1. Ányị ịkaa à tị́ baba kaka ba ha alụka onyogo?

 ỊKAA ri ang oriri ọkpọnchị ọhẹ ha angịnyị ịlụka onyogo. (Ọmwụ. 14:18; Luk. 4:4) Ọọwa du ká ịBayịbụụ dọmwụ kaa ya ịkaa ku ọmwakpa nya ang oriri ịkịla wuu ụka ọhẹ. (1 Ịdị. 17:11,12) Ịkaa myịmyị ri ang ọkpọnchị ọhẹ ẹ-ẹpwụ nya akụrwọ ẹbyẹbyị nya iJisọsị imiiye ịlẹ ká angịnyị jẹ́ yẹẹyẹẹ. (Mat. 16:9, 10) Ahị ka yẹ ọhẹ nya ụkụrwọ ẹbyẹbyị ịwẹ ụ-ụpwụ nya ịJọn egbeju 6. Jaabwọ kahị wẹẹ kụ ẹhị yẹ oja ọwẹ, ahị ka jẹ́ ang ịhyẹ ịlẹ kahị ka jẹ́-ẹ kpa họ ụkụrwọ alẹ.

2. Ụka oyina ọbaba ọhẹ à tị́ ji ẹ-ẹga nya ang oriri?

² Alẹrụ nya iJisọsị baba nyọka mwịịnyọ nyọlẹ kị nyà bwu ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ, ọọwa ị ju ụmwụ bala iJisọsị kpoye nya ihu nya iGalili lẹlẹ. (Mak. 6:7, 30-32; Luk. 9:10) Ị kpoye pwụ ẹga ọ-chị nyee ọhẹ ị-ịBẹtịsayịda. Ma ahyaahị ká angịnyị wo nyori iJisọsị nyị pwụ ẹga ọwẹ lẹ, ụnọ nya angịnyị à mwụ tọọọ kele nyọka yọọ lẹlẹ. Ị myị ẹga myị ẹga. IJisọsị á tị hwaa ujiji chajị nyori ọ hi ụbwọ ka lẹ ka. Ọ dọmwụ nyọka mẹ ang jáa la ọdụmwọ u-uhye nya Ịpyị-Adịrahụ bala ọ-họ alẹdụrụ uda. Ma nyọlẹ ká odu wẹẹ hi, angịjụgbẹyị nyamwụ ja chị uko nya abwọlẹ ká iru nya angịnyị ịwẹ ka yé ang oriri ri. Angịhyẹ nyaa ka kpa ang oriri pyịnyẹng juwa myị́, ma iru nyaa tị ka baba nyọka jẹ ka ẹpwụ nya epweji ọwẹ kaka ra ang oriri. (Mat. 14:15; Jọn. 6:4, 5) Lẹ, ányị iJisọsị à tị́ ka họ?

IJISỌSỊ YA ỊKAA HA ANGỊNYỊ BWULA ỤKỤRWỌ ẸBYẸBYỊ

3. Ányị iJisọsị à tị́ byi alẹrụ nyamwụ nyị họ ha iru nya angịnyị? (Yẹ ifoto ọla ẹbẹ nya ọgbanyẹ ịnyịnyị.)

³ IJisọsị byi alẹrụ nyamwụ yẹkẹẹ: “Ịịyẹ a tị́ du kam ka kwaa rụ?  Anụ ayịdang bẹ? Anụ ya ang oriri haa kị ri mẹ!” (Mat. 14:16) Ma ọlala o-ri ẹlẹwẹ á ka chịkpẹẹ ka, chajị alẹng kem la angịnyị angị 5,000. Kori kị ka wa anyang bala anjwo ichiche wuu, ị ka lala angịnyị angị 15,000 kị ka ya ang ha ri. (Mat. 14:21) Andụrụ byaa yẹkẹẹ: “Ọnyị ọlẹng ochiche ọhẹ jam ọlẹ kọ la abẹ nya ịkaa ịrụ ịhyẹ ịlẹ kị kpa ọrụ nya . . . ‘ịbali’ họ bala iyenyi imiiye jam. Ma, ị́ tị ka pwụ iru nya angịnyị ịwẹ gẹnị ka” (Jọn. 6:9) Ịkaa ọlẹ kị kpa ọrụ nya ịbalị họ ri ang oriri ọlẹ ká angịnyị kaa ri ụka myị́ ụka, ị tị ka ya ịma ju iyenyi ịịwa bala ọ-jwáa yẹẹyẹẹ myị́. Ma ịlẹ ká ọnyị ochiche ọwẹ kpa wuu á tị ka nwa iru nya angịnyị ịwẹ kpong-kpong ka!

4. Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ bwu ụpwụ nya ịJọn 6:11-13? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

⁴ IJisọsị tịtọ nyọka da iru nya angịnyị ịwẹ ụbwọ lẹ, ọ byaa nyị hụhụ ebwo-ebwo u-uhye nya amẹ mẹ lẹlẹ. (Mak. 6:39, 40; wa ịJọn 6:11-13.) Ahị wa nyori iJisọsị ji adamwụ obe u-uhye nya ịkaa bala iyenyi ịwẹ. Ọ tị chịla nyọka ji Ohe obe ịlẹhị, chajị ẹga nyamwụ ang oriri wuu à bwu lẹ. Ẹlẹwẹ ri ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla-ọnyịịla ká iJisọsị ya deeji hahị kahị ka bajẹ. Ahị chịla kahị ka raabwọ ene kahị ka rị ang, kori kahị dọmwụ juwa ụbwọọhị lee ahị juwa ẹpwụ nya alụma wẹwẹ. IJisọsị byi angịjụgbẹyị nyamwụ nyị ga ang oriri ha angịnyị ịịwa wuu mẹ, ọọwa ị ga ang oriri gịla angịnyị ịwẹ la ọng myị ọng ri wu ẹpwụ kpọng-kpọng lẹlẹ. Ịlẹ kị jụ́ ri ka hi yẹẹyẹẹ, iJisọsị á tị tịtọ kị ka ya ang oriri ọhẹ-lọhẹ daarụ ka lẹ ọ byi angịjụgbẹyị nyamwụ nyị gyaa ju ang, chajị ọhẹka ị ka baba nyaa ụka ọkịla wẹẹ. IJisọsị kaa kpa ang ọlẹ kọ la họ ang la ẹla ọjẹjẹ. Ọwẹ ri ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla kọ ya deeji hahị. Kori ká ri adịda lee ịnịna, anụ ka jẹ́-ẹ wụlẹ oja ọwẹ yẹ lawụlẹ bala anyị nyanụ bala o-ya ẹla u-uhye nya ang ịlẹ kanụ jẹ ẹ-ẹga nya abwọ ọrịrị, ụga ọhọhọ, bala ọnahị ọhọhọ.

5. Ẹlịyẹ angịnyị à tị́ tịtọ kị ka họ ụka kị yẹ ụkụrwọ ẹbyẹbyị ọlẹ ká iJisọsị họ? Ányị iJisọsị à tị́ họ?

 ⁵ Ụgbẹyị ọlẹ ká iJisọsị kaa mẹ ang jẹ bala ụkụrwọ ẹbyẹbyị nyamwụ la angịwẹ ahịbwuu lụmẹ. Nyọlẹ ká iMosisi ya Ohe nyị ka ya ọlọmwụ ọtụka ọhẹ haa lẹ, ị ka kụ irya myị́ nyori iJisọsị à ri ọngọọwa lẹ? (Ehile. 18:15-18) O ri ịnyị aalẹ, ị ka me nyori iJisọsị nyị ka ri ọngọ kpeji ọnyịịla, ọlẹ kọ dọmwụ ka jẹ́-ẹ ya ang oriri ha ẹpwụma nyaa wuu ri myị́. Lẹ, ị tịtọ kị ka hwoo ri “adịrahụ la agbụrụ.” (Jọn. 6:14, 15) Kori ká iJisọsị á ya ẹga da kị họ ịnyị ịnọ, ọ ka lụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ẹla nya upe nya ala iJuu ịlẹ kị ji ekpeleji nya eji ọkpakpa nya ala iRom lẹ, ma ọ́ tị myị họ ịnyị ka. Ahị wa nyori iJisọsị chụ nyọka ‘rụ ka uhye nya ọgbọdọ.’ Lẹ nanana nyori angịnyị tọọ tutu, ọ́ myị yụbwọ ju ẹla nya upe ka. Ẹla ọwẹ ju apyobwuna hahị yẹẹyẹẹ.

