ụpwụ nya Gilead la 1943. Don ka ịBẹtẹlụ ọla Brooklyn, New York la 1944, Karl ka la 1947, Joy tị ka la 1951. Ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla nyaa tụ́ ịnya adam bala ịnam jum ọhụ yẹẹyẹẹ nyọka họ ụkụrwọ ha iJihova gụ́ ọọwa.

Adam bala ịnam kaa wa ịBayịbụụ chajị Ohe háa, ị tị kaa mẹjẹẹhị ahị anyị nyaa ká Ohe ka háahị ịnyịnyị. Ma, nyọlẹ ká adam ri isoja ịị Europe lụka nya Ẹwụ nya Odehe Wuu Ọhọhẹ kpá, ịchọọchị á kaa la ihi ẹ-ẹga nyamwụ kaka. Ịnam chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ nyọlẹ ká adam nyà la ọhịhị bwu ẹwụ, lẹ o byoo yẹkẹẹ: “Ayịbam, ahị ka ịchọọchị jaabwọ kahị kaa họ ene-ene mẹ.” Adam wẹ yẹkẹẹ: “M̀ ka kpanchị pwụ ụwa myị́, ma ḿ ja ya ẹta chị ụwa ka.” Ịnam tọọ wo yẹkẹẹ: “Ịyẹ à tị́ du?” Ọ wẹ yẹkẹẹ: “Lụka nya ẹwụ, alegbeju nya ịgba ọgbagba ịla ụpa ọhẹ bala ọkịla kaa wahị kụrụ isoja bala ang-abwọ nya ẹwụ nyaa, nanana nyori ị ri ala ịgba ọgbagba ookpokpo! Ohe kaa chẹkpẹ ju apa imimiiye ịịwa?”

La ahyẹẹnụ ọkịla ká ịnam juwa ị-ịchọọchị, Alibeenu imiiye ịhyẹ wẹ ẹpwa nyahị. Ị ya apwụ imiiye ịlẹ kị wụrụ nyị Light ha adam. Apwụ ịịwa ya ẹla u-uhye nya ụpwụ nya Ọwụrụụ-wụrụ. Ẹla ọọwa kpụ adam ịpyọ du kọ ye apwụ ịịwa. Nyọlẹ ká ịnam yẹ apwụ ịịwa, ọ dọmwụ nyọka waa ịnyịnyị. Ọọwa ẹnẹhẹ lẹ, ọ yẹ ẹla ọlẹ kị da ba ụpwụ ọ-da oja kpehe ọla oye nyaa nyọka wụrụ angịlẹ ká ẹla nya ịBayịbụụ kpụ ịpyọ nyọka jẹ́ ịBayịbụụ bwula ụpwụ nya Light ọwẹ lẹlẹ. Ịnam chụ nyọka kele. Ụka kọ pwụ ụwa, ọnyang ọgbẹgbịlẹ ọhẹ à wụrụ ụgbẹyị họọ lẹ. Ịnam hu ọhẹ nyaa hwaa lẹ, ọ tọọ wo yẹkẹẹ: “Anụ kaa jẹ́ ụpwụ ọlẹ ẹ-ẹgẹlẹ?” Ọnyang ọọwa wẹ yẹkẹẹ: “Ee, oligu nyam ọnyịịla, kẹwẹ wẹ ẹpwang mẹ.” Ịnam kpahị ahị anyị nyamwụ ka epwihi ọ-ba ọọwa ba, ahị tị kaa ka epwihi ọnyị myị́ ọnyị kịlahị nya ọọwa.

Lụka nya ọjịra-jịra ọhẹ, ọngọ kpa ịlahị nya ang ọmẹjẹ byim nyị wa Eje Ọnyịịla 144:15, ọlẹ kọ ya nyori angị gbịgba ha iJihova nyị kaa chị ọkẹkẹnị. Ẹla ọla ọgba ọwẹ kaa hám, jaabwọ ká ẹla ịla ọgba imiiye ịkịla ịhyẹ kaa hám. Ịịwa ri 1 iTimoti 1:11, ọlẹ kọ ya nyori iJihova nyị ri “ọngịnyị nya ahị ọwawa,” lee ọngịnyị nya ọkẹkẹnị bala Ala Efesọsị 5:1, ọlẹ kọ ya  ahị nyị “juwa gbịla Ohe Oluhye.” M̀ yẹ nyori m̀ baba nyọka chị ọkẹkẹnị nyọka gbịgba ha Ọngọlẹ kọ họm bala ọ-ka joo obe ọhọhọ nya ihi ọlẹ kam la nyọka họ ịnyị. Ang imiiye ịlẹ kam kaa maga nyọka họ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyam à wẹ lẹ.

