Ene kam ka ya ẹla ọlẹ kọ họ bọọba, ba kam ya jeng jaabwọ kam dọmwụ nyọka kpa ụka nyam wuu họ ụkụrwọ ha iJihova wẹẹ.

Ị mam la 1942 ịị Curaçao e-epweji nya Caribbean ọlẹ ká enyi dakoko ju. Adam bwu Suriname, m a ọ tị mwụ ka epweji ọlẹ ká enyi dakoko ju ọwẹ ọọlajị nya ụkụrwọ. O ri Olibeenu nya iJihova lala ẹka imiiye ene kị́ị̀ mam, ọ tị ri ọngọhẹ la ẹpwụ nya angịlẹ kị hu enyi Ohe họhẹ-họhẹ ịị Curaçao ịnyịnyị. a Ọ kaa mẹ ịBayịbụụ jẹ́ẹhị ahị anyị nyamwụ epwihi ọnyị myị́ ọnyị, nanana nyori ang ọjẹ́jẹ á kaa háahị lụmẹ ka. Ụka kam gu ẹka 14, adam mwụ ugbiyegu nyahị ka Suriname nyọka kpẹhị rịrị ịnam ọgbahị kọ chị okwirichi lẹ.

Nyọlẹ kahị pwụ Suriname, m̀ dọmwụ nyọka ji ogu ta anjwo ịla ọjịra-jịra nyahị ịlẹ kị kaa họ hiigu ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nya iJihova. Ẹka ịlẹ kị kpa ri ọgbahị nyam á la gbuu ka, ị tị kaa ye ịlahị nya ụgbẹyị ọkpụrụrụ. Ụka kị ja joja nya ang ọlẹ kọ họ ẹ-ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ, m̀ kaa yẹ jaabwọ kị chị ọkẹkẹnị kaka ba. Ụka ká ọjịra-jịra á tụ ku kpá, am bala aligu nyam kaa ya ẹla u-uhye nya ịBayịbụụ, ọ dọmwụ kaa ri alodu ụka ọhẹ kahị hụhụ ja mwụụrụ yẹ ịdịchụ. Aligu ịwẹ dam ụbwọ nyọka jẹ́ ang ọlẹ kam tịtọ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị, kọ ri ọ-ka họ ụkụrwọ ha iJihova. Lẹ m̀ hu enyi Ohe ụka kam gu ẹka 16. Ụka kam gu ẹka 18, m̀ dọmwụ nyọka ye ịlahị nya ụgbẹyị ọkpụrụrụ.

M̀ jẹ́ ang lụmẹ-lụmẹ ụka kam ri ọngọ ye ịlahị nya ụgbẹyị, ang ọjẹ́jẹ ọọwa tị dam ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịlẹ kam kaa kpa ụka nyam wuu họ ụkụrwọ nya iJihova. Ọ-chụ pwokwita, ọhẹ lẹpwụ nya ang ịlẹ kam jẹ́ họhẹ-họhẹ ri ọbaba nyọka mẹ ang jẹ angịkịla. Ụka kam dọmwụ nyọka ye ịlahị nya ụgbẹyị, ọngọ kpa ụka nyamwụ wuu ya ẹrụ ọnyịịla ẹ-ẹpwụma nyahị ká ẹnyị nyamwụ ri Willem van Seijl, tụm ba ịlọmwụ yẹẹyẹẹ. b Ọ mẹ ang  lụmẹ-lụmẹ jẹ́m u-uhye nya abwọlẹ kam ka bwu họ ụkụrwọ ọlẹpwụ nya ọjịra-jịra. Ụka ọwẹ lẹ, ḿ jẹ́ nyori m̀ baba nya ang ọjẹ́jẹ ọọwa pwụ ọlịịwẹ lẹka. Ẹka ọ-ba ọọwa ba ị hum nya ọngọ ka kpa ụka nyamwụ wuu ya ẹla nya Ohe ene kam dọmwụ nyọka da ebwo ochiche nya aanahị ịlẹ kị juwa ịị Suriname o-oye nya ẹga ọlẹ ká ipinu ji lụmẹ ụbwọ. Ọ myịm lẹhị nya ang ọlẹ ká aanahị lala Willem mẹjẹm ụka kam baba nyamwụ! Bwu ụka ọọwa, m̀ kaa maga nyọka dịrẹ ọgụ-ẹpẹtẹ nyaa bwula o-hi ụka nyọka mẹ ang jẹ angịkịla.