6. Ányị ahị tị́ ka mẹjẹ nyori ahị tịtọ nyọka ba ọgụ-ẹpẹtẹ nya iJisọsị jẹ? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

⁶ O ri ịnyịlẹhị, ị́ ka byihi nyị ya ịkaa ha angịnyị ri bwula ụkụrwọ ẹbyẹbyị lee ọ-họ angịnyị uda bala ọ-maga nyọka huuhi nya olegbeju la agbụrụ ka myị. Ma ọ chịkpẹẹ myị́ kị ka tụụhị tutu nyọka yụbwọ ju ẹla nya upe bwula ọ-kpa ụbwọ ka akpa lee ọ-chẹkpẹ ju ọngọlẹ kị me irya nyị ka yẹ ang da myị ụ-ụgbẹyị ọhẹ lee ọkịla. Ma ọgụ-ẹpẹtẹ ọlẹ ká iJisọsị ya deeji la gbagbịla. Ọ pwa nyọka la ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ẹla nya upe, ọ dọmwụ ya ụka ohyẹẹkpẹ yẹkẹẹ: “Ịpyị adịrahụ nyam am á ri ịnya odehe ọlẹ ka.” (Jọn. 17:14; 18:36) Ahị angịnyị nya ịKịrayịsị alẹ baba nyọka kụ irya lala iJisọsị bala ọ-ba ọgụ-ẹpẹtẹ nyamwụ jẹ. Lala iJisọsị, ahị ka chẹkpẹ ju Ịpyị adịrahụ nya Ohe, ya ẹla u-uhye nyamwụ je angịnyị bala ọ-raabwọ kọ ka wẹ. (Mat. 6:10) Ahị tịrẹkpẹ ka  oja nya ụkụrwọ ẹbyẹbyị nya iJisọsị ọlẹ kọ ya ịkaa ha angịnyị kahị kụ ẹhị yẹ ẹla ọkịla ọlẹ kahị ka jẹ́ wẹẹ.

“ETU NYA ỤKỤRWỌ ẸBYẸBYỊ NYA ỊKAA”

7. Ịyẹ iJisọsị à tị́ họ? Ányị ọ tị́ la alẹrụ nyamwụ? (ỊJọn 6:16-20)

⁷ Nyọlẹ ká iJisọsị ya ang oriri ha iru nya angịnyị ri kpá, ọ ya angịjụgbẹyị nyamwụ ju ụmwụ nyọka rụ tịrẹkpẹ ka ịKapanẹyọm, ọwa tị rụ ka uhye nya ogbodo chajị ká iru nya angịlẹ kị wẹẹ maga nyọka hwoo nya adịrahụ ka yọọ ka. (Wa ịJọn 6:16-20.) Ụka ká alẹrụ nyamwụ ja ju ụmwụ ẹ-ẹpwụ nya ihu, igbachịwụ ọtụka-ọtụka ọhẹ gba mịla ihu, la enyi juwa gu agbụ nyịlẹhị-ịlehị. Ọọwa iJisọsị a juwa jẹdịyẹ u-uhye nya ugbenyi kele ka ẹga nyaa lẹlẹ. Ọ byi iPita nyị jẹdịyẹ u-uhye nya ugbenyi ịnyịnyị mẹ. (Mat. 14:22-31) Ahyaahị nyọlẹ ká iJisọsị ju ka ẹpwụ nya ụmwụ lẹ, igbachịwụ ọọwa a kpụba taa lẹlẹ. Ọ la angịjụgbẹyị nyamwụ ẹbyẹbyị lụmẹ kpụ ị yẹkẹẹ: “Ahụ kpakpakpa a ri ọnyị nya Ohe Oluhye ịnyịlẹhị lẹ.” a (Mat. 14:33) Ma, iJisọsị jẹdịyẹ u-uhye nya ugbenyi kpá ene ká angịjụgbẹyị nyamwụ ya ẹlẹwẹ, ụ-ụka ọlẹ kọ ya ang oriri ha angịnyị ri bwula ụkụrwọ ẹbyẹbyị ka. ỊMakị da ẹla u-uhye nya ẹla ọwẹ yẹkẹẹ: “Ang odudu kọ la angịjụgbẹyị nya iJisọsị ahịbwuu lụmẹ ịnyị, ri yẹkẹẹ, ịwa ayịdang á jẹ́ etu nya ụkụrwọ ẹbyẹbyị nya ịkaa bala iyenyi ọlẹ ká iJisọsị họ ene-ene i-ijata nyaa kpong-kpong ka. Chajị ọkịlẹtụ nyaa la dịyọ-dịyọ lụmẹ.” (Mak. 6:50-52) Angịjụgbẹyị ịwẹ á jẹ nyori iJihova nyị ya ọngịrị ha iJisọsị nyọka họ akụrwọ ẹbyẹbyị ịkịla ịlẹ kị gụ ịkaa ọ-ya ha angịnyị ri ka. Nyọle kọ nọ chẹẹ, iJisọsị myịmyị ya ẹla u-uhye nya ụkụrwọ ẹbyẹbyị nya ịkaa ọ-ya ha angịnyị ri ọlẹ kọ mẹ ang ọkpọnchị jẹ́ẹhị.