Ọjịra-jịra ọlẹ kọ ju chwẹẹ gụ́ wuu lụrụ lala ịmayịlị 20 hi Chicago. Ọ tị lịnyị odu lẹ, ahị kaa ka, ang ọlẹ kam tị wẹẹ jẹ́ bwu ịBayịbụụ wẹẹ nwa gụ́ olene ịnyịnyị. M̀ kpịtịya ụka ká ọngọ wẹẹ kpa ịlahị nya ang ọjẹ́jẹ wụrụ Jetha nyọka wẹ ẹla. Ụka kam wẹẹ ke ụrụ wo ẹla ọwẹwẹ nyamwụ, m̀ byi ịlọm yẹkẹẹ: ‘M̀ jẹ́ ẹlẹwẹ. Ịnọ m̀ ka kpa ụbwọ ka uhye kam ka wẹ.’ M̀ dọmwụ nyọka nwụlanọ bala ọ-ka wẹ ịtọ ẹla la ịlọm. Ọlẹ kọ tị baba gụ́ ri, m̀ wẹẹ nwà kịlahị ẹ-ẹpwụ nya ang nya olegu, jaabwọ kọ la ẹ-ẹga nya anyịnam ịkịla. M̀ hu enyi Ohe la 1941.

M̀ kaa kpịtịya nya ọjịra-jịra ọtụka nya ẹka nya 1942 ọlẹ kị họ ịị Cleveland, Ohio gụgụụgụ. Ugbiyegu nyahị bala ịkịla lụmẹ-lụmẹ kụ ube nya ọdụ ba ẹga nya ọjịra-jịra ọtụka ọọwa ba. Ị yẹ ẹla nya ọjịra-jịra ọtụka ọwẹ kpata ka itelefon chajị ka aanahị ịla United States ịlẹ kị tụ guru ẹ-ẹga datị-datị kpoye nya 50 ka yé apyobwuna bwu ụwa ịnyịnyị. Ẹwụ nya Odehe Wuu Oheeye á pwuru lẹka, ị tị wẹẹ tụ́ anchẹ nya iJihova pyịpyị gụ́ ọwọwa ịnyịnyị. Alodu, m̀ kaa yẹ ká ebwo nya aanahị alẹng ịhyẹ kaa ya imoto nyaa rịrị da ila nyaa jahị da ka odehe. Ịwa wuu myị nyori ọngọ ookpokpo nyị ka ji ẹpwụ nya ang ọrụnyẹ ọnyọnyọọnyị nyọka gbeji lodu. Kori kị yẹ ang-ẹjẹẹ nya akama ọhẹ kọ ja wẹ, ị ka mịrị ila nyaa ịịwa chajị ká angị wẹẹ warị á ka yọyị ka bala ọ ka chị ajị ọtụka-ọtụka. Angịkịla kaa chị agaga kele nyọka daa ụbwọ. M̀ yẹ nyori ‘Anchẹ nya iJihova kaa nwụlanọ gbe ang myị́ ang!’ Lẹ, m̀ jẹ́ nọ une yẹẹyẹẹ. Ịngịhyẹ á tị họ tahị ka ịlẹhị.

Ẹka lụmẹ-lụmẹ ka ịlahị nya ọọwa, kam ja kụ irya u-uhye nya ọjịra-jịra ọtụka ọwẹ, m̀ wẹ ka yẹ nyori ịnam á kaa chuko lee o-juhi kpong-kpong ka. Ọ kaa dahịhile iJihova bala ogu nyamwụ yẹẹyẹẹ. Ḿ ka jẹ́-ẹ deeri nya ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla nyamwụ kaka.