Ẹla oheeye ọlẹ kam jẹ́ ri apyobwuna nya ọhịhị ohukee ọlala bala ọ-ka jẹ́-ẹ họ ang kẹm-kẹm. Bwu ọmwụ ọdada nya ọya ọnyị myị́ ọnyị, am bala ọọnahị ọkịla ọlẹ kahị kaa kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ lawụlẹ kaa maga kahị ka jẹ́ ang oriri bala ang ịkịla ịlẹ kahị ka baba ẹ-ẹpwụ nya epwihi ịmanyị-ịmanyị kịlahị. Ọọwa lẹ ọngọhẹ nyahị à kaa hu ang ẹdịyẹ ọlụru-lụrụ ka egbeju ẹpwa nya ụwa kaka ra ang ịlẹ kahị baba lẹlẹ. Ahị kaa kpa okpoko ọlẹ kị kaa ya hahị ra ang dụmwọ-dụmwọ bala ọ-kpa ang ịlẹ kahị ra họ dụmwọ-dụmwọ chajị kị ka kpahị la ọya ọọwa myị́. Ọ kpụ ká ịngịhyẹ á gụụhị myị́ ẹ-ẹgẹwẹ lẹ aalẹ, angị ịmanyị-ịmanyị, kori ká ọngọhẹ-ẹ́ dọmwụ ji ịnyị aalẹ, à ka jẹ́-ẹ dang ụbwọ ẹẹ. M̀ yẹ nyori nyọlẹ kam jẹ́ jaabwọ kam ka la ọhịhị ohukee bala ọ-ka jẹ́-ẹ họ ang kẹm-kẹm bwu eji-eji dam ụbwọ nyọka ya ẹhị ku ụkụrwọ nya iJihova ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyam wuu.

Ẹla ọhata ọlẹ kam jẹ́ ri apyobwuna nyọka mẹ ang jẹ angịnyị la òja nya ịlaa. Bwu ụka kam ri onjwo, m̀ jẹ́-ẹ ya òja nya Dutch, English, Papiamento, bala Sranantongo (kịị wụrụ nya Sranan ịnyịnyị), kị tị ri ìja ịlẹ ká angịnyị kaa ya ịị Suriname. Ma e-epweji nya ipinu ọwẹ, m̀ yẹ nyori angịnyị kaa ke ụrụ wo ẹla nya Ohe gụ́ kori kị wo la òja nya ịlaa. Ọ kaa lujwo ham la ọ-ka ya ìja ịhyẹ lẹpwụ nyaa, lala Saramaccan, kị kaa kpa ọkọ oluhye bala oleji yoo. Ma aga ọmama nyam á ri ododu ka. Ẹ-ẹpwụ nya ẹka lụmẹ-lụmẹ m̀ jẹ́ mẹ ẹlịlẹhị jẹ angịnyị gụ́ ọọwa chajị nyọlẹ kam jẹ́ ya òja nyaa.

Ẹlịlẹhị tị ri m̀ kaa chị oyoyi ju ịlọm ụka lụmẹ-lụmẹ. Ọ-chụ pwokwita, ẹnẹhẹ juwa kam tịtọ nyọka tọ ọngọ bwu òja nya Saramaccan ọhẹ kam kaa mẹ ịBayịbụụ jẹ wo nya ẹpwụ ịnyịrọ nyamwụ chajị ẹpwụ kaa chọọ. Ma m̀ tị kaka tọọ wo kori kọ kpẹnyị! Ịtọ ẹla ọọwa chị oyoyi jwoo yẹẹyẹẹ. Nanana nyori ẹla ịlịịwẹ kaa họ, m̀ kaa maga ụka wuu nyọka ya òja nya alụwa ụka kam ja kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ.