8-9. Ịyẹ tị́ du ká iru nya angịnyị pịlahị nya iJisọsị? (ỊJọn 6:26, 27)

⁸ Iru nya angịlẹ ká iJisọsị ya ang oriri ha wẹ ya irya nyaa wuu nịrọ u-uhye nya abwọlẹ kị ka họ ịbaba nya ugbinyịrọ nyaa bala ang ịlẹ kịị maa ma kem. Ịyẹ tị́ du kahị ya ịnyị? Ẹnụtụrụ ọkịla, ị yẹ nyori iJisọsị bala angịjụgbẹyị nyamwụ nyị rụ bwu ẹgẹwẹ lẹ. Ọọwa angịnyị ịịwa à ju ụmwụ ọlẹ kọ pweeji bwu ịTayịberiyasị rụ kele ka epweji nya ịKapẹnayọm kaka pịlahị nya iJisọsị lẹlẹ. (Jọn. 6:22-24) Ị jẹdịyẹ ọwẹ chajị nyori ị tịtọ kị ka jẹ́ ang u-uhye nya Ịpyị-adịrahụ nya Ohe Oluhye ịnyị? Ehe. Chajị nya ang oriri nya ugbinyịrọ ịnyị. Ányị ahị tị họ kahị jẹ́?

⁹ Yẹ ẹla ọlẹ kọ họ ụka ká iru nya angịnyị ịwẹ yẹ iJisọsị o-oye nya ịKapanẹyọm wẹẹ. IJisọsị ya gbagbịla nyori nyị pịlahị nya ọwa chajị nya ang oriri ọlẹ kị tịtọ ịnyị. Nanana nyori ị ri “ịkaa . . . wu ẹpwụ kpọng-kpọng,” iJisọsị ya nyori ọwẹ nyị ri “ang oriri ọlam-ọlam ọlẹ kọ kaa bịrị.” Lẹ, ọ byaa nyị tụtụ họ ụkụrwọ nya “ang oriri ọlẹ kọ kaa kpa angịnyị ehe gbee ju ka ẹpwụ nya ọhịhị ọmyịmyị-ka mẹ.” (Wa ịJọn 6:26, 27.) Ụka kị wo nyori ang oriri ọhẹ nyị juwa kịị nyị ka ya ọhịhị ọmyịmyị-ka haa, ọ laa ẹbyẹbyị. Ang oriri ọlanyị à tị́ ka jẹ́-ẹ ya ọhịhị ọmyịmyị-ka ha ọngịnyị? Ányị angị ke ụrụ la iJisọsị à tị́ ka bwu yé ang oriri ọọwa?

10. Ịyẹ angịnyị à tị́ baba kị ka họ nyọka ye “ọhịhị ọmyịmyị-ka”?