Ọ́ tata nyọlẹ ká ịnam ri ọngọ ye ịlahị nya ụgbẹyị kpụrụrụ ene kị wẹẹ họ ọjịra-jịra ọtụka ọwẹ ka. Lẹ, ọ ke ụrụ kpẹnẹẹ lụka nya ẹla oyaya u-uhye nya ọngịnyị ọ-kpa ụka nyamwụ họ ụkụrwọ ha iJihova. Ụka kahị wẹẹ jẹ nyà wẹ ẹpwa, ọ yẹkẹẹ: “Ọ ka hám kam ka kịnyaa la ịlahị nya ụgbẹyị oyeye, ma ḿ ka jẹ́-ẹ họ ịnyị kpụ m ka jẹ́-ẹ kpahị ju ẹpwa nyahị myị́ ka.” Ọọwa lẹ ọ tọhị wo kori kahị ka jẹ́-ẹ da ụbwọ lẹlẹ. Ahị myị, ọọwa ọ ya ẹpwụ nya ube ookpokpo lee imiiye ha ọngọngọọng nyahị nyọka kpa cheri-cheri ene nya ang oriri nya ụtụrụ lẹlẹ. Ụka kahị rụ ka ube-ụpwụ kpá, ọ kaa wụlaa yẹ nyọka jẹ́ nyori ị la cheri-cheri lẹ ene kọ ka kpehe nya ẹla Ohe. Ụkụrwọ nyamwụ kaa lụmẹ, ma ọ́ tịị nyẹẹkpẹ dahị ahị anyị nyamwụ kpong-kpong ka. Ụka kahị wẹ ka ri ang nya ẹnụ lee ọ-nya bwu ube-ụpwụ, ọ kaa juwa hahị ụka myị́ ụka. Ụka kahị tụku bwu ube-ụpwụ ẹnẹhẹ, ahị kaa bọọ kpehe nya ẹla Ohe, ọọwa tị dahị ụbwọ nyọka jẹ́ ụkụrwọ ọlẹ ká angị ye ịlahị nya ụgbẹyị kaa họ.

M̀ dọmwụ nyọka ye ịlahị nya ụgbẹyị ụka kam gu ẹka 16. Ịlẹhị lẹ adam á ri Olibeenu ụka ọwẹ lẹka, ma ọ tị kaa tịtọ nyọka jẹ́ jaabwọ ká ụkụrwọ nya ẹla Ohe oyaya nyam la. M̀ byoo lobyi ẹnẹhẹ nyori, nanana nyọlẹ kam wẹẹ maga nya ịlẹhị-ịlẹhị, ḿ yé ọngọngọhẹ ọlẹ kọ myọnụ nyọka jẹ́ ịBayịbụụ lẹka. Nyọlẹ kam chịdayị pyịnyẹng lẹ, m tọọ wo yẹkẹẹ: “À ka myị  ahị ka jẹ́ ịBayịbụụ la awụlẹ myị́?” Ọ kụ irya jwoo pyịnyẹng lẹ ọ wẹ yẹkẹẹ: “Ḿ me irya ẹlẹhẹ ka du kọ ka chịkpẹẹ ka lẹ ka.” Lẹ adam à ri ọngọ họhẹ ọlẹ kam jẹ́ ịBayịbụụ bala ẹẹ. Ọwẹ ri ihi ọtụka-ọtụka ham!

Ahị jẹ́ ụpwụ ọlẹ ko ri “The Truth Shall Make You Free.” Jaabwọ ká ang ọjẹ́jẹ nyahị wẹẹ jẹ ka ịlahị, m̀ yẹ nyori adam wẹẹ dam ụbwọ nyọka jẹ́-ẹ jẹ́ Ụpwụ Ịgọgọ gụ́ olene bala ọ-ka jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ gụ́ ọọwa. Ọ-chụ pwokwita, la obyi ẹnẹhẹ kahị wa ọgba nya ụpwụ ọhẹ kpá, ọ yẹkẹẹ: “M̀ wo ẹla ọlẹ ká ụpwụ ọwẹ ya lẹ. Ma à tị́ họ ányị ká jẹ́ nyị ri ẹlịlẹhị?” Ḿ nwụlanọ gbe ịtọ ẹla ọwẹ ka lẹ, m̀ byoo yẹkẹẹ: “Ḿ ka jẹ́-ẹ wẹ ịtọ ẹla ọwẹ lẹẹlẹẹ lẹka, ma lụka nya ang ọjẹ́jẹ nyahị ọkịla, m̀ ka la ọwẹwẹ.” M̀ tị họ ịnyị ịlẹhị. M̀ mwahị nya ụpwụ ịgọgọ ịlẹ kị chẹkpẹ ju ẹla ọlẹ kahị wẹẹ jẹ́. Nyọlẹ ká ẹlẹwẹ la kpá, m̀ kaa nwụlanọ gbe ang ọjẹ́jẹ yẹẹyẹẹ bwula ọ-mwahị nya ẹla ka ẹpwụ nya apwụ nyahị. Ọọwa du kam jẹ́ nwà ẹ-ẹpwụ nya ang nya olegu gụ́ ọọwa, ọ tị da adam ụbwọ ịnyịnyị. Ọ kpa ẹla ọlẹ kọ wẹẹ jẹ́ họ ụkụrwọ kpụ o hu enyi Ohe la 1952.