La 1970, ị chụm nya ọngọ kpẹhị rịrị isekut. La ẹka ọọwa, m̀ mẹ ifim o-kpii ọhẹ kọ ri “Visiting the World Headquarters of Jehovah’s Witnesses” jẹ ebwo ịlẹ kị kụ lụrụ o-oye nya ẹga ọlẹ ká ipinu ji ọwẹ. Nyọka jẹ́-ẹ waa ọyị, am bala ebwo nya aanahị ịhyẹ kaa ju ụmwụ ọgbọng ọlẹ kị kọ la okoji bwu ihu ọlụwa. Ang ịlẹ kahị go ju olo ri ijenerịtọ, ọta nya ida omelabwọ, itinika, bala ang-abwọ ọ-kpa mẹ ifim ọọwa jẹ. Ụka kahị pwụ ẹga kahị wẹẹ ka, ahị ka myịmyị-ị̀ go ang-abwọ ịwẹ kpa ka ẹga kahị ka maa jẹ. Ịngịhyẹ ọlẹ kam kaa kpịtịya u-uhye nya ẹdịyẹ ịịwa gụ́ wuu ri abwọlẹ ká ifim ọọwa kaa há angịlẹ kị kụ ẹga ọlụrụ kaka ba. M̀ chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ nyọlẹ kam jẹ́ da angịkịla ụbwọ nyọka jẹ́ ang u-uhye nya iJihova bala ụpa nya ogu nyamwụ ọla odehe ọlẹ. Ọ-yẹ jaabwọ ká angịkịla wẹ ka jẹ́ iJihova du kam kaa chị ọkẹkẹnị nyori m̀ họ ụkụrwọ ọnyọọngịrị ọwẹ.

Ịlẹhị lẹ m̀ yẹ apyobwuna nya o-ji ụbwọọm ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ ọlẹ kam wẹẹ họ, ma m̀ tị yẹ ọbaba nyọka ye ahụ ịnyịnyị. Lẹ m̀ raabwọ kpangga nyọka yé ahụ ọlẹ kọ ka myị-ị̀ kpa ụka nyamwụ wuu họ ụkụrwọ olujwo ọwẹ tam e-epweji ọwẹ la ọkẹkẹnị. Nyọlẹ kọ lala ẹka, m̀ dọmwụ nyọka taha nya Ethel, kọ ri ọngọ la olegu nya ịlọmwụ o-hu ha ọlẹ kọ kaa kpa ụka nyamwụ wuu ya ẹla nya Ohe. Bwu eji-eji, ẹla nya ọlerụ ịPọlụ kaa há Ethel yẹẹyẹẹ, lẹ ọ kaa tịtọ nyọka họ ụkụrwọ ha iJihova lala ọwọwa. Ahị ye awụlẹ la Ọya Ohikichu nya 1971, ọọwa ahị dọmwụ nya ụkụrwọ nya ọngọ kpẹhị rịrị isekut lala ahụ bala ọrụ lẹlẹ.

Ugbiyegu nya Ethel anyị á lang gbuu ụka kọ ri onjwo ka, lẹ ọ jẹ́ yẹ ba ụkụrwọ o-bwu ẹgẹhẹ ká ẹga ọkịla ọwẹ yẹẹyẹẹ. Ọ-chụ pwokwita, ụka kahị ka ju ụga ka ọjịra-jịra ịlẹ kị ji kẹpwụ nya ipinu yẹẹyẹẹ, áhị kaa kpa olo ba ịlọhị gbuu ka. Ahị kaa hụ ang bala o-hyo enyi o-ogo. Ọ myịmyị baahị ahị la ọ-ka ri ang myị́ ang ọlẹ ká aanahị á ya hahị, ang lala iguanas, piranhas, lee ịngịngịhyẹ ọkịla ọlẹ kị nwụ bwu urwe i-ipinu lee o-wu bwu ogo. Ẹga kị la ẹja ka, ahị kaa ri ang a-apwụ nya ụgbọ. Ẹga kị la eyiigo ka, ahị kaa kpa ụbwọ ri ang. Am bala Ethel ahụm yẹ nyori ịlọhị ọ-chị imyi kpẹpwụ la awụlẹ ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ nya iJihova dahị ụbwọ wẹ ka ri ochiri ọ-la apa ịta ọlẹ kọ la kpọng-kpọng. (Ọngọ. 4:12) Áhị ka jẹ́-ẹ deeri nya ẹla ịwẹ ẹnẹnẹhẹ kaka!

Ẹnẹhẹ kahị wẹẹ jẹ nyà bwu epweji ọ-lụrụ ọhẹ ọlẹ ká ipinu ji, ẹla ọlẹ kam ja oja nyamwụ bwu ọmwụ ọdada lalẹ à họ lẹ. Nyọlẹ ká ụmwụ pwụ ọhụ́ụ, ọ kpụ ka ẹpwụ enyi pyịnyẹng ma ọ tị hu tịrẹkpẹ wẹ ugbenyi i-ijata. Ahị ji Ohe obe nyori ahị kụrụ awụrụ ọlẹ kọọ hu ọngịnyị nọ u-ugbenyi, áhị tị chabwọ ju ka ẹpwụ enyị ka ịnyịnyị. Ma enyi tị myị ụmwụ nyahị tọlọng. Ahị ya ang iriri ịlẹpwụ nya ẹchụ nyahị chị ka ẹpwụ enyi lẹ ahị kpa ẹchụ ịịwa kịla enyi hụrụ hi ụmwụ lẹlẹ.