¹⁰ Ọ chịkpẹẹ nyori ala iJuu ịwẹ ka tịtọ kị ka jẹ́ ang ọlẹ kị ka họ nyọka yé ang oriri ọwẹ. Ị ka juwa kụ irya u-uhye nya ang ịlẹ ká ehile nya iMosisi ya nyị ka họ pyii myị́. Ma, iJisọsị tị byaa yẹkẹẹ: “Ụkụrwọ nya Ohe Oluhye ọhọhọ a lẹẹ lẹlẹ: Anụ kpa ọkịlẹtụ nyanụ wuu myị la Ọnyẹwẹ nya Ohe Oluhye ọlẹ ká Ohe Oluhye du warị wẹ odehe ọlẹ mẹ.” (Jọn. 6:28, 29) Ị baba nyọka la ọmyịmyị ẹ-ẹga nya ọngọlẹ ká Ohe du ẹrụ warị ene kị ka “la ọhịhị ọmyịmyị-ka.” IJisọsị dọmwụ  ya ẹla u-uhye nya ẹlẹwẹ ụka ọhẹ lẹ. (Jọn. 3:16-18) Ọ tị ka myịmyị-ị̀ ya ẹla yẹẹyẹẹ u-uhye nya abwọlẹ kahị ka bwu yé ọhịhị ọmyịmyị-ka wẹẹ.—Jọn. 17:3.

11. Ányị ala iJuu à tị́ mẹjẹ nyori ang oriri kem ị tịtọ lẹ? (Eje Ọnyịịla 78:24, 25)

¹¹ Ala iJuu á myị ju ọ-mẹjẹ nya iJisọsị nyọka myị la Ọnyẹwẹ nya Ohe Oluhye pyii ka. Ị byi iJisọsị yẹkẹẹ: “Ịịyẹ a tị́ ri ụma nya ụkụrwọ ẹbyẹbyị ọlẹ ká ka họ mẹjẹẹhị, kahị ka yẹ, chajị kahị ka jẹ́-ẹ myị lang yẹẹyẹẹ mẹ?” (Jọn. 6:30) Ị ya nyori adaa igogo ịla oyi nya iMosisi lẹ, Ohe nyị ya ịmána haa bwula ụkụrwọ ẹbyẹbyị, ọ tị ri ang oriri nyaa ọlẹ kịị ri ẹnụ myị́ ẹnụ. (Neh. 9:15; Jọn. 6:31; wa Eje Ọnyịịla 78:24, 25.) Ọ la gbagbịla nyori irya nyaa juwa u-uhye nya ang oriri nya ugbinyịrọ kem wẹẹ. Ọ́ dọmwụ ri ẹla nyaa nyọka tọ iJisọsị wo nyọka wo etu nya ẹla ọlẹ kọ ya u-uhye nya ‘ịkaa nya ịlẹhị ọlẹ kọ bwu epwoohe hireji’ lala ịmána ọlẹ kọ ka ya ọhịhị ọmyịmyị-ka haa ka. (Jọn. 6:32) Irya nyaa juwa u-uhye nya ịbaba nya ugbinyịrọ du kị jẹ ke ụrụ wo ẹla ọlẹ ká iJisọsị wẹẹ mẹjẹ u-uhye nya abwọlẹ kị ka bwu yé ọhịhị ọmyịmyị-ka nya Ohe Oluhye kaka. Ẹlịyẹ ahị tị ka jẹ́ bwu oja ọwẹ?

ANG ỌLẸ KỌ JU APYOBWUNA HAHỊ GỤGỤ WUU

12. Ányị iJisọsị à tị́ mẹ ang ọlẹ kọ baba gụgụ wuu jẹ?

¹² Ẹla o-ju apyobwuna ọlẹ kahị jẹ́ bwu ụpwụ nya ịJọn egbeju 6 ri, ịbaba nya ang nya olegu nyahị a ka ri ang i-ju apyobwuna hahị gụ ang ịkịla wuu lẹ. Kpịtịya nyori iJisọsị mẹ ẹhị nya ẹla ọwẹ jẹ ụka ọlẹ ká Olegu Onyobyi mọọ yẹ. O ya nyori a-ang oriri ọlam-ọlam ụbwọọmwụ nya-à ka ya ọhịhị ha ọngịnyị ehe ka. (Mat. 4:3, 4) Lụka nya ang ọmẹjẹ nyamwụ oluhye nya ọgbọdọ, ọ ya ẹla yẹẹyẹẹ u-uhye nya ọngịnyị ọ-ka kpahị ju ịbaba nya olegu nyamwụ. (Mat. 5:6) Lẹ ahị tọ ịlọhị wo wẹẹ, abwọlẹ kam kaa hịhị mẹjẹ nyori m hu ang nya olegu kụ ịlahị nya ang ọbaba gụ ang nya ugbinyịrọ?