M̀ kpehe bwu ẹpwa ụka kam gu ẹka 17. Lụka ọwẹ-ọwẹ ịnyịnyị, Jetha a wẹ ka ri ọngọ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ ẹ-ẹpwụma ọkịla, Don ọwa tị kaa họ ụkụrwọ ị-ịBẹtẹlụ. Ụkụrwọ nyaa ịwa angị imimiiye háa, ọọwa tị ri ọhụ ojuju ham yẹẹyẹẹ. Lẹ m̀ ya ụbwọ ju ụpwụ ẹ-ẹpwụ nya ịBẹtẹlụ bala Ube-ụpwụ nya Gilead, lẹ m pẹhi ẹla ọọwa ju iJihova ụ-ụbwọ lẹlẹ. Ịyẹ à tị́ họ mẹ? Ị wụrụm ka ịBẹtẹlụ la 1946.

Ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịlẹ kị chịpwụrụ wẹ, ị ya akụrwọ datị-datị ham ị-ịBẹtẹlụ, lẹ m̀ jẹ́ ang inyeewe lụmẹ-lụmẹ. Ẹlịlẹhị ri, ẹ-ẹpwụ nya ẹka 75 ịlẹ kam họ ụkụrwọ ị-ịBẹtẹlụ, ị mẹ ang jẹm nyọka jẹ́-ẹ da ụbwọ họ apwụ bala okpoko ọ-kụ achụ. M̀ jẹ́ ang ịnyịnyị u-uhye nyọka ra ang ịlẹ kahị baba ị-ịBẹtẹlụ bwu ẹpwụma ọkịla bala ọ-ka ya du ka ẹga kị baba nyaa ịnyịnyị. Ma ọlẹ kọ tị gụ wuu ri, m̀ kaa yé apyobwuna nya ang ọ-mẹjẹ bwu ịBayịbụụ ọlẹ kọ kaa ji ị-ịBẹtẹlụ pyịyọọ bwula ang ọjẹ́jẹ nya ụtụrụ bala ẹla o-ya dodehe bwu ịBayịbụụ ịkịla.

M̀ tị jẹ́ ang ịnyịnyị bwu ẹga nya Karl ọnyịnam ochiche ụka kọ wẹ ịBẹtẹlụ la 1947. Ọ jẹ́ ịBayịbụụ bala ọ-jẹ́ẹ mẹ ang jẹ bwu ụwa yẹẹyẹẹ. M̀ tọọ nya ụbwọ ọdada ụka ọhẹ u-uhye nya ụpa nya ẹla oyaya ọhẹ kị ya ham. M̀ wụlẹ ya je Karl nyori m̀ wa apwụ lụmẹ-lụmẹ u-uhye nya ẹla oyaya ọọwa gbee lẹ o lujwo ham nyọka jẹ́ ịlẹ kam ka hu ya datị lẹ. Ọọwa ọ dam ụbwọ la ịtọ ẹla ọlẹ yẹkẹẹ: “Joel, ịyẹ à tị́ ri egbeju nya ẹla nyang ene?” M̀ wo ẹla nyamwụ i-ijata. Ẹla ọlẹ kọ ka dam ụbwọ da egbeju nya ẹla nyam wụlẹ m baba kem lẹ, m̀ ka pẹhi ịkịla myị́. Ḿ deeri nya ẹlẹwẹ ẹnẹnẹhẹ lẹka.

 Nyọka jẹ́-ẹ chị ọkẹkẹnị ị-ịBẹtẹlụ, ahị baba nyọka kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ yẹẹyẹẹ, ọọwa du kahị kaa gbachị iwe-ahụrụ ịlẹ kị ka ya ọhụ ojuju hahị. Ọhẹ ọlẹ kam kaa kpịtịya yẹẹyẹẹ họ la obyi ẹnẹhẹ ịị New York City. Am bala ọọnahị ọlẹng ọhẹ tịrẹkpẹ ka ẹga nya ọnyang ọhẹ kọ ye apwụ nya Ẹpwang ọ-Kụ Gbeji bala Awake! ụka ọhẹ lẹ. Ahị ya ịlọhị dodehe bwula ọ-yẹkẹẹ: “Ahị wẹẹ da angịnyị ụbwọ nyọka jẹ́ ẹla ọlẹ kọ ka kpaa wule bwu ẹpwụ nya ịBayịbụụ.” Ọ wẹ yẹkẹẹ: “Kori ó ri ẹla nya ịBayịbụụ aalẹ, anụ wẹ ẹpwang mẹ.” Ahị wa ụpwụ ịgọgọ ịmanyị-ịmanyị ịlẹ kị ya ẹla u-uhye nya Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe bala odehe onyeewe ọlẹ kọ wẹẹ warị ene kahị daa wụlẹ họọ. Ọọwa kpọọ ịpyọ, chajị ọ wụrụ aligu nyamwụ lụmẹ-lụmẹ wẹ ka julahị epwihi ọ-ba ọọwa ba. Ọwa bala ayịbamwụ wẹ ka ri anchẹ nya iJihova ụka ohyẹẹkpẹ.