Nyọlẹ ká ang oriri nyahị á juwa kaka wẹẹ, ahị dọmwụ nyọka mwahị nya iyenyi jaabwọ kahị wẹẹ jẹ tụ ihu da. Ma áhị tị yé ịngịngịhyẹ wu ka. Lẹ  ahị raabwọ ha iJihova kọ ka ya ang oriri nya ẹnẹwẹ hahị. Nyọlẹ kahị raabwọ kpá bwaa lẹ, ọngọhẹ lẹpwụ nya aanahị à ya ọkụja nyamwụ da kẹpwụ nya enyi lẹ o wu iyo ọtụka-ọtụka ọlẹ kọ ka nwahị ahị angị ịrụ-ịrụ nyọka ri wu ẹpwụ la obyi ẹnẹwẹ lẹlẹ.

Nyọlẹ kahị họ ụkụrwọ nya isekut ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịrụ kpá, am bala Ethel ahụ nyam yé ahị ọwawa ọhẹ, kọ ri ọnyị kahị wẹẹ ka ma. M̀ chị ọkẹkẹnị nyọka wo oja ọwẹ, nanana nyori ḿ jẹ́ jaabwọ ká ijuju ja ka la lẹka. Am bala ahụ nyam la irya nyọka kpa ụka nyahị họ ụkụrwọ ha iJihova kịnyaa kori ká ọọwa á chịkpẹẹ myị́. Ahị ma ọnyị la 1976, ẹnyị nyamwụ ri Ethniël. Ẹka imiiye ba ẹhya kịlahị nya ọọwa, ahị ma ọnyị oheeye ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Giovanni.

Chajị nya ọbaba ọlẹ kọ ji Suriname ụka ọọwa, egbeju-ẹpwa nwụla iwe nọ ham nyọka kịnyaa la ụkụrwọ ọwẹ jaabwọ kahị wẹẹ kpa anjwo nyahị nwà. Ụka ká anyị nyahị ri anjwo wẹẹ, ọjịra-jịra ịmanyị-ịmanyị ị ya ham nyọka họ ụkụrwọ lẹ. Ọọwa ya iwe ham nyọka họ ụkụrwọ nya isekut epwihi imiiye ẹ-ẹpwụ nya ọya, ọọwa lẹ m kaa kpa ahyẹẹnụ ihihi ye ịlahị nya ụgbẹyị ọọjịra-jịra ọlẹ kam ji lẹlẹ. Ahụm bala anjwo nyam kaa baam ụka kam ju ụga ka ọjịra-jịra ịlẹ kị ji ọnaabwọ nya ẹpwa nyahị. Ma m̀ kaa jẹ ụbwọọm ụka kam ja ka ọjịra-jịra bala isekut ịlẹ kị ji lụrụ ka ẹpwụ nya ipinu.

M̀ nwụla iwe-ahụrụ nyam nọ yẹẹyẹẹ chajị kam ka jẹ́-ẹ họ ụkụrwọ nyam wuu. M̀ kaa maga kpụ ahị ka jẹ́ ang nya ugbiyegu lawụlẹ epwihi ọnyị myị́ ọnyị. Ụka kam ju ụga ka ọjịra-jịra ịlẹ kị ji lụrụ, ahụ nyam kaa mẹ ang jẹ anjwo nyahị ẹ-ẹpwa. Ma ụka myị́ ụka kọ chịkpẹẹ hahị, ahị kaa họ ang lawụlẹ lala ugbiyegu. Am bala ahụ nyam kaa hi ụka nya ayịlọ bala anjwo nyahị, ọ ka ri ayịlọ ọlam lee o-kpehe lawụlẹ ka ẹga ọ-kpịpyọ ịịwẹ myị́. M̀ kaa hu ehe da ka alodu jijiiji ụka lụmẹ-lụmẹ, juwa nwụla ụkụrwọ nya ọjịra-jịra nọ. Ethel ahụ nyam kọ lala ahụ ọlẹ kị chabwọ ụ-ụpwụ nya Etu 31:15, kaa chahị ene ká ahị ka pyẹ nyọka jẹ́ ang nya ụtụrụ lala ugbiyegu bala ọ-ka họ ang oriri nya ụtụrụ ene ká anjwo nyahị ka ka ube-ụpwụ. Ọ myịm lẹhị yẹẹyẹẹ nyọlẹ kam ye ahụ ọ-chị ịlọmwụ imyi kpẹpwụ ọlẹ kọ kaa dam ụbwọ ụka wuu nyọka họ ụkụrwọ nyam myị́!