13. (a) Ịyẹ tị́ du kọ tịpyọ nyọka ri ang ja chị ọkẹkẹnị ka? (b) Ẹlịyẹ ịPọlụ à tị́ dahị ọna u-uhye nyamwụ? (1 Ala ịKọrịntị 10:6, 7, 11)

¹³ Ọ́ tịpyọ kahị ka raabwọ nyọka la ịbaba nya ugbinyịrọ nyahị bala ọ-ka chị ọkẹkẹnị la ang nya ugbinyịrọ ịịwa ka. (Luk. 11:3) Ụkụrwọ ọlẹ kahị kaa họ nyọka ye ‘ang oriri bala o-ye nwa’ kaa ya ọkẹkẹnị hahị, ‘ẹga nya Ohe Oluhye ọ bwu lẹ.’ (Ọngọ. 2:24; 8:15; Jem. 1:17) Ahị tị ka dụmwọ-dụmwọ ká ang ụdụ nya odehe ka ri ang ọbaba gụgụ wuu ọ-ọhịhị nyahị ka. Ahị jẹ ẹla ọwẹ bwu ụpwụ ọlẹ ká ọlẹrụ ịPọlụ da du ta angịnyị nya ịKịrayịsị. Ọ ya ẹla rụ́ ọgụ-ẹpẹtẹ ọtịpyọ nya ala Isirẹlụ ụka kị juwa u-ugbileji bala ang ọlẹ kị họ ụka ọlẹ kị jẹ ju ogbodo nya ịSayịnayị chwẹẹ. Ọ da angịnyị nya ịKịrayịsị ọna kị ka ri angị juwa ẹ-ẹpwụ nya “imyi nya ang onyobyi ọhọhọ” lala ala Isirẹlụ ịla ugbeene ka. (Wa 1 Ala ịKọrịntị 10:6, 7, 11.) IJihova ya ang oriri ha ala Isirẹlụ bwula ụkụrwọ ẹbyẹbyị. Ma ang oriri ọọwa yẹ ka ri “ang onyobyi” haa ọọlajị nya ẹhị ọ-chị nyanya nyaa. (Ọwa. 11:4-6, 31-34) Ala Isirẹlụ mẹjẹ nyori ang oriri baba haa gụ ọ-ka ju iJihova ihi, bwula ụya ọyaya nya ang oriri bala ere ọnwanwa ọlẹ kị họ ugbileji ụka kị gbịgba ha ohe nya ukpeku ọlẹ kị me (Ehe. 32:4-6) ỊPọlụ ya ẹla rụ ọ-chụ pwokwita ọwẹ nyọka da angịnyị nya ịKịrayịsị ịlẹ kị hịhị ju ụka nya ayịreji ọtata nya iJerusalẹm bala ube-ịgọgọ chwẹẹ ọna. Ahị ịnyịnyị jam hịhị ju ụka nya ayịreji ọtata nya odehe ọlẹ chwẹẹ lụmẹ lẹ, lẹ ọ ka ri ang o-ju pyobwuna yẹẹyẹẹ hahị nyọka ke ụrụ wo ọna ọdada nya ịPọlụ ọwẹ.

14. Ẹlịyẹ ịBayịbụụ à tị́ ya u-uhye nya ang oriri odehe onyeewe?