M̀ mwahị nya ahụ lala ẹka 10 ene kam lẹẹ gbachị ahụ nyam. Ịyẹ à tị́ dam ụbwọ nyọka yé ahụ ọlẹ kọ pwokum? M̀ kaa raabwọ ha iJihova bala ọ-kụ irya ju ịtọ ẹla ọlẹ, ‘Ịyẹ m tị́ tịtọ nyọka họ ụka kahị ye awụlẹ kpá?’

M̀ gbachị Mary Aniol nyọlẹ kahị họ ọjịra-jịra ọtụka nya 1953 ịị Yankee Stadium. Ọwa bala Jetha ji ịkịlasị oheeye nya Gilead la awụlẹ, ọwa bala ọnyịnam ọnyang tị juwa ẹ-ẹga ookpokpo kaa kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ ẹ-ẹpwụma ọkịla. Mary chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ nyọka jam oja nya ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ o-oye nya ẹga ọlẹ kịị wụrụ nyị Caribbean bala angịlẹ kọ kaa mẹ ịBayịbụụ jẹ ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịmanyị-manyị kẹkpẹ. Jaabwọ kahị wẹẹ jẹ́ awụlẹ, ahị wẹ ka yẹ nyori ụma nya ang ookpokpo ahị wẹẹ ku lẹ. Ahị há awụlẹ yẹẹyẹẹ, ọọwa ahị ye awụlẹ la Ọya Ohene nya 1955 lẹlẹ. Mary mẹjẹ a-agbẹyị lụmẹ-lụmẹ nyori o ri āhị bwu ẹga nya iJihova bala ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla ọlẹ ká ọngịnyị ka jẹ́-ẹ gbịla. Ọ kaa chị ọkẹkẹnị ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ ọnyị myị́ ọnyị kị ya họọ. Ọ kaa jụ ụkụrwọ họ, ọ kaa kpahị ju angịkịla yẹẹyẹẹ, ọ tị kaa hu iJihova bala Ịpyị-Adịrahụ nyamwụ kụ ịlahị ịnyịnyị. (Mat. 6:33) Ahị họ ụkụrwọ nya isekut ọ-kpẹhị rịrị ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịta, ọọwa ị tị wụrụụhị ka ịBẹtẹlụ nyọka họ ụkụrwọ ụ-ụwa la 1958 lẹlẹ.

M̀ jẹ́ ang lụmẹ-lụmẹ bwu ẹga nya Mary ahụ nyam. Ọ-chụ pwokwita, ụka kahị ye awụlẹ bwaa, ahị kaa wa ịBayịbụụ la awụlẹ lala ịgba 15 myị́ ẹ-ẹpwụ nya ahyẹẹnụ ookpokpo. Ụka ká ọngọhẹ nyahị á wa kpá, ahị kaa ya ẹla u-uhye nyaa bala ọ-kụ ẹhị yẹ abwọlẹ kahị ka kpa họ ụkụrwọ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyahị. Mary kaa ya ẹla ụka lụmẹ-lụmẹ u-uhye nya ang ịlẹ kọ jẹ́ bwu Gilead bala ụka kọ kaa kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ ẹ-ẹpwụma ọkịla. Ẹla ọlẹ kam jẹ́ bwu ẹga nyamwụ dam ụbwọ nyọka jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ bala ọ-ka jẹ́-ẹ ju aanahị anyang ọhụ gụ́ olene.—Etu 25:11.

Mary ọlịkẹjẹ nyam gbu la ẹka nya 2013. Ma m̀ kaa ya ẹhị rịrị nyọka yọọ odehe onyeewe! Ọlẹẹlẹẹ, m̀ cheje nyọka kịnyaa la ọ-jẹ́ ang bala ọ-dahịhile iJihova la ọkịlẹtụ nyam wuu. (Etu 3:5, 6) M̀ kaa yé ẹjẹ ọkpụ́kpụ bala ọkẹkẹnị ụka kam ja kụ irya u-uhye nya ang ịlẹ ká anchẹ nya iJihova ka họ odehe onyeewe. IJihova á ka dayị la ọ-mẹ ang inyeewe jẹẹhị u-uhye nya ịlọmwụ kaka! Ee, ḿ ka jẹ́-ẹ joo obe ọhọhọ nwà nya ang ịlẹ wuu kọ mẹjẹm wẹ bala ọnahị ọtụka nyamwụ kaka.