Lala adịda bala ịnịna, ahị da anjwo nyahị ụbwọ nyọka la ọháha ẹ-ẹga nya iJihova bala ụkụrwọ nyamwụ. Ahị tịtọ ká anyị nyahị alẹng ịwẹ ka chụ la ịlaa nyọka họ ụkụrwọ ha iJihova la ụka nyaa wuu, ma kọ ka lala o-ri ahị taa tutu ka. Ahị kaa ya ẹla ụka myị́ ụka u-uhye nya abwọlẹ ká ọngịnyị  ọ-kpa ụka nyamwụ wuu họ ụkụrwọ ha iJihova kaa ya ọkẹkẹnị họọ. Ịlẹhị lẹ áhị kaa chị ang ke akama ịlẹ kahị la lala ugbiyegu ka, ma ahị kaa ya ẹla gụ u-uhye nya abwọlẹ ká iJihova wahị kụrụụhị lala ugbiyegu. Ahị maga ịnyịnyị ká anyị nyahị ka ri aligu bala angịlẹ kị kaa hu iJihova kụ ịlahị ọ-ọhịhị nyaa.

IJihova họ ang ịlẹ kị ri ịbaba nyahị hahị jaabwọ kahị wẹẹ kpa ugbiyegu nyahị nwà. M̀ tị kaa họ ụpa nyam am ịnyịnyị. Ẹla ọlẹ kọ bam ahị ụka kam kaa kpa ụka nyam wuu ya ẹla nya Ohe e-epweji ịlẹ ká ipinu ji ọwẹ dam ụbwọ yẹẹyẹẹ nyọka jẹ́-ẹ nwụla okpoko nọ gbe ang ịlẹ kahị baba nyọka ra. Ma, nanana nyori ahị kaa maga yẹẹyẹẹ, áhị kaa la ang ịlẹ kahị baba ka ụka ọhẹ. Ụka ọhẹ ọlịnyị, m̀ yẹ nyori iJihova wẹ ka dahị ụbwọ. Ọ-chụ pwokwita, ẹwụ ọdada ji Suriname la 1986 ka 1992. Ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịwẹ, ọ kaa lujwo nya ịlẹhị-ịlẹhị nya ọ-dọmwụ ka yé ang ịlẹ kị ri ịbaba. Ọ tị lịnyị odu lẹ, iJihova kaa hu hahị.—Mat. 6:32.

Ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyahị wuu, iJihova kpahị juhi. Ọ dahị ụbwọ nyọka yé ọkẹkẹnị bala ang ọlẹ kahị la ọ-ka nwahị ịnyịnyị. Anjwo nyahị ri ahị ọwawa ọtụka-ọtụka ẹ-ẹga nyahị, ọ tị kpụhị ịpyọ ịnyịnyị nyọlẹ kahị jẹ́ kpaa nwà ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nya iJihova. Ahị chị ọkẹkẹnị nyọlẹ ká ịwa ịnyịnyị chụ nyọka họ ụkụrwọ ha iJihova la ọhịhị nyaa wuu. Ethniël bala Giovanni họ kpá bwu ube-ụpwụ nya ẹla nya Ohe bala ọ-kaa họ ụkụrwọ bala ịhụ nyaa lẹẹlẹẹ e-egbeju ẹpwa nyahị ọla Suriname.

Am bala Ethel ahụm ri angịgbahị lẹẹlẹẹ lẹ, ma ahị tị kaa kpa ụka nyahị wuu ya ẹrụ ọnyịịla wẹẹ. Ahị kaa họ ụkụrwọ gbee kpụ ḿ dọmwụ yé ụka ma awa da lẹka! Ma ḿ tị́ chị ijẹma ka. Ụka kam kụ irya kẹkpẹ, m̀ kaa yẹ nyori ọ-chụ nyọka họ ụkụrwọ ha iJihova la ọhịhị nyam wuu bwu ụka kam ri onjwo à ri eje ọchịchị nyam ọlẹ kọ há gụ́ wuu ẹẹ.