¹⁴ Ụka ká iJisọsị ya ahị nyị raabwọ u-uhye nyọka ya “ang oriri hahị alẹ,” ọ mẹjẹ ịnyịnyị nyọka raabwọ ká irya nya Ohe ka họ odehe jaabwọ kọ la e-epwoohe. (Mat. 6:9-11) Ányị a tị́ me irya ká odehe ka la ụka ọọwa? ỊBayịbụụ mẹjẹ nyori ang oriri ọlam-ọlam ọ-ka ji, juwa ẹ-ẹpwụ nya irya nya iJihova ọlẹ kọ la u-uhye  nya odehe ọlẹ. Bwula ẹla ọlẹ ká Ayịsaya 25:6-8 ya, iru nya ang oriri ịlịpyọ-lịpyọ ka ji ha angịnyị ehe wuu ị ka ri e-ekpeleji nya Ịpyị-Adịrahụ nya iJihova. Eje Ọnyịịla 72:16 tị ya nyị “myị ká ang oriri ā dịda ọ-ọpyị ọlẹ ká ang-ẹrụ iluhye nya ikiti ā há ọgwọgụ.” À ya ẹhị rịrị ka ụka ọlẹ á ka kpụ ang oriri ụma ọlẹ kọọ háng yẹẹyẹẹ lee ọ-ka mẹ ang onyeewe ọlẹ ká kpụ ẹnẹnẹhẹ lẹka yẹ? Ịnyịnyị à ka jẹ́-ẹ ya ẹhị rịrị ka ụka ọlẹ á ka wu ẹrụ nya ịlọng ká tị ka wụ ang ọlụwa ịnyịnyị. (Ayị. 65:21, 22) Ọng myị́ ọng odehe wuu ka yé apyobwuna bwu akụrwọ ẹbyẹbyị ịwẹ ụka ọọwa.

15. Ẹlịyẹ ị tị́ ka mẹjẹ angịlẹ kị ka wuleji bwula igu? (ỊJọn 6:35)

¹⁵ Wa ịJọn 6:35. Kụ irya myịmyị u-uhye nya angịlẹ kị ri ịkaa bala iyenyi ịlẹ ká iJisọsị họ kọ chịkpẹẹ wẹẹ. Nanana nyori angịhyẹ nyaa á ka myị la iJisọsị ka, ọ chịkpẹẹ ị ka wuleji bwula igu kpụ a ka yaa myị́ ụka nya owuleji bwula igu. (Jọn. 5:28, 29) Ma, ị ka jẹ́ ang u-uhye nya etu nya omyi ẹla nya iJisọsị ọlẹ: “Am kpakpakpa a ri ịkaa nya ọhịhị ọọwa lẹlẹ. Ọng myị́ ọng ọlẹ kọ warị wẹ ẹga nyam lẹ aalẹ, imyi á ka nwọọ kpá ẹnẹnẹhẹ kaka.” Ị ka baba nyọka nwụ́ ọmyịmyị nyaa u-uhye nya iya ọkịlaakịla nya ọ-ra kpehe nya iJisọsị, la ọmyịmyị nyori iJisọsị ya ọhịhị nyamwụ kiliya chajị nyaa. Ụka ọọwa, angị wuleji bwula igu bala anyị ịlẹ kị ka ma ẹ-ẹpwụ nya odehe onyeewe ka jẹ́ ẹla nyịlẹhị u-uhye nya iJihova bala irya nyamwụ. Ahị ka chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ nyọka la ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ang ọmẹjẹ ọwẹ. Ọ-ka da angịkịla ụbwọ kị ka ri igu bala iJihova ka ya ọkẹkẹnị ọtụka-ọtụka hahị gụ ang oriri ọhẹ-lọhẹ ọlẹ kahị ka ri odehe onyeewe.

16. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọkịla?

¹⁶ Ahị jẹ́ ang u-uhye nya ụpa nya oja ọlụpwụ nya ịJọn egbeju 6 lẹ, ma iJisọsị tị la ang lụmẹ-lụmẹ kọ ka mẹjẹ u-uhye nya “ọhịhị ọmyịmyị-ka” wẹẹ. Ala iJuu ịlẹ ká iJisọsị ya ẹla ju baba nyọka ke ụrụ yẹẹyẹẹ wo ẹla ọlẹ kọ ya, ahị tị baba nyọka ke ụrụ ịnyịnyị. Ahị ka kịnyaa la ang ọjẹ́jẹ u-uhye nya ụpwụ nya ịJọn egbeju 6 ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọkịla.